လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု တားဆီးရေး ဆိုင်ရာ စာချုပ်ကို ချိုးဖောက်တယ်ဆိုပြီး နိုင်ငံတကာ တရားရုံး ICJ မှာ မြန်မာနိုင်ငံ တရားစွဲဆိုခံရမှုက ဘယ်လောက် ထိခိုက်နိုင်ပါသလဲ ဆိုတာကို George Washington တက္ကသိုလ် နိုင်ငံတကာ ရေးရာ ပါမောက္ခ Christina Fink ၊ နောက် မြန်မာနိုင်ငံ ဆိုင်ရာ အမေရိကန် သံရုံး အကြီးအကဲဟောင်း Priscilla Clapp တို့ကို ဗွီအိုအေက ဆက်သွယ် မေးမြန်း ထားပါတယ်။ ဒီလို တရားစှဲဆိုမှုဟာ ဘယျလောကျ အရေးကွီးလဲ ဆိုတာကို မအင်ကြင်းနိုင်က မေးမြန်းတဲ့ အခါမှာ George Washington တက္ကသိုလ် နိုင်ငံတကာ ရေးရာ ပါမောက္ခ Christina Fink က အခုလို စပြောပါတယ်။
Christina Fink ။ ။ အမှုကို စွဲတင်တဲ့နိုင်ငံဟာ အနောက်အာဖရိက က နိုင်ငံငယ်လေးဖြစ်တဲ့ ဂမ်ဘီယာ နိုင်ငံဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံငယ်လေး တနိုင်ငံအနေနဲ့ ဘာကြောင့် အခြားတနိုင်ငံကို နိုင်ငံတကာ တရားရုံးမှာ တရားစွဲဖို့ လုပ်သလဲဆိုတဲ့ အကြောင်းအရင်းတွေရှိပါတယ်။ ပထမတချက်က သူတို့မှာ သိသာထင်ရှားတဲ့ နိုင်ငံရေးအရ ကျောထောက်နောက်ခံ ပေးထားတာ ရှိနေပါတယ်။ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၅၀ ကျော်ပါဝင်တဲ့ OIC အစ္စလာမ္မစ် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့ရဲ့ ထောက်ခံမှု အပြည့်အ၀ ရထားပါတယ်။ ဒုတိယ တချက်ကတော့ ဥပဒေရေးရာ ကျွမ်းကျင်သူရှိနေပါတယ်။ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံရဲ့ တရားရေးဝန်ကြီးက ဒီအမှုကို ဦးဆောင်ဦးရွက်ပြုနေသူ ဖြစ်ပါတယ်။
သူကိုယ်တိုင်လည်း ၁၉၉၄ ခုနှစ်က ICTR -international Criminal Tribunal for Rwanda ရဝမ်ဒါ ဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံးမှာ ဥပဒေရေးရာ အထူးအကြံပေး လုပ်ခဲ့တာပါ။ အခု မြန်မာကို အမှုတင်ရာမှာလည်း လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုဆိုင်ရာ တားဆီးရေး သဘောတူညီချက်နဲ့ ပတ်သက်လို့ အထူးကျွမ်းကျင်တဲ့ နိုင်ငံတကာ ရှေ့နေအဖွဲ့ကလည်း သူ့ကို ကူညီပေးနေတာပါ။ ပုံမှန်အားဖြင့် ဒီလိုအမှုမျိုး ကြားနာစစ်ဆေးတာမျိုး ဖြစ်လေ့ဖြစ်ထ မရှိတဲ့ ICJ နိုင်ငံတကာ တရားရုံးအနေနဲ့ ဂမ်ဘီယာကို စွဲချက်ကို ကိုင်တွယ်ဖို့ရှိမရှိ ကျမတို့ မသိရသေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် စာချုပ်မှာ လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ နိုင်ငံတွေ အနေနဲ့ နိုင်ငံတကာဥပဒေကို ချိုးဖောက်တယ်ဆိုရင် အခြားနိုင်ငံက တရားစွဲနိုင်တယ်လို့ ပြဌာန်းထားတာပါ။ ဂမ်ဘီယာရော မြန်မာပါ ၁၉၄၈ ခုနှစ် လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု တားဆီးရေး သဘောတူညီချက်မှာ လက်မှတ်ရေးထိုးထားကြပါတယ်။
မအင်ကြင်းနိုင်။ ။ မြန်မာအစိုးရဘက်က တရားဝင်တုန့်ပြန်ပြောဆိုတာမျိုး မရှိပေမယ့် ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ မြန်မာသံအမတ်ကြီး ဦးဟောက်ဒိုဆွမ်း ကတော့ တရားဥပဒေအရ ရင်ဆိုင်သွားမယ်လို့ တုန့်ပြန်ထားတဲ့ အပေါ်မှာ ဘယ်လိုမြင်လဲ။
Christina Fink ။ ။ ပြင်းထန်လှတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက် ကျူးလွန်မှုတွေရှိနေတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေကို မြန်မာအစိုးရက တလျှောက်လုံး ငြင်းပယ်လာတာပါ။ အစွန်းရောက် အကြမ်းဖက်တွေရဲ့ အန္တရာယ်ကို ပြန်ပြီး တိုက်ခိုက်ခြေမှုန်းတာ ဖြစ်တယ်လို့ပဲ သူတို့က တုန့်ပြန်ပြောဆိုခဲ့တာပါ။ ဒါပေမယ့် နယ်မြေရှင်းလင်းရေး စစ်ဆင်ရေးတွေမှာ အရပ်သားတွေကို ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်ဆိုတာ များပြားလှတဲ့ သက်သေအထောက်အထားတွေက ပြနေပါတယ်။ ရွာတွေကို မီးရှို့ဖျက်စီးတာ၊ အမျိုးသမီးတွေကို အတင်းအဓမ္မပြုကျင့်တာ၊ ကလေးတွေကို သတ်ပစ်တာ စတာတွေ ပါဝင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ပြင်းထန်လှတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေဟာ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်ဖို့ ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်ခဲ့တာ မဟုတ်ပါဘူးလို့ ICJ တရားရုံးမှာ မြန်မာအစိုးရ အနေနဲ့ ချေပပြောဆိုရာမှာ ခက်ခဲလိမ့်မယ်လို့ ကျမထင်ပါတယ်။
မအင်ကြင်းနိုင်။ ။ ICJ က အမှုကို လက်ခံပြီဆိုရင် လက်ငင်း ချက်ချင်း ထိရောက်မှုတွေ ဘာတွေဖြစ်လာမလဲရှင့်။
Christina Fink ။ ။ တကယ်လို့များ တရားရုံးက အမှုကို လက်ခံခဲ့မယ်ဆိုရင် နောက်ဆုံး စီရင်ချက်ချဖို့ထိဆိုရင် နှစ်များစွာကြာအုံးမှာပါ။ ဒါပေမယ့် ဂမ်ဘီယာ အမှုစွဲတင်ထားတဲ့ အထဲမှာ ရိုဟင်ဂျာတွေ အပေါ် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေနဲ့ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုတွေကို ချက်ချင်း ရပ်တန့်ဖို့ မြန်မာကို တရားရုံး အမိန့်ထုတ်ပြန်ဖို့ ICJ ကို တောင်းဆိုထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် ICJ တရားရုံးက အမှုကို လက်ခံပြီးဆိုတာနဲ့ ဒီလိုအမိန့်ထုတ်ပြန်မယ့် ကိစ္စဟာ ဦးစွာ အကျိုးသက်ရောက်မှု ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း မြန်မာအနေနဲ့ တရားရုံးအမိန့်ကို မဖြစ်မနေ လိုက်နာဖို့ ဆိုတဲ့ ယန္တရားမျိုး ICJ လက်ထဲမှာ မရှိပါဘူး။ ဒါပေမဲ့လည်း ရိုဟင်ဂျာတွေကို နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့် အပြည့်အဝပေးဖို့၊ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်သူတွေကို အရေးယူအပြစ်ပေးဖို့ တပ်မတော်နဲ့ မြန်မာ အရပ်သား အစိုးရအပေါ်မှာ ဖိအားတွေ ပိုပြီးပေးဖို့ နိုင်ငံတကာဘက်က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လာနိုင်ဖို့ ရှိပါတယ်။
မအင်ကြင်းနိုင်။ ။ နိုင်ငံတော် အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဦးဆောင်တဲ့ အရပ်သားအစိုးရရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာ နိုင်ငံတာကာ မှာ ဘယ်လောက်ထိ ထိခိုက်နေသလဲလို့ မြင်ပါလဲ။
Christina Fink ။ ။ နိုင်ငံတကာမှာ မြန်မာရဲ့ ပုံရိပ် ထိခိုက်ကျဆင်းနေတယ်လို့ ကျမမြင်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ကမ္ဘာတဝန်းက လူတွေက ရိုဟင်ဂျာတွေကို သူတို့လို လူတွေပဲလို့ပဲ မြင်ကြတာပါ။ လူဦးရေ ၇ သိန်းလောက်ရှိတဲ့အထဲမှာ တဦးချင်းစီက သူတို့နိုင်ငံမှာ လုံခြုံမှုမရှိဘူးလို့ ခံစားခဲ့ရသလို၊ နေရပ်နိုင်ငံကို ပြန်သွားဖို့ ဆိုရာမှာလည်း လုံခြုံမှုမရှိပါဘူး။ နောက်ပြီး သူတို့နိုင်ငံမှာ နိုင်ငံသားကဒ်ပြား ကိုင်ဆောင်ခွင့်လည်း မရနိုင်ပါဘူး။ ဒီအချက်ကို နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်း တခုလုံးက လက်သင့်မခံနိုင်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် မြန်မာအစိုးရ အတွက် သိက္ခာကျစေတဲ့ အချက်လို့ ကျမမြင်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ အတွင်းမှာပဲ အမှန်တကယ် ဘာတွေဖြစ်ခဲ့သလဲ၊ ဘာကြောင့် လူတွေအများကြီး ထွက်ပြေးကြသလဲ ဆိုတဲ့ မေးခွန်းမျိုးတွေကို ပြန်ပြီး မေးခွန်းထုတ်သင့်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂအချက်အလက် ရှာဖွေရေး အဖွဲ့က စွပ်စွဲထားတဲ့ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုတွေ ဆိုတာ ဖြစ်နိုင်ခြေ ရှိခဲ့ပြီး ဒီလိုအကြမ်းဖက် ပြစ်မှုကျူးလွန်မှုတွေ အတွက် နောက်ဆုံးမှာ ဥပဒေအရ ရင်ဆိုင်ရဖို့ရှိလာနိုင်ပါတယ်။
တဆက်တည်းမှာဘဲ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန် သံရုံး အကြီးအကဲဟောင်း Priscilla Clapp ကိုတော့ ကိုရဲမင်းထွန်းက ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက ICJ ကို အမှုတင်တဲ့အခါမှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှုတွေ ရပ်တန့်စေဖို့ တားဝရမ်း injunction ထုတ်ပေးပါလို့ တောင်းဆိုထားတဲ့ အချက်ရှိတာကြောင့် ဒီလို တားဝရမ်း ထုတ်မယ်ဆိုရင် ဘာဖြစ်လာနိုင်ပါသလဲ ဆိုတဲ့မေးခွန်းကို အမေရိကန် သံရုံး အကြီးအကဲဟောင်း Priscilla Clapp က အခုလို စပြီး ဖြေကြားပါတယ်။
Priscilla Clapp ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံက ငြင်းမှာပါ။ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု ဘယ်သူ့အပေါ်မှ မကျူးလွန်ခဲ့ဘူးလို့ ငြင်းပါလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် ဒီ အခြေအနေမှာ တားဝရမ်းက လက်တွေ့ကျကျ ဘယ်လောက် ဆောင်ရွက်နိုင်မလဲ မသိပါဘူး။ တားဝရမ်း ထုတ်တယ်ဆိုတော့ ဖြစ်ပြီးသွားတဲ့ကိစ္စကို ဘယ်လို ရပ်ဆိုင်းရ မလဲ။ ပြောင်းလဲမှုတွေ လုပ်ရမယ်ဆိုရင်လည်း အစိုးရ ပုံသဏ္ဍာန်ကို ပြောင်းလဲရမှာလား။ ဥပဒေတွေ ပြောင်းလဲပစ်ရမယ် ဆိုရင်တော့ လူနည်းစု အားလုံးအပေါ်မှာ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ ရှိပါလိမ့်မယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက ဥပဒေတွေက လူနည်းစုတွေ အပေါ် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုတွေ အများကြီး ရှိနေတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေ အပေါ် ထားရှိတဲ့ ဥပဒေတွေကတော့ အဆိုးဆုံးပါပဲ။
ကိုရဲမင်းထွန်း ။ ။ ICJ ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် တစ်ခုခုကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့မှုတွေ ပိုပြီး ဖြစ်လာနိုင်ပါသလား။ ဘယ်လို မြင်ပါသလဲ။
Priscilla Clapp ။ ။အမေရိကန် အထက်လွှတ်တော်မှာ လူများစု ခေါင်းဆောင် Mitch McConnell ရှိနေသရွေ့တော့ သိပ် စိုးရိမ်စရာ ကောင်းတဲ့ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆိုမှုတွေ အမေရိကန်နိုင်ငံ ဘက်က လုပ်လိမ့်မယ် မထင်ဘူး။ နိုင်ငံတကာ အဆင့်မှာတော့ ရိုဟင်ဂျာနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ အရေးယူ ဒဏ်ခတ်မှုတွေက ရှိနေပြီးသားပါ။ စောင့်ကြည့်ရမှာက လူတစ်ဦးချင်း အပေါ် ဒဏ်ခတ်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေတဲ့ ICC က လုပ်ဆောင်ချက်ကတော့ စောင့်ကြည့်ဖို့ လိုပါတယ်။ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်နဲ့ စစ်တပ် အဆင့်မြင့် အရာရှိတွေ အပေါ် ဘယ်လို ဆက်လက် ဆောင်ရွက်မလဲ မသိကြသေးပါဘူး။ ဒဏ်ခတ်မှုတွေက တစ်နိုင်ငံလုံး အပေါ်ထက် လူ ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ဦးချင်းအပေါ် ချမှတ်တာတွေ ပိုပြီး တွေ့ရမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
ကိုရဲမင်းထွန်း ။ ။အခုလို ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ICJ မှာ အမှုတင်တာကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံပြည်တွင်း ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လုပ်ဆောင် နေတာတွေကို ထိခိုက်နိုင်ပါသလား။
Priscilla Clapp ။ ။ဒါကို သိပ် ကြီးကြီးကျယ်ကျယ်ကြီးလို့ မထင်မိပါဘူး။ ပြည်တွင်းက ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးက ပြည်တွင်းက လိုအပ်ချက်အရ သွားနေ ရတာ ဆိုတော့ တိုင်းပြည် ပြင်ပမှာ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် သူ့ဘာသာသူ ဆက်သွားနေမှာပါ။ ဒါပေမဲ့ ပြည်တွင်း နိုင်ငံရေးမှာ ရှိနိုင်ပါတယ်။ ပြောရရင် ရွေးကောက်ပွဲ နိုင်ငံရေးမှာ သက်ရောက်မှု ရှိနိုင်တယ်။ လက်ယာ အစွန်းရောက်ဝါဒီတွေက ဒါဟာ နိုင်ငံတကာ အသိုက်အဝန်းက မြန်မာနိုင်ငံ အပေါ် မမျှမတ ဆက်ဆံတာရဲ့ နောက်ထပ် ဥပမာ တစ်ခုပဲလို့ ပြောကြလိမ့်မယ်။
ကိုရဲမင်းထွန်း ။ ။ ဒီလို အမှုတင်တာတွေ အောင်မြင်သွားမယ် ဆိုရင်ကော အခု လက်ရှိ ရိုဟင်ဂျာအရေးကို ပြီးပြတ် ဖြေရှင်းသွားနိုင်မယ်လို့ ထင်ပါသလား။ ။
Priscilla Clapp ။ ။ကျွန်မ အသက်ရှင်နေသေးတဲ့ အချိန်အတွင်းတော့ ဖြေရှင်းနိုင်မယ်လို့ မထင်ပါဘူး။ အခြေခံ ကိစ္စက ဗမာလူမျိုးစု ကြီးစိုးထားတဲ့ ပြဿနာနဲ့ အခြေအနေပါ။ လူများစုရဲ့ စိတ်ဓါတ်နဲ့ အတွေးအခေါ်တွေ မပြောင်းလဲ နိုင်သရွေ့ ဖြေရှင်းဖို့ မလွယ်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေ အပေါ် မြန်မာ အများစု ဘယ်လို သဘောထားကြတယ် ဆိုတာက အရေးကြီးတဲ့ အဆင့်မှာ မရှိဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။
မူဆလင် အများစု နေရာ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းမှာ ၂၀၁၇ ခုနှစ် သြဂုတ်လ အကြမ်းဖက်မှု နောက်ပိုင်း ဘင်္ဂလားဒေရှ့်ဘက် ထွက်ပြေးရတဲ့ သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ ကတော့ အခုအချိန်ထိ ဌာနေမပြန်နိုင်သေးပါဘူး။ ဘင်္ဂလားဒေရှ့်နဲ့ မြန်မာကြား နှစ်နိုင်ငံ သဘောတူညီမှုနဲ့ ကြိုးပမ်းချက်တွေကလည်း အထ မမြောက်သေးပါဘူး။ မြန်မာ အစိုးရဘက်က ရိုဟင်ဂျာ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံ သလို ဒုက္ခသည်တွေ နိုင်ငံသား ဖြစ်ရေးကလည်း ဥပဒေ အတိုင်း ဆောင်ရွက်ရမယ်လို့ အခိုင်အမာ ရပ်တည်ထားချက်က ဒုက္ခသည်တွေ ဌာနေပြန်ရေးမှာ အဓိက အခက်အခဲ တခု ဖြစ်နေတာပါ။
(Unicode)
ICJ မှာ စှဲဆိုခံရမှု မွနျမာနိုငျငံအပေါျ ဘယျလိုထိခိုကျနိုငျသလဲ
လူမြိုးတုနျး သတျဖွတျမှု တားဆီးရေး ဆိုငျရာ စာခြုပျကို ခြိုးဖောကျတယျဆိုပွီး နိုငျငံတကာ တရားရုံး ICJ မှာ မွနျမာနိုငျငံ တရားစှဲဆိုခံရမှုက ဘယျလောကျ ထိခိုကျနိုငျပါသလဲ ဆိုတာကို George Washington တက်ကသိုလျ နိုငျငံတကာ ရေးရာ ပါမောက်ခ Christina Fink၊ နောကျ မွနျမာနိုငျငံ ဆိုငျရာ အမရေိကနျ သံရုံး အကွီးအကဲဟောငျး Priscilla Clapp တို့ကို ဗှီအိုအကေ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။ ဒီလို တရားစှဲဆိုမှုဟာ ဘယလြောကြ အရေးကှီးလဲ ဆိုတာကို မအငျကွငျးနိုငျက မေးမွနျးတဲ့ အခါမှာ George Washington တက်ကသိုလျ နိုငျငံတကာ ရေးရာ ပါမောက်ခ Christina Fink က အခုလို စပွောပါတယျ။
Christina Fink ။ ။ အမှုကို စှဲတငျတဲ့နိုငျငံဟာ အနောကျအာဖရိက က နိုငျငံငယျလေးဖွဈတဲ့ ဂမျဘီယာ နိုငျငံဖွဈပါတယျ။ နိုငျငံငယျလေး တနိုငျငံအနနေဲ့ ဘာကွောင့ျ အခွားတနိုငျငံကို နိုငျငံတကာ တရားရုံးမှာ တရားစှဲဖို့ လုပျသလဲဆိုတဲ့ အကွောငျးအရငျးတှရှေိပါတယျ။ ပထမတခကြျက သူတို့မှာ သိသာထငျရှားတဲ့ နိုငျငံရေးအရ ကြောထောကျနောကျခံ ပေးထားတာ ရှိနပေါတယျ။ အဖှဲ့ဝငျ နိုငျငံပေါငျး ၅၀ ကြောျပါဝငျတဲ့ OIC အစ်စလာမ်မဈ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေး အဖှဲ့ရဲ့ ထောကျခံမှု အပွည့ျအ၀ ရထားပါတယျ။ ဒုတိယ တခကြျကတော့ ဥပဒရေေးရာ ကြှမျးကငြျသူရှိနပေါတယျ။ ဂမျဘီယာနိုငျငံရဲ့ တရားရေးဝနျကွီးက ဒီအမှုကို ဦးဆောငျဦးရှကျပွုနသေူ ဖွဈပါတယျ။
သူကိုယျတိုငျလညျး ၁၉၉၄ ခုနှဈက ICTR -international Criminal Tribunal for Rwanda ရဝမျဒါ ဆိုငျရာ နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျခုံရုံးမှာ ဥပဒရေေးရာ အထူးအကွံပေး လုပျခဲ့တာပါ။ အခု မွနျမာကို အမှုတငျရာမှာလညျး လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုဆိုငျရာ တားဆီးရေး သဘောတူညီခကြျနဲ့ ပတျသကျလို့ အထူးကြှမျးကငြျတဲ့ နိုငျငံတကာ ရှေ့နအေဖှဲ့ကလညျး သူ့ကို ကူညီပေးနတောပါ။ ပုံမှနျအားဖွင့ျ ဒီလိုအမှုမြိုး ကွားနာစဈဆေးတာမြိုး ဖွဈလေ့ဖွဈထ မရှိတဲ့ ICJ နိုငျငံတကာ တရားရုံးအနနေဲ့ ဂမျဘီယာကို စှဲခကြျကို ကိုငျတှယျဖို့ရှိမရှိ ကမြတို့ မသိရသေးပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ စာခြုပျမှာ လကျမှတျရေးထိုးထားတဲ့ နိုငျငံတှေ အနနေဲ့ နိုငျငံတကာဥပဒကေို ခြိုးဖောကျတယျဆိုရငျ အခွားနိုငျငံက တရားစှဲနိုငျတယျလို့ ပွဌာနျးထားတာပါ။ ဂမျဘီယာရော မွနျမာပါ ၁၉၄၈ ခုနှဈ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု တားဆီးရေး သဘောတူညီခကြျမှာ လကျမှတျရေးထိုးထားကွပါတယျ။
မအငျကွငျးနိုငျ။ ။ မွနျမာအစိုးရဘကျက တရားဝငျတုန့ျပွနျပွောဆိုတာမြိုး မရှိပမေယ့ျ ကုလသမဂ်ဂဆိုငျရာ မွနျမာသံအမတျကွီး ဦးဟောကျဒိုဆှမျး ကတော့ တရားဥပဒအေရ ရငျဆိုငျသှားမယျလို့ တုန့ျပွနျထားတဲ့ အပေါျမှာ ဘယျလိုမွငျလဲ။
Christina Fink ။ ။ ပွငျးထနျလှတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျ ကြူးလှနျမှုတှရှေိနတေယျဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျတှကေို မွနျမာအစိုးရက တလြှောကျလုံး ငွငျးပယျလာတာပါ။ အစှနျးရောကျ အကွမျးဖကျတှရေဲ့ အန်တရာယျကို ပွနျပွီး တိုကျခိုကျခွမှေုနျးတာ ဖွဈတယျလို့ပဲ သူတို့က တုန့ျပွနျပွောဆိုခဲ့တာပါ။ ဒါပမေယ့ျ နယျမွရှေငျးလငျးရေး စဈဆငျရေးတှမှော အရပျသားတှကေို ပဈမှတျထား တိုကျခိုကျခဲ့တယျဆိုတာ မြားပွားလှတဲ့ သကျသအေထောကျအထားတှကေ ပွနပေါတယျ။ ရှာတှကေို မီးရှို့ဖကြျစီးတာ၊ အမြိုးသမီးတှကေို အတငျးအဓမ်မပွုကငြ့ျတာ၊ ကလေးတှကေို သတျပဈတာ စတာတှေ ပါဝငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ပွငျးထနျလှတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှဟော လူမြိုးတုနျး သတျဖွတျမှု ကြူးလှနျဖို့ ရညျရှယျလုပျဆောငျခဲ့တာ မဟုတျပါဘူးလို့ ICJ တရားရုံးမှာ မွနျမာအစိုးရ အနနေဲ့ ခြပေပွောဆိုရာမှာ ခကျခဲလိမ့ျမယျလို့ ကမြထငျပါတယျ။
မအငျကွငျးနိုငျ။ ။ ICJ က အမှုကို လကျခံပွီဆိုရငျ လကျငငျး ခကြျခငြျး ထိရောကျမှုတှေ ဘာတှဖွေဈလာမလဲရှင့ျ။
Christina Fink ။ ။ တကယျလို့မြား တရားရုံးက အမှုကို လကျခံခဲ့မယျဆိုရငျ နောကျဆုံး စီရငျခကြျခဖြို့ထိဆိုရငျ နှဈမြားစှာကွာအုံးမှာပါ။ ဒါပမေယ့ျ ဂမျဘီယာ အမှုစှဲတငျထားတဲ့ အထဲမှာ ရိုဟငျဂြာတှေ အပေါျ ရကျစကျကွမျးကွုတျမှုတှနေဲ့ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုတှကေို ခကြျခငြျး ရပျတန့ျဖို့ မွနျမာကို တရားရုံး အမိန့ျထုတျပွနျဖို့ ICJ ကို တောငျးဆိုထားပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ICJ တရားရုံးက အမှုကို လကျခံပွီးဆိုတာနဲ့ ဒီလိုအမိန့ျထုတျပွနျမယ့ျ ကိစ်စဟာ ဦးစှာ အကြိုးသကျရောကျမှု ဖွဈလာနိုငျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး မွနျမာအနနေဲ့ တရားရုံးအမိန့ျကို မဖွဈမနေ လိုကျနာဖို့ ဆိုတဲ့ ယန်တရားမြိုး ICJ လကျထဲမှာ မရှိပါဘူး။ ဒါပမေဲ့လညျး ရိုဟငျဂြာတှကေို နိုငျငံသားဖွဈခှင့ျ အပွည့ျအဝပေးဖို့၊ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျသူတှကေို အရေးယူအပွဈပေးဖို့ တပျမတောျနဲ့ မွနျမာ အရပျသား အစိုးရအပေါျမှာ ဖိအားတှေ ပိုပွီးပေးဖို့ နိုငျငံတကာဘကျက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျလာနိုငျဖို့ ရှိပါတယျ။
မအငျကွငျးနိုငျ။ ။ နိုငျငံတောျ အတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ ဦးဆောငျတဲ့ အရပျသားအစိုးရရဲ့ ဂုဏျသိက်ခာ နိုငျငံတာကာ မှာ ဘယျလောကျထိ ထိခိုကျနသေလဲလို့ မွငျပါလဲ။
Christina Fink ။ ။ နိုငျငံတကာမှာ မွနျမာရဲ့ ပုံရိပျ ထိခိုကျကဆြငျးနတေယျလို့ ကမြမွငျပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ကမ်ဘာတဝနျးက လူတှကေ ရိုဟငျဂြာတှကေို သူတို့လို လူတှပေဲလို့ပဲ မွငျကွတာပါ။ လူဦးရေ ၇ သိနျးလောကျရှိတဲ့အထဲမှာ တဦးခငြျးစီက သူတို့နိုငျငံမှာ လုံခွုံမှုမရှိဘူးလို့ ခံစားခဲ့ရသလို၊ နရေပျနိုငျငံကို ပွနျသှားဖို့ ဆိုရာမှာလညျး လုံခွုံမှုမရှိပါဘူး။ နောကျပွီး သူတို့နိုငျငံမှာ နိုငျငံသားကဒျပွား ကိုငျဆောငျခှင့ျလညျး မရနိုငျပါဘူး။ ဒီအခကြျကို နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျး တခုလုံးက လကျသင့ျမခံနိုငျပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ မွနျမာအစိုးရ အတှကျ သိက်ခာကစြတေဲ့ အခကြျလို့ ကမြမွငျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံ အတှငျးမှာပဲ အမှနျတကယျ ဘာတှဖွေဈခဲ့သလဲ၊ ဘာကွောင့ျ လူတှအေမြားကွီး ထှကျပွေးကွသလဲ ဆိုတဲ့ မေးခှနျးမြိုးတှကေို ပွနျပွီး မေးခှနျးထုတျသင့ျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂအခကြျအလကျ ရှာဖှရေေး အဖှဲ့က စှပျစှဲထားတဲ့ ညှဉျးပနျးနှိပျစကျမှုတှေ ဆိုတာ ဖွဈနိုငျခွေ ရှိခဲ့ပွီး ဒီလိုအကွမျးဖကျ ပွဈမှုကြူးလှနျမှုတှေ အတှကျ နောကျဆုံးမှာ ဥပဒအေရ ရငျဆိုငျရဖို့ရှိလာနိုငျပါတယျ။
တဆကျတညျးမှာဘဲ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အမရေိကနျ သံရုံး အကွီးအကဲဟောငျး Priscilla Clapp ကိုတော့ ကိုရဲမငျးထှနျးက ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။ ဂမျဘီယာနိုငျငံက ICJ ကို အမှုတငျတဲ့အခါမှာ မွနျမာနိုငျငံတှငျးက လူမြိုးတုနျး သတျဖွတျမှုတှေ ရပျတန့ျစဖေို့ တားဝရမျး injunction ထုတျပေးပါလို့ တောငျးဆိုထားတဲ့ အခကြျရှိတာကွောင့ျ ဒီလို တားဝရမျး ထုတျမယျဆိုရငျ ဘာဖွဈလာနိုငျပါသလဲ ဆိုတဲ့မေးခှနျးကို အမရေိကနျ သံရုံး အကွီးအကဲဟောငျး Priscilla Clapp က အခုလို စပွီး ဖွကွေားပါတယျ။
Priscilla Clapp ။ ။ မွနျမာနိုငျငံက ငွငျးမှာပါ။ လူမြိုးတုနျး သတျဖွတျမှု ဘယျသူ့အပေါျမှ မကြူးလှနျခဲ့ဘူးလို့ ငွငျးပါလိမ့ျမယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီ အခွအေနမှော တားဝရမျးက လကျတှေ့ကကြြ ဘယျလောကျ ဆောငျရှကျနိုငျမလဲ မသိပါဘူး။ တားဝရမျး ထုတျတယျဆိုတော့ ဖွဈပွီးသှားတဲ့ကိစ်စကို ဘယျလို ရပျဆိုငျးရ မလဲ။ ပွောငျးလဲမှုတှေ လုပျရမယျဆိုရငျလညျး အစိုးရ ပုံသဏ်ဍာနျကို ပွောငျးလဲရမှာလား။ ဥပဒတှေေ ပွောငျးလဲပဈရမယျ ဆိုရငျတော့ လူနညျးစု အားလုံးအပေါျမှာ အကြိုးသကျရောကျမှုတှေ ရှိပါလိမ့ျမယျ။ မွနျမာနိုငျငံက ဥပဒတှေကေ လူနညျးစုတှေ အပေါျ ခှဲခွားဆကျဆံမှုတှေ အမြားကွီး ရှိနတေယျ။ ရိုဟငျဂြာတှေ အပေါျ ထားရှိတဲ့ ဥပဒတှေကေတော့ အဆိုးဆုံးပါပဲ။
ကိုရဲမငျးထှနျး ။ ။ ICJ ရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျ တဈခုခုကွောင့ျ မွနျမာနိုငျငံအပေါျ ဒဏျခတျ ပိတျဆို့မှုတှေ ပိုပွီး ဖွဈလာနိုငျပါသလား။ ဘယျလို မွငျပါသလဲ။
Priscilla Clapp ။ ။အမရေိကနျ အထကျလှှတျတောျမှာ လူမြားစု ခေါငျးဆောငျ Mitch McConnell ရှိနသေရှေ့တော့ သိပျ စိုးရိမျစရာ ကောငျးတဲ့ ဒဏျခတျပိတျဆိုမှုတှေ အမရေိကနျနိုငျငံ ဘကျက လုပျလိမ့ျမယျ မထငျဘူး။ နိုငျငံတကာ အဆင့ျမှာတော့ ရိုဟငျဂြာနဲ့ ဆကျစပျတဲ့ အရေးယူ ဒဏျခတျမှုတှကေ ရှိနပွေီးသားပါ။ စောင့ျကွည့ျရမှာက လူတဈဦးခငြျး အပေါျ ဒဏျခတျဖို့ ကွိုးပမျးနတေဲ့ ICC က လုပျဆောငျခကြျကတော့ စောင့ျကွည့ျဖို့ လိုပါတယျ။ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျနဲ့ စဈတပျ အဆင့ျမွင့ျ အရာရှိတှေ အပေါျ ဘယျလို ဆကျလကျ ဆောငျရှကျမလဲ မသိကွသေးပါဘူး။ ဒဏျခတျမှုတှကေ တဈနိုငျငံလုံး အပေါျထကျ လူ ပုဂ်ဂိုလျ တဈဦးခငြျးအပေါျ ခမြှတျတာတှေ ပိုပွီး တှေ့ရမယျလို့ ထငျပါတယျ။
ကိုရဲမငျးထှနျး ။ ။အခုလို ဂမျဘီယာနိုငျငံက မွနျမာနိုငျငံအပေါျ ICJ မှာ အမှုတငျတာကွောင့ျ မွနျမာနိုငျငံပွညျတှငျး ပွုပွငျပွောငျးလဲရေး လုပျဆောငျ နတောတှကေို ထိခိုကျနိုငျပါသလား။
Priscilla Clapp ။ ။ဒါကို သိပျ ကွီးကွီးကယြျကယြျကွီးလို့ မထငျမိပါဘူး။ ပွညျတှငျးက ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးက ပွညျတှငျးက လိုအပျခကြျအရ သှားနေ ရတာ ဆိုတော့ တိုငျးပွညျ ပွငျပမှာ ဘာပဲဖွဈဖွဈ သူ့ဘာသာသူ ဆကျသှားနမှောပါ။ ဒါပမေဲ့ ပွညျတှငျး နိုငျငံရေးမှာ ရှိနိုငျပါတယျ။ ပွောရရငျ ရှေးကောကျပှဲ နိုငျငံရေးမှာ သကျရောကျမှု ရှိနိုငျတယျ။ လကျယာ အစှနျးရောကျဝါဒီတှကေ ဒါဟာ နိုငျငံတကာ အသိုကျအဝနျးက မွနျမာနိုငျငံ အပေါျ မမြှမတ ဆကျဆံတာရဲ့ နောကျထပျ ဥပမာ တဈခုပဲလို့ ပွောကွလိမ့ျမယျ။
ကိုရဲမငျးထှနျး ။ ။ ဒီလို အမှုတငျတာတှေ အောငျမွငျသှားမယျ ဆိုရငျကော အခု လကျရှိ ရိုဟငျဂြာအရေးကို ပွီးပွတျ ဖွရှေငျးသှားနိုငျမယျလို့ ထငျပါသလား။ ။
Priscilla Clapp ။ ။ကြှနျမ အသကျရှငျနသေေးတဲ့ အခြိနျအတှငျးတော့ ဖွရှေငျးနိုငျမယျလို့ မထငျပါဘူး။ အခွခေံ ကိစ်စက ဗမာလူမြိုးစု ကွီးစိုးထားတဲ့ ပွူနာနဲ့ အခွအေနပေါ။ လူမြားစုရဲ့ စိတျဓါတျနဲ့ အတှေးအခေါျတှေ မပွောငျးလဲ နိုငျသရှေ့ ဖွရှေငျးဖို့ မလှယျဘူးလို့ ထငျပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာတှေ အပေါျ မွနျမာ အမြားစု ဘယျလို သဘောထားကွတယျ ဆိုတာက အရေးကွီးတဲ့ အဆင့ျမှာ မရှိဘူးလို့ ထငျပါတယျ။
မူဆလငျ အမြားစု နရော ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးမှာ ၂၀၁၇ ခုနှဈ သွဂုတျလ အကွမျးဖကျမှု နောကျပိုငျး ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျဘကျ ထှကျပွေးရတဲ့ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှေ ကတော့ အခုအခြိနျထိ ဌာနမေပွနျနိုငျသေးပါဘူး။ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျနဲ့ မွနျမာကွား နှဈနိုငျငံ သဘောတူညီမှုနဲ့ ကွိုးပမျးခကြျတှကေလညျး အထ မမွောကျသေးပါဘူး။ မွနျမာ အစိုးရဘကျက ရိုဟငျဂြာ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံ သလို ဒုက်ခသညျတှေ နိုငျငံသား ဖွဈရေးကလညျး ဥပဒေ အတိုငျး ဆောငျရှကျရမယျလို့ အခိုငျအမာ ရပျတညျထားခကြျက ဒုက်ခသညျတှေ ဌာနပွေနျရေးမှာ အဓိက အခကျအခဲ တခု ဖွဈနတောပါ။
