စစ်အာဏာသိမ်း ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြမူတွေကို အသေအကျေ ဖြိုခွင်းတာကြောင့်၊ ကလေးတွေ လက်ရှိအရွယ်မှာ စိတ်ဒဏ်ရာဖြစ်ရတာအပြင်၊ နောက်ပိုင်း ကြီးပြင်းလာချိန်မှာလည်း လူ့ဘောင်တစ်ခုလုံးပါ နစ်နာရတဲ့အထိ အကျိုးဆက်တွေ ရှိနေတယ်လို့၊ စိတ်ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။
ဒီအကြမ်းဖက်မူတွေကြောင့်၊ ကလေးငယ် ကြီးထွားဖွံဖြိုးမူ အဓိက အရွယ်သုံးပိုင်းဖြစ်တဲ့ ကျောင်းမနေခင်၊ ကျောင်းနေစ မူလတန်းနဲ့ နောက်ပိုင်းကျောင်းနေအရွယ်တွေမှာ စိတ်ဒဏ်ရာလက္ခဏာတွေ ခံစားရတာကို၊ ပြီးခဲ့တဲ့အပတ်က ပြောခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ရေရှည်မှာ နောက်ဆက်တွဲအဖြစ်၊ ဒီကလေးတွေ ကြီးပြင်း၊ အရွယ်ရောက်လာချိန်မှာလည်း၊ စိုးရိမ်လွန်ရောဂါ (Anxiety)၊ ကြောင့်ကျရောဂါ (Phobia) နဲ့ စိတ်ကျရောဂါ (Depression) တွေလည်း ဆက်ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ အကြောင်းက လူကြီးတွေနဲ့မတူဘဲ၊ နုနယ်တဲ့ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးဖို့ အရှိန်ယူတဲ့အရွယ်မှာ လိုအပ်တဲ့၊ မိဘရဲ့မီခိုအားထားတွယ်တာရာ (Attachment) ပြိုကွဲသွားပြီး၊ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ခံစားသွားရလို့ပါ။ သေနတ်ပစ်ခတ်မူတွေ၊ မိဘတွေပါ ပစ်သတ်ခံရတာတွေ၊ ထွက်ပြေးရတာတွေ၊ ပူဆွေးနေတာတွေ ဖြစ်လာချိန်မှာ၊ အရင်လုံခြုံစိတ်ချခဲ့ရတဲ့ မီခိုအားထားရာ ပျက်သုန်းသွားပြီး၊ ရေရှည်မှာ မိမိကိုယ်ကိုယ် ယုံကြည်စိတ်ချရမူ (Self-Esteem) ပါ၊ ထိခိုက်ပျောက်ဆုံး သွားရစေတာကြောင့်၊ အခုလိုဖြစ်လာရတာပါ။ ဒါရဲ့အကျိုးဆက်အနေနဲ့၊ ကြီးပြင်းလာချိန်မှာ၊ မိမိကိုယ်ကိုယ် ထိန်းသိမ်းနိုင်မူ အားနည်းလာပြီး၊ အခြားမကောင်းမူတွေ (ဥပမာ - အရက်၊ မူးယစ်ဆေးဝါးသုံးတာ) အဖြစ်လွယ်စေတဲ့ အနေအထား၊ အထူးသဖြင့် အမျိုးသမီးတွေမှာ မတရားပြုကျင့်ခံရဖို့ သားကောင်လို ပိုအားနည်းသွားရတာမျိုး ဖြစ်လာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါကိုကာကွယ်နိုင်ဖို့ သူတို့မှာ ယုံကြည်မူ ပြန်ရှိလာအောင်၊ အချိန်ယူ ပြန်တည်ဆောက်ပေးဖို့ လိုလာပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ပြင်းထန်တဲ့ အကြမ်းဖက်မူကြောင့် မှီခိုရာ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြိုကွဲသွားရတဲ့ ကလေးတွေမှာ၊ နောက်ပိုင်းအကျိုးဆက်အဖြစ်၊ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး တည်ငြိမ်နိုင်စွမ်း (Personality Development) ကိုလည်း ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ လုံခြုံတဲ့ မှီခိုအားထားရာ (Secured Attachment) မှာ၊ ကြီးပြင်းခဲ့ရသူတွေအတွက်၊ စိတ်ခိုင်မာတည်ကြည်မူ (Stable) ရှိသူတွေဖြစ်လာပြီး၊ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် လုပ်ကိုင်စားသောက်နိုင်ချိန်မှာ၊ အခုလို လုံခြုံတဲ့ မှီခိုရာ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြိုကွဲဆုံးရှုံးသွားရတဲ့ ကလေးတွေအတွက်တော့၊ ကြီးပြင်းလာချိန်မှာ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး မတည်ငြိမ် စိတ်လူပ်ရှားလွန်းမူတွေ (Unstable) ဖြစ်လာာကာ၊ ရုတ်တရက် စိတ်ပြာင်းလဲမူတွေ ခဏခဏ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ အခုလို ဖြစ်လာရတာရဲ့ အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ဘဝမှာ ကောင်းကျိုးဆောင်နိုင်စွမ်း (Productivity) လျော့ကျသွားပြီး၊ လူ့အသိုင်းအဝိုင်း တစ်ခုလုံးအတွက်ပါ ကောင်းကျိုးဆောင်နိုင်သူတွေကို ဆုံးရှုံးသွားရပါတော့တယ်။ ဒါကြောင့်လဲ ကုလသမဂ္ဂကအနေနဲ့၊ အညွှန့်တလူလူ တက်ရမဲ့၊ အပြစ်မဲ့တဲ့ကလေးတွေကို၊ ရက်စက်တဲ့ အကြမ်းဖက်စစ်ပွဲတွေထဲ မပါဝင်မိစေဖို့၊ ရှောင်ရှားပေးဖို့၊ ကလေးငယ်ဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးစာချုပ် (Convention on the Rights of the Child) မှာ အတိအကျ ထည့်သွင်းကာကွယ်ပေးထားတာပါ။ ဒီစိတ်ဒဏ်ရာ အကျိုးဆက်ကို ကာကွယ်ဖို့အတွက်လည်း၊ စနစ်တစ်ခုကောင်းကောင်း တည်ဆောက်ပြီး၊ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး (Rehabilitation) ဝန်ဆောင်မူအဖြစ်၊ ညင်သာစွာ ပြုစုပျိုးထောင်ပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပညာရှင်တွေအနေနဲ့၊ လူကြီးတွေအတွက် တိုင်ပင်ဆွေးနွေးမူ လုပ်ပေးသလို၊ ကလေးတွေအတွက်လည်း အလားတူနည်းလမ်း သပ်သပ်ရှိပါတယ်။ အဓိကကတော့ ပျက်သုန်းသွားခဲ့ရတဲ့ စိတ်ခံစားမူဆိုင်ရာ တည်ငြိမ်မူ (Emotional Stability) ကို၊ ဘယ်လို ကိုင်တွယ်သင့်တာအတွက်၊ ပြန်တည်ဆောက် ပျိုးထောင်ပေးရတာပါ။ ဒီအတွက် တည်ငြိမ်တဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခု၊ တည်ငြိမ်တဲ့ ပုံမှန်လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခု ဖန်တီးပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ နည်းလမ်းတစ်ခုကတော့ ပုံမှန် ပုံဆွဲစေပြီး၊ သူတို့ စိတ်ထဲမှာရှိတာတွေကို ဖွင့်ဟဖော်ကျူးခွင့် ပေးလိုက်တာပါ။ ဒါမျိုးကို ကျောင်းတွေမှာလည်း အထူးအစီအစဉ်အဖြစ် လုပ်ဆောင်ပေပြီး၊ ဒီကလေးတွေကို ယုယစွာ အထူး ပြုစုပံ့ပိုးပေးနိုင်ပါတယ်။ မိဘတွေအနေနဲ့လည်း တည်ငြိမ်တဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် ဖန်တီးပေးနိုင်ဖို့၊ အလားတူ အိမ်မှာ အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ပုံမှန်လုပ်ငန်းတွေ ဖန်တီးပေးထားပြီး၊ မိဘနဲ့ အခြားမိသားစုဝင်တွေကိုယ်တိုင် စိတ်ခံစားချက် ပြင်းထန်လာလျှင်တောင်မှ၊ ဒီကလေးရှေ့မှာ ပေါက်ကွဲတဲ့သဘော မထုတ်ဖော် မပြသသင့်ပါဘူး။ ကျောင်းတွေမှာလည်း ဆရာ၊ ဆရာမတွေကိုယ်တိုင်၊ အလားတူ ကလေးရှေ့မှာ ကျင့်သုံးသင့်ပါတယ်။ အပြင်က ပြန်လည်ပြုစုရေးဌာနတွေမှာလည်း၊ အလားတူ ပုံဆွဲကစားစေတာမျိုး၊ တည်ငြိမ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခု ဖန်တီးပေးထားပြီး အနီးကပ် ကွပ်ကဲပေးဖို့ လိုပါတယ်။ အကယ်၍ ကလေးက မသက်သာလာဘဲ၊ အမြဲတမ်း မှိုင်ထွေနေမယ်ဆိုရင်တော့၊ စိတ်ကျရောဂါ ဖြစ်လာနိုင်တာကို ကြိုတင်ပြီး၊ သက်ဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူတွေနဲ့ ပြသသင့်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ရေရှည်မှာ၊ ဒီကလေးတွေ အညွှန့်တုံးရတဲ့အဆင့် မရောက်အောင်တော့၊ အကြမ်းဖက် သုတ်သင်နေတဲ့ စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကို ရပ်တန့်ရေး၊ ဝိုင်းဝန်းလုပ်ဆောင်ပေးကြဖို့ လိုနေပါတယ်။
ဒီအကြောင်း ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ ကိုဝင်းမင်းက သြစတျေးလျအခြေစိုက် စိတ်ကျန်းမာရေး အထူးကုသမားတော်ကြီးနဲ့၊ မြန်မာဆေးတက္ကသိုလ်တွေရဲ့ ဂုဏ်ထူးဆောင်ပါမောက္ခ Dr. Raymond တင့်ဝေ ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
==Unicode==
စဈအာဏာသိမျး ဆန့ျကငြျဆန်ဒပွမူတှကေို အသအေကြေ ဖွိုခှငျးတာကွောင့ျ၊ ကလေးတှေ လကျရှိအရှယျမှာ စိတျဒဏျရာဖွဈရတာအပွငျ၊ နောကျပိုငျး ကွီးပွငျးလာခြိနျမှာလညျး လူ့ဘောငျတဈခုလုံးပါ နဈနာရတဲ့အထိ အကြိုးဆကျတှေ ရှိနတေယျလို့၊ စိတျကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေ ဆိုပါတယျ။
ဒီအကွမျးဖကျမူတှကွေောင့ျ၊ ကလေးငယျ ကွီးထှားဖှံဖွိုးမူ အဓိက အရှယျသုံးပိုငျးဖွဈတဲ့ ကြောငျးမနခေငျ၊ ကြောငျးနစေ မူလတနျးနဲ့ နောကျပိုငျးကြောငျးနအေရှယျတှမှော စိတျဒဏျရာလက်ခဏာတှေ ခံစားရတာကို၊ ပွီးခဲ့တဲ့အပတျက ပွောခဲ့ပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ ရရှေညျမှာ နောကျဆကျတှဲအဖွဈ၊ ဒီကလေးတှေ ကွီးပွငျး၊ အရှယျရောကျလာခြိနျမှာလညျး၊ စိုးရိမျလှနျရောဂါ (Anxiety)၊ ကွောင့ျကရြောဂါ (Phobia) နဲ့ စိတျကရြောဂါ (Depression) တှလေညျး ဆကျခံစားရနိုငျပါတယျ။ အကွောငျးက လူကွီးတှနေဲ့မတူဘဲ၊ နုနယျတဲ့ကွီးထှားဖှံ့ဖွိုးဖို့ အရှိနျယူတဲ့အရှယျမှာ လိုအပျတဲ့၊ မိဘရဲ့မီခိုအားထားတှယျတာရာ (Attachment) ပွိုကှဲသှားပွီး၊ ပွငျးပွငျးထနျထနျ ခံစားသှားရလို့ပါ။ သနေတျပဈခတျမူတှေ၊ မိဘတှပေါ ပဈသတျခံရတာတှေ၊ ထှကျပွေးရတာတှေ၊ ပူဆှေးနတောတှေ ဖွဈလာခြိနျမှာ၊ အရငျလုံခွုံစိတျခခြဲ့ရတဲ့ မီခိုအားထားရာ ပကြျသုနျးသှားပွီး၊ ရရှေညျမှာ မိမိကိုယျကိုယျ ယုံကွညျစိတျခရြမူ (Self-Esteem) ပါ၊ ထိခိုကျပြောကျဆုံး သှားရစတောကွောင့ျ၊ အခုလိုဖွဈလာရတာပါ။ ဒါရဲ့အကြိုးဆကျအနနေဲ့၊ ကွီးပွငျးလာခြိနျမှာ၊ မိမိကိုယျကိုယျ ထိနျးသိမျးနိုငျမူ အားနညျးလာပွီး၊ အခွားမကောငျးမူတှေ (ဥပမာ - အရကျ၊ မူးယဈဆေးဝါးသုံးတာ) အဖွဈလှယျစတေဲ့ အနအေထား၊ အထူးသဖွင့ျ အမြိုးသမီးတှမှော မတရားပွုကငြ့ျခံရဖို့ သားကောငျလို ပိုအားနညျးသှားရတာမြိုး ဖွဈလာစနေိုငျပါတယျ။ ဒါကိုကာကှယျနိုငျဖို့ သူတို့မှာ ယုံကွညျမူ ပွနျရှိလာအောငျ၊ အခြိနျယူ ပွနျတညျဆောကျပေးဖို့ လိုလာပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ ပွငျးထနျတဲ့ အကွမျးဖကျမူကွောင့ျ မှီခိုရာ ပွငျးပွငျးထနျထနျ ပွိုကှဲသှားရတဲ့ ကလေးတှမှော၊ နောကျပိုငျးအကြိုးဆကျအဖွဈ၊ ပုဂ်ဂိုလျရေး တညျငွိမျနိုငျစှမျး (Personality Development) ကိုလညျး ထိခိုကျစနေိုငျပါတယျ။ လုံခွုံတဲ့ မှီခိုအားထားရာ (Secured Attachment) မှာ၊ ကွီးပွငျးခဲ့ရသူတှအေတှကျ၊ စိတျခိုငျမာတညျကွညျမူ (Stable) ရှိသူတှဖွေဈလာပွီး၊ ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ လုပျကိုငျစားသောကျနိုငျခြိနျမှာ၊ အခုလို လုံခွုံတဲ့ မှီခိုရာ ပွငျးပွငျးထနျထနျ ပွိုကှဲဆုံးရှုံးသှားရတဲ့ ကလေးတှအေတှကျတော့၊ ကွီးပွငျးလာခြိနျမှာ ပုဂ်ဂိုလျရေး မတညျငွိမျ စိတျလူပျရှားလှနျးမူတှေ (Unstable) ဖွဈလာာကာ၊ ရုတျတရကျ စိတျပွာငျးလဲမူတှေ ခဏခဏ ဖွဈလာနိုငျပါတယျ။ အခုလို ဖွဈလာရတာရဲ့ အကြိုးဆကျအနနေဲ့ ဘဝမှာ ကောငျးကြိုးဆောငျနိုငျစှမျး (Productivity) လြော့ကသြှားပွီး၊ လူ့အသိုငျးအဝိုငျး တဈခုလုံးအတှကျပါ ကောငျးကြိုးဆောငျနိုငျသူတှကေို ဆုံးရှုံးသှားရပါတော့တယျ။ ဒါကွောင့ျလဲ ကုလသမဂ်ဂကအနနေဲ့၊ အညှှန့ျတလူလူ တကျရမဲ့၊ အပွဈမဲ့တဲ့ကလေးတှကေို၊ ရကျစကျတဲ့ အကွမျးဖကျစဈပှဲတှထေဲ မပါဝငျမိစဖေို့၊ ရှောငျရှားပေးဖို့၊ ကလေးငယျဆိုငျရာ အခှင့ျအရေးစာခြုပျ (Convention on the Rights of the Child) မှာ အတိအကြ ထည့ျသှငျးကာကှယျပေးထားတာပါ။ ဒီစိတျဒဏျရာ အကြိုးဆကျကို ကာကှယျဖို့အတှကျလညျး၊ စနဈတဈခုကောငျးကောငျး တညျဆောကျပွီး၊ ပွနျလညျထူထောငျရေး (Rehabilitation) ဝနျဆောငျမူအဖွဈ၊ ညငျသာစှာ ပွုစုပြိုးထောငျပေးဖို့ လိုအပျပါတယျ။
စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ပညာရှငျတှအေနနေဲ့၊ လူကွီးတှအေတှကျ တိုငျပငျဆှေးနှေးမူ လုပျပေးသလို၊ ကလေးတှအေတှကျလညျး အလားတူနညျးလမျး သပျသပျရှိပါတယျ။ အဓိကကတော့ ပကြျသုနျးသှားခဲ့ရတဲ့ စိတျခံစားမူဆိုငျရာ တညျငွိမျမူ (Emotional Stability) ကို၊ ဘယျလို ကိုငျတှယျသင့ျတာအတှကျ၊ ပွနျတညျဆောကျ ပြိုးထောငျပေးရတာပါ။ ဒီအတှကျ တညျငွိမျတဲ့ အသိုငျးအဝိုငျးတဈခု၊ တညျငွိမျတဲ့ ပုံမှနျလုပျငနျးစဉျတဈခု ဖနျတီးပေးဖို့ လိုအပျပါတယျ။ နညျးလမျးတဈခုကတော့ ပုံမှနျ ပုံဆှဲစပွေီး၊ သူတို့ စိတျထဲမှာရှိတာတှကေို ဖှင့ျဟဖောျကြူးခှင့ျ ပေးလိုကျတာပါ။ ဒါမြိုးကို ကြောငျးတှမှောလညျး အထူးအစီအစဉျအဖွဈ လုပျဆောငျပပွေီး၊ ဒီကလေးတှကေို ယုယစှာ အထူး ပွုစုပံ့ပိုးပေးနိုငျပါတယျ။ မိဘတှအေနနေဲ့လညျး တညျငွိမျတဲ့ ပတျဝနျးကငြျ ဖနျတီးပေးနိုငျဖို့၊ အလားတူ အိမျမှာ အဓိပ်ပာယျရှိတဲ့ ပုံမှနျလုပျငနျးတှေ ဖနျတီးပေးထားပွီး၊ မိဘနဲ့ အခွားမိသားစုဝငျတှကေိုယျတိုငျ စိတျခံစားခကြျ ပွငျးထနျလာလြှငျတောငျမှ၊ ဒီကလေးရှေ့မှာ ပေါကျကှဲတဲ့သဘော မထုတျဖောျ မပွသသင့ျပါဘူး။ ကြောငျးတှမှောလညျး ဆရာ၊ ဆရာမတှကေိုယျတိုငျ၊ အလားတူ ကလေးရှေ့မှာ ကငြ့ျသုံးသင့ျပါတယျ။ အပွငျက ပွနျလညျပွုစုရေးဌာနတှမှောလညျး၊ အလားတူ ပုံဆှဲကစားစတောမြိုး၊ တညျငွိမျတဲ့ လုပျငနျးစဉျတဈခု ဖနျတီးပေးထားပွီး အနီးကပျ ကှပျကဲပေးဖို့ လိုပါတယျ။ အကယျ၍ ကလေးက မသကျသာလာဘဲ၊ အမွဲတမျး မှိုငျထှနေမေယျဆိုရငျတော့၊ စိတျကရြောဂါ ဖွဈလာနိုငျတာကို ကွိုတငျပွီး၊ သကျဆိုငျရာ ကြှမျးကငြျသူတှနေဲ့ ပွသသင့ျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ရရှေညျမှာ၊ ဒီကလေးတှေ အညှှန့ျတုံးရတဲ့အဆင့ျ မရောကျအောငျတော့၊ အကွမျးဖကျ သုတျသငျနတေဲ့ စဈအာဏာရှငျစနဈကို ရပျတန့ျရေး၊ ဝိုငျးဝနျးလုပျဆောငျပေးကွဖို့ လိုနပေါတယျ။
ဒီအကွောငျး ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ ကိုဝငျးမငျးက သွစတြေးလအြခွစေိုကျ စိတျကနြျးမာရေး အထူးကုသမားတောျကွီးနဲ့၊ မွနျမာဆေးတက်ကသိုလျတှရေဲ့ ဂုဏျထူးဆောငျပါမောက်ခ Dr. Raymond တင့ျဝေ ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
