ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံမှာ ဆွေးနွေးဖို့ရှိတဲ့ မြန်မာ့အရေးဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်းထဲ မြန်မာနိုင်ငံကို လက်နက်ရောင်းချမှုပိတ်ပင်မယ့် အချက်လည်းပါဝင်နေတာကို ကြိုဆိုပေမဲ့ မဖြစ်မနေ လိုက်နာရမယ် ဆိုတဲ့အချက် ပါဝင်မနေတာကြောင့် သိပ်ပြီး ထိရောက်မှုရှိမှာမဟုတ်ဘူးလို့ HRW လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ကြီးက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
မအင်ကြင်းနိုင်က ဆက်လက်တင်ပြမှာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံကို စစ်လက်နက်နဲ့ အခြားပစ္စည်းကိရိယာတွေကို တိုက်ရိုက်နဲ့ သွယ်ဝိုက်ထောက်ပံ့ခြင်း၊ ရောင်းချခြင်း သို့မဟုတ် လွဲှပြောင်းခြင်း စတာတွေကိုချက်ချင်းရပ်တန့်ဖို့ တောင်းဆိုထားတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်းကို အဖွဲ့ဝင် ၁၉၃ နိုင်ငံပါဝင်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံမှာ မဲပေးဆုံးဖြတ်ဖို့ရှိနေပါတယ်။ အခုလို ကုလအထွေထွေညီလာခံက မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းထားတဲ့ အခြေအနေကို အရေးယူကိုင်တွယ်ဆောင်ရွက်လာတာ ကောင်းတဲ့အချက်ဖြစ်ပေမယ့် တကယ်တမ်းမှာတော့ လုံခြုံရေးကောင်စီအနေနဲ့ ကိုင်တွယ်သင့်ပြီး သူ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကသာ မဖြစ်မနေ လိုက်နာရမှာဖြစ်တဲ့အတွက် အထိရောက်ဆုံးဖြစ်တယ်လို့ နယူးရောက်အခြေစိုက် HRW လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ကြီးရဲ့ အာရှမူဝါဒရေးရာ ညွန်ကြားရေးမှူး John Sifton က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံကနေ မြန်မာကိစ္စကို အဓိကအာရုံစိုက်ဆောင်ရွက်လာတာ ကောင်းတဲ့အချက်ပါ။ ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်း အရေးယူနိုင်တာက လုံခြုံရေးကောင်စီကပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီက အထွေထွေညီလာခံနဲ့ မတူတာက အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအားလုံး မဖြစ်မနေလိုက်နာရမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကုလသမဂ္ဂမှာ သူကပဲ ချမှတ်နိုင်တာဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာစစ်တပ်အပေါ် လက်နက်ရောင်းချမှု ပိတ်ပင်ဖို့ ဒါမှမဟုတ် အခြားအရေးယူမှုတွေကို ပြုလုပ်ဖို့ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေကို လုံခြုံရေးကောင်စီကသာလျှင် ဖိအားပေးနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါမှသာလျှင် စစ်တပ်အနေနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို လျှော့ချပြီး ဒီမိုကရေစီ အုပ်ချုပ်မှုကို ပြန်လည်ထူထောင်ဆောင်ရွက်ဖို့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက ဘယ်လောက်လိုလားတယ်ဆိုတာ ထိထိရောက်ရောက် ပြသနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အထွေထွေညီလာခံမှာ အခုလို အရေးယူဆောင်ရွက်တာ ကောင်းတယ်၊ မှန်ကန်တယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ်တမ်းအရေးယူဖို့လိုနေတာက လုံခြံရေးကောင်စီမှာပါ။”
ဒီအတောအတွင်းမှာပဲ အမေရိကန်နဲ့ သူ့ရဲ့မဟာမိတ် ကနေဒါ၊ ဥရောပသမဂ္ဂတို့ကလည်း အာဏာသိမ်းထားတဲ့ မြန်မာစစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေအပေါ် နောက်ထပ် ပိတ်ဆို့ အရေးယူမှုတွေကို အင်္ဂါနေ့က တပြိုင်နက်တည်း တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါတယ်။ နောက်လမှာ ကျင်းပမယ့် G-7 အစည်းအဝေးမှာလည်း မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ အဓိကဝင်ငွေတွေကို ပစ်မှတ်ထား အရေးယူမယ့် နည်းလမ်းတွေ ချမှတ်နိုင်တဲ့ အနေအထားရှိနေတယ်လို့ John Sifton ကပြောပါတယ်။
“ ဗြိတိန်နိုင်ငံမှာ လာမယ့်လအတွင်းပြုလုပ်မယ့် G-7 အစည်းအဝေးမှာလည်း အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ တပ်မတော်ရဲ့ နိုင်ငံခြားဝင်ငွေတွေကို အဓိကပစ်မှတ်ထား ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေကို ပိုမိုချမှတ်နိုင်ရေးဆုံးဖြတ်ဖို့ ရှိနေပါတယ်။ စစ်တပ်ကို ဝင်ငွေအဖြစ်စီးဆင်းနေတဲ့ ဒေါ်လာ၊ ယူရို၊ ဗြိတိသျှပေါင်စတာလင် စသဖြင့် ရနေတဲ့ ငွေတွေ၊ သဘာဝဓါတ်ငွေ့၊ ကျောက်မျက်ရတနာ၊ ကျွန်းသစ် စတာတွေပါဝင်မှာပါ။ မြန်မာစစ်တပ်အနေနဲ့ သူတို့ရဲ့ အမူအကျင့်တွေကို ပြောင်းလဲဖို့နဲ့ ဒီမိုကရေစီစနစ်ပြန်လည်ထူဖို့အတွက် ခြေလှမ်းတွေ လှမ်းဖို့ လိုအပ်ကြောင်းနားလည်ဖို့ ဒီလိုဖိအားပေးမှုတွေ လိုအပ်တယ်လို့ ကျနော်တို့ မြင်ပါတယ်။”
အခုသတင်း မကြေညာမီ အချိန်ပိုင်းမှာ ဝင်လာတဲ့ နောက်ဆုံးသတင်းအရ ကုလအထွေထွေညီလာခံမှာ အင်္ဂါနေ့မှာ ကျင်းပဖို့ ရှိနေတဲ့ မြန်မာ့အရေး ဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်းဆွေးနွေးပွဲကို ရွှေ့ဆိုင်းလိုက်တယ်လို့ သိရပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံရဲ့ ဝက်ဘ်ဆိုဒ်စာမျက်နှာမှာတော့ မြန်မာ့အရေး ဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်းကို တွေ့ရပြီး အဲဒီမှာ ဖေဖေါ်ဝါရီ ၁ ရက်အာဏာသိမ်းပြီး အကြမ်းဖက်ဖိနှိပ်တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ကို ကန့်ကွက်ရှုတ်ချထားပါတယ်။
..............
(Unicode)
ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံမှာ ဆှေးနှေးဖို့ရှိတဲ့ မွနျမာ့အရေးဆုံးဖွတျခကြျမူကွမျးထဲ မွနျမာနိုငျငံကို လကျနကျရောငျးခမြှုပိတျပငျမယ့ျ အခကြျလညျးပါဝငျနတောကို ကွိုဆိုပမေဲ့ မဖွဈမနေ လိုကျနာရမယျ ဆိုတဲ့အခကြျ ပါဝငျမနတောကွောင့ျ သိပျပွီး ထိရောကျမှုရှိမှာမဟုတျဘူးလို့ HRW လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ကွီးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
မအငျကွငျးနိုငျက ဆကျလကျတငျပွမှာပါ။
မွနျမာနိုငျငံကို စဈလကျနကျနဲ့ အခွားပစ်စညျးကိရိယာတှကေို တိုကျရိုကျနဲ့ သှယျဝိုကျထောကျပံ့ခွငျး၊ ရောငျးခခြွငျး သို့မဟုတျ လှဲှပွောငျးခွငျး စတာတှကေိုခကြျခငြျးရပျတန့ျဖို့ တောငျးဆိုထားတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျမူကွမျးကို အဖှဲ့ဝငျ ၁၉၃ နိုငျငံပါဝငျတဲ့ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံမှာ မဲပေးဆုံးဖွတျဖို့ရှိနပေါတယျ။ အခုလို ကုလအထှထှေညေီလာခံက မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးထားတဲ့ အခွအေနကေို အရေးယူကိုငျတှယျဆောငျရှကျလာတာ ကောငျးတဲ့အခကြျဖွဈပမေယ့ျ တကယျတမျးမှာတော့ လုံခွုံရေးကောငျစီအနနေဲ့ ကိုငျတှယျသင့ျပွီး သူ့ ဆုံးဖွတျခကြျကသာ မဖွဈမနေ လိုကျနာရမှာဖွဈတဲ့အတှကျ အထိရောကျဆုံးဖွဈတယျလို့ နယူးရောကျအခွစေိုကျ HRW လူ့အခှင့ျအရေး စောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ကွီးရဲ့ အာရှမူဝါဒရေးရာ ညှနျကွားရေးမှူး John Sifton က ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံကနေ မွနျမာကိစ်စကို အဓိကအာရုံစိုကျဆောငျရှကျလာတာ ကောငျးတဲ့အခကြျပါ။ ဒါပမေယ့ျ တကယျတမျး အရေးယူနိုငျတာက လုံခွုံရေးကောငျစီကပဲဖွဈပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီက အထှထှေညေီလာခံနဲ့ မတူတာက အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံအားလုံး မဖွဈမနလေိုကျနာရမယ့ျ ဆုံးဖွတျခကြျကို ကုလသမဂ်ဂမှာ သူကပဲ ခမြှတျနိုငျတာဖွဈပါတယျ။ မွနျမာစဈတပျအပေါျ လကျနကျရောငျးခမြှု ပိတျပငျဖို့ ဒါမှမဟုတျ အခွားအရေးယူမှုတှကေို ပွုလုပျဖို့ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှကေို လုံခွုံရေးကောငျစီကသာလြှငျ ဖိအားပေးနိုငျမှာဖွဈပါတယျ။ ဒါမှသာလြှငျ စဈတပျအနနေဲ့ အကွမျးဖကျမှုတှကေို လြှော့ခပြွီး ဒီမိုကရစေီ အုပျခြုပျမှုကို ပွနျလညျထူထောငျဆောငျရှကျဖို့ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးက ဘယျလောကျလိုလားတယျဆိုတာ ထိထိရောကျရောကျ ပွသနိုငျမှာဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ အထှထှေညေီလာခံမှာ အခုလို အရေးယူဆောငျရှကျတာ ကောငျးတယျ၊ မှနျကနျတယျ။ ဒါပမေဲ့ တကယျတမျးအရေးယူဖို့လိုနတောက လုံခွံရေးကောငျစီမှာပါ။”
ဒီအတောအတှငျးမှာပဲ အမရေိကနျနဲ့ သူ့ရဲ့မဟာမိတျ ကနဒေါ၊ ဥရောပသမဂ်ဂတို့ကလညျး အာဏာသိမျးထားတဲ့ မွနျမာစဈဗိုလျခြုပျတှအေပေါျ နောကျထပျ ပိတျဆို့ အရေးယူမှုတှကေို အငျ်ဂါနေ့က တပွိုငျနကျတညျး တိုးမွှင့ျဆောငျရှကျခဲ့ပါတယျ။ နောကျလမှာ ကငြျးပမယ့ျ G-7 အစညျးအဝေးမှာလညျး မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျတှရေဲ့ အဓိကဝငျငှတှေကေို ပဈမှတျထား အရေးယူမယ့ျ နညျးလမျးတှေ ခမြှတျနိုငျတဲ့ အနအေထားရှိနတေယျလို့ John Sifton ကပွောပါတယျ။
“ ဗွိတိနျနိုငျငံမှာ လာမယ့ျလအတှငျးပွုလုပျမယ့ျ G-7 အစညျးအဝေးမှာလညျး အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှအေနနေဲ့ တပျမတောျရဲ့ နိုငျငံခွားဝငျငှတှေကေို အဓိကပဈမှတျထား ဒဏျခတျပိတျဆို့မှုတှကေို ပိုမိုခမြှတျနိုငျရေးဆုံးဖွတျဖို့ ရှိနပေါတယျ။ စဈတပျကို ဝငျငှအေဖွဈစီးဆငျးနတေဲ့ ဒေါျလာ၊ ယူရို၊ ဗွိတိသြှပေါငျစတာလငျ စသဖွင့ျ ရနတေဲ့ ငှတှေေ၊ သဘာဝဓါတျငှေ့၊ ကြောကျမကြျရတနာ၊ ကြှနျးသဈ စတာတှပေါဝငျမှာပါ။ မွနျမာစဈတပျအနနေဲ့ သူတို့ရဲ့ အမူအကငြ့ျတှကေို ပွောငျးလဲဖို့နဲ့ ဒီမိုကရစေီစနဈပွနျလညျထူဖို့အတှကျ ခွလှေမျးတှေ လှမျးဖို့ လိုအပျကွောငျးနားလညျဖို့ ဒီလိုဖိအားပေးမှုတှေ လိုအပျတယျလို့ ကနြောျတို့ မွငျပါတယျ။”
အခုသတငျး မကွညောမီ အခြိနျပိုငျးမှာ ဝငျလာတဲ့ နောကျဆုံးသတငျးအရ ကုလအထှထှေညေီလာခံမှာ အငျ်ဂါနေ့မှာ ကငြျးပဖို့ ရှိနတေဲ့ မွနျမာ့အရေး ဆုံးဖွတျခကြျမူကွမျးဆှေးနှေးပှဲကို ရှှေ့ဆိုငျးလိုကျတယျလို့ သိရပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံရဲ့ ဝကျဘျဆိုဒျစာမကြျနှာမှာတော့ မွနျမာ့အရေး ဆုံးဖွတျခကြျမူကွမျးကို တှေ့ရပွီး အဲဒီမှာ ဖဖေေါျဝါရီ ၁ ရကျအာဏာသိမျးပွီး အကွမျးဖကျဖိနှိပျတဲ့ မွနျမာစဈတပျကို ကန့ျကှကျရှုတျခထြားပါတယျ။
