[Zawgyi/Unicode]
ကိုဗစ် ကပ်ရောဂါကူးစက်မှုမြင့်နေဆဲမို့ ရွေးကောက်ပွဲ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးပိုင်းတွေမှာ အွန်လိုင်းမီဒီယာကို အားကိုး လာရတဲ့ ပါတီတွေအတွက် တိကျတဲ့ထုတ်ပြန်မှု မရှိတာမို့ ပါတီတခုနဲ့တခုကြား ပြိုင်ဆိုင်မှုမှာ မညီမျှမှုတွေ၊ အသုံးစရိတ်ကွာခြားမှုတွေဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း တိကျတဲ့ညွှန်ကြားချက်ထုတ်ပြန်ပေးဖို့ ပါတီငယ်တချို့ လိုလားနေတဲ့အကြောင်း ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မမေခက မေးမြန်းတင်ဆက်ပေးပါမယ်။
မကြာမီ ကျင်းပတော့မယ့် ၂၀၂၀ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲအတွက် ရက်ပေါင်း ၆ဝ မဲဆွယ်ကာလသတ်မှတ်ချက်အရ စက်တင်ဘာ ၈ ရက်ကနေ နိုဝင်ဘာ ၆ ရက်ထိ ပါတီအသီးသီးက ပါတီအောင်နိုင်ရေး မဲဆွယ်စည်းရုံးလှုပ်ရှားမှုများ စတင်ပြုလုပ်နေပြီဖြစ်ပါတယ်။ တကျော့ပြန် ကိုဗစ်ရောဂါကူးစက်မှုကလည်း ပြင်းထန်နေဆဲကာလဖြစ်တာမို့ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးပိုင်းမှာ ပါတီတော်တော်များများဟာ လှည့်လည်စည်းရုံးမှုများထက် အွန်လိုင်းကနေတဆင့် အဓိကထား မဲဆွယ်မှုတွေ လုပ်လာကြပါတယ်။
ဒီလိုဖြစ်လာပေမယ့် အွန်လိုင်းကနေ မဲဆွယ်မှုပိုင်းနဲ့ပတ်သတ်လို့ တိကျတဲ့ ထုတ်ပြန်မှုမရှိတာမို့ အငြင်းပွားစရာတွေ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖြစ်လာမှာကို ပါတီတွေဘက်က စိုးရိမ်လာကြပါတယ်။ လူ့ဘောင်သစ်ပါတီဥက္ကဋ္ဌ ဦးအောင်မိုးဇော်ကတော့ အွန်လိုင်းမဲဆွယ်မှုပိုင်းကြုံရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတခုနဲ့ ပတ်သတ်လို့ လက်ရှိရွေးကောက်ပွဲ အခင်းအကျင်းက အဘက်ဘက်က မျှတမှုမရှိတဲ့ ပြိုင်ပွဲတခုလို့ သူကပြောပါတယ်။
"ဒီအပေါ်မှာတော့ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်အနေနဲ့ သေသေချာချာ စကားပြောဖို့လိုတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကော်မရှင်ဘက်က ဘယ်သူမှ အဖက်လုပ်တာ မဟုတ်ဘူး။ စပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ဖို့ ပြင်ဆင်ကတည်းကိုက အခွင့်အရေးတူမှ မရတာ။ ကျနော်တို့ ဒီမိုကရေစီအခြေအနေဟာ တော်တော်လေး ရုပ်ပျက်ဆင်းပျက်ဖြစ်နေပြီ။"
ကိုဗစ်ကာလမှာ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပကြတဲ့ နိုင်ငံတကာက တချို့နိုင်ငံတွေမှာ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးပိုင်းကို ဆိုရှယ်မီဒီယာကနေတဆင့် လုပ်ဆောင်တာတွေ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်လုပ်လာတာမို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း ဒီ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲမှာ အရင်နှစ်တွေနဲ့ မတူဘဲ ဆိုရှယ်မီဒီယာကို ပိုမိုအသုံးပြုလာကြတာတွေရှိပါတယ်။ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေး တရားဝင်ခွင့် မပြုခင်ထဲက ဆိုရှယ်မီဒီယာကနေ ပါတီမိတ် ဆက်တွေနဲ့ လူထုကြားထိုးဖောက်လာတာပါ။ အရင်က Facebook မှာ စာမျက်နှာတစ်ခုဖွင့်ပြီး ပါတီလုပ်ဆောင်မှုတွေကို တင်ပြကြပေမယ့် နောက်ပိုင်းမှာ Facebook ကို အခကြေး ငွေပေးသွင်းပြီး လူပိုသိအောင်ကြေငြာတဲ့ နည်းလမ်းကို အသုံးပြုလာကြပါတယ်။
အွန်လိုင်းဆက်သွယ်မှုပိုင်းက အရင်ကထက်တိုးတက်လာပေမဲ့ မြို့ပေါ် မြို့နယ်တခုနဲ့ တခုမှာတောင် ဆက်သွယ် ရရှိမှုက မညီမျှတာတွေ ရှိနေပါသေးတယ်။ မြို့ပေါ်မှာတောင်ဒီ ပြဿနာ ရင်ဆိုင်နေရဆဲမို့ ဝေးလျံခါင်းဖျား တိုင်းရင်းသားဒေသတွေကို ကိုယ်စားပြုယှဉ်ပြိုင်ရတဲ့ ပါတီတွေအတွက်က ကြီးမားတဲ့ စိန်ခေါ်မှုနဲ့ မညီမျှတဲ့ ယှဉ်ပြိုင်မှုကို ဖြစ်စေတယ်လို့ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်က စိုင်းလိတ်က သုံးသပ်ပါတယ်။
"တိကျတဲ့ ပြဌာန်းချက်တွေ ပြဌာန်းမထားတော့ ငွေကြေးတတ်နိုင်ရင် တတ်နိုင်သလောက်ပေါ့နော် ... မိန်းမီဒီယာတွေကို ဩဇာလွှမ်းမိုးရင် လွှမ်းမိုးနိုင်သလောက် သူတို့က အသုံးချသွားနိုင်တယ်။ ဒုတိယလှိုင်း၊ တတိယလှိုင်းလာမယ်ဆိုတာကို အားလုံးကိ ကြိုတင်တွက်ဆထားပြီးသားဖြစ်တယ်။ လိုအပ်တဲ့ ပြင်ဆင်မှု စည်းကမ်းသတ်မှတ်မှုတွေကို အားလုံး တပြေးညီလိုက်နာနိုင်အောင် တိတိကျကျဖော်ပြ ပြဌာန်းသင့်တယ်ပေါ့နော်။"
နောက်ထပ် အခက်အခဲကတော့ အွန်လိုင်းအသုံးပြုပြီး မဲဆွယ်တာမှာ နည်းပညာပိုင်းနဲ့ ငွေကြေး အခက်အခဲတွေပါ။ ရန်ပုံငွေအားနည်းတဲ့ပါတီနဲ့ တသီးပုဂ္ဂလ ပြိုင်သူတွေအတွက် အွန်လိုင်းအသုံးပြုပြီး မဲဆွယ်ဖို့ ဆိုတာ ကြီးမားတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတခုဖြစ်နေတာပါ။
တချို့ဖွံ့ဖြိုးပြီး အင်တာနက် မြန်နှုန်းမြင့်သုံးနိုင်တဲ့ နိုင်ငံတကာက တချို့နိုင်ငံတကာမှာတောင် အွန်လိုင်းမဲဆွယ်မှုပိုင်းမှာရွေးကောက်ပွဲအကြိုကာလ အငြင်းပွားမှုတွေ၊ ပြဿနာ အသေးစားတွေကအစ ကြီးမားတဲ့ ပဋိပက္ခမျိုးအထိ ကြုံရတာတွေ ရှိလို့ ကော်မရှင်အနေနဲ့ အမြန်ဆုံး သုံးသပ်လုပ်ဆောင်မှုဖို့ အွန်လိုင်း မီဒီယာပိုင်းကိုလေ့လာစောင့်ကြည့်မှုတွေ လုပ်နေတဲ့ ဦးမြတ်သူက ပြောပါတယ်။
"လက်ရှိအနေအထားအရဆိုရင် အများကြီး ရှုပ်ထွေးတယ်။ UEC ဘက်ကနေပြီးတော့ ဒီရွေးကောက်ပွဲတခုလုံးကို ကြီးကြပ်ဖို့ဆိုတဲ့ လုံလောက်မှုစွမ်းရည်မရှိဘူးလို့ ကျနော်မြင်တယ်။ အများကြီးပြင်ဆင်မှုလုပ်ဖို့လိုတယ်။ နောက်ဒါနဲ့ပတ်သတ်လို့ဝင်ပြိုင်တာမှာ ပါတီတွေက တကယ်ပဲ ဒီ page ကို အသုံးပြုနေတာလား။ investigation လိုလုပ်တာမှာ UEC ဘက်က တာဝန်ခံဖို့ လိုအပ်တယ်။ သူတို့ကိုယ်တိုင်ကလည်း ဒါမျိုးတွေ ပါဝင်ပြီး တာဝန်ခံမနေဘူး။ ဆိုတော့ ကျနော်တို့က ရွေးကောက်ပွဲမှာ ကိုယ်မြင်နေရတဲ့ စာမျက်နှာတွေက ဘယ်သူတာဝန်ခံမှာလဲ။ အဲလိုဟာတွေက ရွေးကောက်ပွဲအငြင်းပွားမှု ဖြစ်စေလိမ့်မယ်။ ကျနော်တို့ နိုင်ငံရဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဟာ တော်တော် ရှုပ်ထွေးလိမ့်မယ်။ process ပြန်စမ်းစစ်ဖို့လိုမယ်။"
ရွေးကောက်ပွဲမဲဆွယ်စည်းရုံးရေး ကျင့်ဝတ်အဖြစ် ပုဂ္ဂိုလ်ရေး၊ ဘာသာရေး၊ ကျားမ ဖြစ်တည်မှု စတာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပုတ်ခတ်ပြောဆိုစည်းရုံးတာတွေ မလုပ်ဖို့၊ ပါတီတွေလိုက်နာရမယ့် စည်းမျဉ်းအတိုင်း လိုက်နာဖို့နဲ့ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ညွှန်ကြားချက်တွေအတိုင်းမဲဆွယ်ဖို့ ကော်မရှင်ဘက်က ညွှန်ကြားထားပါတယ်။
[Unicode Version]
အှနျလိုငျးရှေးကောကျပှဲစညျးရုံးရေး မြှတမှုမရှိမှာ စိုးရိမျ
ကိုဗဈ ကပျရောဂါကူးစကျမှုမွင့ျနဆေဲမို့ ရှေးကောကျပှဲ မဲဆှယျစညျးရုံးရေးပိုငျးတှမှော အှနျလိုငျးမီဒီယာကို အားကိုး လာရတဲ့ ပါတီတှအေတှကျ တိကတြဲ့ထုတျပွနျမှု မရှိတာမို့ ပါတီတခုနဲ့တခုကွား ပွိုငျဆိုငျမှုမှာ မညီမြှမှုတှေ၊ အသုံးစရိတျကှာခွားမှုတှဖွေဈလာနိုငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး တိကတြဲ့ညှှနျကွားခကြျထုတျပွနျပေးဖို့ ပါတီငယျတခြို့ လိုလားနတေဲ့အကွောငျး ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မမခေက မေးမွနျးတငျဆကျပေးပါမယျ။
မကွာမီ ကငြျးပတော့မယ့ျ ၂၀၂၀ အထှထှေရှေေးကောကျပှဲအတှကျ ရကျပေါငျး ၆ဝ မဲဆှယျကာလသတျမှတျခကြျအရ စကျတငျဘာ ၈ ရကျကနေ နိုဝငျဘာ ၆ ရကျထိ ပါတီအသီးသီးက ပါတီအောငျနိုငျရေး မဲဆှယျစညျးရုံးလှုပျရှားမှုမြား စတငျပွုလုပျနပွေီဖွဈပါတယျ။ တကြော့ပွနျ ကိုဗဈရောဂါကူးစကျမှုကလညျး ပွငျးထနျနဆေဲကာလဖွဈတာမို့ မဲဆှယျစညျးရုံးရေးပိုငျးမှာ ပါတီတောျတောျမြားမြားဟာ လှည့ျလညျစညျးရုံးမှုမြားထကျ အှနျလိုငျးကနတေဆင့ျ အဓိကထား မဲဆှယျမှုတှေ လုပျလာကွပါတယျ။
ဒီလိုဖွဈလာပမေယ့ျ အှနျလိုငျးကနေ မဲဆှယျမှုပိုငျးနဲ့ပတျသတျလို့ တိကတြဲ့ ထုတျပွနျမှုမရှိတာမို့ အငွငျးပှားစရာတှေ ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနမြေိုး ဖွဈလာမှာကို ပါတီတှဘေကျက စိုးရိမျလာကွပါတယျ။ လူ့ဘောငျသဈပါတီဥက်ကဋ်ဌ ဦးအောငျမိုးဇောျကတော့ အှနျလိုငျးမဲဆှယျမှုပိုငျးကွုံရတဲ့ စိနျခေါျမှုတခုနဲ့ ပတျသတျလို့ လကျရှိရှေးကောကျပှဲ အခငျးအကငြျးက အဘကျဘကျက မြှတမှုမရှိတဲ့ ပွိုငျပှဲတခုလို့ သူကပွောပါတယျ။
"ဒီအပေါျမှာတော့ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျအနနေဲ့ သသေခြောခြာ စကားပွောဖို့လိုတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကောျမရှငျဘကျက ဘယျသူမှ အဖကျလုပျတာ မဟုတျဘူး။ စပွီးတော့ ရှေးကောကျပှဲလုပျဖို့ ပွငျဆငျကတညျးကိုက အခှင့ျအရေးတူမှ မရတာ။ ကနြောျတို့ ဒီမိုကရစေီအခွအေနဟော တောျတောျလေး ရုပျပကြျဆငျးပကြျဖွဈနပွေီ။"
ကိုဗဈကာလမှာ ရှေးကောကျပှဲကငြျးပကွတဲ့ နိုငျငံတကာက တခြို့နိုငျငံတှမှော မဲဆှယျစညျးရုံးရေးပိုငျးကို ဆိုရှယျမီဒီယာကနတေဆင့ျ လုပျဆောငျတာတှေ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျလုပျလာတာမို့ မွနျမာနိုငျငံမှာလညျး ဒီ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲမှာ အရငျနှဈတှနေဲ့ မတူဘဲ ဆိုရှယျမီဒီယာကို ပိုမိုအသုံးပွုလာကွတာတှရှေိပါတယျ။ မဲဆှယျစညျးရုံးရေး တရားဝငျခှင့ျ မပွုခငျထဲက ဆိုရှယျမီဒီယာကနေ ပါတီမိတျ ဆကျတှနေဲ့ လူထုကွားထိုးဖောကျလာတာပါ။ အရငျက Facebook မှာ စာမကြျနှာတဈခုဖှင့ျပွီး ပါတီလုပျဆောငျမှုတှကေို တငျပွကွပမေယ့ျ နောကျပိုငျးမှာ Facebook ကို အခကွေး ငှပေေးသှငျးပွီး လူပိုသိအောငျကွငွောတဲ့ နညျးလမျးကို အသုံးပွုလာကွပါတယျ။
အှနျလိုငျးဆကျသှယျမှုပိုငျးက အရငျကထကျတိုးတကျလာပမေဲ့ မွို့ပေါျ မွို့နယျတခုနဲ့ တခုမှာတောငျ ဆကျသှယျ ရရှိမှုက မညီမြှတာတှေ ရှိနပေါသေးတယျ။ မွို့ပေါျမှာတောငျဒီ ပွူနာ ရငျဆိုငျနရေဆဲမို့ ဝေးလြံခါငျးဖြား တိုငျးရငျးသားဒသေတှကေို ကိုယျစားပွုယှဉျပွိုငျရတဲ့ ပါတီတှအေတှကျက ကွီးမားတဲ့ စိနျခေါျမှုနဲ့ မညီမြှတဲ့ ယှဉျပွိုငျမှုကို ဖွဈစတေယျလို့ ရှမျးတိုငျးရငျးသားမြားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျက စိုငျးလိတျက သုံးသပျပါတယျ။
"တိကတြဲ့ ပွဌာနျးခကြျတှေ ပွဌာနျးမထားတော့ ငှကွေေးတတျနိုငျရငျ တတျနိုငျသလောကျပေါ့နောျ ... မိနျးမီဒီယာတှကေို ဩဇာလှှမျးမိုးရငျ လှှမျးမိုးနိုငျသလောကျ သူတို့က အသုံးခသြှားနိုငျတယျ။ ဒုတိယလှိုငျး၊ တတိယလှိုငျးလာမယျဆိုတာကို အားလုံးကိ ကွိုတငျတှကျဆထားပွီးသားဖွဈတယျ။ လိုအပျတဲ့ ပွငျဆငျမှု စညျးကမျးသတျမှတျမှုတှကေို အားလုံး တပွေးညီလိုကျနာနိုငျအောငျ တိတိကကြဖြောျပွ ပွဌာနျးသင့ျတယျပေါ့နောျ။"
နောကျထပျ အခကျအခဲကတော့ အှနျလိုငျးအသုံးပွုပွီး မဲဆှယျတာမှာ နညျးပညာပိုငျးနဲ့ ငှကွေေး အခကျအခဲတှပေါ။ ရနျပုံငှအေားနညျးတဲ့ပါတီနဲ့ တသီးပုဂ်ဂလ ပွိုငျသူတှအေတှကျ အှနျလိုငျးအသုံးပွုပွီး မဲဆှယျဖို့ ဆိုတာ ကွီးမားတဲ့ စိနျခေါျမှုတခုဖွဈနတောပါ။
တခြို့ဖှံ့ဖွိုးပွီး အငျတာနကျ မွနျနှုနျးမွင့ျသုံးနိုငျတဲ့ နိုငျငံတကာက တခြို့နိုငျငံတကာမှာတောငျ အှနျလိုငျးမဲဆှယျမှုပိုငျးမှာရှေးကောကျပှဲအကွိုကာလ အငွငျးပှားမှုတှေ၊ ပွူနာ အသေးစားတှကေအစ ကွီးမားတဲ့ ပဋိပက်ခမြိုးအထိ ကွုံရတာတှေ ရှိလို့ ကောျမရှငျအနနေဲ့ အမွနျဆုံး သုံးသပျလုပျဆောငျမှုဖို့ အှနျလိုငျး မီဒီယာပိုငျးကိုလေ့လာစောင့ျကွည့ျမှုတှေ လုပျနတေဲ့ ဦးမွတျသူက ပွောပါတယျ။
"လကျရှိအနအေထားအရဆိုရငျ အမြားကွီး ရှုပျထှေးတယျ။ UEC ဘကျကနပွေီးတော့ ဒီရှေးကောကျပှဲတခုလုံးကို ကွီးကွပျဖို့ဆိုတဲ့ လုံလောကျမှုစှမျးရညျမရှိဘူးလို့ ကနြောျမွငျတယျ။ အမြားကွီးပွငျဆငျမှုလုပျဖို့လိုတယျ။ နောကျဒါနဲ့ပတျသတျလို့ဝငျပွိုငျတာမှာ ပါတီတှကေ တကယျပဲ ဒီ page ကို အသုံးပွုနတောလား။ investigation လိုလုပျတာမှာ UEC ဘကျက တာဝနျခံဖို့ လိုအပျတယျ။ သူတို့ကိုယျတိုငျကလညျး ဒါမြိုးတှေ ပါဝငျပွီး တာဝနျခံမနဘေူး။ ဆိုတော့ ကနြောျတို့က ရှေးကောကျပှဲမှာ ကိုယျမွငျနရေတဲ့ စာမကြျနှာတှကေ ဘယျသူတာဝနျခံမှာလဲ။ အဲလိုဟာတှကေ ရှေးကောကျပှဲအငွငျးပှားမှု ဖွဈစလေိမ့ျမယျ။ ကနြောျတို့ နိုငျငံရဲ့ ရှေးကောကျပှဲဟာ တောျတောျ ရှုပျထှေးလိမ့ျမယျ။ process ပွနျစမျးစဈဖို့လိုမယျ။"
ရှေးကောကျပှဲမဲဆှယျစညျးရုံးရေး ကငြ့ျဝတျအဖွဈ ပုဂ်ဂိုလျရေး၊ ဘာသာရေး၊ ကြားမ ဖွဈတညျမှု စတာတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး ပုတျခတျပွောဆိုစညျးရုံးတာတှေ မလုပျဖို့၊ ပါတီတှလေိုကျနာရမယ့ျ စညျးမဉြျးအတိုငျး လိုကျနာဖို့နဲ့ ကနြျးမာရေးဆိုငျရာ ညှှနျကွားခကြျတှအေတိုငျးမဲဆှယျဖို့ ကောျမရှငျဘကျက ညှှနျကွားထားပါတယျ။
