[Zawgyi/Unicode]
၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ရိုဟင်ဂျာတွေ မဲပေးပိုင်ခွင့် ရရှိရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ အမေရိကန်အခြေစိုက် အာရေကန်ရိုဟင်ဂျာယူနီယံက ထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ အစီအရင်ခံစာ အကြောင်းတင်ပြမှာပါ။ ဇူလိုင်လ ၂၇ ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်တဲ့ အဲဒီအစီရင်ခံစာမှာ အဓိကပါဝင်တဲ့ အကြောင်းအရာတွေကို အဖွဲ့ဥက္ကဋ္ဌ ဒေါက်တာ Wakar Uddin က အခုလို စပြောပါတယ်။
ဒေါက်တာ Wakar Uddin။ ။ အရေးအကြီးဆုံး တခုက ရွေးကောက်ပွဲအကြောင်း ရိုဟင်ဂျာလူတွေရဲ့ မဲဆန္ဒပေးနိုင်ခွင့်၊ ရိုဟင်ဂျာ ပါတီကို မဲဆန္ဒ election မှာ ရပ်တည်နိုင်မယ့်အကြောင်း၊ နောက်တခုက ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ မြို့နယ်အမျိုးမျိုးမှာ ဖြစ်နေတဲ့ စစ်ဖြစ်နေတဲ့အခြေအနေ၊ ဒုက္ခသည်အခြေအနေ၊ နောက်တခုက ဒုက္ခသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေအကြောင်း၊ သူတို့ ပြန်နိုင်၊ သွားဖို့ အခြေအနေ၊ ဘယ်လိုလဲ အဲ့ဒါ။"
မအင်ကြင်းနိုင်။ ။ ဒီကိစ္စက ကုလသမဂ္ဂကလည်း ဒီဟာသူတို့အတွက် အရေးကြီးဆုံးအချက်အနေနဲ့ ပြောထားတာ ရှိတော့ အခုလက်ရှိ အခြေအနေအရ ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ မဲပေးပိုင်ခွင့်အခြေအနေ ဘယ်လို ရှိပါသလဲရှင့်။
ဒေါက်တာ Wakar Uddin။ ။ မြန်မာအစိုးရက ရှောင်နေတယ်လို့ ကြားတယ်။ ရှောင်နေတာက ကျနော်ထင်တာက ဒီတပ်မတော်က တပ်မတော်ဘက်က ကန့်ကွက်လို့ အခြေအနေမကောင်းလို့ ဖြစ်ရင်ဖြစ်မှာပေါ့လေ။ အစိုးရရှေ့မှာလည်း NLD အစိုးရရှေ့မှာလည်း ရိုဟင်ဂျာကို မုန်းတဲ့လူတွေလည်း ရှိတယ်လေ၊ ဆန့်ကျင်တဲ့လူတွေလည်းရှိတယ်။ အဲ့ဒီတော့ ရှုပ်ပွတဲ့ ပြဿနာဖြစ်သွားတယ်။ အဲ့ဒီတော့ အခြေအနေက အခုကျနော်တို့ စောင့်ကြည့်နေတယ်လေ။ သူတို့ မဲပေးနိုင်ခွင့် ရှိမလား၊ မရှိဘူးလားဆိုတာ။
မအင်ကြင်းနိုင်။ ။ အခုရခိုင်မှာ လုပ်မယ့်မဲဆန္ဒနယ်မြေတွေရဲ့ အနေအထား ဥပမာ စစ်တွေမှာရှိတဲ့ IDP မှာ ရှိတဲ့ လူတွေကရော မဲပေးနိုင်မလားပေါ့နော်။ အဲ့လိုမျိုး အခြေအနေကိုရော ဘယ်လောက်ထိသိထားလဲရှင့်။
ဒေါက်တာ Wakar Uddin။ ။ အခုရခိုင်ပြည်မှာရှိတဲ့ ရွာတွေ၊ IDP စခန်းတွေ၊ IDP camp တွေမှာ ရှိတဲ့ လူတွေကို အခုသူတို့ ဘာလုပ်မယ်ဆိုတာ နိုင်ငံသားရှိတဲ့သူတွေ green card တွေ၊ ပြီးတော့ ကဒ်အနီ သူတို့ကို မဲပေးနိုင်ခွင့်ပေးမယ်လို့ပြောပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာထဲမှာတော့ အနီကဒ်သိပ်မရှိပါဘူး။ မြန်မာအစိုးရက ရိုဟင်ဂျာတွေကို by force အတင်းအဓ္ဓမ သူတို့ကို NVC လုပ်ခိုင်းပြီးတော့ အဲဒီကနေပြီးတော့ ဒီနိုင်ငံသားပြု လက်မှတ်တွေပေးနေပါတယ်။ အဲဒါကို ရိုဟင်ဂျာကို နိုင်ငံခြားသားလာတယ်၊ တခြားနိုင်ငံက လာတယ်ဆိုပြီးတော့ အဲဒါကို သူတို့ကို NVC လုပ်ခိုင်းတယ်ပေါ့လေ။ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးထဲမှာလည်း နားမလည်တဲ့သူတွေရှိလို့ တချို့လူတွေက အဲဒါ ဘယ်လောက်ဆိုတယ်ဆိုတာ နားမလည်လို့ နိုင်ငံသားပြုကဒ် ကိုင်ထားတာ ရှိပါတယ်။ အခုသူတို့ပါ အစိုးရက စာရင်းလုပ်နေတာမှ အကွဲရိုဟင်ဂျာလူတွေ၊ နိုင်ငံသားပြုကဒ်တွေ ရှိတဲ့သူတွေ မဲပေးနိုင်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ၂၀၁၀ မှာ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုး white card သူတို့ကို မဲဆန္ဒပေးခွင့် မပေးပါဘူး။ ရခိုင်ပြည်မှာ ရှိတဲ့ မြို့တွေအားလုံးမှာ ရိုဟင်ဂျာ နည်းနည်းပါးပါးပဲ ၁၀၀၊ ၂၀၀ လောက်တောင် ရှိမှာ မဟုတ်ဘူး။ သူတို့ မဲ ပေးနိုင်ခွင့်ရှိတဲ့လူ ဆိုတာ။
မအင်ကြင်းနိုင်။ ။ ဒီရိုဟင်ဂျာတွေကို ကိုယ်စားပြုပြီး အမတ်လောင်း၊ ကိုယ်စားလှယ်လောင်း အနေအထားရော ရှိပြီလားရှင့်။
ဒေါက်တာ Wakar Uddin။ ။ ရှိပါတယ်။ ကျနော်တို့မှာ အရည်အချင်းရှိတဲ့သူရှိပါတယ်။ အခုကျနော်တို့မှာ လက်ရှိပါတီ သုံးခုရှိပါတယ်။ အဲဒီ သုံးခုမှာ ကျနော်တို့က ယှဉ်ပြိုင်မယ့်သူတွေရှိပါတယ်။ အရည်အချင်းရှိတဲ့သူတွေရှိပါတယ်။ အခု လိုတာက မြန်မာအစိုးရက သူတို့ကို ခွင့်ပြုဖို့၊ ပြိုင်ဆိုင်ခွင့်ပြုဖို့။
မအင်ကြင်းနိုင်။ ။ ဒေါက်တာ Wakar Uddin ပြောသွားတာပါ။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို မြန်မာအစိုးရက အသိအမှတ်ပြု လက်ခံထားခြင်းမရှိပါဘူးရှင်။
[Unicode Version]
ရိုဟငျဂြာတှေ မဲပေးခှင့ျရဖို့ ကနျအခွစေိုကျအဖှဲ့တိုကျတှနျး
၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲမှာ ရိုဟငျဂြာတှေ မဲပေးပိုငျခှင့ျ ရရှိရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ အမရေိကနျအခွစေိုကျ အာရကေနျရိုဟငျဂြာယူနီယံက ထုတျပွနျလိုကျတဲ့ အစီအရငျခံစာ အကွောငျးတငျပွမှာပါ။ ဇူလိုငျလ ၂၇ ရကျနေ့က ထုတျပွနျတဲ့ အဲဒီအစီရငျခံစာမှာ အဓိကပါဝငျတဲ့ အကွောငျးအရာတှကေို အဖှဲ့ဥက်ကဋ်ဌ ဒေါကျတာ Wakar Uddin က အခုလို စပွောပါတယျ။
ဒေါကျတာ Wakar Uddin။ ။ အရေးအကွီးဆုံး တခုက ရှေးကောကျပှဲအကွောငျး ရိုဟငျဂြာလူတှရေဲ့ မဲဆန်ဒပေးနိုငျခှင့ျ၊ ရိုဟငျဂြာ ပါတီကို မဲဆန်ဒ election မှာ ရပျတညျနိုငျမယ့ျအကွောငျး၊ နောကျတခုက ရခိုငျပွညျနယျမှာ မွို့နယျအမြိုးမြိုးမှာ ဖွဈနတေဲ့ စဈဖွဈနတေဲ့အခွအေနေ၊ ဒုက်ခသညျအခွအေနေ၊ နောကျတခုက ဒုက်ခသညျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှမှာရှိတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှအေကွောငျး၊ သူတို့ ပွနျနိုငျ၊ သှားဖို့ အခွအေနေ၊ ဘယျလိုလဲ အဲ့ဒါ။"
မအငျကွငျးနိုငျ။ ။ ဒီကိစ်စက ကုလသမဂ်ဂကလညျး ဒီဟာသူတို့အတှကျ အရေးကွီးဆုံးအခကြျအနနေဲ့ ပွောထားတာ ရှိတော့ အခုလကျရှိ အခွအေနအေရ ရိုဟငျဂြာတှရေဲ့ မဲပေးပိုငျခှင့ျအခွအေနေ ဘယျလို ရှိပါသလဲရှင့ျ။
ဒေါကျတာ Wakar Uddin။ ။ မွနျမာအစိုးရက ရှောငျနတေယျလို့ ကွားတယျ။ ရှောငျနတောက ကနြောျထငျတာက ဒီတပျမတောျက တပျမတောျဘကျက ကန့ျကှကျလို့ အခွအေနမေကောငျးလို့ ဖွဈရငျဖွဈမှာပေါ့လေ။ အစိုးရရှေ့မှာလညျး NLD အစိုးရရှေ့မှာလညျး ရိုဟငျဂြာကို မုနျးတဲ့လူတှလေညျး ရှိတယျလေ၊ ဆန့ျကငြျတဲ့လူတှလေညျးရှိတယျ။ အဲ့ဒီတော့ ရှုပျပှတဲ့ ပွူနာဖွဈသှားတယျ။ အဲ့ဒီတော့ အခွအေနကေ အခုကနြောျတို့ စောင့ျကွည့ျနတေယျလေ။ သူတို့ မဲပေးနိုငျခှင့ျ ရှိမလား၊ မရှိဘူးလားဆိုတာ။
မအငျကွငျးနိုငျ။ ။ အခုရခိုငျမှာ လုပျမယ့ျမဲဆန်ဒနယျမွတှေရေဲ့ အနအေထား ဥပမာ စဈတှမှောရှိတဲ့ IDP မှာ ရှိတဲ့ လူတှကေရော မဲပေးနိုငျမလားပေါ့နောျ။ အဲ့လိုမြိုး အခွအေနကေိုရော ဘယျလောကျထိသိထားလဲရှင့ျ။
ဒေါကျတာ Wakar Uddin။ ။ အခုရခိုငျပွညျမှာရှိတဲ့ ရှာတှေ၊ IDP စခနျးတှေ၊ IDP camp တှမှော ရှိတဲ့ လူတှကေို အခုသူတို့ ဘာလုပျမယျဆိုတာ နိုငျငံသားရှိတဲ့သူတှေ green card တှေ၊ ပွီးတော့ ကဒျအနီ သူတို့ကို မဲပေးနိုငျခှင့ျပေးမယျလို့ပွောပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာထဲမှာတော့ အနီကဒျသိပျမရှိပါဘူး။ မွနျမာအစိုးရက ရိုဟငျဂြာတှကေို by force အတငျးအဓ်ဓမ သူတို့ကို NVC လုပျခိုငျးပွီးတော့ အဲဒီကနပွေီးတော့ ဒီနိုငျငံသားပွု လကျမှတျတှပေေးနပေါတယျ။ အဲဒါကို ရိုဟငျဂြာကို နိုငျငံခွားသားလာတယျ၊ တခွားနိုငျငံက လာတယျဆိုပွီးတော့ အဲဒါကို သူတို့ကို NVC လုပျခိုငျးတယျပေါ့လေ။ ရိုဟငျဂြာလူမြိုးထဲမှာလညျး နားမလညျတဲ့သူတှရှေိလို့ တခြို့လူတှကေ အဲဒါ ဘယျလောကျဆိုတယျဆိုတာ နားမလညျလို့ နိုငျငံသားပွုကဒျ ကိုငျထားတာ ရှိပါတယျ။ အခုသူတို့ပါ အစိုးရက စာရငျးလုပျနတောမှ အကှဲရိုဟငျဂြာလူတှေ၊ နိုငျငံသားပွုကဒျတှေ ရှိတဲ့သူတှေ မဲပေးနိုငျမယျလို့ ထငျပါတယျ။ ၂၀၁၀ မှာ ပါဝငျခဲ့တဲ့ ရိုဟငျဂြာလူမြိုး white card သူတို့ကို မဲဆန်ဒပေးခှင့ျ မပေးပါဘူး။ ရခိုငျပွညျမှာ ရှိတဲ့ မွို့တှအေားလုံးမှာ ရိုဟငျဂြာ နညျးနညျးပါးပါးပဲ ၁၀၀၊ ၂၀၀ လောကျတောငျ ရှိမှာ မဟုတျဘူး။ သူတို့ မဲ ပေးနိုငျခှင့ျရှိတဲ့လူ ဆိုတာ။
မအငျကွငျးနိုငျ။ ။ ဒီရိုဟငျဂြာတှကေို ကိုယျစားပွုပွီး အမတျလောငျး၊ ကိုယျစားလှယျလောငျး အနအေထားရော ရှိပွီလားရှင့ျ။
ဒေါကျတာ Wakar Uddin။ ။ ရှိပါတယျ။ ကနြောျတို့မှာ အရညျအခငြျးရှိတဲ့သူရှိပါတယျ။ အခုကနြောျတို့မှာ လကျရှိပါတီ သုံးခုရှိပါတယျ။ အဲဒီ သုံးခုမှာ ကနြောျတို့က ယှဉျပွိုငျမယ့ျသူတှရှေိပါတယျ။ အရညျအခငြျးရှိတဲ့သူတှရှေိပါတယျ။ အခု လိုတာက မွနျမာအစိုးရက သူတို့ကို ခှင့ျပွုဖို့၊ ပွိုငျဆိုငျခှင့ျပွုဖို့။
မအငျကွငျးနိုငျ။ ။ ဒေါကျတာ Wakar Uddin ပွောသှားတာပါ။ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို မွနျမာအစိုးရက အသိအမှတျပွု လကျခံထားခွငျးမရှိပါဘူးရှငျ။
