(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာကို အမှုဖွင့်တိုင်ကြားချက်နဲ့ပတ်သက်လို့ ICJ တရားရုံးအနေနဲ့ ပယ်ဖျက်ပေးဖို့ ဆိုတဲ့ တောင်းဆိုချက်အပါအဝင် နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ ဒီဇင်ဘာလ (၁၂)ရက်နေ့က နောက်ဆုံးလျှောက်လဲချက်တွေဟာ ICJ တရားသူကြီးတွေ လက်ခံစဉ်းစားဖို့ အတွက် ထိရောက်လွှမ်းမိုးနိုင်မှု မရှိခဲ့ဘူးလို့ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေပညာရှင် Michael Becker ကသုံးသပ်ပါတယ်။
Michael Becker ဟာ ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံးမှာ ၂၀၁၀- ၂၀၁၄ခုနှစ်ထိ လက်ထောက် ဥပဒေအရာရှိအဖြစ် လေးနှစ်ကြာလုပ်ခဲ့သူဖြစ်ပြီး၊ မြန်မာကို အခြားနိုင်ငံတနိုင်ငံက လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှု ဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ICJ တရားရုံးမှာ အမှုဖွင့်တရားစွဲနိုင်တဲ့ အလားအလာဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ စာတမ်းကို ၂၀၁၈ ခုနှစ်က ရေးသားပြုစုခဲ့သူလည်းဖြစ်ပါတယ်။ အခုလက်ရှိ အိုင်ယာလန်နိုင်ငံ Durblin က Trinity ကောလိပ် ဥပဒေဘာသာရပ်ဌာန လက်ထောက်ပါမောက္ခဖြစ်တဲ့ Mr. Becker နဲ့ မအင်ကြင်းနိုင်က Skype ကနေ သီးသန့် ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ အခုနောက်ဆုံး ICJ တရားရုံး ကြားနာပွဲမှာ နိုင်ငံတော် အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ အပိတ်လျှောက်လဲချက်ကို ဘယ်လိုမြင်လဲရှင့်။
Michael Becker ။ ။ ဒီသီတင်းပတ်အတွင်း သုံးရက်ကြာ ကြားနာပွဲပြုလုပ်ခဲ့တဲ့နေရာမှာ ဒီကနေ့ မြန်မာဘက်က ဒုတိယအကြိမ် ပြန်လည်လျှောက်လဲချက်လုပ်ပါတယ်။ မေးခွန်းကို ဖြေရမယ်ဆိုရင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ အပြီးသတ်လျှောက်လဲချက် အတိုချုပ်သဘောမျိုးပဲ တင်ပြသွားတာပါ။ အဲဒီထဲမှာ အချက်နှစ်ချက်ကို သူက တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ပထမ တချက်က ICJ တရားရုံးကနေ မြန်မာအမှုကို ပယ်ဖျက်ပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ ကျနော် အသေအချာပြောနိုင်တာကတော့ သူပြောသလို တရားရုံးက အမှုကိုပယ်ဖျက်ပေးဖို့ဆိုတာ ဖြစ်လာလိမ့်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အခု ကြားနာတဲ့ကိစ္စက ကြားဖြတ်စီမံဆောင်ချက်တွေ ချမှတ်ပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်ကိုလည်း ဂမ်ဘီယာဘက်က တောင်းဆိုခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာက လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု တားဆီး၊ အပြစ်ပေးရေး စာချုပ်ကို ချိုးဖောက်တယ်ဆိုတဲ့ စွဲချက်တင်ထားတဲ့ အမှု စီရင်ဖို့ နှစ်များစွာကြာမှာဖြစ်တဲ့အတွက် လောလောဆယ် အခြေအနေတွေ အခုထက်ပိုပြီး ဆိုးရွားမသွားအောင် ထိန်းချုပ်တဲ့အနေနဲ့ အရေးပေါ်ကြေညာချက် အမိန့်မျိုး ထုတ်ပြန်ပေးဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် တောင်းဆိုသလိုမျိုး တရားရုံးကနေ မြန်မာကို ကြားဖြတ်စီမံဆောင်ရွက်ချက်အတွက် အမိန့်ချမှတ်ပေးဖို့ လျှောက်ထားချက်ကို ပယ်ဖျက်ပေးပါဆိုတဲ့အချက်က မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။
နောက်တချက်ကတော့ ဒီကနေ့ သူပြောသွားတဲ့အထဲမှာ အလေးအနက်ထောက်ပြခဲ့တဲ့အချက်ဖြစ်တဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ အရင်အတိတ်က အခြေအနေတွေ ဘယ်လိုပဲဖြစ်ခဲ့ဖြစ်ခဲ့ အခုတော့ အခြေအနေတွေပြန်ပြီး ကောင်းမွန်လာနေပြီလို့ ဆိုပါတယ်။ ပြန်လည်ရင်ကြားစေ့ရေး အစီအစဉ်တွေ အကောင်အထည်ဖေါ်နေတာ၊ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် လုံးဝသုံးနှုန်းမသွားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ တွေ နေရပ်ပြန်ရေး အခြေအနေတွေ ဖန်တီးပေးနေတာ စတဲ့ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ အခြေအနေတွေကို သူက ပြောသွားပါတယ်။ အခြေအနေတွေ ကောင်းလာပြီဖြစ်တဲ့ အတွက် စိုးရိမ်စရာ အန္တရာယ်တွေအဲဒီမှာ မရှိတော့ဘူး၊ အရေးပေါ် အခြေအနေမျိုးဆိုတာ မရှိတော့တဲ့အတွက် ကြားဖြတ်စီမံဆောင်ရွက်ချက်ဆိုတာမျိုး မလိုအပ်ဘူးလို့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ခုခံချေပခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ်လို့ ကြားဖြတ်စီမံဆောင်ရွက်ချက်များ အရေးပေါ်ထုတ်ပြန်ပေးဖို့အတွက် သီးသန့်အနေနဲ့ တဘက်က လျှောက်လဲတင်ပြထားချက်ကို တကယ်တမ်း စဉ်းစားဆုံးဖြတ်မယ့် တရားသူကြီးတွေအပေါ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ ခုခံချေပချက်တွေက လွှမ်းမိုးမှုရှိမှာ မဟုတ်ပါဘူး။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ Prima Facie jurisdiction တရားရုံးက ဥပဒေကြောင်းအရ စီရင်ပိုင်ခွင့်ရှိမရှိကို ဆုံးဖြတ်ပေးဖို့ဆိုတဲ့အချက်ကို အဓိက အပြန်အလှန်လျှောက်လဲကြရာမှာ မြန်မာဘက်က ဥပဒေပညာရှင်တဦးဖြစ်တဲ့ Mr. Christopher Staples ဘက်က အဓိက ချေပခဲ့တဲ့အချက်က ဂမ်ဘီယာဟာ OIC ရဲ့တဆင့်ခံအဖြစ် တရားစွဲတာဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် လူမျိုးုတုန်းသတ်ဖြတ်မှု စာချုပ်မှာ လက်မှတ်ရေးထိုးမထားတဲ့ OIC ကိုယ်စားပြုပြီး ဂမ်ဘီယာဘက်က တရားစွဲတာကို မြန်မာဘက်က တရားပြိုင်အဖြစ် သတ်မှတ်တုံ့ပြန်ဖို့ မလိုဘူး စတာတွေဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအပေါ်မှာ ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။
Michael Becker ။ ။ ကောင်းပါပြီ။ ဒီနေရာမှ ကျနော် မဖြစ်မနေပြောချင်တာက မြန်မာအစိုးရဘက်က ဒီခုခံချေပချက်အတွက် အချိန်တွေအများကြီးသုံးခဲ့တာကို တကယ်ပဲအံသြမိပါတယ်။ ဒီအချက်က အတော်လေးကို လွဲချော်နေတာပါ။ ဒီကိစ္စက အလေးအနက်ထားပြီး ကန့်ကွက်ရမယ့်အချက် မဟုတ်ဘူးလို့ ကျနော်မြင်ပါတယ်။ OIC အစ္စလာမ်မစ်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက် ရေးအဖွဲ့ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ အဖွဲ့ကို ကိုယ်စားပြုပြီး ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက ICJ တရားရုံးမှာ မြန်မာနိုင်ငံကို လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု စာချုပ် ချိုးဖောက်မှုနဲ့ တရားစွဲခဲ့တဲ့ အချက်က မှန်ပါတယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့ သိရသလောက်ဆိုရင် OIC အစည်းအဝေးမှာ ဂမ်ဘီယာကဘက်က သူတို့နိုင်ငံအနေနဲ့ ဒီကိစ္စကို ဆောင်ရွက်ဖို့ စိတ်ဝင်စားကြောင်း ပြောဆိုခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်ကို ဘာမှ အငြင်းပွားစရာမရှိပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ OICနဲ့ ပတ်သက်တဲ့အချက်ကိုကိုင်ပြီး ဂမ်ဘီယာက OIC ရဲ့ အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတခု ဒါမှမဟုတ် တဆင့်ခံအဖြစ် တရားစွဲတာဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်နဲ့ ခုခံချေပတာဟာ ပေါ့ပျက်လွန်းတယ်လို့ ကျနော်မြင်ပါတယ်။ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံအတွက် အခြားနိုင်ငံတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေ ဆီကနေ စိတ်ဓါတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊ ငွေကြေးဆိုင်ရာနဲ့ ဥပဒေပိုင်းဆိုင်ရာ အကူအညီတွေ လက်ခံတာ ပြဿနာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒီအချက်ဟာ ICJ တရားရုံးရဲ့ စီရင်ချက် ဒါမှမဟုတ် တရားရုံး ပြဌာန်းချက်တွေနဲ့ ဘာမှမပတ်သက်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ဂမ်ဘီယာက OIC နဲ့ ပတ်သက်နေတယ်ဆိုတဲ့ အချက်က ပြဿနာမဟုတ်ဘူးလို့ ကျနော်မြင်ပါတယ်။ မြန်မာဘက်က ဥပဒေပညာရှင်အနေနဲ့ ဒီချေပချက်နဲ့ ပတ်သက်လို့ ဥပဒေ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းနဲ့အညီ ထောက်ပြနိုင်ခဲ့ခြင်းမရှိပါဘူး။
အဓိကသော့ချက်က ဒီအမှုရဲ့ နောက်ကွယ်က အကြောင်းအရာတွေက ဘာတွေလဲ၊ တရားစွဲ နိုင်ငံဘက်က အကြောင်းအရင်းတွေက ဘာတွေလဲ ဆိုတာတွေကို ကြည့်ဖို့ ICJ တရားရုံးရဲ့ အလုပ်မဟုတ်ပါဘူး။ ICJ တရားရုံးမှာ နိုင်ငံအချင်းချင်း ရေကြောင်းဆိုင်ရာနဲ့ အခြားနယ်နိမိတ်ဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုတွေကို ကိုင်တွယ်ကြားနာနေတဲ့ အမှုတွေ အမြောက်အများရှိနေတာပါ။ တချို့အမှုတွေမှာဆိုရင် နိုင်ငံခြား ရေနံကုမ္ပဏီတွေက နောက်ကွယ်ကနေ ပါဝင် ပတ်သက်နေတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်မျိုးတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တရားစွဲတဲ့ နိုင်ငံဘက်က ICJ တရားရုံးမှာ ဘာကြောင့် အမှုဖွင့်လျှောက်ထားသလဲ ဆိုတဲ့ အကြောင်းအရင်းက တရားရုံးရဲ့ အလုပ်မဟုတ်ပါဘူး။ အခြားအကြောင်းအရာတွေရှိပါတယ်။ ဂမ်ဘီယာက နိုင်ငံတနိုင်ငံဖြစ်ရဲ့လား။ အလွန်ရှင်းပါတယ်။ နိုင်ငံတခုပါ။ နောက်ပိုပြီး အရေးကြီးတာက ဂမ်ဘီယာနဲ့ မြန်မာကြားမှာ အငြင်းပွားမှုရှိပါတယ်။ ဂမ်ဘီယာအနေနဲ့ မြန်မာကို ICJ မှာ အမှုဖွင့်တိုင်ကြားတာမျိုးမလုပ်ခင် နှစ်နိုင်ငံကြား အငြင်းပွားမှုရှိခဲ့တယ်ဆိုတဲ့အချက်တွေ ရှိခဲ့တာပါ။ ဒီအချက်ကိုလည်း မြန်မာဘက်က ကြားနာပွဲမှာ ကြိုးစားပြီး တုံ့ပြန်ချေပခဲ့ပါတယ်။ ICJ တရားရုံးမတိုင်ခင် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု တားဆီး၊ အပြစ်ပေးရေးသဘောတူစာချုပ် နဲ့ပတ်သက်လို့ ဂမ်ဘီယာနဲ့ မြန်မာကြားမှာ အငြင်းပွားမှု မရှိခဲ့ဘူးလို့ပြောပါတယ်။ ဒီခုခံချေပချက်ဟာလည်း အောင်မြင်ထိရောက်မှု မရှိဘူးဆိုတာ သေချာပါတယ်။
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ ကြားနာပွဲမှာ အဓိက အပြန်အလှန်ချေပ လျှောက်လဲခဲ့တဲ့ တချက်က မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂအချက်အလက်ရှာဖွေရေးမစ်ရှင်း FFM ရဲ့အစီရင်ခံစာတွေပဲဖြစ်ပါတယ်။ ICJ တရားရုံးကို အမှုဖွင့်တိုင်ကြားခဲ့တဲ့ ဂမ်ဘီယာက ဒီအစီရင်ခံစာတွေပါအချက်တွေကို အဓိက ထားခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မြန်မာဘက်က ဥပဒေအကျိူးဆောင် ပါမောက္ခ William Schabas က FFM အစီရင်ခံစာတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ ဘယ်လောက် ယုံကြည်စိတ်ချရမှု ရှိမလဲဆိုတာကို မေးခွန်းထုတ်သွားပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ၂၀၁၉ ခုနှစ် အစီရင်ခံစာကို သူကထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။ FFM အစီရင်ခံစာတွေရဲ့ အားသာချက်၊ အားနည်ချက်တွေက အမှုအပေါ်မှာ ဘယ်လို အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ ရှိမလဲဆိုတာ Mr. Becker ဘယ်လိုမြင်လဲရှင့်။
Michael Becker ။ ။ ဒီအချက်နဲ့ ပတ်သက်ရင် ရှုပ်ထွေးတဲ့ ကိစ္စတွေအများကြီးရှိနေပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂအချက်အလက်ရှာဖွေရေး မစ်ရှင်း FFM ရဲ့အစီရင်ခံစာတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အခု ကျနော်ကိုယ်တိုင် လေ့လာနေချိန်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကြားဖြတ်စီမံဆောင်ရွက်ချက်များ ဆိုတဲ့ လျှောက်လဲချက်အမှုအတွက် ICJ တရားရုံးဘက်မှာ ရွေးချယ်စရာများများစားစားမလိုပါဘူး။ ICJ တရားရုံးရှေ့မှောက် ရောက်နေပြီဖြစ်တဲ့ ဥပမာ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီက ဖွဲ့ထားတဲ့ FFM မစ်ရှင်းရဲ့ အစီရင်ခံစာတွေနဲ့ အခြား ကုလသမဂ္ဂလက်အောက်ခံ အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ အစီရင်ခံစာတွေ အပေါ်မှာပဲ အားထားမှာဖြစ်ပါတယ်။ အခုတရားရုံးက ကြားနာတဲ့ ကြားဖြတ်စီမံဆောင်ရွက်များ ကိစ္စအတွက် တင်ပြဖို့လိုတဲ့ အထောက်အထား အချက်အလက်တွေဟာ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု စာချုပ်ကို ချိုးဖောက်တယ်ဆိုတဲ့ စွဲချက် နောက်ဆုံးအဆင့်နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် လုံလောက်မှုရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ပါမောက္ခ Schabas အဓိက တင်ပြတဲ့အချက်က ကျနော် နားလည်ရသလောက်ဆိုရင် FFM မစ်ရှင်းက ဥပဒေပိုင်းဆိုင်ရာ အကဲဖြတ်ချက်တွေကို သူ့ဘက်က သဘောမတူဘူးဆိုတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ မစ်ရှင်းက သုံးသပ်ခဲ့တဲ့ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုကို ရည်ရွယ်ကျူးလွန်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ဥပဒေပိုင်းဆိုင်ရာအချက်နဲ့ ပတ်သက်ရင် ဟုတ်မဟုတ်ဆိုတာကို ဥပဒေနည်းလမ်းတွေနဲ့ အတိအကျ သက်သေပြဖို့ ကြိုးစားရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်ကို ပါမောက္ခ Schabs က ဒီကနေ့မှာ အဓိက ခုခံချေပခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ ကျနော်ပြောနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီမှာ အဖြေရှိနေတာက အစီရင်ခံစာပါအချက်အလက်တွေဟာ ဥပဒေနည်းလမ်းတွေနဲ့ အတိအကျဖြစ်ရမယ်ဆိုတဲ့အချက်ကို ICJ တရားရုံးက ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့ လုံး၀ မလိုအပ်ဘူးဆိုတာပါ။ ဒါကြောင့် ကျနော်မြင်တာက FFM မစ်ရှင်း အစီရင်ခံစာမှာ ဖေါ်ပြထားတဲ့ ဥပဒေပိုင်းဆိုင်ရာ တင်ပြချက်တွေကို အာရုံမစိုက်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ အထောက်အထားတွေ အများကြီး စုဆောင်းခဲ့တဲ့ FFM အစီရင်ခံစာဟာ အလွန်အသုံးဝင်နိုင်ပါတယ်။ အဓိကအချက်က ICJ တရားရုံးအနေနဲ့ အစီရင်ခံစာပါအချက်တွေကို သူ့ဘာသူ ဥပဒေပိုင်းဆိုင်ရာ မေးခွန်းထုတ်ပြီး ကြည့်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီအမှုကို ဆက်ပြီး အဆိုးအကောင်းခွဲခြားကြည့်မယ်ဆိုရင် အခက်အခဲတချို့ရှိနေတာက ဂမ်ဘီယာဘက်က အဓိကလက်ဆုပ်လက်ကိုင်ပြုထားတဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အချက်အလက်ရှာဖွေရေးမစ်ရှင်း ရဲ့ အစီရင်ခံစာအပေါ်မှာ တရားရုံးဘက်က ဘယ်အချိန်ထိ ဒါမှမဟုတ် ဘယ်လောက် အတိုင်းအတာထိ အားကိုးအားပြုချင်သလဲဆိုတာဖြစ်ပါတယ်။ မျက်မြင်သက်သေတွေ၊ ကိုယ်တိုင်တွေ့ကြုံခံစားခံရသူတွေနဲ့ တွေ့ဆုံမေးမြန်းထားချက်တွေပေါ်မှာ မူတည်ထားတဲ့ အချက်အလက်အမြောက်အများကို ကြည့်ရမယ့် တရားရုံးအတွက် တကယ်တမ်း စိန်ခေါ်မှုအခက်အခဲ တချို့ရှိနေပါတယ်။
ဒါကြောင့် ICJ တရားရုံးအတွက် ဒါမှမဟုတ် နှစ်ဘက်လုံးအတွက် အကျိုးပြုနိုင်ဖို့ ကျနော်အကြံပြုချင် တာက FFM မစ်ရှင်းအစီရင်ခံစာတွေပေါ်မှာ အဓိကအခြေပြုထားတဲ့ ဒီလိုအမှုမျိုးမှာ ဒီအစီရင်ခံစာတွေကို ပြုစုတဲ့အထဲပါဝင်နေတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တဦးချင်းစီကို တရားရုံးရှေ့မှောက်ခေါ်ယူပြီး သူတို့ အစီရင်ခံစာပြုစုတဲ့ နည်းနာကို စစ်ဆေးသင့်ပါတယ်။ FFM မစ်ရှင်းအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံထဲ သွားပြီး စုံစမ်းခွင့်မရနိုင်ခဲ့တဲ့အတွက် မစ်ရှင်း ဥက္ကဌပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အစီရင်ခံစာကို ဝိုင်းပြီး ပြုစုခဲ့တဲ့ အခြားသူတွေကိုပဲဖြစ်ဖြစ် တရားရုံးခေါ်ပြီး တရားသူကြီးတွေရော၊ နှစ်ဘက်လုံးရဲ့ ရှေ့နေတွေကပါ မေးမြန်းခြင်းအားဖြင့် ရှေ့ဆက်အမှုအတွက် အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေမယ်လို့ ကျနော်မြင်ပါတယ်။
လက်ရှိ အိုင်ယာလန်နိုင်ငံ Durblin က Trinity ကောလိပ် ဥပဒေဘာသာရပ်ဌာန လက်ထောက်ပါမောက္ခဖြစ်တဲ့ Mr. Becker ကို မအင်ကြင်းနိုင်က Skype ကနေ သီးသန့် ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားတာပါ။
..................
မွနျမာ ICJ ခြပေခကြျအပေါျ နိုငျငံတကာ ဥပဒပေညာရှငျအမွငျ
(Unicode)
မွနျမာကို အမှုဖှင့ျတိုငျကွားခကြျနဲ့ပတျသကျလို့ ICJ တရားရုံးအနနေဲ့ ပယျဖကြျပေးဖို့ ဆိုတဲ့ တောငျးဆိုခကြျအပါအဝငျ နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျရဲ့ ဒီဇငျဘာလ (၁၂)ရကျနေ့က နောကျဆုံးလြှောကျလဲခကြျတှဟော ICJ တရားသူကွီးတှေ လကျခံစဉျးစားဖို့ အတှကျ ထိရောကျလှှမျးမိုးနိုငျမှု မရှိခဲ့ဘူးလို့ နိုငျငံတကာ ဥပဒပေညာရှငျ Michael Becker ကသုံးသပျပါတယျ။
Michael Becker ဟာ ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံးမှာ ၂၀၁၀- ၂၀၁၄ခုနှဈထိ လကျထောကျ ဥပဒအေရာရှိအဖွဈ လေးနှဈကွာလုပျခဲ့သူဖွဈပွီး၊ မွနျမာကို အခွားနိုငျငံတနိုငျငံက လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှု ဆိုငျရာ သဘောတူစာခြုပျနဲ့ပတျသကျပွီး ICJ တရားရုံးမှာ အမှုဖှင့ျတရားစှဲနိုငျတဲ့ အလားအလာဆိုတဲ့ ခေါငျးစဉျနဲ့ စာတမျးကို ၂၀၁၈ ခုနှဈက ရေးသားပွုစုခဲ့သူလညျးဖွဈပါတယျ။ အခုလကျရှိ အိုငျယာလနျနိုငျငံ Durblin က Trinity ကောလိပျ ဥပဒဘောသာရပျဌာန လကျထောကျပါမောက်ခဖွဈတဲ့ Mr. Becker နဲ့ မအငျကွငျးနိုငျက Skype ကနေ သီးသန့ျ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ အခုနောကျဆုံး ICJ တရားရုံး ကွားနာပှဲမှာ နိုငျငံတောျ အတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျရဲ့ အပိတျလြှောကျလဲှခကြျကို ဘယျလိုမွငျလဲရှင့ျ။
Michael Becker ။ ။ ဒီသီတငျးပတျအတှငျး သုံးရကျကွာ ကွားနာပှဲပွုလုပျခဲ့တဲ့နရောမှာ ဒီကနေ့ မွနျမာဘကျက ဒုတိယအကွိမျ ပွနျလညျလြှောကျလဲှခကြျလုပျပါတယျ။ မေးခှနျးကို ဖွရေမယျဆိုရငျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျရဲ့ အပွီးသတျလြှောကျလဲှခကြျ အတိုခြုပျသဘောမြိုးပဲ တငျပွသှားတာပါ။ အဲဒီထဲမှာ အခကြျနှဈခကြျကို သူက တငျပွခဲ့ပါတယျ။ ပထမ တခကြျက ICJ တရားရုံးကနေ မွနျမာအမှုကို ပယျဖကြျပေးဖို့ ဖွဈပါတယျ။ ဒီနရောမှာ ကနြောျ အသအေခြာပွောနိုငျတာကတော့ သူပွောသလို တရားရုံးက အမှုကိုပယျဖကြျပေးဖို့ဆိုတာ ဖွဈလာလိမ့ျမှာ မဟုတျပါဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ အခု ကွားနာတဲ့ကိစ်စက ကွားဖွတျစီမံဆောငျခကြျတှေ ခမြှတျပေးဖို့ ဖွဈပါတယျ။ ဒီအခကြျကိုလညျး ဂမျဘီယာဘကျက တောငျးဆိုခဲ့တာဖွဈပါတယျ။
မွနျမာက လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု တားဆီး၊ အပွဈပေးရေး စာခြုပျကို ခြိုးဖောကျတယျဆိုတဲ့ စှဲခကြျတငျထားတဲ့ အမှု စီရငျဖို့ နှဈမြားစှာကွာမှာဖွဈတဲ့အတှကျ လောလောဆယျ အခွအေနတှေေ အခုထကျပိုပွီး ဆိုးရှားမသှားအောငျ ထိနျးခြုပျတဲ့အနနေဲ့ အရေးပေါျကွညောခကြျ အမိန့ျမြိုး ထုတျပွနျပေးဖို့ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ တောငျးဆိုသလိုမြိုး တရားရုံးကနေ မွနျမာကို ကွားဖွတျစီမံဆောငျရှကျခကြျအတှကျ အမိန့ျခမြှတျပေးဖို့ လြှောကျထားခကြျကို ပယျဖကြျပေးပါဆိုတဲ့အခကြျက မဖွဈနိုငျပါဘူး။
နောကျတခကြျကတော့ ဒီကနေ့ သူပွောသှားတဲ့အထဲမှာ အလေးအနကျထောကျပွခဲ့တဲ့အခကြျဖွဈတဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ အရငျအတိတျက အခွအေနတှေေ ဘယျလိုပဲဖွဈခဲ့ဖွဈခဲ့ အခုတော့ အခွအေနတှေပွေနျပွီး ကောငျးမှနျလာနပွေီလို့ ဆိုပါတယျ။ ပွနျလညျရငျကွားစေ့ရေး အစီအစဉျတှေ အကောငျအထညျဖေါျနတော၊ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ လုံးဝသုံးနှုနျးမသှားတဲ့ ရိုဟငျဂြာ တှေ နရေပျပွနျရေး အခွအေနတှေေ ဖနျတီးပေးနတော စတဲ့ အပွုသဘောဆောငျတဲ့ အခွအေနတှေကေို သူက ပွောသှားပါတယျ။ အခွအေနတှေေ ကောငျးလာပွီဖွဈတဲ့ အတှကျ စိုးရိမျစရာ အန်တရာယျတှအေဲဒီမှာ မရှိတော့ဘူး၊ အရေးပေါျ အခွအေနမြေိုးဆိုတာ မရှိတော့တဲ့အတှကျ ကွားဖွတျစီမံဆောငျရှကျခကြျဆိုတာမြိုး မလိုအပျဘူးလို့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ခုခံခြပေခဲ့တာဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယျလို့ ကွားဖွတျစီမံဆောငျရှကျခကြျမြား အရေးပေါျထုတျပွနျပေးဖို့အတှကျ သီးသန့ျအနနေဲ့ တဘကျက လြှောကျလဲတငျပွထားခကြျကို တကယျတမျး စဉျးစားဆုံးဖွတျမယ့ျ တရားသူကွီးတှအေပေါျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျရဲ့ ခုခံခြပေခကြျတှကေ လှှမျးမိုးမှုရှိမှာ မဟုတျပါဘူး။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ Prima Facie jurisdiction တရားရုံးက ဥပဒကွေောငျးအရ စီရငျပိုငျခှင့ျရှိမရှိကို ဆုံးဖွတျပေးဖို့ဆိုတဲ့အခကြျကို အဓိက အပွနျအလှနျလြှောကျလှဲကွရာမှာ မွနျမာဘကျက ဥပဒပေညာရှငျတဦးဖွဈတဲ့ Mr. Christopher Staples ဘကျက အဓိက ခြပေခဲ့တဲ့အခကြျက ဂမျဘီယာဟာ OIC ရဲ့တဆင့ျခံအဖွဈ တရားစှဲတာဖွဈတယျ။ ဒါကွောင့ျ လူမြိုးုတုနျးသတျဖွတျမှု စာခြုပျမှာ လကျမှတျရေးထိုးမထားတဲ့ OIC ကိုယျစားပွုပွီး ဂမျဘီယာဘကျက တရားစှဲတာကို မွနျမာဘကျက တရားပွိုငျအဖွဈ သတျမှတျတုံ့ပွနျဖို့ မလိုဘူး စတာတှဖွေဈပါတယျ။ ဒီအပေါျမှာ ဘယျလိုမွငျပါသလဲ။
Michael Becker ။ ။ ကောငျးပါပွီ။ ဒီနရောမှ ကနြောျ မဖွဈမနပွေောခငြျတာက မွနျမာအစိုးရဘကျက ဒီခုခံခြပေခကြျအတှကျ အခြိနျတှအေမြားကွီးသုံးခဲ့တာကို တကယျပဲအံသွမိပါတယျ။ ဒီအခကြျက အတောျလေးကို လဲခြောျနတောပါ။ ဒီကိစ်စက အလေးအနကျထားပွီး ကန့ျကှကျရမယ့ျအခကြျ မဟုတျဘူးလို့ ကနြောျမွငျပါတယျ။ OIC အစ်စလာမျမဈပူးပေါငျးဆောငျရှကျ ရေးအဖှဲ့ရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျနဲ့ အဖှဲ့ကို ကိုယျစားပွုပွီး ဂမျဘီယာနိုငျငံက ICJ တရားရုံးမှာ မွနျမာနိုငျငံကို လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု စာခြုပျ ခြိုးဖောကျမှုနဲ့ တရားစှဲခဲ့တဲ့ အခကြျက မှနျပါတယျ။ ဒါနဲ့ပတျသကျလို့ သိရသလောကျဆိုရငျ OIC အစညျးအဝေးမှာ ဂမျဘီယာကဘကျက သူတို့နိုငျငံအနနေဲ့ ဒီကိစ်စကို ဆောငျရှကျဖို့ စိတျဝငျစားကွောငျး ပွောဆိုခဲ့တာဖွဈပါတယျ။ ဒီအခကြျကို ဘာမှ အငွငျးပှားစရာမရှိပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ OICနဲ့ ပတျသကျတဲ့အခကြျကိုကိုငျပွီး ဂမျဘီယာက OIC ရဲ့ အငျ်ဂါအစိတျအပိုငျးတခု ဒါမှမဟုတျ တဆင့ျခံအဖွဈ တရားစှဲတာဖွဈတယျဆိုတဲ့ အခကြျနဲ့ ခုခံခြပေတာဟာ ပေါ့ပကြျလှနျးတယျလို့ ကနြောျမွငျပါတယျ။ ဂမျဘီယာနိုငျငံအတှကျ အခွားနိုငျငံတှနေဲ့ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှေ ဆီကနေ စိတျဓါတျပိုငျးဆိုငျရာ၊ ငှကွေေးဆိုငျရာနဲ့ ဥပဒပေိုငျးဆိုငျရာ အကူအညီတှေ လကျခံတာ ပွူနာမဟုတျပါဘူး။ ဒီအခကြျဟာ ICJ တရားရုံးရဲ့ စီရငျခကြျ ဒါမှမဟုတျ တရားရုံး ပွဌာနျးခကြျတှနေဲ့ ဘာမှမပတျသကျပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ ဂမျဘီယာက OIC နဲ့ ပတျသကျနတေယျဆိုတဲ့ အခကြျက ပွူနာမဟုတျဘူးလို့ ကနြောျမွငျပါတယျ။ မွနျမာဘကျက ဥပဒပေညာရှငျအနနေဲ့ ဒီခြပေခကြျနဲ့ ပတျသကျလို့ ဥပဒေ လုပျထုံးလုပျနညျးနဲ့အညီ ထောကျပွနိုငျခဲ့ခွငျးမရှိပါဘူး။
အဓိကသော့ခကြျက ဒီအမှုရဲ့ နောကျကှယျက အကွောငျးအရာတှကေ ဘာတှလေဲ၊ တရားစှဲ နိုငျငံဘကျက အကွောငျးအရငျးတှကေ ဘာတှလေဲ ဆိုတာတှကေို ကွည့ျဖို့ ICJ တရားရုံးရဲ့ အလုပျမဟုတျပါဘူး။ ICJ တရားရုံးမှာ နိုငျငံအခငြျးခငြျး ရကွေောငျးဆိုငျရာနဲ့ အခွားနယျနိမိတျဆိုငျရာ အငွငျးပှားမှုတှကေို ကိုငျတှယျကွားနာနတေဲ့ အမှုတှေ အမွောကျအမြားရှိနတောပါ။ တခြို့အမှုတှမှောဆိုရငျ နိုငျငံခွား ရနေံကုမ်ပဏီတှကေ နောကျကှယျကနေ ပါဝငျ ပတျသကျနတေယျဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျမြိုးတှလေညျး ရှိခဲ့ပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ တရားစှဲတဲ့ နိုငျငံဘကျက ICJ တရားရုံးမှာ ဘာကွောင့ျ အမှုဖှင့ျလြှောကျထားသလဲ ဆိုတဲ့ အကွောငျးအရငျးက တရားရုံးရဲ့ အလုပျမဟုတျပါဘူး။ အခွားအကွောငျးအရာတှရှေိပါတယျ။ ဂမျဘီယာက နိုငျငံတနိုငျငံဖွဈရဲ့လား။ အလှနျရှငျးပါတယျ။ နိုငျငံတခုပါ။ နောကျပိုပွီး အရေးကွီးတာက ဂမျဘီယာနဲ့ မွနျမာကွားမှာ အငွငျးပှားမှုရှိပါတယျ။ ဂမျဘီယာအနနေဲ့ မွနျမာကို ICJ မှာ အမှုဖှင့ျတိုငျကွားတာမြိုးမလုပျခငျ နှဈနိုငျငံကွား အငွငျးပှားမှုရှိခဲ့တယျဆိုတဲ့အခကြျတှေ ရှိခဲ့တာပါ။ ဒီအခကြျကိုလညျး မွနျမာဘကျက ကွားနာပှဲမှာ ကွိုးစားပွီး တုံ့ပွနျခြပေခဲ့ပါတယျ။ ICJ တရားရုံးမတိုငျခငျ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု တားဆီး၊ အပွဈပေးရေးသဘောတူစာခြုပျ နဲ့ပတျသကျလို့ ဂမျဘီယာနဲ့ မွနျမာကွားမှာ အငွငျးပှားမှု မရှိခဲ့ဘူးလို့ပွောပါတယျ။ ဒီခုခံခြပေခကြျဟာလညျး အောငျမွငျထိရောကျမှု မရှိဘူးဆိုတာ သခြောပါတယျ။
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ ကွားနာပှဲမှာ အဓိက အပွနျအလှနျခြပေ လြှောကျလဲှခဲ့တဲ့ တခကြျက မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂအခကြျအလကျရှာဖှရေေးမဈရှငျး FFM ရဲ့အစီရငျခံစာတှပေဲဖွဈပါတယျ။ ICJ တရားရုံးကို အမှုဖှင့ျတိုငျကွားခဲ့တဲ့ ဂမျဘီယာက ဒီအစီရငျခံစာတှပေါအခကြျတှကေို အဓိက ထားခဲ့တာဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ မွနျမာဘကျက ဥပဒအေကြိူးဆောငျ ပါမောက်ခ William Schabas က FFM အစီရငျခံစာတှနေဲ့ပတျသကျလို့ ဘယျလောကျ ယုံကွညျစိတျခရြမှု ရှိမလဲဆိုတာကို မေးခှနျးထုတျသှားပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ၂၀၁၉ ခုနှဈ အစီရငျခံစာကို သူကထောကျပွခဲ့ပါတယျ။ FFM အစီရငျခံစာတှရေဲ့ အားသာခကြျ၊ အားနညျခကြျတှကေ အမှုအပေါျမှာ ဘယျလို အကြိုးသကျရောကျမှုတှေ ရှိမလဲဆိုတာ Mr. Becker ဘယျလိုမွငျလဲရှင့ျ။
Michael Becker ။ ။ ဒီအခကြျနဲ့ ပတျသကျရငျ ရှုပျထှေးတဲ့ ကိစ်စတှအေမြားကွီးရှိနပေါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂအခကြျအလကျရှာဖှရေေး မဈရှငျး FFM ရဲ့အစီရငျခံစာတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အခု ကနြောျကိုယျတိုငျ လေ့လာနခြေိနျလညျးဖွဈပါတယျ။ ကွားဖွတျစီမံဆောငျရှကျခကြျမြား ဆိုတဲ့ လြှောကျလဲှခကြျအမှုအတှကျ ICJ တရားရုံးဘကျမှာ ရှေးခယြျစရာမြားမြားစားစားမလိုပါဘူး။ ICJ တရားရုံးရှေ့မှောကျ ရောကျနပွေီဖွဈတဲ့ ဥပမာ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီက ဖှဲ့ထားတဲ့ FFM မဈရှငျးရဲ့ အစီရငျခံစာတှနေဲ့ အခွား ကုလသမဂ်ဂလကျအောကျခံ အဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ အစီရငျခံစာတှေ အပေါျမှာပဲ အားထားမှာဖွဈပါတယျ။ အခုတရားရုံးက ကွားနာတဲ့ ကွားဖွတျစီမံဆောငျရှကျမြား ကိစ်စအတှကျ တငျပွဖို့လိုတဲ့ အထောကျအထားအခကြျအလကျတှဟော လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု စာခြုပျကို ခြိုးဖောကျတယျဆိုတဲ့ စှဲခကြျ နောကျဆုံးအဆင့ျနဲ့ နှိုငျးယှဉျရငျ လုံလောကျမှုရှိနပေါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ပါမောက်ခ Schabas အဓိက တငျပွတဲ့အခကြျက ကနြောျ နားလညျရသလောကျဆိုရငျ FFM မဈရှငျးက ဥပဒပေိုငျးဆိုငျရာ အကဲဖွတျခကြျတှကေို သူ့ဘကျက သဘောမတူဘူးဆိုတာပဲဖွဈပါတယျ။ မဈရှငျးက သုံးသပျခဲ့တဲ့ လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှုကို ရညျရှယျကြူးလှနျခဲ့တယျဆိုတဲ့ ဥပဒပေိုငျးဆိုငျရာအခကြျနဲ့ ပတျသကျရငျ ဟုတျမဟုတျဆိုတာကို ဥပဒနေညျးလမျးတှနေဲ့ အတိအကြ သကျသပွေဖို့ ကွိုးစားရမှာဖွဈပါတယျ။ ဒီအခကြျကို ပါမောက်ခ Schabs က ဒီကနေ့မှာ အဓိက ခုခံခြပေခဲ့တာဖွဈတယျလို့ ကနြောျပွောနိုငျပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အဲဒီမှာ အဖွရှေိနတောက အစီရငျခံစာပါအခကြျအလကျတှဟော ဥပဒနေညျးလမျးတှနေဲ့ အတိအကဖြွဈရမယျဆိုတဲ့အခကြျကို ICJ တရားရုံးက ထည့ျသှငျးစဉျးစားဖို့ လုံး၀ မလိုအပျဘူးဆိုတာပါ။ ဒါကွောင့ျ ကနြောျမွငျတာက FFM မဈရှငျး အစီရငျခံစာမှာ ဖေါျပွထားတဲ့ ဥပဒပေိုငျးဆိုငျရာ တငျပွခကြျတှကေို အာရုံမစိုကျဖို့ ဖွဈပါတယျ။ အထောကျအထားတှေ အမြားကွီး စုဆောငျးခဲ့တဲ့ FFM အစီရငျခံစာဟာ အလှနျအသုံးဝငျနိုငျပါတယျ။ အဓိကအခကြျက ICJ တရားရုံးအနနေဲ့ အစီရငျခံစာပါအခကြျတှကေို သူ့ဘာသူ ဥပဒပေိုငျးဆိုငျရာ မေးခှနျးထုတျပွီး ကွည့ျမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီအမှုကို ဆကျပွီး အဆိုးအကောငျးခှဲခွားကွည့ျမယျဆိုရငျ အခကျအခဲတခြို့ရှိနတောက ဂမျဘီယာဘကျက အဓိကလကျဆုပျလကျကိုငျပွုထားတဲ့ ကုလသမဂ်ဂ အခကြျအလကျရှာဖှရေေးမဈရှငျး ရဲ့ အစီရငျခံစာအပေါျမှာ တရားရုံးဘကျက ဘယျအခြိနျထိ ဒါမှမဟုတျ ဘယျလောကျ အတိုငျးအတာထိ အားကိုးအားပွုခငြျသလဲဆိုတာဖွဈပါတယျ။ မကြျမွငျသကျသတှေေ၊ ကိုယျတိုငျတှေ့ကွုံခံစားခံရသူတှနေဲ့ တှေ့ဆုံမေးမွနျးထားခကြျတှပေေါျမှာ မူတညျထားတဲ့ အခကြျအလကျအမွောကျအမြားကို ကွည့ျရမယ့ျ တရားရုံးအတှကျ တကယျတမျး စိနျခေါျမှုအခကျအခဲ တခြို့ရှိနပေါတယျ။
ဒါကွောင့ျ ICJ တရားရုံးအတှကျ ဒါမှမဟုတျ နှဈဘကျလုံးအတှကျ အကြိုးပွုနိုငျဖို့ ကနြောျအကွံပွုခငြျ တာက FFM မဈရှငျးအစီရငျခံစာတှပေေါျမှာ အဓိကအခွပွေုထားတဲ့ ဒီလိုအမှုမြိုးမှာ ဒီအစီရငျခံစာတှကေို ပွုစုတဲ့အထဲပါဝငျနတေဲ့ ပုဂ်ဂိုလျတဦးခငြျးစီကို တရားရုံးရှေ့မှောကျခေါျယူပွီး သူတို့ အစီရငျခံစာပွုစုတဲ့ နညျးနာကို စဈဆေးသင့ျပါတယျ။ FFM မဈရှငျးအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံထဲ သှားပွီး စုံစမျးခှင့ျမရနိုငျခဲ့တဲ့အတှကျ မဈရှငျး ဥက်ကဌပဲဖွဈဖွဈ၊ အစီရငျခံစာကို ဝိုငျးပွီး ပွုစုခဲ့တဲ့ အခွားသူတှကေိုပဲဖွဈဖွဈ တရားရုံးခေါျပွီး တရားသူကွီးတှရေော၊ နှဈဘကျလုံးရဲ့ ရှေ့နတှေကေပါ မေးမွနျးခွငျးအားဖွင့ျ ရှေ့ဆကျအမှုအတှကျ အကြိုးဖွဈထှနျးစမေယျလို့ ကနြောျမွငျပါတယျ။
လကျရှိ အိုငျယာလနျနိုငျငံ Durblin က Trinity ကောလိပျ ဥပဒဘောသာရပျဌာန လကျထောကျပါမောက်ခဖွဈတဲ့ Mr. Becker ကို မအငျကွငျးနိုငျက Skype ကနေ သီးသန့ျ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားတာပါ။
