(Zawgyi/Unicode)
မြေမြှုပ်မိုင်းဗုံးတွေကို သူပုန်အုပ်စုတွေက အသုံးပြုမှုတွေ များပြားလာတာနဲ့ စစ်ပွဲလက်ကျန် ပေါက်ကွဲရေး ပစ္စည်းတွေကြောင့် အရပ်သားတွေ သေဆုံး ဒဏ်ရာရရှိမှုနှုန်း ပိုများလာတယ်လို့ မြေမြှုပ်ဗုံးအသုံးပြုမှုကို စောင့်ကြည့်လေ့လာတဲ့ Landmine Monitor အဖွဲ့ ရဲ့ နောက်ဆုံး ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ အခက်အခဲတွေ ရှိခဲ့ပေမယ့် ၁၉၉၉ ခုနှစ် မြေမြှုပ်မိုင်းဗုံးဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ သဘောတူစာချုပ်ဟာ အောင် မြင်မှုတွေ ရှိနေတယ်လို့လည်း Landmine Monitor အဖွဲ့ က ပြောပါတယ်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေရဲ့ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံပေါင်း ၁၆၄ နိုင်ငံက မြေမြှုပ်မိုင်း ထုတ်လုပ်၊ သိုလှောင်၊ အသုံးပြုမှုကို ပိတ်ပင်တဲ့ ဒီစာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးထားတာပါ။ ဒါ့အပြင်စာချုပ် ကို လက်မှတ်ရေးထိုးမထားတဲ့ နိုင်ငံ ၃၃ နိုင်ငံကလည်း လိုက်နာမှုတွေ ရှိနေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
စာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေး မထိုးထားတဲ့ နိုင်ငံတွေထဲက မြန်မာနိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံတည်းမှာသာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်လယ်က ၂၀၂၀ အောက်တိုဘာ လအထိ မြေမြှုပ်ဗုံး အသုံးပြုမှုကို တွေ့ရှိရတယ်လို့ အစီရင်ခံထားတာပါ။
အဲဒီ ကာလအတွင်းကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း မြေမြှုပ်ဗုံးတွေကြောင့် သေဆုံး ဒဏ်ရာရသူ ခန့်မှန်းခြေ အယောက် ၅,၅၀၀ ထဲက ၂,၂၀၀ အသက် သေဆုံးရပြီး လူ ၃,၃၅၇ ဦးဒဏ်ရာရတယ်လို့ Landmine Monitor ရဲ့သုတေသနအဖွဲ့ ခေါင်းဆောင် Lorne Persi က VOA ကိုပြော ပါတယ်။
“သေဆုံးသူနဲ့ ဒဏ်ရာရရှိသူ အချိုးကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် ဒဏ်ရာရသူ ဦးရေက အဆမတန် များပြားတာကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းတွေ့ မြင်နိုင်ကြောင်း၊မြေမြှုပ်မိုင်းနဲ့ စစ်ပွဲ လက်ကျန် ပေါက်ကွဲစေတဲ့ ပစ္စည်းတွေကြောင့် ဒဏ်ရာရရှိသူတွေကို အပြည့်အဝ မှတ်တမ်းတင် ထားနိုင်ခြင်း မရှိကြောင်း” Landmine Monitor အဖွဲ့က သုတေသနပညာရှင် Persi က ပြောပါတယ်။
သေဆုံး ဒဏ်ရာရသူ ၅,၅၀၀ ဟာ Afghanistan, Colombia, Iraq, Mali, Niger, Ukraine နဲ့ Yemen နိုင်ငံတွေ အပါအဝင် ကမ္ဘာ တစ်လွှားက ပဋိပက္ခတွေကြောင့်လို့ ဆိုပါတယ်။
မြေမြှုပ်မိုင်း ပိတ်ပင်တဲ့ စာချုပ် အသက်ဝင်ကတည်းက စာချုပ် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေ သိုလှောင်သိမ်းဆည်းထားတဲ့ လူထောင် မြေမြှုပ် မိုင်း ၅၅ သန်းကျော်ကို ဖျက်ဆီးနိုင်ခဲ့ပြီး မိုင်းရှင်းလင်း ဖျက်ဆီးရေး လုပ်ငန်းတွေမှာလည်း တိုးတက်မှုတွေ ရရှိနေတယ်လို့လည်း Landmine Monitor က အစီရင်ခံထားပါတယ်။
..........
မွနျမာအပါအဝငျ ပဋိပက်ခဖွဈနတေဲ့ နိုငျငံတှမှော မွမွှေုပျမိုငျးကွောင့ျ သဆေုံးမှုမြားပွား
(Unicode)
မွမွှေုပျမိုငျးဗုံးတှကေို သူပုနျအုပျစုတှကေ အသုံးပွုမှုတှေ မြားပွားလာတာနဲ့ စဈပှဲလကျကနြျ ပေါကျကှဲရေး ပစ်စညျးတှကွေောင့ျ အရပျသားတှေ သဆေုံး ဒဏျရာရရှိမှုနှုနျး ပိုမြားလာတယျလို့ မွမွှေုပျဗုံးအသုံးပွုမှုကို စောင့ျကွည့ျလေ့လာတဲ့ Landmine Monitor အဖှဲ့ ရဲ့ နောကျဆုံး ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
အကောငျအထညျဖောျဖို့ အခကျအခဲတှေ ရှိခဲ့ပမေယ့ျ ၁၉၉၉ ခုနှဈ မွမွှေုပျမိုငျးဗုံးဆိုငျရာ နိုငျငံတကာ သဘောတူစာခြုပျဟာ အောငျ မွငျမှုတှေ ရှိနတေယျလို့လညျး Landmine Monitor အဖှဲ့ က ပွောပါတယျ။ ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှရေဲ့ ၈၀ ရာခိုငျနှုနျးဖွဈတဲ့ နိုငျငံပေါငျး ၁၆၄ နိုငျငံက မွမွှေုပျမိုငျး ထုတျလုပျ၊ သိုလှောငျ၊ အသုံးပွုမှုကို ပိတျပငျတဲ့ ဒီစာခြုပျကို လကျမှတျရေးထိုးထားတာပါ။ ဒါ့အပွငျစာခြုပျ ကို လကျမှတျရေးထိုးမထားတဲ့ နိုငျငံ ၃၃ နိုငျငံကလညျး လိုကျနာမှုတှေ ရှိနတေယျလို့ ပွောပါတယျ။
စာခြုပျကို လကျမှတျရေး မထိုးထားတဲ့ နိုငျငံတှထေဲက မွနျမာနိုငျငံ တဈနိုငျငံတညျးမှာသာ ၂၀၁၉ ခုနှဈလယျက ၂၀၂၀ အောကျတိုဘာ လအထိ မွမွှေုပျဗုံး အသုံးပွုမှုကို တှေ့ရှိရတယျလို့ အစီရငျခံထားတာပါ။
အဲဒီ ကာလအတှငျးကမ်ဘာတဈဝှမျး မွမွှေုပျဗုံးတှကွေောင့ျ သဆေုံး ဒဏျရာရသူ ခန့ျမှနျးခွေ အယောကျ ၅,၅၀၀ ထဲက ၂,၂၀၀ အသကျ သဆေုံးရပွီး လူ ၃,၃၅၇ ဦးဒဏျရာရတယျလို့ Landmine Monitor ရဲ့သုတသေနအဖှဲ့ ခေါငျးဆောငျ Lorne Persi က VOA ကိုပွော ပါတယျ။
“သဆေုံးသူနဲ့ ဒဏျရာရရှိသူ အခြိုးကို ကွည့ျမယျဆိုရငျ ဒဏျရာရသူ ဦးရကေ အဆမတနျ မြားပွားတာကို ရှငျးရှငျးလငျးလငျးတှေ့ မွငျနိုငျကွောငျး၊မွမွှေုပျမိုငျးနဲ့ စဈပှဲ လကျကနြျ ပေါကျကှဲစတေဲ့ ပစ်စညျးတှကွေောင့ျ ဒဏျရာရရှိသူတှကေို အပွည့ျအဝ မှတျတမျးတငျ ထားနိုငျခွငျး မရှိကွောငျး” Landmine Monitor အဖှဲ့က သုတသေနပညာရှငျ Persi က ပွောပါတယျ။
သဆေုံး ဒဏျရာရသူ ၅,၅၀၀ ဟာ Afghanistan, Colombia, Iraq, Mali, Niger, Ukraine နဲ့ Yemen နိုငျငံတှေ အပါအဝငျ ကမ်ဘာ တဈလှှားက ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျလို့ ဆိုပါတယျ။
မွမွှေုပျမိုငျး ပိတျပငျတဲ့ စာခြုပျ အသကျဝငျကတညျးက စာခြုပျ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှေ သိုလှောငျသိမျးဆညျးထားတဲ့ လူထောငျ မွမွှေုပျ မိုငျး ၅၅ သနျးကြောျကို ဖကြျဆီးနိုငျခဲ့ပွီး မိုငျးရှငျးလငျး ဖကြျဆီးရေး လုပျငနျးတှမှောလညျး တိုးတကျမှုတှေ ရရှိနတေယျလို့လညျး Landmine Monitor က အစီရငျခံထားပါတယျ။
