စစ်အာဏာသိမ်း မြန်မာနိုင်ငံက သတင်းသမားတွေရဲ့ အခက်အခဲ

(Zawgyi / Unicode)

စစ်အာဏာသိမ်းပြီး ၈ လအကြာမှာ မြန်မာ့သတင်းစာဆရာတွေရဲ့ ဘဝက ပိုလို့ပိုလို့ ခက်ခဲလာနေပါတယ်လို့ ဒေသခံ သတင်းထောက်တွေက ပြောပါတယ်။

အာဏာကိုသိမ်းပြီး၊ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံ အစိုးရကို ဖြုတ်ချလိုက်ပြီးချိန်က စပြီး စစ်တပ်ဟာ သတင်းတွေအပေါ်မှာ ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ ဆောင်ရွက်ခဲ့တာပါ။ လူမှုမီဒီယာတွေနဲ့ အင်တာနက်ကို ဝင်လို့မရအောင် ပိတ်ပါတယ်။ အနည်းဆုံး သတင်းစာ မီဒီယာ ၅ ခုရဲ့ လိုင်စင်ကို ရုပ်သိမ်းလိုက်ပါတယ်။

တနိုင်ငံလုံးက စစ်ကောင်စီကို ဆန့်ကျင်ကြတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေကို သတင်းရေးကြတဲ့ သတင်းစာဆရာတွေကို အာဏာပိုင်တွေက ထိန်းသိမ်းလိုက်ပါတယ်။ အဲဒီနောက်ပိုင်းလတွေမှာတော့ မီဒီယာတွေဟာ သူတို့ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ပုံကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်း စီစဉ်ကြရပါတယ်။ အွန်လိုင်းကနေ အလုပ်လုပ်ကြရသလို တချို့ကလည်း နယ်စပ်နဲ့ ပြည်ပကိုထွက်ပြီး အလုပ်လုပ်ကြရပါတယ်။

အိမ်ထဲမှာ ၇ လလုံးလုံး နေပြီး အွန်လိုင်းက အလုပ်လုပ်ခဲ့ရတယ်လို့ ရန်ကုန်အခြေစိုက် Red သတင်းဌာနက သတင်းထောက် ဦးဝင်းဇော်နိုင်က ဆိုပါတယ်။

“သတင်းဖြစ်တဲ့နေရာမှာ သတင်းလိုက်လို့ ခုနေအခါမှာ မဖြစ်နိုင်သလောက်ပါပဲ။ အိမ်ကလည်း မထွက်ခဲ့သလို ဘယ်သူ့ကိုမှလည်း မတွေ့ခဲ့ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ကျနော် အွန်လိုင်းကပဲ အလုပ်လုပ်တယ်။ ဖုန်းပဲခေါ်ပါတယ်” လို့ ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။

ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်ကနေ စက်တင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့အထိ အနည်းဆုံး သတင်းစာဆရာ ၁၀၂ ယောက်ကို ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး အနည်းဆုံး ၄၈ ယောက်ဟာ ခုထိ အထိန်းသိမ်းခံနေရဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ အများစုကို ၅၀၅ (က) နဲ့ စွဲဆိုထားပါတယ်။ လူအများ ကြောက်ရွံ့အောင် အစိုးရကို ဆန့်ကျင်လာအောင် သတင်းအမှားတွေကို ဖြန့်တာဆိုပြီး ပုဒ်မတပ်ခဲ့တာပါ။ အပြစ်ရှိတယ်လို့ တရားရုံးက ဆုံးဖြတ်ရင် ထောင်ဒဏ် ၃ နှစ်အထိ အပြစ်ပေးခံကြရမှာပါ။

ဒါပေမယ့် သတင်းစာဆရာတွေအပေါ် ကန့်သတ်တယ်ဆိုတာကို စစ်တပ်က ငြင်းဆိုပါတယ်။ “မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်ကို လေးစား တန်ဖိုးထားပါတယ်” လို့ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက မတ်လအတွင်းက ပြောခဲ့ပါတယ်။ “သတင်းသမားတယောက်က သတင်းသမားအလုပ်ကိုပဲ လုပ်မယ်ဆိုရင် သူတို့ကို ဖမ်းစရာအကြောင်း မရှိဘူး။” လို့ ဖမ်းဆီးထားတဲ့ အမေရိကန် သတင်းစာဆရာ Danny Fenster နဲ့ ဆက်စပ်လို့ သူက ပြီးခဲ့တဲ့အပတ်မှာ ပြောခဲ့ပါတယ်။

Frontier Myanmar ရဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှုအယ်ဒီတာ Fenster ကို မေလ ၂၄ ရက်ကတည်းက ဖမ်းဆီးထားခဲ့တာပါ။ အမေရိကန်နိုင်ငံက ဒီထရိုက်မြို့ကို ပြန်ဖို့ လေယာဉ်အတက်မှာ ဖမ်းဆီးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ကို Myanmar Now နဲ့ပတ်သက်လို့ ဖမ်းဆီးတယ်လို့ အောက်တိုဘာ ၁၅ ရက်နေ့က ရုံးအထုတ်မှာ တရားသူကြီးက ဆိုကြောင်း သူ့ရဲ့ရှေ့နေ ဦးသန်းဇော်အောင်က ပြောပါတယ်။ Myanmar Now ရဲ့ လိုင်စင်ကို ရုပ်သိမ်းပြီး ဖြစ်ပေမယ့် သတင်းတွေကို အွန်လိုင်းပေါ်ကို ဆက်လက်တင်နေတာကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့ အကြောင်းပြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

“အစိုးရ ဆွဲချတွေက Danny Fenster ဟာ မတ်လ ၂၀၂၁ မှာ Myanmar Now အတွက် အလုပ်လုပ်နေတယ်လို့ စွပ်စွဲနေတာ စိတ်ပျက်စရာကောင်းပါတယ်။ တကယ့်အဖြစ်ကတော့ အဲဒီ ၇ လမတိုင်မီကတည်းက Frontier ကို သူက ပြောင်းလာခဲ့တာပါ” လို့ Frontier ရဲ့ အယ်ဒီတာချုပ် Thomas Kean က အေပီသတင်းဌာနကို စာနဲ့ပြောပါတယ်။

အဲဒီလို အဖမ်းအဆီး အန္တရာယ်တွေက တိုးလာတာကြောင့် တချို့သတင်းသမားတွေက လျှော့ပေးလိုက်ကြပါတယ်လို့ ဦးဝင်းဇော်နိုင်က ဆိုပါတယ်။ “မြန်မာနိုင်ငံမှာ သတင်းသမားတွေအတွက် လုံခြုံရေးက အဓိကအားဖြင့် မရှိတော့ပါဘူး။ အဖမ်းခံလိုက်ရတဲ့အခါ သတင်းထောက်အလုပ် မလုပ်တော့ဘူးလို့ ပြောနိုင်ဖို့ ခု သူတို့ ပြင်ဆင်ထားကြပါပြီ” လို့ သူက ပြောပါတယ်။

သတင်းတွေရေးတာ အဖမ်းခံရမယ့် လက်မှတ်ပါပဲလို့ ဒီမိုကရက်တစ် မြန်မာ့အသံ (ဒီဗွီဘီ) ရဲ့ အယ်ဒီတာချုပ် ဦးအေးချမ်းနိုင်က ဗွီအိုအေကို ဇူလိုင်လက ပြောပါတယ်။ ဒီဗွီဘီကလည်း လိုင်စင်အရုပ်သိမ်းခံရတဲ့ မီဒီယာတွေထဲမှာ တခုအဖြစ် ပါပေတာပေါ့။

နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုကြောင့် မြန်မာ့မီဒီယာတွေဟာ သတင်းလုပ်ငန်းကို ဆက်လက်လုပ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အန္တရာယ်တော့ ရှိနေတုန်းပါပဲ။

၂၀၀၇ ခုနှစ် နောက်ပိုင်းမှာ နည်းပညာကြောင့် ရက်စက်ယုတ်မာမှုတွေကို ဗွီဒီယို၊ ဓာတ်ပုံတွေအဖြစ် ရိုက်ကူးနိုင်ခဲ့တယ်လို့ နာမည်လွှဲနဲ့ သတင်းသမား အောင်ထွဋ်က ပြောပါတယ်။ သူက ဘားမား ဗွီဂျေ မီဒီယာနဲ့ အလုပ်လုပ်ခဲ့ဖူးသူပါ။ ၂၀၀၇ ရွှေဝါရောင် တော်လှန်ရေး မတိုင်မီ ဒီမီဒီယာကို စခဲ့ကြတာပါ။ နှစ်ပေါင်းများစွာ ဒီမီဒီယာက ပျောက်နေခဲ့ပြီး အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့အခါ ပြန်လည်အသက်ဝင် လှုပ်ရှားခဲ့ကြပါတယ်။ စစ်သားတွေက သတင်းသမားတွေကို အမြဲစောင့်ကြည့် စစ်ဆေးနေတာမို့ နှစ်ဖက်ချွန်ဒါးလို ဖြစ်လာပါတယ်လို့ သူက ဆိုပါတယ်။ အန္တရာယ်က နေရာဒေသပေါ်မူတည် ကွဲပါတယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။

မြန်မာပြည်ထဲမှာ သတင်းကို ဆက်လိုက်နေသေးတဲ့ သတင်းသမားတယောက်အဖို့ လုံးဝ လူမသိသူမသိ နေရပါမယ်။ အိမ်နီးနားချင်းတွေတောင် အသိခံလို့ မဖြစ်ပါဘူးလို့ ဦးအောင်ထွဋ်က ဆိုပါတယ်။ လွတ်မြောက်နယ်မြေလို့ ခေါ်တဲ့ နယ်စပ်ကို ထွက်သွားနိုင်ကြတဲ့ သူတွေကတော့ နိစ္စဓူဝဘဝမှာ စိတ်အေးလက်အေးနဲ့ အလုပ်လုပ်နိုင်ပါတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

အခက်အခဲတွေ ရှိကြပေမယ့် သတင်းစာဆရာတွေဟာ ပိုင်းဖြတ်ချက်ရှိရှိနဲ့ သူတို့အလုပ်တွေကို ဆက်လုပ်နေကြတာပါ။ “ကျနော်သိတဲ့ သတင်းစာဆရာ တော်တော်များများက နေလို့ရနိုင်သမျှ ဒီမှာဆက်နေကြမယ်လို့ ယုံယုံကြည်ကြည်နဲ့ အလုပ်လုပ်နေကြပါတယ်။ တကယ် ဘာဖြစ်နေသလဲဆိုတာကို သူတို့က သက်သေအဖြစ် မြင်ချင် သိချင်ကြတယ်။” လို့ Cape Diamond အမည်ဝှက် ခံယူထားတဲ့ သတင်းစာဆရာက ပြောပါတယ်။

ဒါပေမယ့် စစ်ကောင်စီရဲ့ပစ်မှတ် ဖြစ်မလာအောင်တော့ ကြိုးစား ရှောင်ကြပါတယ်လို့ သူက ဝန်ခံပါတယ်။ သတင်းတပုဒ် ရေးလိုက်တယ်၊ တိုင်းပြည်ကနေ ရှောင်နေကြည့်တယ်၊ အခြေအနေ ကြည့်မယ်၊ အစိုးရ ဒါမှမဟုတ် စစ်တပ်ရဲ့ တုံ့ပြန်ပုံက အိုကေဆိုရင် သူတို့ ပြန်လာကြတာပါပဲလို့ သူက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။ မြန်မာမီဒီယာတွေကို နှောင့်ယှက်တာက စစ်တပ်ရဲ့ စံနှုန်းတရပ်လို ဖြစ်လာပါတယ်။

“သူတို့က မဖမ်းဘူးဗျ။ လိုက်နှောင့်ယှက်နေတာ။ ခင်ဗျား ကြောက်လာအောင် ကြိုးစားနေတာ” လို့ သူက ဆိုပါတယ်။ “လုပ်ချင်တာကို ဆက်လုပ်ချင်နေရင် ခင်ဗျား သိပ်မကြောက်တော့ပါဘူး။”

အာဏာသိမ်းလိုက်တာကြောင့် သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ဟာ ဆယ်စုတစု နောက်ဆုတ်သွားတယ်လို့ နယ်စည်းမခြား သတင်းသမားများအဖွဲ့က သုံးသပ်ပါတယ်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ်အထိ ခေတ်သစ် မြန်မာ့သမိုင်းက စစ်တပ်အုပ်ချုပ်‌ရေးအောက်မှာ ရှိခဲ့ရတာပါ။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ NLD ပါတီဟာ ၂၀၁၅ မှာ အမတ်နေရာ အပြတ်အသတ်နဲ့ အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး အာဏာရရှိခဲ့ပါတယ်။

၂၀၂၀ ‌ရွေးကောက်ပွဲမှာလည်း NLD ပါတီက အမတ်နေရာ အပြတ်အသတ်နဲ့ အနိုင်ရရှိခဲ့ပေမယ့် စစ်တပ်က အခြေအမြစ်မဲ့ မဲလိမ်တယ်လို့ စွပ်စွဲပြီး ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့မှာ အာဏာသိမ်းခဲ့ပါတယ်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ ဦးဝင်းမြင့်တို့ကို ဖမ်းဆီးခဲ့ပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဘယ်တုန်းကမှ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် မရှိခဲ့ပါဘူးလို့ Cape Diamond က ဆိုပါတယ်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် လက်ထက်မှာတောင် မရှိပါဘူးလို့ ပြောပါတယ်။ အာဏာသိမ်းတာကြောင့် မီဒီယာရဲ့ပါဝါက တကြော့ပြန် ဆန်းသစ်လာပါတယ်လို့ သူက ထင်ပါတယ်။ သူက ဆက်ပြောပါတယ်။

“သတင်းစာပညာက တကယ့်ကို အရေးကြီးတယ်ဆိုတာကို လူတွေက နားလည်လာပါတယ်။ သတင်းစာဆရာတွေက အသံတွေကို ယူလာပေးတယ်၊ အသံတွေကို မြှင့်ပေးတယ် ဆိုတာကို လူတွေ ခု နားလည်လာကြတယ်။”

တချိန်တည်းမှာပဲ သတင်းစာပညာက ဘယ်လိုအရေးပါတယ် ဆိုတာကို စစ်ကောင်စီကလည်း သိပါတယ်။ သူတို့ဖိနိုင်သမျှ ဖိနေတာ ဒါကြောင့်ပါပဲလို့ သူက ပြောပါတယ်။

တချို့လုပ်ငန်းတွေက ပုံမှန် ပြန်ဖြစ်လာကြပေမယ့် လုံခြုံရေးတပ်တွေက ကားတွေ၊ ထရပ်ကားတွေနဲ့ ကင်းလှည့်နေကြတုန်းပါ။ အရပ်ဝတ် လက်နက်ကိုင်တွေကလည်း ရပ်ကွက်တွေထဲမှာ တွေ့နေကြရပါတယ်။ ကျောင်းတွေနဲ့ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အဆောက်အအုံတွေမှာ စစ်သားတွေ စခန်းချနေကြပါတယ်။ အန္တရာယ်ကို သူသိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူလုပ်နိုင်သမျှ ဆက်လုပ်မယ်လို့ ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။

“စစ်ဖြစ်နေတဲ့ဇုန်ထဲ ရောက်နေတယ်လို့ ခင်ဗျား ခံစားရပါလိမ့်မယ်။ ကင်းလှည့်နေတဲ့အခါ သူတို့က သေနတ်တွေကို ကိုင်ထားကြတယ်။ အသင့်အနေအထား ချိန်ထားကြတယ်။ ပစ်ဖို့ အသင့်ပဲ။”

“လမ်းပေါ်မှာ ကျနော့်ကို လာမပစ်မချင်း ကျနော်ကတော့ ဒီမှာ ဆက်ရှိနေပါမယ်။” လို့ သူက ပြောပါတယ်။

----------------------

(Unicode)

စဈအာဏာသိမျး မွနျမာနိုငျငံက သတငျးသမားတှရေဲ့ အခကျအခဲ

စဈအာဏာသိမျးပွီး ၈ လအကွာမှာ မွနျမာ့သတငျးစာဆရာတှရေဲ့ ဘဝက ပိုလို့ပိုလို့ ခကျခဲလာနပေါတယျလို့ ဒသေခံ သတငျးထောကျတှကေ ပွောပါတယျ။

အာဏာကိုသိမျးပွီး၊ ရှေးကောကျတငျမွှောကျခံ အစိုးရကို ဖွုတျခလြိုကျပွီးခြိနျက စပွီး စဈတပျဟာ သတငျးတှအေပေါျမှာ ထိနျးခြုပျနိုငျဖို့ ဆောငျရှကျခဲ့တာပါ။ လူမှုမီဒီယာတှနေဲ့ အငျတာနကျကို ဝငျလို့မရအောငျ ပိတျပါတယျ။ အနညျးဆုံး သတငျးစာ မီဒီယာ ၅ ခုရဲ့ လိုငျစငျကို ရုပျသိမျးလိုကျပါတယျ။

တနိုငျငံလုံးက စဈကောငျစီကို ဆန့ျကငြျကွတဲ့ ဆန်ဒပွပှဲတှကေို သတငျးရေးကွတဲ့ သတငျးစာဆရာတှကေို အာဏာပိုငျတှကေ ထိနျးသိမျးလိုကျပါတယျ။ အဲဒီနောကျပိုငျးလတှမှောတော့ မီဒီယာတှဟော သူတို့ လုပျကိုငျဆောငျရှကျပုံကို ပွနျလညျဖှဲ့စညျး စီစဉျကွရပါတယျ။ အှနျလိုငျးကနေ အလုပျလုပျကွရသလို တခြို့ကလညျး နယျစပျနဲ့ ပွညျပကိုထှကျပွီး အလုပျလုပျကွရပါတယျ။

အိမျထဲမှာ ၇ လလုံးလုံး နပွေီး အှနျလိုငျးက အလုပျလုပျခဲ့ရတယျလို့ ရနျကုနျအခွစေိုကျ Red သတငျးဌာနက သတငျးထောကျ ဦးဝငျးဇောျနိုငျက ဆိုပါတယျ။

“သတငျးဖွဈတဲ့နရောမှာ သတငျးလိုကျလို့ ခုနအေခါမှာ မဖွဈနိုငျသလောကျပါပဲ။ အိမျကလညျး မထှကျခဲ့သလို ဘယျသူ့ကိုမှလညျး မတှေ့ခဲ့ပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ ကနြောျ အှနျလိုငျးကပဲ အလုပျလုပျတယျ။ ဖုနျးပဲခေါျပါတယျ” လို့ ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။

ဖဖေောျဝါရီ ၁ ရကျကနေ စကျတငျဘာလ ၂၇ ရကျနေ့အထိ အနညျးဆုံး သတငျးစာဆရာ ၁၀၂ ယောကျကို ဖမျးဆီးခဲ့ပွီး အနညျးဆုံး ၄၈ ယောကျဟာ ခုထိ အထိနျးသိမျးခံနရေဆဲ ဖွဈပါတယျ။ အမြားစုကို ၅၀၅ (က) နဲ့ စှဲဆိုထားပါတယျ။ လူအမြား ကွောကျရှံ့အောငျ အစိုးရကို ဆန့ျကငြျလာအောငျ သတငျးအမှားတှကေို ဖွန့ျတာဆိုပွီး ပုဒျမတပျခဲ့တာပါ။ အပွဈရှိတယျလို့ တရားရုံးက ဆုံးဖွတျရငျ ထောငျဒဏျ ၃ နှဈအထိ အပွဈပေးခံကွရမှာပါ။

ဒါပမေယ့ျ သတငျးစာဆရာတှအေပေါျ ကန့ျသတျတယျဆိုတာကို စဈတပျက ငွငျးဆိုပါတယျ။ “မီဒီယာလှတျလပျခှင့ျကို လေးစား တနျဖိုးထားပါတယျ” လို့ ပွောရေးဆိုခှင့ျရှိသူ ဗိုလျခြုပျဇောျမငျးထှနျးက မတျလအတှငျးက ပွောခဲ့ပါတယျ။ “သတငျးသမားတယောကျက သတငျးသမားအလုပျကိုပဲ လုပျမယျဆိုရငျ သူတို့ကို ဖမျးစရာအကွောငျး မရှိဘူး။” လို့ ဖမျးဆီးထားတဲ့ အမရေိကနျ သတငျးစာဆရာ Danny Fenster နဲ့ ဆကျစပျလို့ သူက ပွီးခဲ့တဲ့အပတျမှာ ပွောခဲ့ပါတယျ။

Frontier Myanmar ရဲ့ စီမံခန့ျခှဲမှုအယျဒီတာ Fenster ကို မလေ ၂၄ ရကျကတညျးက ဖမျးဆီးထားခဲ့တာပါ။ အမရေိကနျနိုငျငံက ဒီထရိုကျမွို့ကို ပွနျဖို့ လယောဉျအတကျမှာ ဖမျးဆီးခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ သူ့ကို Myanmar Now နဲ့ပတျသကျလို့ ဖမျးဆီးတယျလို့ အောကျတိုဘာ ၁၅ ရကျနေ့က ရုံးအထုတျမှာ တရားသူကွီးက ဆိုကွောငျး သူ့ရဲ့ရှေ့နေ ဦးသနျးဇောျအောငျက ပွောပါတယျ။ Myanmar Now ရဲ့ လိုငျစငျကို ရုပျသိမျးပွီး ဖွဈပမေယ့ျ သတငျးတှကေို အှနျလိုငျးပေါျကို ဆကျလကျတငျနတောကွောင့ျ ဖွဈတယျလို့ အကွောငျးပွတယျလို့ ဆိုပါတယျ။

“အစိုးရ ဆှဲခတြှကေ Danny Fenster ဟာ မတျလ ၂၀၂၁ မှာ Myanmar Now အတှကျ အလုပျလုပျနတေယျလို့ စှပျစှဲနတော စိတျပကြျစရာကောငျးပါတယျ။ တကယ့ျအဖွဈကတော့ အဲဒီ ၇ လမတိုငျမီကတညျးက Frontier ကို သူက ပွောငျးလာခဲ့တာပါ” လို့ Frontier ရဲ့ အယျဒီတာခြုပျ Thomas Kean က အပေီသတငျးဌာနကို စာနဲ့ပွောပါတယျ။

အဲဒီလို အဖမျးအဆီး အန်တရာယျတှကေ တိုးလာတာကွောင့ျ တခြို့သတငျးသမားတှကေ လြှော့ပေးလိုကျကွပါတယျလို့ ဦးဝငျးဇောျနိုငျက ဆိုပါတယျ။ “မွနျမာနိုငျငံမှာ သတငျးသမားတှအေတှကျ လုံခွုံရေးက အဓိကအားဖွင့ျ မရှိတော့ပါဘူး။ အဖမျးခံလိုကျရတဲ့အခါ သတငျးထောကျအလုပျ မလုပျတော့ဘူးလို့ ပွောနိုငျဖို့ ခု သူတို့ ပွငျဆငျထားကွပါပွီ” လို့ သူက ပွောပါတယျ။

သတငျးတှရေေးတာ အဖမျးခံရမယ့ျ လကျမှတျပါပဲလို့ ဒီမိုကရကျတဈ မွနျမာ့အသံ (ဒီဗှီဘီ) ရဲ့ အယျဒီတာခြုပျ ဦးအေးခမြျးနိုငျက ဗှီအိုအကေို ဇူလိုငျလက ပွောပါတယျ။ ဒီဗှီဘီကလညျး လိုငျစငျအရုပျသိမျးခံရတဲ့ မီဒီယာတှထေဲမှာ တခုအဖွဈ ပါပတောပေါ့။

နညျးပညာပိုငျးဆိုငျရာ တိုးတကျမှုကွောင့ျ မွနျမာ့မီဒီယာတှဟော သတငျးလုပျငနျးကို ဆကျလကျလုပျနိုငျပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အန်တရာယျတော့ ရှိနတေုနျးပါပဲ။

၂၀၀၇ ခုနှဈ နောကျပိုငျးမှာ နညျးပညာကွောင့ျ ရကျစကျယုတျမာမှုတှကေို ဗှီဒီယို၊ ဓာတျပုံတှအေဖွဈ ရိုကျကူးနိုငျခဲ့တယျလို့ နာမညျလှှဲနဲ့ သတငျးသမား အောငျထှဋျက ပွောပါတယျ။ သူက ဘားမား ဗှီဂြေ မီဒီယာနဲ့ အလုပျလုပျခဲ့ဖူးသူပါ။ ၂၀၀၇ ရှှဝေါရောငျ တောျလှနျရေး မတိုငျမီ ဒီမီဒီယာကို စခဲ့ကွတာပါ။ နှဈပေါငျးမြားစှာ ဒီမီဒီယာက ပြောကျနခေဲ့ပွီး အာဏာသိမျးပွီးတဲ့အခါ ပွနျလညျအသကျဝငျ လှုပျရှားခဲ့ကွပါတယျ။ စဈသားတှကေ သတငျးသမားတှကေို အမွဲစောင့ျကွည့ျ စဈဆေးနတောမို့ နှဈဖကျခြှနျဒါးလို ဖွဈလာပါတယျလို့ သူက ဆိုပါတယျ။ အန်တရာယျက နရောဒသေပေါျမူတညျ ကှဲပါတယျလို့ သူက ပွောပါတယျ။

မွနျမာပွညျထဲမှာ သတငျးကို ဆကျလိုကျနသေေးတဲ့ သတငျးသမားတယောကျအဖို့ လုံးဝ လူမသိသူမသိ နရေပါမယျ။ အိမျနီးနားခငြျးတှတေောငျ အသိခံလို့ မဖွဈပါဘူးလို့ ဦးအောငျထှဋျက ဆိုပါတယျ။ လှတျမွောကျနယျမွလေို့ ခေါျတဲ့ နယျစပျကို ထှကျသှားနိုငျကွတဲ့ သူတှကေတော့ နိစ်စဓူဝဘဝမှာ စိတျအေးလကျအေးနဲ့ အလုပျလုပျနိုငျပါတယျလို့ ပွောပါတယျ။

အခကျအခဲတှေ ရှိကွပမေယ့ျ သတငျးစာဆရာတှဟော ပိုငျးဖွတျခကြျရှိရှိနဲ့ သူတို့အလုပျတှကေို ဆကျလုပျနကွေတာပါ။ “ကနြောျသိတဲ့ သတငျးစာဆရာ တောျတောျမြားမြားက နလေို့ရနိုငျသမြှ ဒီမှာဆကျနကွေမယျလို့ ယုံယုံကွညျကွညျနဲ့ အလုပျလုပျနကွေပါတယျ။ တကယျ ဘာဖွဈနသေလဲဆိုတာကို သူတို့က သကျသအေဖွဈ မွငျခငြျ သိခငြျကွတယျ။” လို့ Cape Diamond အမညျဝှကျ ခံယူထားတဲ့ သတငျးစာဆရာက ပွောပါတယျ။

ဒါပမေယ့ျ စဈကောငျစီရဲ့ပဈမှတျ ဖွဈမလာအောငျတော့ ကွိုးစား ရှောငျကွပါတယျလို့ သူက ဝနျခံပါတယျ။ သတငျးတပုဒျ ရေးလိုကျတယျ၊ တိုငျးပွညျကနေ ရှောငျနကွေည့ျတယျ၊ အခွအေနေ ကွည့ျမယျ၊ အစိုးရ ဒါမှမဟုတျ စဈတပျရဲ့ တုံ့ပွနျပုံက အိုကဆေိုရငျ သူတို့ ပွနျလာကွတာပါပဲလို့ သူက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။ မွနျမာမီဒီယာတှကေို နှောင့ျယှကျတာက စဈတပျရဲ့ စံနှုနျးတရပျလို ဖွဈလာပါတယျ။

“သူတို့က မဖမျးဘူးဗြ။ လိုကျနှောင့ျယှကျနတော။ ခငျဗြား ကွောကျလာအောငျ ကွိုးစားနတော” လို့ သူက ဆိုပါတယျ။ “လုပျခငြျတာကို ဆကျလုပျခငြျနရေငျ ခငျဗြား သိပျမကွောကျတော့ပါဘူး။”

အာဏာသိမျးလိုကျတာကွောင့ျ သတငျးလှတျလပျခှင့ျဟာ ဆယျစုတစု နောကျဆုတျသှားတယျလို့ နယျစညျးမခွား သတငျးသမားမြားအဖှဲ့က သုံးသပျပါတယျ။ ၂၀၁၁ ခုနှဈအထိ ခတျေသဈ မွနျမာ့သမိုငျးက စဈတပျအုပျခြုပျ‌ရေးအောကျမှာ ရှိခဲ့ရတာပါ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ NLD ပါတီဟာ ၂၀၁၅ မှာ အမတျနရော အပွတျအသတျနဲ့ အနိုငျရရှိခဲ့ပွီး အာဏာရရှိခဲ့ပါတယျ။

၂၀၂၀ ‌ရှေးကောကျပှဲမှာလညျး NLD ပါတီက အမတျနရော အပွတျအသတျနဲ့ အနိုငျရရှိခဲ့ပမေယ့ျ စဈတပျက အခွအေမွဈမဲ့ မဲလိမျတယျလို့ စှပျစှဲပွီး ဖဖေောျဝါရီ ၁ ရကျနေ့မှာ အာဏာသိမျးခဲ့ပါတယျ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ ဦးဝငျးမွင့ျတို့ကို ဖမျးဆီးခဲ့ပါတယျ။

မွနျမာနိုငျငံမှာ ဘယျတုနျးကမှ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ မရှိခဲ့ပါဘူးလို့ Cape Diamond က ဆိုပါတယျ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ လကျထကျမှာတောငျ မရှိပါဘူးလို့ ပွောပါတယျ။ အာဏာသိမျးတာကွောင့ျ မီဒီယာရဲ့ပါဝါက တကွော့ပွနျ ဆနျးသဈလာပါတယျလို့ သူက ထငျပါတယျ။ သူက ဆကျပွောပါတယျ။

“သတငျးစာပညာက တကယ့ျကို အရေးကွီးတယျဆိုတာကို လူတှကေ နားလညျလာပါတယျ။ သတငျးစာဆရာတှကေ အသံတှကေို ယူလာပေးတယျ၊ အသံတှကေို မွှင့ျပေးတယျ ဆိုတာကို လူတှေ ခု နားလညျလာကွတယျ။”

တခြိနျတညျးမှာပဲ သတငျးစာပညာက ဘယျလိုအရေးပါတယျ ဆိုတာကို စဈကောငျစီကလညျး သိပါတယျ။ သူတို့ဖိနိုငျသမြှ ဖိနတော ဒါကွောင့ျပါပဲလို့ သူက ပွောပါတယျ။

တခြို့လုပျငနျးတှကေ ပုံမှနျ ပွနျဖွဈလာကွပမေယ့ျ လုံခွုံရေးတပျတှကေ ကားတှေ၊ ထရပျကားတှနေဲ့ ကငျးလှည့ျနကွေတုနျးပါ။ အရပျဝတျ လကျနကျကိုငျတှကေလညျး ရပျကှကျတှထေဲမှာ တှေ့နကွေရပါတယျ။ ကြောငျးတှနေဲ့ ဘာသာရေးဆိုငျရာ အဆောကျအအုံတှမှော စဈသားတှေ စခနျးခနြကွေပါတယျ။ အန်တရာယျကို သူသိပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ သူလုပျနိုငျသမြှ ဆကျလုပျမယျလို့ ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။

“စဈဖွဈနတေဲ့ဇုနျထဲ ရောကျနတေယျလို့ ခငျဗြား ခံစားရပါလိမ့ျမယျ။ ကငျးလှည့ျနတေဲ့အခါ သူတို့က သနေတျတှကေို ကိုငျထားကွတယျ။ အသင့ျအနအေထား ခြိနျထားကွတယျ။ ပဈဖို့ အသင့ျပဲ။”

“လမျးပေါျမှာ ကနြော့ျကို လာမပဈမခငြျး ကနြောျကတော့ ဒီမှာ ဆကျရှိနပေါမယျ။” လို့ သူက ပွောပါတယျ။