[Zawgyi/Unicode]
လူဦးရေ ၁,၀၀၀,၀၀၀ လောက်ရှိတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ COVID-19 ကူးစက်နှုန်းဟာ စိုးရိမ်ရတဲ့အခြေအနေကို ရောက်နေပြီလို့ ဒုက္ခသည်စခန်းမှာနေထိုင်သူတွေ၊ လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်အဖွဲ့တွေက ပြောလိုက်တဲ့အကြောင်း အပြည့်အစုံကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် ကိုဇော်ထက်က တင်ပြပေးမှာပါ။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် Cox's Bazar ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ COVID-19 ရောဂါစစ်ဆေးမှု ၄၇၅ ခုလုပ်ခဲ့ပြီး လူ ၄၆ ယောက်မှာ ရောဂါပိုး တွေ့ရှိထားတယ်လို့ အင်္ဂလန်အခြေစိုက် ရိုဟင်ဂျာအဖွဲ့အစည်း တခုက ပြောပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၄ နာရီအတွင်းမှာ လူ ၁ ယောက် ထပ်သေဆုံးခဲ့ပြီး စုစုပေါင်း သေဆုံးသူ ၅ ယောက်ရှိလာပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ လူဦးရေ ၄၀ ကျော်မှာ ၅ ယောက် သေဆုံးတဲ့နှုန်းက ဆိုးရွားတဲ့ အခြေအနေလို့ ဒုက္ခသည်စခန်း အခြေအနေကို မပြတ်စောင့်ကြည့်နေတဲ့ အင်္ဂလန်အခြေစိုက် BHRN က ဦးကျော်ဝင်းကပြောပါတယ်။
“ကျနော်တို့ သိထားတာက သူတို့ ၄၇၅ ယောက်ပဲ test လုပ်ထားသေးတာ။ ၄၆ ယောက်ပဲ ဒီထဲမှာ (ရောဂါပိုး) ရှိတာ။ အဲဒီ ၄၆ ယောက်ထဲမှာ ၅ ယောက်လောက်သေတာ။ အရမ်းများတာပေါ့၊ ဒါ တော်တော်ကိုများတာ။ အဲဒီအတွက် ကျနော်ထင်တာက သေတဲ့နှုန်းက တော်တော်များလာနိုင်ခြေရှိတယ်၊ မကြာမီရက်တွေ အတွင်းမှာ။ စိုရိမ်စရာအခြေအနေရှိတယ်။ နိုင်ငံတကာက နိုင်ငံတကာကနေ တခုခု immediate (အရေးတကြီး) တခုတော့ လုပ်သင့်ပြီ။။”
မြန်မာ့လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ BHRN အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ဦးကျော်ဝင်း ပြောသွားတာပါ။ ရိုဟင်ဂျာစခန်းတွင်း ရောဂါပိုးတွေ့ရှိမှုနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဘင်္ဂလာဒေ့ရ်ှ အာဏာပိုင်တွေဘက်ကရော ကျန်းမာရေးတာဝန်ရှိသူတွေဘက်ကိုပါ သီးခြားအတည်ပြုလို့တော့ မရပါဘူး။
သေဆုံးတဲ့အရေအတွက်ကလည်း သတင်းအချက်အလက် အတိအကျမရတဲ့ အခြေအနေကြောင့် ၅ ယောက်လောက်ပဲ အတည်ပြုလို့ရတဲ့ အခြေအနေပါ။
အဆိုးဆုံးပြဿနာကတော့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရက အင်တာနက်လိုင်း ဖြတ်တောက်ထားတာက သိသင့်၊ သိထိုက်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေပေးဖို့ ခက်ခဲသွားတယ်လို့ သူကဆက်ပြောတာပါ။
“ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကိုလည်း ကျနော်တို့လှမ်းပြီးတော့ အမျိုးမျိုး မေတ္တာရပ်ခံခဲ့ပြီးပြီ၊ ဘယ်လိုမှဖြစ်မလာဘူး။ ဒီအင်တာနက် ban ကို သူတို့က၊ မလုပ်ပေးဘူး။ ပြီးတော့ မြန်မာအစိုးရလည်း ကချင်ပြည်နယ်ဘက်တွေမှာ အဲလိုမျိုး လုပ်ထားတဲ့အပေါ်မှာ၊ ဘာဖြစ်လဲဆိုတော့ ဒီ COVID-19 ကာလမှာ ဒီလုပ်ရပ်က တော်တော်လေး ရက်စက်လွန်းတယ်ပေါ့နော်။ မဖြစ်သင့်ပါဘူး၊ ဒါကတော့။”
ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ သေဆုံးတဲ့အချိုးအဆက ကမ္ဘာ့ကူးစက်မှု အမြင့်ဆုံးဖြစ်နေတဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံထက် များနေတယ်လို့ ရိုဟင်ဂျာလူငယ်အစည်းအရုံး ဒါရိုက်တာ ကိုခင်မောင်က ထောက်ပြပါတယ်။
“Camps ထဲမှာ ဒီကိစ္စဟာ အင်မတန်မှ စိုးရိမ်ရတဲ့ အနေအထားမှာ ရှိပါတယ်။ အမေရိကန်ဆိုတဲ့ နိုင်ငံမှာ ၂၀၀,၀၀၀ ကျော်ကျော် သေဆုံးခဲ့တယ်။ ၂,၀၀၀,၀၀၀ ကျော်ကျော်ပဲ ကူးစက်ခံရတာရှိတယ်။ အဲဒါကို အမေရိကန်နဲ့ ကျနော်တို့ camp ထဲမှာ ယှဉ်မယ်ဆိုရင် ဒီထဲမှာ one million (တစ်သန်း)နဲ့ ပြောကြမယ်ဆိုရင် ဒီမှာ ရာခိုင်နှုန်းက များတယ်လို့ ကျနော်ပြောချင်တယ်။”
လူဦးရေ သန်း ၃၀၀ ကျော်မှာ ၁၂၀,၀၀၀ ကျော်သေဆုံးခဲ့တဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံထက်၊ လူဦးရေ ၁,၀၀၀,၀၀၀ လောက်ရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းမှာ ငါးယောက် သေဆုံးတာက အချိုးအရနိုင်းယှဉ်မယ်ဆိုရင် ဒုက္ခသည်စခန်းက ပိုများနေတယ်လို့ သူကပြောခဲ့တာပါ။ ရောဂါစစ်ဆေးမခံရဘဲ ဒီရက်ပိုင်း ရုတ်တရက် သေဆုံးခဲ့တဲ့ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေ အများအပြားရှိနေတယ်လို့ ဒုက္ခသည်တချို့က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
ပြည်တွင်းကနေ တဘက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက် ထွက်ပြေးသွားရတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကို ရိုဟင်ဂျာလို့ သုံးနှုန်းတာကို မြန်မာအစိုးရဘက်ကတော့ လက်မခံပါဘူး။ ဒုက္ခသည်တွေကို ပြန်လည်လက်ခံရေးစီစဉ်နေပေမဲ့ လတ်တလောမှာ ကပ်ဘေးအခြေအနေကြောင့် ယာယီရပ်ဆိုင်းထားပါတယ်။ ဒီကြားထဲမှာပဲ ဒုက္ခသည်စခန်းအတွင်းကနေ နယ်ခြားဖြတ်ကျော်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံထဲ ဝင်ရောက်သူတွေရှိနေလို့ ဖမ်းဆီးပြီး ကယ်ဆယ်ရေးစခန်းထဲ ပို့ထားရတာရှိပါတယ်။အဲဒီလူတွေထဲမှာလည်း ဓါတ်ခွဲစမ်းသပ်မှုအဖြေအရ ရောဂါပိုးရှိသူတချို့ တွေ့ထားရပါတယ်။
စားဝတ်နေရေးပြဿနာ ဖြစ်နေတာကတော့ အချိန်ကြာခဲ့ပြီလို့ ဒုက္ခသည်တွေက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။ အခု မုန်သုန်ဝင်နေပြီဖြစ်လို့ အရင်ဒုက္ခတွေအပေါ်မှာ ရာသီဥတုဆိုးရွားတဲ့အခြေအနေက ထပ်ပေါင်းပြီး ပိုဆိုးရွားတဲ့အခြေအနေနဲ့ သူတို့ရင်ဆိုင်နေရတယ်လို့ Cox’s Bazar မှာရှိတဲ့ ISCG အဖွဲ့က ဒီနေ့ ဇွန်လ ၂၃ မှာ သတင်းထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
[Unicode Version]
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ ကပျရောဂါကူးစကျမှာ စိုးရိမျမှုတှတေိုး
လူဦးရေ ၁,၀၀၀,၀၀၀ လောကျရှိတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ COVID-19 ကူးစကျနှုနျးဟာ စိုးရိမျရတဲ့အခွအေနကေို ရောကျနပွေီလို့ ဒုက်ခသညျစခနျးမှာနထေိုငျသူတှေ၊ လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျအဖှဲ့တှကေ ပွောလိုကျတဲ့အကွောငျး အပွည့ျအစုံကို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျက တငျပွပေးမှာပါ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ Cox's Bazar ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ COVID-19 ရောဂါစဈဆေးမှု ၄၇၅ ခုလုပျခဲ့ပွီး လူ ၄၆ ယောကျမှာ ရောဂါပိုး တှေ့ရှိထားတယျလို့ အငျ်ဂလနျအခွစေိုကျ ရိုဟငျဂြာအဖှဲ့အစညျး တခုက ပွောပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၄ နာရီအတှငျးမှာ လူ ၁ ယောကျ ထပျသဆေုံးခဲ့ပွီး စုစုပေါငျး သဆေုံးသူ ၅ ယောကျရှိလာပွီ ဖွဈပါတယျ။ လူဦးရေ ၄၀ ကြောျမှာ ၅ ယောကျ သဆေုံးတဲ့နှုနျးက ဆိုးရှားတဲ့ အခွအေနလေို့ ဒုက်ခသညျစခနျး အခွအေနကေို မပွတျစောင့ျကွည့ျနတေဲ့ အငျ်ဂလနျအခွစေိုကျ BHRN က ဦးကြောျဝငျးကပွောပါတယျ။
“ကနြောျတို့ သိထားတာက သူတို့ ၄၇၅ ယောကျပဲ test လုပျထားသေးတာ။ ၄၆ ယောကျပဲ ဒီထဲမှာ (ရောဂါပိုး) ရှိတာ။ အဲဒီ ၄၆ ယောကျထဲမှာ ၅ ယောကျလောကျသတော။ အရမျးမြားတာပေါ့၊ ဒါ တောျတောျကိုမြားတာ။ အဲဒီအတှကျ ကနြောျထငျတာက သတေဲ့နှုနျးက တောျတောျမြားလာနိုငျခွရှေိတယျ၊ မကွာမီရကျတှေ အတှငျးမှာ။ စိုရိမျစရာအခွအေနရှေိတယျ။ နိုငျငံတကာက နိုငျငံတကာကနေ တခုခု immediate (အရေးတကွီး) တခုတော့ လုပျသင့ျပွီ။။”
မွနျမာ့လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ BHRN အမှုဆောငျဒါရိုကျတာ ဦးကြောျဝငျး ပွောသှားတာပါ။ ရိုဟငျဂြာစခနျးတှငျး ရောဂါပိုးတှေ့ရှိမှုနဲ့ ပတျသကျလို့ ဘငျ်ဂလာဒေ့ရျှ အာဏာပိုငျတှဘေကျကရော ကနြျးမာရေးတာဝနျရှိသူတှဘေကျကိုပါ သီးခွားအတညျပွုလို့တော့ မရပါဘူး။
သဆေုံးတဲ့အရအေတှကျကလညျး သတငျးအခကြျအလကျ အတိအကမြရတဲ့ အခွအေနကွေောင့ျ ၅ ယောကျလောကျပဲ အတညျပွုလို့ရတဲ့ အခွအေနပေါ။
အဆိုးဆုံးပွူနာကတော့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရက အငျတာနကျလိုငျး ဖွတျတောကျထားတာက သိသင့ျ၊ သိထိုကျတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှပေေးဖို့ ခကျခဲသှားတယျလို့ သူကဆကျပွောတာပါ။
“ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှကိုလညျး ကနြောျတို့လှမျးပွီးတော့ အမြိုးမြိုး မတေ်တာရပျခံခဲ့ပွီးပွီ၊ ဘယျလိုမှဖွဈမလာဘူး။ ဒီအငျတာနကျ ban ကို သူတို့က၊ မလုပျပေးဘူး။ ပွီးတော့ မွနျမာအစိုးရလညျး ကခငြျပွညျနယျဘကျတှမှော အဲလိုမြိုး လုပျထားတဲ့အပေါျမှာ၊ ဘာဖွဈလဲဆိုတော့ ဒီ COVID-19 ကာလမှာ ဒီလုပျရပျက တောျတောျလေး ရကျစကျလှနျးတယျပေါ့နောျ။ မဖွဈသင့ျပါဘူး၊ ဒါကတော့။”
ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ သဆေုံးတဲ့အခြိုးအဆက ကမ်ဘာ့ကူးစကျမှု အမွင့ျဆုံးဖွဈနတေဲ့ အမရေိကနျနိုငျငံထကျ မြားနတေယျလို့ ရိုဟငျဂြာလူငယျအစညျးအရုံး ဒါရိုကျတာ ကိုခငျမောငျက ထောကျပွပါတယျ။
“Camps ထဲမှာ ဒီကိစ်စဟာ အငျမတနျမှ စိုးရိမျရတဲ့ အနအေထားမှာ ရှိပါတယျ။ အမရေိကနျဆိုတဲ့ နိုငျငံမှာ ၂၀၀,၀၀၀ ကြောျကြောျ သဆေုံးခဲ့တယျ။ ၂,၀၀၀,၀၀၀ ကြောျကြောျပဲ ကူးစကျခံရတာရှိတယျ။ အဲဒါကို အမရေိကနျနဲ့ ကနြောျတို့ camp ထဲမှာ ယှဉျမယျဆိုရငျ ဒီထဲမှာ one million (တဈသနျး)နဲ့ ပွောကွမယျဆိုရငျ ဒီမှာ ရာခိုငျနှုနျးက မြားတယျလို့ ကနြောျပွောခငြျတယျ။”
လူဦးရေ သနျး ၃၀၀ ကြောျမှာ ၁၂၀,၀၀၀ ကြောျသဆေုံးခဲ့တဲ့ အမရေိကနျနိုငျငံထကျ၊ လူဦးရေ ၁,၀၀၀,၀၀၀ လောကျရှိတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးမှာ ငါးယောကျ သဆေုံးတာက အခြိုးအရနိုငျးယှဉျမယျဆိုရငျ ဒုက်ခသညျစခနျးက ပိုမြားနတေယျလို့ သူကပွောခဲ့တာပါ။ ရောဂါစဈဆေးမခံရဘဲ ဒီရကျပိုငျး ရုတျတရကျ သဆေုံးခဲ့တဲ့ သကျကွီးရှယျအိုတှေ အမြားအပွားရှိနတေယျလို့ ဒုက်ခသညျတခြို့က ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
ပွညျတှငျးကနေ တဘကျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျ ထှကျပွေးသှားရတဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေို ရိုဟငျဂြာလို့ သုံးနှုနျးတာကို မွနျမာအစိုးရဘကျကတော့ လကျမခံပါဘူး။ ဒုက်ခသညျတှကေို ပွနျလညျလကျခံရေးစီစဉျနပေမေဲ့ လတျတလောမှာ ကပျဘေးအခွအေနကွေောင့ျ ယာယီရပျဆိုငျးထားပါတယျ။ ဒီကွားထဲမှာပဲ ဒုက်ခသညျစခနျးအတှငျးကနေ နယျခွားဖွတျကြောျပွီး မွနျမာနိုငျငံထဲ ဝငျရောကျသူတှရှေိနလေို့ ဖမျးဆီးပွီး ကယျဆယျရေးစခနျးထဲ ပို့ထားရတာရှိပါတယျ။အဲဒီလူတှထေဲမှာလညျး ဓါတျခှဲစမျးသပျမှုအဖွအေရ ရောဂါပိုးရှိသူတခြို့ တှေ့ထားရပါတယျ။
စားဝတျနရေေးပွူနာ ဖွဈနတောကတော့ အခြိနျကွာခဲ့ပွီလို့ ဒုက်ခသညျတှကေ ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။ အခု မုနျသုနျဝငျနပွေီဖွဈလို့ အရငျဒုက်ခတှအေပေါျမှာ ရာသီဥတုဆိုးရှားတဲ့အခွအေနကေ ထပျပေါငျးပွီး ပိုဆိုးရှားတဲ့အခွအေနနေဲ့ သူတို့ရငျဆိုငျနရေတယျလို့ Cox’s Bazar မှာရှိတဲ့ ISCG အဖှဲ့က ဒီနေ့ ဇှနျလ ၂၃ မှာ သတငျးထုတျပွနျထားပါတယျ။
