[Zawgyi/Unicode]
ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်တွေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက် တိမ်းရှောင်လာကြရတာ သုံးနှစ်ပြည့်ပါတော့မယ် နေရပ်ပြန်ရေး- ရှေ့အနာဂတ်နဲ့ သူတို့အတွက် တရားမျှတမှု မျှော်လင့်ချက် အခြေအနေ အလားအလာတွေ ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မဆုမွန်က စုစည်းတင်ပြပေးပါမယ်ရှင်။
ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းဘက်မှာ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ် သြဂုတ်လကုန်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ နယ်ခြားစောင့်တပ်နဲ့ အစိုးရစစ်တပ် အခြေစိုက်စခန်းတွေကို အင်အားသုံးပြီး ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ ARSA အစွန်းရောက်အဖွဲ့ရဲ့ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေရဲ့နောက်ပိုင်း စစ်တပ်ဘက်က နယ်မြေရှင်းလင်းမှုတွေအတွင်း အသက်အန္တရာယ်စိုးရိမ်မှုတွေကြောင့် ဒေသတွင်းမွတ်ဆလင်တွေ အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ခြမ်းကို သိန်းနဲ့ချီ ထွက်ပြေးခိုလှုံခဲ့ကြတာပါ။ အဲဒီနယ်မြေရှင်းလင်းရေး စစ်ဆင်ရေးတွေအတွင်းမှာ လူအစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှု၊ ရွာမီးရှို့မှု၊ အမျိုးသမီးတွေကိုအဓမ္မကျင့်မှုစတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို မြန်မာစစ်တပ်က လုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်လို့လည်း စွဲချက်တင်ခံထားရပါတယ်။
ဒီနှစ် ၂၀၂၀ပြည့်နှစ် သြဂုတ်လဆိုရင်တော့- သူတို့တွေ ဒီကော့ဇ်ဘဇားခရိုင်ထဲက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာ ခိုလှုံနေထိုင်ခဲ့ကြရတာ သုံးနှစ်တင်းတင်းပြည့်တော့မှာဖြစ်ပေမဲ့ နေရပ်ရင်း မြန်မာပြည်ပြန်နိုင်ရေးအတွက်ကတော့ မရေမရာဖြစ်နေတုန်းပဲလို့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေက ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကိုပြောပါတယ်။
ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ အနာဂတ် အထူးသဖြင့် လူမမည်ကလေးတွေနဲ့ လူငယ်လေးတွေရဲ့ ရှေ့ဆက်ရမယ့် ဘဝအာမခံချက် ဘာမှ မရေရာပါဘူးလို့ ရခိုင်မှာကျန်ခဲ့တဲ့မူဆလင်တွေလည်း အခွင့်အရေးတွေဆုံးရှုံးနေကြရဆဲပါလို့ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း တမန်းသားကျေးရွာအုပ်စု အထက်တန်းကျောင်းမှာ စေတနာ့ဝန်ထမ်း ကျောင်းဆရာလုပ်ခဲ့သူ ကုတုပလောင် ဒုက္ခသည်စခန်းကမ့်နံပတ် ၁ မှာ ခိုလှုံနေထိုင်သူ ကိုကာမေလ်က သူ့စိုးရိမ်ချက် ပြောပြပါတယ်။
"ပြန်သွားရမယ့်အခြေအနေကတော့ တော်တော်လေးကို မကောင်းတဲ့အခြေအနေရောက်နေပြီ။ ဒီမှာနေရတာကလည်း နေတာပဲရှိတယ်။ ဒီမှာနေရတဲ့ကလေးတွေဘဝ လူကြီးတွေဘဝက မျှော်လင့်ချက်တွေ ဘာတခုမှ မရှိဘဲနဲ့ ဒီအတိုင်း ဆက်ပြီးနေရမယ်ဆိုရင် အကုန် ပျက်စီးသွားမှာ။ ပညာရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဘာတခုမှ အာမခံချက်မရှိတဲ့နေရာ ကျနော်တို့ နေရတာက နေတာပဲရှိတယ်။ အခြေအနေက တော်တော်လေးကို မကောင်းဘူး။ ဒီလိုနေရာမှာ နေထိုင်ခဲ့ရတာ ကမ္ဘာမှာ ပြောမဆုံး၊ ရေးမဆုံးဖြစ်ရပါပြီ။ အဲ့ဒီ့မှာနေထိုင်ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂ မှာ ဆုံးရှုံးခံရတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေရော ၂၀၁၇မှာ ဆုံးရှုံးခဲ့ရတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေရော တချို့တဝက်က ဒီမှာရောက်လာတယ် အဲ့ဒီ့မှာပဲ နေခဲ့တဲ့သူတွေကလည်း လွတ်လပ်စွာသွားလာခွင့် ပညာသင်ယူခွင့် အခြေခံ လူ့အခွင့်အရေးဆိုတာ ဘာတခုမှ မရှိဘဲနဲ့ သူတို့လည်း အဲ့ဒီ့အိမ်တွေထဲမှာပဲ နေနေကြရတုန်းပဲ ဘာဖြစ်လို့နေရသေးလဲဆိုရင် မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့ ပေးသင့်ပေးထိုက်တဲ့ အခွင့်အရေးကို ဘာတခုမှ မပေးဘဲနဲ့ လုပ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ လူတွေကို ဒါမျိုးလုပ်လို့မရပါဘူး၊ လူဆိုတာ လူပါပဲ လူဆိုတာ တန်းတူညီတူ အခွင့်အရေးပေးရင်ပြဿနာတွေပေါ်လာစရာ အကြောင်းမရှိပါဘူးလို့ ကျနော့်အနေနဲ့အကြံပေးတင်ပြပြောချင်ပါတယ်။"
သိန်းနဲ့ချီ စုပြုံနေထိုင်နေရတဲ့ ဒုက္ခသည်စခန်းကနေ လွတ်မြောက်ရေးလမ်းစကို ဝိုင်းဝန်းကြိုးပမ်း အဖြေရှာကြဖို့ကိုလည်း ကုတုပလောင် ဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ် ၇ မှာ နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ဦးအောင်မြိုင်ကလည်း မေတ္တာရပ်ခံပါတယ်။
"အခုဆိုရင် သုံးနှစ်ပြည့်ပြီး ကျနော်တို့ ဒုက္ခသည်တွေဘဝက အင်မတန်မှ ကြမ်းတမ်းပြီး ဒုက္ခတွေ အခက်ခဲတွေနဲ့နေနေကြရပါတယ်။ ဒုက္ခသည်ဘဝ ဆိုတာက သိတဲ့အတိုင်းပဲလေ ကျနော်တို့ကတော့ ကိုယ့်နေရပ်မူရင်းနေရာကိုပဲ တမ်းတပါတယ်။ အခုအိဒ်ပွဲချိန်ဆိုလည်း ကိုယ့်နေရပ်ကိုပဲ ကိုယ်ပြန်ပြီး လုပ်ချင်တယ်။ ကျနော်တို့ အရမ်းကြီးကို အောက်မေ့ပါတယ် သတိရနေတယ် ကျနော်တို့ရဲ့ မူလဒေသကို ဒီမှာ ကျနော်တို့ ဒီမှာ လုံးဝကို မနေချင်တော့ဘူး။ မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့ ကျနော်တို့ကို အမြန်ဆုံးခေါ်သင့်ပါတယ်။ ကျနော်တို့လည်း မြန်မာနိုင်ငံသားတွေပါပဲ။"
အထူးသဖြင့် စခန်းတွေထဲမှာ ကလေးတွေ ပညာရေးတပိုင်းတစနဲ့ လူငယ်တွေအလုပ်အကိုင်မဲ့ဖြစ်နေတဲ့အပေါ် ဦးအောင်မြိုင်က စိုးရိမ်နေတာပါ။
"အခုဆို သုံးနှစ်ရှိလာပြီ တပိုင်းတစ ဒီမှာ ပညာရေးအခြေအနေတွေမှာ ငါးတန်း၊ ခြောက်တန်း၊ ခုနှစ်တန်း၊ ရှစ်တန်း ကျောင်းတက်နေတဲ့ ကျောင်းသားတွေပါ ဒီဘက်ကို ပါလာတယ်။ ဒီမှာက Learning Center ဆိုပြီးတော့ပဲရှိတယ်။ ဒါကလည်း မြန်မာ့ Curriculum နဲ့မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီမှာက အတန်းအလိုက်ကျောင်းတက်လို့ မရဘူးဆိုတော့ ဒီကလေးတွေက ဘယ်ကိုရောက်သွားလဲဆိုတော့ ဆိုးကျိုးဘက်ကိုရောက်သွားနေတာကို အရမ်းပဲ စိုးရိမ်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အလုပ်လည်းမရှိဘူး၊ ကျောင်းလည်း တက်လို့မရဘူးဆိုတော့ တစတစနဲ့ ဆိုးကျိုးဘက်ကို ရောက်သွားကြတာ အရမ်းကို စိုးရိမ်စရာပါပဲ။ ဒီမှာနေရတာ လူဦးရေကလည်း အရမ်းထူထပ်တယ်။ INGO၊ NGO နဲ့ အစိုးရဘက်က တတ်နိုင်သလောက်တော့ လုပ်ပေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒုက္ခသည်တွေအများကြီးဆိုတော့ သူတို့လည်း လုံလုံလောက်လောက် မကူညီနိုင်ပါဘူး။ ဒါကြောင့် ကျနော်တို့ ကိုယ့်အိမ်ပဲကိုယ်ပြန်ချင်တယ်။ အစိုးရရယ် ဒုက္ခသည်ရော အမြန်ဆုံးတိုင်ပင်ပြီးတော့ အဖြေလေးတခု ထွက်အောင် ကြိုးပမ်းကြသင့်တယ်။"
ဘာလုခါလီဒုက္ခသည်စခန်း အမှတ် ၉ မှာနေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ဦးအီစလံခေါ် ဦးကျော်မြင့်ကတော့ သူတို့ထွက်ပြေးလာကြတာ သုံးနှစ်ပြည့်လာပေမဲ့ အစိုးရရဲ့နေရပ်ပြန်ရေးဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ အစီအစဉ်ကတော့ အောင်မြင်မှုမရှိလို့ သူတို့အတွက် မျှော်လင့်ချက်မဲ့နေတုန်းပဲလို့ပြောပါတယ်။
"ကျနော်တို့ ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးတွေကို ရခိုင်ပြည်နယ်ကနေ မောင်းထုတ်ခံရတာ ထွက်ပြေးခဲ့ကြရတာ အခုဆိုရင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံက ဒုက္ခသည်စခန်းတွေကိုရောက်လာတာ သုံးနှစ်ပြည့်ပါပြီခင်ဗျာ ယနေ့အချိန်အထိကတော့ နေအိမ်ပြန်နိုင်ရေးအစီအစဉ်က အောင်မြင်အောင် ဆောင်ရွက်လာနိုင်တာ ဘာတခုမှ မတွေ့ခဲ့ရပါဘူး။ အဲ့ဒီ့အပေါ် ရိုဟင်ဂျာတွေဘက်က စိုးရိမ်စိတ်တွေနဲ့ စိတ်ပျက်လက်ပျက် နေထိုင်နေကြရတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂကိုရော နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းကိုလည်း ကျနော်တို့ အကြိမ်ကြိမ်တင်ပြတောင်းဆိုခဲ့ပေမဲ့ ဒီကနေ့အချိန်အထိကတော့ နေရပ်ပြန်ရေးအစီအစဉ်က မရေမရာဖြစ်နေတုန်းပါပဲခင်ဗျာ။ ကုလလုံခြုံရေးကောင်စီအထိ တင်ပြခဲ့တာတွေ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီမှာရောက်နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ ဒုက္ခတွေ၊ အကြပ်အတည်းတွေက ယနေ့အချိန်အထိ ပြေလည်မှု တစုံတခုမရှိသေးပါဘူး။ နောက် တရားမျှတမှုအတွက်လည်း ICC နဲ့ ICJ ကနေ ဆုံးဖြတ်ချက် တစုံတခု မရသေးပါဘူးခင်ဗျာ။ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ဘဝဆိုတာ အင်မတန်မှ ကြမ်းတမ်းလွန်းလှတဲ့အတွက် ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ဘဝကို အားလုံးစဉ်းစားပေးသင့်ပါတယ်ခင်ဗျာ။ ဘာဖြစ်လို့ဆိုရင် ကမ္ဘာတခုလုံးမှာ COVID 19 ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်နေတာကို စိုးရိမ်ချက်ရယ်၊ နောက် အမျိုးမျိုးသောဖြစ်ရပ်တွေရဲ့ခံစားချက်ရယ် ကျနော်တို့ဒုက္ခသည်တွေ ခံစားနေရတာကို နိုင်ငံတကာရော မြန်မာအစိုးရရော ကျနော်တို့ရဲ့ အကြပ်အတည်းတွေ ပြေလည်အောင် စဉ်းစား ဆောင်ရွက်သင့်ပါတယ်လို့ တောင်းဆိုချင်ပါတယ်။"
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရောက် ရိုဟင်ဂျာတွေဘက်က သူတို့နေရပ်ပြန်နိုင်ရေး စီစဉ်မှုတွေမှာ လွတ်လပ်စွာလှုပ်ရှားသွားလာခွင့် ပညာသင်ယူခွင့် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုအပါအဝင် နိုင်ငံသားအခွင့်အရေး အပြည့်အဝရဖို့ လုံခြုံရေးအာမခံချက်ပေးဖို့အပါအဝင် ဆုံးရှုံးနစ်နာခဲ့ရမှုတွေ အတွက် တရားမျှတမှုရှိဖို့ တောင်းဆိုသလို ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးအနှုန်းကို လက်ခံမထားတဲ့ မြန်မာအစိုးရဘက်ကတော့ ဒီဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ရင်းကို ပြန်လာနိုင်ရေး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ပြီး ပြန်လည်လက်ခံရေး အစီအမံတွေနဲ့ဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ ပြောဆိုထားပါတယ်။
[Unicode Version]
သုံးနှဈကွာခဲ့ပမေဲ့ ရိုဟငျဂြာတှေ နရေပျပွနျရေးမရရော
ရိုဟငျဂြာမူဆလငျတှေ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျ တိမျးရှောငျလာကွရတာ သုံးနှဈပွည့ျပါတော့မယျ နရေပျပွနျရေး- ရှေ့အနာဂတျနဲ့ သူတို့အတှကျ တရားမြှတမှု မြှောျလင့ျခကြျ အခွအေနေ အလားအလာတှေ ဘယျလိုရှိပါသလဲ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မဆုမှနျက စုစညျးတငျပွပေးပါမယျရှငျ။
ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးဘကျမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှဈ သွဂုတျလကုနျပိုငျးမှာ ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ နယျခွားစောင့ျတပျနဲ့ အစိုးရစဈတပျ အခွစေိုကျစခနျးတှကေို အငျအားသုံးပွီး ဝငျရောကျတိုကျခိုကျခဲ့တဲ့ ARSA အစှနျးရောကျအဖှဲ့ရဲ့ အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျမှုတှရေဲ့နောကျပိုငျး စဈတပျဘကျက နယျမွရှေငျးလငျးမှုတှအေတှငျး အသကျအန်တရာယျစိုးရိမျမှုတှကွေောင့ျ ဒသေတှငျးမှတျဆလငျတှေ အိမျနီးခငြျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျခွမျးကို သိနျးနဲ့ခြီ ထှကျပွေးခိုလှုံခဲ့ကွတာပါ။ အဲဒီနယျမွရှေငျးလငျးရေး စဈဆငျရေးတှအေတှငျးမှာ လူအစုလိုကျ အပွုံလိုကျ သတျဖွတျမှု၊ ရှာမီးရှို့မှု၊ အမြိုးသမီးတှကေိုအဓမ်မကငြ့ျမှုစတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှကေို မွနျမာစဈတပျက လုပျဆောငျခဲ့တယျလို့လညျး စှဲခကြျတငျခံထားရပါတယျ။
ဒီနှဈ ၂၀၂၀ပွည့ျနှဈ သွဂုတျလဆိုရငျတော့- သူတို့တှေ ဒီကော့ဇျဘဇားခရိုငျထဲက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာ ခိုလှုံနထေိုငျခဲ့ကွရတာ သုံးနှဈတငျးတငျးပွည့ျတော့မှာဖွဈပမေဲ့ နရေပျရငျး မွနျမာပွညျပွနျနိုငျရေးအတှကျကတော့ မရမေရာဖွဈနတေုနျးပဲလို့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှကေ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကိုပွောပါတယျ။
ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ အနာဂတျ အထူးသဖွင့ျ လူမမညျကလေးတှနေဲ့ လူငယျလေးတှရေဲ့ ရှေ့ဆကျရမယ့ျ ဘဝအာမခံခကြျ ဘာမှ မရရောပါဘူးလို့ ရခိုငျမှာကနြျခဲ့တဲ့မူဆလငျတှလေညျး အခှင့ျအရေးတှဆေုံးရှုံးနကွေရဆဲပါလို့ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျး တမနျးသားကြေးရှာအုပျစု အထကျတနျးကြောငျးမှာ စတေနာ့ဝနျထမျး ကြောငျးဆရာလုပျခဲ့သူ ကုတုပလောငျ ဒုက်ခသညျစခနျးကမ့ျနံပတျ ၁ မှာ ခိုလှုံနထေိုငျသူ ကိုကာမလျေက သူ့စိုးရိမျခကြျ ပွောပွပါတယျ။
"ပွနျသှားရမယ့ျအခွအေနကေတော့ တောျတောျလေးကို မကောငျးတဲ့အခွအေနရေောကျနပွေီ။ ဒီမှာနရေတာကလညျး နတောပဲရှိတယျ။ ဒီမှာနရေတဲ့ကလေးတှဘေဝ လူကွီးတှဘေဝက မြှောျလင့ျခကြျတှေ ဘာတခုမှ မရှိဘဲနဲ့ ဒီအတိုငျး ဆကျပွီးနရေမယျဆိုရငျ အကုနျ ပကြျစီးသှားမှာ။ ပညာရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဘာတခုမှ အာမခံခကြျမရှိတဲ့နရော ကနြောျတို့ နရေတာက နတောပဲရှိတယျ။ အခွအေနကေ တောျတောျလေးကို မကောငျးဘူး။ ဒီလိုနရောမှာ နထေိုငျခဲ့ရတာ ကမ်ဘာမှာ ပွောမဆုံး၊ ရေးမဆုံးဖွဈရပါပွီ။ အဲ့ဒီ့မှာနထေိုငျခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂ မှာ ဆုံးရှုံးခံရတဲ့ ပုဂ်ဂိုလျတှရေော ၂၀၁၇မှာ ဆုံးရှုံးခဲ့ရတဲ့ ပုဂ်ဂိုလျတှရေော တခြို့တဝကျက ဒီမှာရောကျလာတယျ အဲ့ဒီ့မှာပဲ နခေဲ့တဲ့သူတှကေလညျး လှတျလပျစှာသှားလာခှင့ျ ပညာသငျယူခှင့ျ အခွခေံ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုတာ ဘာတခုမှ မရှိဘဲနဲ့ သူတို့လညျး အဲ့ဒီ့အိမျတှထေဲမှာပဲ နနေကွေရတုနျးပဲ ဘာဖွဈလို့နရေသေးလဲဆိုရငျ မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့ ပေးသင့ျပေးထိုကျတဲ့ အခှင့ျအရေးကို ဘာတခုမှ မပေးဘဲနဲ့ လုပျတယျ။ ဒါပမေဲ့ လူတှကေို ဒါမြိုးလုပျလို့မရပါဘူး၊ လူဆိုတာ လူပါပဲ လူဆိုတာ တနျးတူညီတူ အခှင့ျအရေးပေးရငျပွူနာတှပေေါျလာစရာ အကွောငျးမရှိပါဘူးလို့ ကနြော့ျအနနေဲ့အကွံပေးတငျပွပွောခငြျပါတယျ။"
သိနျးနဲ့ခြီ စုပွုံနထေိုငျနရေတဲ့ ဒုက်ခသညျစခနျးကနေ လှတျမွောကျရေးလမျးစကို ဝိုငျးဝနျးကွိုးပမျး အဖွရှောကွဖို့ကိုလညျး ကုတုပလောငျ ဒုက်ခသညျစခနျး အမှတျ ၇ မှာ နတေဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ဦးအောငျမွိုငျကလညျး မတေ်တာရပျခံပါတယျ။
"အခုဆိုရငျ သုံးနှဈပွည့ျပွီး ကနြောျတို့ ဒုက်ခသညျတှဘေဝက အငျမတနျမှ ကွမျးတမျးပွီး ဒုက်ခတှေ အခကျခဲတှနေဲ့နနေကွေရပါတယျ။ ဒုက်ခသညျဘဝ ဆိုတာက သိတဲ့အတိုငျးပဲလေ ကနြောျတို့ကတော့ ကိုယ့ျနရေပျမူရငျးနရောကိုပဲ တမျးတပါတယျ။ အခုအိဒျပှဲခြိနျဆိုလညျး ကိုယ့ျနရေပျကိုပဲ ကိုယျပွနျပွီး လုပျခငြျတယျ။ ကနြောျတို့ အရမျးကွီးကို အောကျမေ့ပါတယျ သတိရနတေယျ ကနြောျတို့ရဲ့ မူလဒသေကို ဒီမှာ ကနြောျတို့ ဒီမှာ လုံးဝကို မနခေငြျတော့ဘူး။ မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့ ကနြောျတို့ကို အမွနျဆုံးခေါျသင့ျပါတယျ။ ကနြောျတို့လညျး မွနျမာနိုငျငံသားတှပေါပဲ။"
အထူးသဖွင့ျ စခနျးတှထေဲမှာ ကလေးတှေ ပညာရေးတပိုငျးတစနဲ့ လူငယျတှအေလုပျအကိုငျမဲ့ဖွဈနတေဲ့အပေါျ ဦးအောငျမွိုငျက စိုးရိမျနတောပါ။
"အခုဆို သုံးနှဈရှိလာပွီ တပိုငျးတစ ဒီမှာ ပညာရေးအခွအေနတှေမှော ငါးတနျး၊ ခွောကျတနျး၊ ခုနှဈတနျး၊ ရှဈတနျး ကြောငျးတကျနတေဲ့ ကြောငျးသားတှပေါ ဒီဘကျကို ပါလာတယျ။ ဒီမှာက Learning Center ဆိုပွီးတော့ပဲရှိတယျ။ ဒါကလညျး မွနျမာ့ Curriculum နဲ့မဟုတျပါဘူး။ ဒီမှာက အတနျးအလိုကျကြောငျးတကျလို့ မရဘူးဆိုတော့ ဒီကလေးတှကေ ဘယျကိုရောကျသှားလဲဆိုတော့ ဆိုးကြိုးဘကျကိုရောကျသှားနတောကို အရမျးပဲ စိုးရိမျပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ အလုပျလညျးမရှိဘူး၊ ကြောငျးလညျး တကျလို့မရဘူးဆိုတော့ တစတစနဲ့ ဆိုးကြိုးဘကျကို ရောကျသှားကွတာ အရမျးကို စိုးရိမျစရာပါပဲ။ ဒီမှာနရေတာ လူဦးရကေလညျး အရမျးထူထပျတယျ။ INGO၊ NGO နဲ့ အစိုးရဘကျက တတျနိုငျသလောကျတော့ လုပျပေးတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒုက်ခသညျတှအေမြားကွီးဆိုတော့ သူတို့လညျး လုံလုံလောကျလောကျ မကူညီနိုငျပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ ကနြောျတို့ ကိုယ့ျအိမျပဲကိုယျပွနျခငြျတယျ။ အစိုးရရယျ ဒုက်ခသညျရော အမွနျဆုံးတိုငျပငျပွီးတော့ အဖွလေေးတခု ထှကျအောငျ ကွိုးပမျးကွသင့ျတယျ။"
ဘာလုခါလီဒုက်ခသညျစခနျး အမှတျ ၉ မှာနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ဦးအီစလံခေါျ ဦးကြောျမွင့ျကတော့ သူတို့ထှကျပွေးလာကွတာ သုံးနှဈပွည့ျလာပမေဲ့ အစိုးရရဲ့နရေပျပွနျရေးဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ အစီအစဉျကတော့ အောငျမွငျမှုမရှိလို့ သူတို့အတှကျ မြှောျလင့ျခကြျမဲ့နတေုနျးပဲလို့ပွောပါတယျ။
"ကနြောျတို့ ရိုဟငျဂြာလူမြိုးတှကေို ရခိုငျပွညျနယျကနေ မောငျးထုတျခံရတာ ထှကျပွေးခဲ့ကွရတာ အခုဆိုရငျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံက ဒုက်ခသညျစခနျးတှကေိုရောကျလာတာ သုံးနှဈပွည့ျပါပွီခငျဗြာ ယနေ့အခြိနျအထိကတော့ နအေိမျပွနျနိုငျရေးအစီအစဉျက အောငျမွငျအောငျ ဆောငျရှကျလာနိုငျတာ ဘာတခုမှ မတှေ့ခဲ့ရပါဘူး။ အဲ့ဒီ့အပေါျ ရိုဟငျဂြာတှဘေကျက စိုးရိမျစိတျတှနေဲ့ စိတျပကြျလကျပကြျ နထေိုငျနကွေရတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂကိုရော နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးကိုလညျး ကနြောျတို့ အကွိမျကွိမျတငျပွတောငျးဆိုခဲ့ပမေဲ့ ဒီကနေ့အခြိနျအထိကတော့ နရေပျပွနျရေးအစီအစဉျက မရမေရာဖွဈနတေုနျးပါပဲခငျဗြာ။ ကုလလုံခွုံရေးကောငျစီအထိ တငျပွခဲ့တာတှေ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒီမှာရောကျနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာတှရေဲ့ ဒုက်ခတှေ၊ အကွပျအတညျးတှကေ ယနေ့အခြိနျအထိ ပွလေညျမှု တစုံတခုမရှိသေးပါဘူး။ နောကျ တရားမြှတမှုအတှကျလညျး ICC နဲ့ ICJ ကနေ ဆုံးဖွတျခကြျ တစုံတခု မရသေးပါဘူးခငျဗြာ။ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ဘဝဆိုတာ အငျမတနျမှ ကွမျးတမျးလှနျးလှတဲ့အတှကျ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ဘဝကို အားလုံးစဉျးစားပေးသင့ျပါတယျခငျဗြာ။ ဘာဖွဈလို့ဆိုရငျ ကမ်ဘာတခုလုံးမှာ COVID 19 ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈဖွဈနတောကို စိုးရိမျခကြျရယျ၊ နောကျ အမြိုးမြိုးသောဖွဈရပျတှရေဲ့ခံစားခကြျရယျ ကနြောျတို့ဒုက်ခသညျတှေ ခံစားနရေတာကို နိုငျငံတကာရော မွနျမာအစိုးရရော ကနြောျတို့ရဲ့ အကွပျအတညျးတှေ ပွလေညျအောငျ စဉျးစား ဆောငျရှကျသင့ျပါတယျလို့ တောငျးဆိုခငြျပါတယျ။"
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျ ရိုဟငျဂြာတှဘေကျက သူတို့နရေပျပွနျနိုငျရေး စီစဉျမှုတှမှော လှတျလပျစှာလှုပျရှားသှားလာခှင့ျ ပညာသငျယူခှင့ျ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှုအပါအဝငျ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေး အပွည့ျအဝရဖို့ လုံခွုံရေးအာမခံခကြျပေးဖို့အပါအဝငျ ဆုံးရှုံးနဈနာခဲ့ရမှုတှေ အတှကျ တရားမြှတမှုရှိဖို့ တောငျးဆိုသလို ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးအနှုနျးကို လကျခံမထားတဲ့ မွနျမာအစိုးရဘကျကတော့ ဒီဒုက်ခသညျတှေ နရေပျရငျးကို ပွနျလာနိုငျရေး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရ ကုလသမဂ်ဂနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျပွီး ပွနျလညျလကျခံရေး အစီအမံတှနေဲ့ဆောငျရှကျနတေယျလို့ ပွောဆိုထားပါတယျ။
