ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ရောက်နေတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေထဲက မြန်မာနိုင်ငံကိုပြန်ပို့မယ့် အရေအတွက် ငါးသောင်းပါတဲ့ စာရင်းကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရက မြန်မာအစိုးရကို မနေ့က ပေးပို့ထားပြီး ဒါက တတိယအကြိမ်မြောက် ပေးပို့တာဖြစ်ပါတယ်။
ဒုက္ခသည်တွေ ပြန်လက်ခံရေးအတွက် မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေပြီး ဒုက္ခသည်တွေ အမြန်ဆုံး ပြန်ပို့နိုင်ရေးအတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ လိုကြောင်း မြန်မာအစိုးရ တာဝန်ရှိသူတွေက ပြောပါတယ်။ ဗွီအိုအေ မြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် ကိုဇော်ထက်က အကြောင်းစုံကို မေးမြန်း ပေးပို့ထားပါတယ်။
ဘင်္ဂလားဒေရှ့်အစိုးရက မြန်မာဘက်ကို အခုနောက်ဆုံးပို့လိုက်တဲ့ ဒုက္ခသည်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၅၀,၀၀၀ ရှိပြီး မြန်မာဘက်က ဒါကို ပြန်စိစစ်နေပါတယ်။ ဒါဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်က မြန်မာအစိုးရထံကို တတိယအကြိမ်မြောက် လူဦးရေစာရင်း ပေးပို့ခြင်းလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရက ဒုက္ခသည်စာရင်းတွေကို အခုလို ပေးပို့နေတာထက်စာရင် ပြန်လည်လက်ခံရေးအပိုင်းမှာ ပိုပြီးပူးပေါင်း ပါဝင်ဖို့လိုတယ်လို့ နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန နိုင်ငံရေးရာ ဦးစီးဌာန အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သလို၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး ဝန်ကြီးဌာနအမြဲတမ်း အတွင်းဝန်ဖြစ်တဲ့ ဦးစိုးဟန်က ဗွီအိုအေကို အခုလိုပြောပါတယ်။
“ အဓိကတော့ စာရင်းတွေ ပေးနေတာထက်စာရင် ကျနော်တို့ လက်ခံနိုင်မယ့် Verify (စိစစ်) ပြီးတဲ့စာရင်းတွေလည်း ပြန်ပေးပြီးပြီ ဘင်္ဂလားဒေရှ့်ဘက်ကို။ ကျနော်တို့ကလည်း ပြန်လည်လက်ခံတယ်လို့၊ အဆင်သင့်ရှိပါတယ်လို့ ပြောပြီးပြီ။ ပထမအကြိမ် Veriftration process စနိုင်ဖို့က အများကြီး အရေးကြီးပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒါကတော့ ဘင်္ဂလားဒေရှ့်ရဲ့ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှု အများကြီး လိုအပ်ပါတယ်။”
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို ထွက်ပြေးသွားကြတဲ့သူတွေကို ရိုဟင်ဂျာလို့ ခေါ်ဆိုတာကို မြန်မာအစိုးရက လက်မခံပေမယ့် လက်ရှိမှာ မြန်မာအစိုးရက အာစီယံအဖွဲ့တွေနဲ့ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်နေသလို UNDP၊ UNHCR အဖွဲ့တွေနဲ့လည်း MoU လက်မှတ်ရေးထိုးပြီး ဒီကိစ္စကို ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ သူကပြောပါတယ်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို ထွက်ပြေးသွားတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေး အဆင်ပြေလာအောင် တရုတ်အစိုးရက ဦးဆောင်ပြီး မြန်မာ၊ ဘင်္ဂလားဒေရှ့် တို့နဲ့ ၃ ၃ ပွင့်ဆိုင် ဝန်ကြီးအဖွဲ့တွေ ပြီးခဲ့တဲ့လက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခတွေသည်အရေး အဖြေရှာဖို့ ကုလသမဂ္ဂညီလာခံမှာ အလွတ်သဘောတွေ့ဆုံခဲ့ပါတယ်။ ပေးပို့ခဲ့တဲ့ လူဦးရေစာရင်းနဲ့ ပတ်သက်လို့လည်း ဆွေးနွေးခဲ့ကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဆွေးနွေးပွဲကနေ ရလာဒ်ကောင်းတွေ ရခဲ့တယ်လို့ အမြဲတမ်းအတွင်းဝန် ဦးစိုးဟန်က ဆက်ပြောပါတယ်။
“ ဟုတ်ပါတယ် ကျနော်တို့ Tri-lateral meeting ရဲ့ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ရခိုင်ပြည်နယ် အရေးကိစ္စကို အောင်မြင်စွာ ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ ကမကထ ပံ့ပိုးမှုကြောင့်ပေါ့နော် တွေ့ဖြစ်တာပါ။ ဒါကလည်း Very informal ပါ။ သို့သော်လည်းပဲ ဒါက အကျိုးရှိပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေရှ့် ၊ မြန်မာ၊ တရုတ် သုံးနိုင်ငံ ဝန်ကြီးအဆင့် တွေ့ပြီးတော့ ဘယ်လိုဆက်လုပ်ကြမလဲ၊ ရခိုင်ပြည်နယ် အရေးကိစ္စ ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ပေါ့နော်။ အဲဒီတော့ အများကြီး အထောက်အကူ ပြုပါတယ်။”
ဘင်္ဂလားဒေရှ့်ဘက်က လူစာရင်း သုံးကြိမ်မြောက်ပေးပို့ခဲ့ပြီးတဲ့နောက်မှာ စုစုပေါင်း လူဦးရေ ၁သိန်း ဝန်းကျင်လောက် ရှိသွားပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ အဆင့်ဆင့် စစ်ဆေးဆောင် ရွက်တာတွေ လုပ်ပြီးမှပဲ အမှန်တကယ် လက်ခံနိုင်မယ့် လူဦးရေကို ပြောနိုင်လိမ့်မယ်လို့ မြန်မာအစိုးရဘက်က တုံ့ပြန်ထားပါတယ်။
ဘင်္ဂလားဒေရှ့် ရောက်သွားတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေအရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ၂၀၁၈ တုန်းကလည်း တရုတ်နိုင်ငံမှာ မြန်မာ၊ ဘင်္ဂလားဒေရှ့်၊ တရုတ် သုံးပွင့်ဆိုင်တွေ့ခဲ့ ကြသလို အဲဒီနှစ်ထဲမှာပဲ ကုလသမဂ္ဂညီလာခံမှာ ဒုတိယအကြိမ် တွေ့ခဲ့ကြပါတယ်။
အစိုးရချင်း တတိယအကြိမ်မြောက် စာရင်းပေးတာကို လုပ်ဆောင်ထားပေမဲ့ မြန်မာ- ဘင်္ဂလား ဒေရှ့် နယ်စပ် ပြန်လည်လက်ခံရေးစခန်းကိုတော့ စာရင်းအတိအကျ အပေးသေးကြောင်း တောင်ပြိုလက်ဝဲ ပြန်လည်လက်ခံရေးစခန်းက အဖွဲ့ခေါင်းဆောင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေး ဒုတိယ ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးအောင်ဖြိုးဟန် က ဗွီအိုအေကို အခုလိုပြောပြပါတယ်။
“ ကျနော်တို့ G to G (အစိုးရချင်း) ကတော့ အခုဆိုရင် ကျနော်တို့ ပြင်နေတာ တတိယအသုတ်ပေါ့။ ပထမနဲ့ ဒုတိယအသုတ်ကတော့ သိတဲ့အတိုင်းပဲ ဝင်လာခဲ့တာ မရှိဘူး G to G အနေနဲ့လေ။ အခုကတော့ ကျနော်ကြားတာကတော့ (လူဦးရေစာရင်း) ၅သောင်းပေးတယ်လို့တော့ ပြောတယ်ပေါ့နော်။ ဒါပေမဲ့လည်း လောလောဆယ်တော့ စိစစ်တုန်း ဖြစ်လိမ့်မယ်၊ ကျနော်တို့ ဆီကိုတော့ စခန်းကိုတော့ ကျနော်တို့ဌာနကနေ တစုံတရာ စိစစ်ထားတဲ့ဟာကို ပေးထားတာတော့ လောလောဆယ် မရှိသေးဘူး။ ကျနော်တို့ဆီမှာ ပေးထားတာတော့ အရင် ၂သောင်းကျော်ထဲက (၁၁) ကြိမ်မြောက် စိစစ်ထားတဲ့ စာရင်းပဲ ကျနော်တို့ဆီ လောလောဆယ် ရောက်သေးတယ်။”
မြန်မာဘက်က နောက်ဆုံး စိစစ်ထားတဲ့ စာရင်းအရဆိုရင် အိမ်ထောင်စု ၂၀၀၀ ကျော်၊ လူဦးရေနဲ့ဆိုရင် ၅ထောင်ကျော်လောက် ရှိကြောင်း ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးအောင်ဖြိုးဟန်က ပြောပါတယ်။ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနက အစီအစဉ်နဲ့ ပြည်ပသတင်းဌာနတွေကို သြဂုတ်လ ၂၉ ရက်ကနေ ၃၁ ရက်အထိ ရခိုင်ပြည်နယ် မောင်တောမြို့ကိုဖိတ်ပြီး စိစစ်ထားတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေပြန်ဝင်လာရင် တောင်ပြိုလက်ဝဲနဲ့ ငါးခူရ ကြိုဆိုရေးစခန်းတွေမှာ ဘယ်လိုအစီအစဉ်တွေလုပ်ထားတယ် ဆိုတာကို ရှင်းပြခဲ့ပါတယ်။
အစိုးရချင်း သဘောတူညီချက်နဲ့မဟုတ်ဘဲ ကိုယ့်အစီအစဉ်နဲ့ ပြန်လာတဲ့ သူတွေကတော့ ရှိနေပါတယ်။ နောက်ဆုံးစာရင်းအရဆိုရင် အယောက် ၂၆၀ ကျော်ရှိပြီး နောက်ထပ် ဆက်သွယ်လာတဲ့သူက အယောက် ၈၀လောက်ရှိတယ်လို့ သိရပါတယ်။
.......................
ဒုက်ခသညျ ငါးသောငျးစာရငျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရ မွနျမာထံပေးပို့
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျရောကျနတေဲ့ ဒုက်ခသညျတှထေဲက မွနျမာနိုငျငံကိုပွနျပို့မယ့ျ အရအေတှကျ ငါးသောငျးပါတဲ့ စာရငျးကို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရက မွနျမာအစိုးရကို မနေ့က ပေးပို့ထားပွီး ဒါက တတိယအကွိမျမွောကျ ပေးပို့တာဖွဈပါတယျ။ ဒုက်ခသညျတှေ ပွနျလကျခံရေးအတှကျ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ နိုငျငံတကာ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျနပွေီး ဒုက်ခသညျတှေ အမွနျဆုံး ပွနျပို့နိုငျရေးအတှကျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ လိုကွောငျး မွနျမာအစိုးရ တာဝနျရှိသူတှကေ ပွောပါတယျ။ ဗှီအိုအေ မွနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျက အကွောငျးစုံကို မေးမွနျး ပေးပို့ထားပါတယျ။
ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျအစိုးရက မွနျမာဘကျကို အခုနောကျဆုံးပို့လိုကျတဲ့ ဒုက်ခသညျစာရငျးအရ လူဦးရေ ၅၀,၀၀၀ ရှိပွီး မွနျမာဘကျက ဒါကို ပွနျစိစဈနပေါတယျ။ ဒါဟာ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျက မွနျမာအစိုးရထံကို တတိယအကွိမျမွောကျ လူဦးရစောရငျး ပေးပို့ခွငျးလညျး ဖွဈပါတယျ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရက ဒုက်ခသညျစာရငျးတှကေို အခုလို ပေးပို့နတောထကျစာရငျ ပွနျလညျလကျခံရေးအပိုငျးမှာ ပိုပွီးပူးပေါငျး ပါဝငျဖို့လိုတယျလို့ နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဌာန နိုငျငံရေးရာ ဦးစီးဌာန အဖှဲ့ဝငျဖွဈသလို၊ အပွညျပွညျဆိုငျရာ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေး ဝနျကွီးဌာနအမွဲတမျး အတှငျးဝနျဖွဈတဲ့ ဦးစိုးဟနျက ဗှီအိုအကေို အခုလိုပွောပါတယျ။
“ အဓိကတော့ စာရငျးတှေ ပေးနတောထကျစာရငျ ကနြောျတို့ လကျခံနိုငျမယ့ျ Verify (စိစဈ) ပွီးတဲ့စာရငျးတှလေညျး ပွနျပေးပွီးပွီ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျဘကျကို။ ကနြောျတို့ကလညျး ပွနျလညျလကျခံတယျလို့၊ အဆငျသင့ျရှိပါတယျလို့ ပွောပွီးပွီ။ ပထမအကွိမျ Veriftration process စနိုငျဖို့က အမြားကွီး အရေးကွီးပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒါကတော့ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျရဲ့ ပူးပေါငျး ဆောငျရှကျမှု အမြားကွီး လိုအပျပါတယျ။”
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျကို ထှကျပွေးသှားကွတဲ့သူတှကေို ရိုဟငျဂြာလို့ ခေါျဆိုတာကို မွနျမာအစိုးရက လကျမခံပမေယ့ျ လကျရှိမှာ မွနျမာအစိုးရက အာစီယံအဖှဲ့တှနေဲ့ ပူးပေါငျး ဆောငျရှကျနသေလို UNDP၊ UNHCR အဖှဲ့တှနေဲ့လညျး MoU လကျမှတျရေးထိုးပွီး ဒီကိစ်စကို ပူးပေါငျးဆောငျရှကျနတေယျလို့ သူကပွောပါတယျ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျကို ထှကျပွေးသှားတဲ့ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေး အဆငျပွလောအောငျ တရုတျအစိုးရက ဦးဆောငျပွီး မွနျမာ၊ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ တို့နဲ့ ၃ ၃ ပှင့ျဆိုငျ ဝနျကွီးအဖှဲ့တှေ ပွီးခဲ့တဲ့လက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခတှသေညျအရေး အဖွရှောဖို့ ကုလသမဂ်ဂညီလာခံမှာ အလှတျသဘောတှေ့ဆုံခဲ့ပါတယျ။ ပေးပို့ခဲ့တဲ့ လူဦးရစောရငျးနဲ့ ပတျသကျလို့လညျး ဆှေးနှေးခဲ့ကွတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ဆှေးနှေးပှဲကနေ ရလာဒျကောငျးတှေ ရခဲ့တယျလို့ အမွဲတမျးအတှငျးဝနျ ဦးစိုးဟနျက ဆကျပွောပါတယျ။
“ ဟုတျပါတယျ ကနြောျတို့ Tri-lateral meeting ရဲ့ အဓိက ရညျရှယျခကြျကတော့ ရခိုငျပွညျနယျ အရေးကိစ်စကို အောငျမွငျစှာ ဖွရှေငျးနိုငျဖို့ တရုတျနိုငျငံရဲ့ ကမကထ ပံ့ပိုးမှုကွောင့ျပေါ့နောျ တှေ့ဖွဈတာပါ။ ဒါကလညျး Very informal ပါ။ သို့သောျလညျးပဲ ဒါက အကြိုးရှိပါတယျ။ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ ၊ မွနျမာ၊ တရုတျ သုံးနိုငျငံ ဝနျကွီးအဆင့ျ တှေ့ပွီးတော့ ဘယျလိုဆကျလုပျကွမလဲ၊ ရခိုငျပွညျနယျ အရေးကိစ်စ ဖွရှေငျးနိုငျဖို့ပေါ့နောျ။ အဲဒီတော့ အမြားကွီး အထောကျအကူ ပွုပါတယျ။”
ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျဘကျက လူစာရငျး သုံးကွိမျမွောကျပေးပို့ခဲ့ပွီးတဲ့နောကျမှာ စုစုပေါငျး လူဦးရေ ၁သိနျး ဝနျးကငြျလောကျ ရှိသှားပွီ ဖွဈပါတယျ။ အဆင့ျဆင့ျ စဈဆေးဆောငျ ရှကျတာတှေ လုပျပွီးမှပဲ အမှနျတကယျ လကျခံနိုငျမယ့ျ လူဦးရကေို ပွောနိုငျလိမ့ျမယျလို့ မွနျမာအစိုးရဘကျက တုံ့ပွနျထားပါတယျ။
ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ ရောကျသှားတဲ့ ဒုက်ခသညျတှအေရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး ၂၀၁၈ တုနျးကလညျး တရုတျနိုငျငံမှာ မွနျမာ၊ ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျ၊ တရုတျ သုံးပှင့ျဆိုငျတှေ့ခဲ့ ကွသလို အဲဒီနှဈထဲမှာပဲ ကုလသမဂ်ဂညီလာခံမှာ ဒုတိယအကွိမျ တှေ့ခဲ့ကွပါတယျ။
အစိုးရခငြျး တတိယအကွိမျမွောကျ စာရငျးပေးတာကို လုပျဆောငျထားပမေဲ့ မွနျမာ- ဘငျ်ဂလား ဒရှေ့ျ နယျစပျ ပွနျလညျလကျခံရေးစခနျးကိုတော့ စာရငျးအတိအကြ အပေးသေးကွောငျး တောငျပွိုလကျဝဲ ပွနျလညျလကျခံရေးစခနျးက အဖှဲ့ခေါငျးဆောငျ လူဝငျမှုကွီးကွပျရေး ဒုတိယ ညှှနျကွားရေးမှူး ဦးအောငျဖွိုးဟနျ က ဗှီအိုအကေို အခုလိုပွောပွပါတယျ။
“ ကနြောျတို့ G to G (အစိုးရခငြျး) ကတော့ အခုဆိုရငျ ကနြောျတို့ ပွငျနတော တတိယအသုတျပေါ့။ ပထမနဲ့ ဒုတိယအသုတျကတော့ သိတဲ့အတိုငျးပဲ ဝငျလာခဲ့တာ မရှိဘူး G to G အနနေဲ့လေ။ အခုကတော့ ကနြောျကွားတာကတော့ (လူဦးရစောရငျး) ၅သောငျးပေးတယျလို့တော့ ပွောတယျပေါ့နောျ။ ဒါပမေဲ့လညျး လောလောဆယျတော့ စိစဈတုနျး ဖွဈလိမ့ျမယျ၊ ကနြောျတို့ ဆီကိုတော့ စခနျးကိုတော့ ကနြောျတို့ဌာနကနေ တစုံတရာ စိစဈထားတဲ့ဟာကို ပေးထားတာတော့ လောလောဆယျ မရှိသေးဘူး။ ကနြောျတို့ဆီမှာ ပေးထားတာတော့ အရငျ ၂သောငျးကြောျထဲက (၁၁) ကွိမျမွောကျ စိစဈထားတဲ့ စာရငျးပဲ ကနြောျတို့ဆီ လောလောဆယျ ရောကျသေးတယျ။”
မွနျမာဘကျက နောကျဆုံး စိစဈထားတဲ့ စာရငျးအရဆိုရငျ အိမျထောငျစု ၂၀၀၀ ကြောျ၊ လူဦးရနေဲ့ဆိုရငျ ၅ထောငျကြောျလောကျ ရှိကွောငျး ညှှနျကွားရေးမှူး ဦးအောငျဖွိုးဟနျက ပွောပါတယျ။ ပွနျကွားရေးဝနျကွီးဌာနက အစီအစဉျနဲ့ ပွညျပသတငျးဌာနတှကေို သွဂုတျလ ၂၉ ရကျကနေ ၃၁ ရကျအထိ ရခိုငျပွညျနယျ မောငျတောမွို့ကိုဖိတျပွီး စိစဈထားတဲ့ ဒုက်ခသညျတှပွေနျဝငျလာရငျ တောငျပွိုလကျဝဲနဲ့ ငါးခူရ ကွိုဆိုရေးစခနျးတှမှော ဘယျလိုအစီအစဉျတှလေုပျထားတယျ ဆိုတာကို ရှငျးပွခဲ့ပါတယျ။
အစိုးရခငြျး သဘောတူညီခကြျနဲ့မဟုတျဘဲ ကိုယ့ျအစီအစဉျနဲ့ ပွနျလာတဲ့ သူတှကေတော့ ရှိနပေါတယျ။ နောကျဆုံးစာရငျးအရဆိုရငျ အယောကျ ၂၆၀ ကြောျရှိပွီး နောကျထပျ ဆကျသှယျလာတဲ့သူက အယောကျ ၈၀လောကျရှိတယျလို့ သိရပါတယျ။
