{{Zawgyi/Unicode}}
ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာ နိုင်ငံအဆင်မြင့်တာဝန်ရှိသူတွေ ဆွေးနွေးပွဲကို ဒီကနေ့ စတင်ပြုလုပ်ရာမှာ ရုရှား အီသီယိုပီးယား သီရိလင်္ကာတို့က လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေတွေအပြင်၊ လတ်တလော မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ စစ်အာဏာသိမ်းဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြမှုတွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးစိုးရိမ်စရာအခြေအနေတွေကိုလည်း ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။ အေပီသတင်းဌာနက ရေးသားချက်ကို အခြေခံပြီး မခွာညိုပြောပြပါမယ်။
ဒီကနေ့ ကုလလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အစည်းအဝေးအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာနေတဲ့ စိုးရိမ်စရာအခြေအနေတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် Antonio Guterres က အခုလို ပြောခဲ့တာပါ။
“မြန်မာစစ်တပ်အနေနဲ့ ဖိနှိပ်ချုပ်ခြယ်မှုတွေကို ချက်ခြင်းရပ်ပါ၊ ဖမ်းထားတဲ့သူတွေကို လွှတ်ပေးပါ။ အကြမ်းဖက်မှုတွေရပ်တန့်ပါ။ လူအခွင့်အရေးနဲ့အတူ မကြာခင်ကကျင်းပခဲ့တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲတွေအပေါ် လူထုသဘောထားထုတ်ဖော်နေတာတွေကို လေးစား လိုက်နာပါ။ ဒီအချက်တွေအားလုံးကို ဒီကနေ့ ကျနော်တောင်းဆိုပါတယ်။ ဒီနေ့လို ခေတ်ကမ္ဘာမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုဆိုတာ နေရာမရှိတော့ပါဘူး။ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီရဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကျနော် ကြိုဆိုနေပါတယ်။ ခင်ဗျားတို့ရဲ့တောင်းဆိုမှုကို အောင်မြင် ထမြောက်စေဖို့လည်း ကတိပြုပါတယ်။ နောက်ပြီး ဒီမိုကရေစီ၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့လူ့အခွင့်အရေး၊ နောက်ပြီး တရား ဥပဒေစိုးမိုးရေးတို့အတွက် ကိုယ်တိုင် ကြိုးစားရုန်းကန်နေကြရတဲ့ မြန်မာပြည်သူပြည်သားတွေအားလုံးကို ကျနော် အပြည့်အဝထောက်ခံပါတယ်ဆိုတာကိုလည်း ပြောလိုပါတယ်။”
ကုလလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီရဲ့ သီတင်းလေးပတ်ကြာ ဒီ အစည်းအဝေးတွေထဲမှာ သမ္မတတွေနဲ့ ဝန်ကြီးချုပ်တွေ တက် ရောက်မယ့် အဆင့်မြင့်အစည်းအဝေးအစီအစဉ်တွေပါရှိပြီး အလှည့်ကျမိန့်ခွန်းပြောမယ့်သူတွေထဲမှာတော့ အတိုက်အခံတွေကို အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းဖြိုခွဲတဲ့ ဗင်နီဇွဲလားသမ္မတ Nicolas Maduro လည်း ပါဝင်ပါတယ်။
သမ္မတဟောင်း ဒေါ်နယ်ထရမ့်လက်ထက်မှာ ၂ နှစ်ခွဲကြာနှုတ်ထွက်ထားတဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုလည်း ဒီလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမှာ ပြန်ပါလာပါတယ်။
တရုတ်အစိုးရက ဝှီဂါမွတ်ဆလင်တွေအပေါ်ပြမူဆက်ဆံပုံတွေအပေါ် စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေ၊ အီသီယိုပီးယားအစိုးရက တစ်ဂရေး ဒေသကို ချုပ်ကိုင်ထားတာနဲ့ နီကာရာဂွါလို အစိုးရထောက်ခံအားပေးမှုနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကျူးလွန်နေကြတဲ့နိုင်ငံတွေဟာ ဒီအစည်းအဝေးအတွင်း အသေအချာ စစ်ဆေးခံကြရမှာမှာပါ။
“အခုအခါမှာ နိုင်ငံအတော်များများမှာပြည်တွင်းလုံခြုံရေးအတွက် နံပါတ် ၁ စိုးရိမ်စရာ ကောင်းနေ တာက ဒီလို အစွန်းရောက်ဝါဒီတွေရဲ့လှုပ်ရှားမှုတွေဖြစ်ပါတယ်။ လူတယောက်ချင်း၊ အစုအဖွဲ့ချင်း စုပေါင်း သွားပြီး အမုန်း တရားရဲ့လောင်မြိုက်မှုကို မီးထိုးပေးနေကြတယ်။ ထောက်ပံ့ပေးနေကြတယ်၊ အွန်လိုင်းကနေ ပြည်တွင်းမှာရော ပြည်ပမှာပါ လူစုနေကြတယ်။ အသင်းဖွဲ့နေကြတယ်။ နိုင်ငံတကာကို လှည့်လည်ပြီး အမုန်းတရားဖြစ်စေမယ့် သင်တန်းတွေပေးကြ၊ ဒီလို အတွေးအခေါ်တွေသွတ်သွင်းပေးနေကြတယ်။ ဒီလို အငြိုးအမုန်း၊ အာဃာတကြီးတဲ့အုပ်စုတွေကို တာဝန်ရှိသူတွေက အားပေးအားမြှောက်လုပ်ပေးနေတာတွေကိုလည်း မကြာခနတွေ့နေရတယ်။ ဒါတွေဟာ အရင်တုန်းကဆိုရင် တွေးတောင်မှ မတွေးဖူးခဲ့တဲ့ကိစ္စတွေပါ။”
နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေတွေအပေါ်မှာလည်း အတွင်းရေးမှူးချုပ် ဂူတားရက်စ်က အခုလို ပြောပါတယ်။
“ကမ္ဘာ့နေရာအသီးသီးမှာ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေရဲ့ဒဏ်ကို ခံစားနေကြရပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး ဆိုးဆိုးဝါးဝါးစိုးရိမ်စရာ အခြေအနေတွေကျရောက်နေတဲ့နိုင်ငံတွေဟာလည်း တကယ့်ကို အများအပြားရှိနေတာပါ။ တချို့နိုင်ငံတွေဆို အရမ်းကို ကြာနေပါပြီ။ ဒါကြောင့်လည်း လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီဆိုတာရှိနေရပြီး လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီရဲ့ အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်မှု၊ လူတွေကို အကာကွယ်ပေးမှုနဲ့ ဆက်လက်ဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်မှုတွေနဲ့ အဖြေရှာခြင်း စတဲ့ လုပ်ငန်းတာဝန်တွေဟာ သိပ်ကို အရေးကြီးတဲ့ကဏ္ဍမှာရှိနေရတာပါ။”
တချို့အစိုးရတွေက လူ့အခွင့်အရေးတွေကိုထိန်းချုပ်ဖိနှိပ်ဖို့ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါတိုက်ဖျက်ရေးအကြောင်းပြနေချိန်မှာပဲ ကုလလူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အစည်းအဝေးကဏ္ဍအားလုံးနီးပါးကို အွန်လိုင်းကနေ ကျင်းပနေတာဖြစ်ပါတယ်။
“ကျနော်တို့အနေနဲ့ ပြန်ပြီးခေါင်းထောင်လာတဲ့ နာဇီလက်သစ်တွေ၊ လူဖြူကြီးစိုးရေးဝါဒီတွေနဲ့ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှု၊ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အကြမ်းဖက်လှုပ်ရှားမှုတွေအားလုံးကို တိုက်ဖျက်ရေး အရှိန်မြှင့် ဆောင်ရွက်ကြရပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီလို အန္တရာယ်ကြီးတဲ့ အမုန်းတရားအခြေခံပြီးလှုပ်ရှားမှုတွေဟာ နေ့စဉ်တိုးပွါးနေပါတယ်။”
အတွင်းရေးမှူးချုပ် ဂူတားရက်စ်က - လူမျိုးရေးခွဲခြားမှု၊ ခွဲခြားဆက်ဆံမှု၊ နိုင်ငံခြားသားတွေကို မလိုမုန်းတားမှုနဲ့ နယ်စည်းမခြား အန္တရာယ်ရှိနေတဲ့ လူဖြူကြီးစိုးရေးဝါဒနဲ့ နာဇီလက်သစ်လှုပ်ရှားမှုတွေနဲ့ပတ်သက်လို့လည်း ဒီလိုအုပ်စုတွေဟာ အမုန်းတရားတွေနဲ့ ရူးသွပ်ပူလောင်နေသူတွေလို့ ခေါ်ဆိုပြီး ဝေဖန်ခဲ့ပါတယ်ရှင်။
................................................
{{Unicode}}
ကုလသမဂ်ဂလူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီမှာ နိုငျငံအဆငျမွင့ျတာဝနျရှိသူတှေ ဆှေးနှေးပှဲကို ဒီကနေ့ စတငျပွုလုပျရာမှာ ရုရှား အီသီယိုပီးယား သီရိလငျ်ကာတို့က လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနတှေအေပွငျ၊ လတျတလော မွနျမာနိုငျငံမှာ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ စဈအာဏာသိမျးဆန့ျကငြျဆန်ဒပွမှုတှနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးစိုးရိမျစရာအခွအေနတှေကေိုလညျး ဆှေးနှေးခဲ့ကွပါတယျ။ အပေီသတငျးဌာနက ရေးသားခကြျကို အခွခေံပွီး မခှာညိုပွောပွပါမယျ။
ဒီကနေ့ ကုလလူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ အစညျးအဝေးအတှငျး မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးမှုကွောင့ျဖွဈပေါျလာနတေဲ့ စိုးရိမျစရာအခွအေနတှေနေဲ့ပတျသကျလို့ ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျ Antonio Guterres က အခုလို ပွောခဲ့တာပါ။
“မွနျမာစဈတပျအနနေဲ့ ဖိနှိပျခြုပျခွယျမှုတှကေို ခကြျခွငျးရပျပါ၊ ဖမျးထားတဲ့သူတှကေို လှှတျပေးပါ။ အကွမျးဖကျမှုတှရေပျတန့ျပါ။ လူအခှင့ျအရေးနဲ့အတူ မကွာခငျကကငြျးပခဲ့တဲ့ ရှေးကောကျပှဲတှအေပေါျ လူထုသဘောထားထုတျဖောျနတောတှကေို လေးစား လိုကျနာပါ။ ဒီအခကြျတှအေားလုံးကို ဒီကနေ့ ကနြောျတောငျးဆိုပါတယျ။ ဒီနေ့လို ခတျေကမ်ဘာမှာ စဈအာဏာသိမျးမှုဆိုတာ နရောမရှိတော့ပါဘူး။ လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီရဲ့ဆုံးဖွတျခကြျကို ကနြောျ ကွိုဆိုနပေါတယျ။ ခငျဗြားတို့ရဲ့တောငျးဆိုမှုကို အောငျမွငျ ထမွောကျစဖေို့လညျး ကတိပွုပါတယျ။ နောကျပွီး ဒီမိုကရစေီ၊ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့လူ့အခှင့ျအရေး၊ နောကျပွီး တရား ဥပဒစေိုးမိုးရေးတို့အတှကျ ကိုယျတိုငျ ကွိုးစားရုနျးကနျနကွေရတဲ့ မွနျမာပွညျသူပွညျသားတှအေားလုံးကို ကနြောျ အပွည့ျအဝထောကျခံပါတယျဆိုတာကိုလညျး ပွောလိုပါတယျ။”
ကုလလူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီရဲ့ သီတငျးလေးပတျကွာ ဒီ အစညျးအဝေးတှထေဲမှာ သမ်မတတှနေဲ့ ဝနျကွီးခြုပျတှေ တကျ ရောကျမယ့ျ အဆင့ျမွင့ျအစညျးအဝေးအစီအစဉျတှပေါရှိပွီး အလှည့ျကမြိန့ျခှနျးပွောမယ့ျသူတှထေဲမှာတော့ အတိုကျအခံတှကေို အကွမျးဖကျနှိမျနငျးဖွိုခှဲတဲ့ ဗငျနီဇှဲလားသမ်မတ Nicolas Maduro လညျး ပါဝငျပါတယျ။
သမ်မတဟောငျး ဒေါျနယျထရမ့ျလကျထကျမှာ ၂ နှဈခှဲကွာနှုတျထှကျထားတဲ့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုလညျး ဒီလူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီမှာ ပွနျပါလာပါတယျ။
တရုတျအစိုးရက ဝှီဂါမှတျဆလငျတှအေပေါျပွမူဆကျဆံပုံတှအေပေါျ စိုးရိမျပူပနျမှုတှေ၊ အီသီယိုပီးယားအစိုးရက တဈဂရေး ဒသေကို ခြုပျကိုငျထားတာနဲ့ နီကာရာဂှါလို အစိုးရထောကျခံအားပေးမှုနဲ့ အကွမျးဖကျမှုတှကြေူးလှနျနကွေတဲ့နိုငျငံတှဟော ဒီအစညျးအဝေးအတှငျး အသအေခြာ စဈဆေးခံကွရမှာမှာပါ။
“အခုအခါမှာ နိုငျငံအတောျမြားမြားမှာပွညျတှငျးလုံခွုံရေးအတှကျ နံပါတျ ၁ စိုးရိမျစရာ ကောငျးနေ တာက ဒီလို အစှနျးရောကျဝါဒီတှရေဲ့လှုပျရှားမှုတှဖွေဈပါတယျ။ လူတယောကျခငြျး၊ အစုအဖှဲ့ခငြျး စုပေါငျး သှားပွီး အမုနျး တရားရဲ့လောငျမွိုကျမှုကို မီးထိုးပေးနကွေတယျ။ ထောကျပံ့ပေးနကွေတယျ၊ အှနျလိုငျးကနေ ပွညျတှငျးမှာရော ပွညျပမှာပါ လူစုနကွေတယျ။ အသငျးဖှဲ့နကွေတယျ။ နိုငျငံတကာကို လှည့ျလညျပွီး အမုနျးတရားဖွဈစမေယ့ျ သငျတနျးတှပေေးကွ၊ ဒီလို အတှေးအခေါျတှသှေတျသှငျးပေးနကွေတယျ။ ဒီလို အငွိုးအမုနျး၊ အာဃာတကွီးတဲ့အုပျစုတှကေို တာဝနျရှိသူတှကေ အားပေးအားမွှောကျလုပျပေးနတောတှကေိုလညျး မကွာခနတှေ့နရေတယျ။ ဒါတှဟော အရငျတုနျးကဆိုရငျ တှေးတောငျမှ မတှေးဖူးခဲ့တဲ့ကိစ်စတှပေါ။”
နိုငျငံတကာ လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနတှေအေပေါျမှာလညျး အတှငျးရေးမှူးခြုပျ ဂူတားရကျဈက အခုလို ပွောပါတယျ။
“ကမ်ဘာ့နရောအသီးသီးမှာ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှရေဲ့ဒဏျကို ခံစားနကွေရပါတယျ။ ဒီလိုမြိုး ဆိုးဆိုးဝါးဝါးစိုးရိမျစရာ အခွအေနတှေကေရြောကျနတေဲ့နိုငျငံတှဟောလညျး တကယ့ျကို အမြားအပွားရှိနတောပါ။ တခြို့နိုငျငံတှဆေို အရမျးကို ကွာနပေါပွီ။ ဒါကွောင့ျလညျး လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီဆိုတာရှိနရေပွီး လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီရဲ့ အသိပညာပေးလုပျငနျးတှေ တိုးမွှင့ျဆောငျရှကျမှု၊ လူတှကေို အကာကှယျပေးမှုနဲ့ ဆကျလကျဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ ဆှေးနှေးညှိနှိုငျးဆောငျရှကျမှုတှနေဲ့ အဖွရှောခွငျး စတဲ့ လုပျငနျးတာဝနျတှဟော သိပျကို အရေးကွီးတဲ့ကဏ်ဍမှာရှိနရေတာပါ။”
တခြို့အစိုးရတှကေ လူ့အခှင့ျအရေးတှကေိုထိနျးခြုပျဖိနှိပျဖို့ ကိုဗဈ-၁၉ ကပျရောဂါတိုကျဖကြျရေးအကွောငျးပွနခြေိနျမှာပဲ ကုလလူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ အစညျးအဝေးကဏ်ဍအားလုံးနီးပါးကို အှနျလိုငျးကနေ ကငြျးပနတောဖွဈပါတယျ။
“ကနြောျတို့အနနေဲ့ ပွနျပွီးခေါငျးထောငျလာတဲ့ နာဇီလကျသဈတှေ၊ လူဖွူကွီးစိုးရေးဝါဒီတှနေဲ့ လူမြိုးရေးခှဲခွားမှု၊ တိုငျးရငျးသား လကျနကျကိုငျအကွမျးဖကျလှုပျရှားမှုတှအေားလုံးကို တိုကျဖကြျရေး အရှိနျမွှင့ျ ဆောငျရှကျကွရပါလိမ့ျမယျ။ အဲဒီလို အန်တရာယျကွီးတဲ့ အမုနျးတရားအခွခေံပွီးလှုပျရှားမှုတှဟော နေ့စဉျတိုးပှါးနပေါတယျ။”
အတှငျးရေးမှူးခြုပျ ဂူတားရကျဈက - လူမြိုးရေးခှဲခွားမှု၊ ခှဲခွားဆကျဆံမှု၊ နိုငျငံခွားသားတှကေို မလိုမုနျးတားမှုနဲ့ နယျစညျးမခွား အန်တရာယျရှိနတေဲ့ လူဖွူကွီးစိုးရေးဝါဒနဲ့ နာဇီလကျသဈလှုပျရှားမှုတှနေဲ့ပတျသကျလို့လညျး ဒီလိုအုပျစုတှဟော အမုနျးတရားတှနေဲ့ ရူးသှပျပူလောငျနသေူတှလေို့ ခေါျဆိုပွီး ဝဖေနျခဲ့ပါတယျရှငျ။
