(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖေဖေါ်ဝါရီလ ၁ ရက်မှာ အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီး၊ ဆန္ဒပြပြည်သူတွေ အသက်ဆုံးပါးတဲ့ အထိ ရက်ရက်စက်စက် နှိမ်နင်းနေတဲ့ မြန်မာစစ်တပ် ပိုင်ဆိုင်တဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းကြီးတွေကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကရော ဗြိတိန်အစိုးရကပါ ကြာသပတေးနေ့မှာ အရေးယူ ဒဏ်ခတ်မှုတွေ ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာစစ်တပ်ဟာ စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ် အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ မတရားပြုကျင့် နေတယ်လို့ အမေရိကန် အစိုးရက ပြောဆိုလိုက်ပြီး အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနကနေ မြန်မာစစ်တပ် ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ မြန်မာစီးပွားရေးဦးပိုင် လီမိတက် MEHL နဲ့ မြန်မာ့စီးပွားရေးကော်ပိုရေးရှင်း MEC တို့ကို ပစ်မှတ်ထား အရေးယူခဲ့တာပါ။ ဗြိတိန်အစိုးရကလည်း မြန်မာ့စီးပွားရေး ဦးပိုင်လီမိတက် အပေါ် အလားတူ အရေးယူဒဏ်ခတ်ခဲ့ပြီး မြန်မာစစ်တပ်ဟာ ရိုဟင်ဂျာ မွတ်စလင်တွေ အပေါ် အကြီးအကျယ် လူ့အခွင့်ရေး ချိုးဖောက်ခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
မြန်မာ့စီးပွားရေး ကဏ္ဍမှာ အတော်များများ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ ဒီစီးပွားရေး လုပ်ငန်းကြီး ၂ ခု က တာဝန်ရှိသူတွေဆီကတော့ တုံ့ပြန်ပြောဆိုမှု တစုံတရာ မတွေ့ရသေးပါဘူး။
အရက်ဘီယာနဲ့ စီးကရက်ကနေ ဆက်သွယ်ရေးလုပ်ငန်း၊ သတ္တုတူးဖေါ်ရေးနဲ့ အိမ်ခြံမြေ လုပ်ငန်း အထိ ပါဝင်တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ပိုင် ဒီစီးပွားရေးလုပ်ငန်ကြီးတွေအပေါ် အမေရိကန်နဲ့ ဗြိတိန်တို့ရဲ့ ကြာသပတေးနေ့ အရေးယူမှုဟာ မြန်မာစစ်တပ်စီးပွားရေးအတွက် အထိအနာစေဆုံး အရေးယူမှုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက် မြန်မာ့ဗဟိုဘဏ်နဲ့ ထိပ်ပိုင်းစစ်ခေါင်းဆောင် တွေ အပေါ် ပစ်မှတ်ထား အရေးယူမှုတွေ လုပ်နေရာရကနေ အခု စစ်တပ်ပိုင် ဒီစီးပွားရေးလုပ်ငန်းကြီးတွေရဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံတွင်း ပိုင်ဆိုင်မှုတွေကိုပါ ထိန်းချုပ်လိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာစစ်တပ်ဟာ အာဏာသိမ်းပြီးချိန်ကစလို့ သူ့ပြည်သူတွေ အပေါ်ဖိနှိပ်မှုတွေ တိုးလုပ်လာနေတာ တွေ့ရကြောင်း၊ ဒီအာဏာသိမ်းမှုကို ဦးဆောင်သူတွေ၊ စစ်တပ်ရဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေနဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ ရက်စက်တဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေအတွက် ငွေကြေးပံ့ပိုးမှုတွေကို အဓိက ပစ်မှတ်ထား အရေးယူတာ ဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken ကပြောပါတယ်။
ဒီအာဏာသိမ်းမှုမှာ တာဝန်ရှိသူတွေနဲ့ မကြာခင်သီတင်းပတ်တွေမှာ မြင်ခဲ့ရတဲ့ ရွံရှာစက်ဆုပ်ဖွယ် အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ မတရားပြုကျင့်မှုတွေ အတွက် တာဝန်ရှိသူတွေ တာဝန်ခံတာဝန်ယူမှု ရှိလာအောင် လုပ်ဆောင်ဖို့ သန္နိဋ္ဌာန်ချထားတဲ့ အတိုင်း အမေရိကန်နဲ့ ဗြိတိန်တို့က အခုလို အရေးယူတာ ဖြစ်ကြောင်းလည်း ပြောပါတယ်။
အခုလို အမေရိကန်က မြန်မာ့စီးပွားရေးဦးပိုင်နဲ့ မြန်မာ့စီးပွားရေးကော်ပိုရေးရှင်းတို့အပေါ် ပစ်မှတ်ထားအရေးယူမှုအတွက် HRW လူ့အခွင့်ရေး စောင့်ကြည့် အဖွဲ့ကြီးက ကြိုဆိုလိုက်ပါတယ်။ Global Witness လူ့အခွင့်ရေးအဖွဲ့ကြီးကလည်း ဗြိတိန်အနေနဲ့ မြန်မာ့စီးပွားရေး ကော်ပိုရေးရှင်းကိုပါ အရေးယူဖို့တိုက်တွန်းလိုက်သလို အီးယူ ဥရောပသမဂ္ဂအနေနဲ့လည်း မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အပေါ် ပစ်မှတ်ထား အရေးယူဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့ပါတယ်။
..........
မွနျမာစဈတပျရဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ ကနျ နဲ့ ဗွိတိနျ အမညျမညျး စာရငျး သတျမှတျ
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖဖေေါျဝါရီလ ၁ ရကျမှာ အာဏာသိမျးခဲ့ပွီး၊ ဆန်ဒပွပွညျသူတှေ အသကျဆုံးပါးတဲ့ အထိ ရကျရကျစကျစကျ နှိမျနငျးနတေဲ့ မွနျမာစဈတပျ ပိုငျဆိုငျတဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးကွီးတှကေို အမရေိကနျပွညျထောငျစုကရော ဗွိတိနျအစိုးရကပါ ကွာသပတေးနေ့မှာ အရေးယူ ဒဏျခတျမှုတှေ ခမြှတျခဲ့ပါတယျ။
မွနျမာစဈတပျဟာ စကျဆုပျရှံရှာဖှယျ အကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ မတရားပွုကငြ့ျ နတေယျလို့ အမရေိကနျ အစိုးရက ပွောဆိုလိုကျပွီး အမရေိကနျ ဘဏ်ဍာရေးဝနျကွီးဌာနကနေ မွနျမာစဈတပျ ထိနျးခြုပျထားတဲ့ မွနျမာစီးပှားရေးဦးပိုငျ လီမိတကျ MEHL နဲ့ မွနျမာ့စီးပှားရေးကောျပိုရေးရှငျး MEC တို့ကို ပဈမှတျထား အရေးယူခဲ့တာပါ။ ဗွိတိနျအစိုးရကလညျး မွနျမာ့စီးပှားရေး ဦးပိုငျလီမိတကျ အပေါျ အလားတူ အရေးယူဒဏျခတျခဲ့ပွီး မွနျမာစဈတပျဟာ ရိုဟငျဂြာ မှတျစလငျတှေ အပေါျ အကွီးအကယြျ လူ့အခှင့ျရေး ခြိုးဖောကျခဲ့တယျလို့ ပွောပါတယျ။
မွနျမာ့စီးပှားရေး ကဏ်ဍမှာ အတောျမြားမြား ထိနျးခြုပျထားတဲ့ ဒီစီးပှားရေး လုပျငနျးကွီး ၂ ခု က တာဝနျရှိသူတှဆေီကတော့ တုံ့ပွနျပွောဆိုမှု တစုံတရာ မတှေ့ရသေးပါဘူး။
အရကျဘီယာနဲ့ စီးကရကျကနေ ဆကျသှယျရေးလုပျငနျး၊ သတ်တုတူးဖေါျရေးနဲ့ အိမျခွံမွေ လုပျငနျး အထိ ပါဝငျတဲ့ မွနျမာစဈတပျပိုငျ ဒီစီးပှားရေးလုပျငနျကွီးတှအေပေါျ အမရေိကနျနဲ့ ဗွိတိနျတို့ရဲ့ ကွာသပတေးနေ့ အရေးယူမှုဟာ မွနျမာစဈတပျစီးပှားရေးအတှကျ အထိအနာစဆေုံး အရေးယူမှုလညျး ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျအာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျ မွနျမာ့ဗဟိုဘဏျနဲ့ ထိပျပိုငျးစဈခေါငျးဆောငျ တှေ အပေါျ ပဈမှတျထား အရေးယူမှုတှေ လုပျနရောရကနေ အခု စဈတပျပိုငျ ဒီစီးပှားရေးလုပျငနျးကွီးတှရေဲ့ အမရေိကနျနိုငျငံတှငျး ပိုငျဆိုငျမှုတှကေိုပါ ထိနျးခြုပျလိုကျတာ ဖွဈပါတယျ။
မွနျမာစဈတပျဟာ အာဏာသိမျးပွီးခြိနျကစလို့ သူ့ပွညျသူတှေ အပေါျဖိနှိပျမှုတှေ တိုးလုပျလာနတော တှေ့ရကွောငျး၊ ဒီအာဏာသိမျးမှုကို ဦးဆောငျသူတှေ၊ စဈတပျရဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှနေဲ့ မွနျမာစဈတပျရဲ့ ရကျစကျတဲ့ဖိနှိပျမှုတှအေတှကျ ငှကွေေးပံ့ပိုးမှုတှကေို အဓိက ပဈမှတျထား အရေးယူတာ ဖွဈကွောငျး အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Antony Blinken ကပွောပါတယျ။
ဒီအာဏာသိမျးမှုမှာ တာဝနျရှိသူတှနေဲ့ မကွာခငျသီတငျးပတျတှမှော မွငျခဲ့ရတဲ့ ရှံရှာစကျဆုပျဖှယျ အကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ မတရားပွုကငြ့ျမှုတှေ အတှကျ တာဝနျရှိသူတှေ တာဝနျခံတာဝနျယူမှု ရှိလာအောငျ လုပျဆောငျဖို့ သန်နိဋ်ဌာနျခထြားတဲ့ အတိုငျး အမရေိကနျနဲ့ ဗွိတိနျတို့က အခုလို အရေးယူတာ ဖွဈကွောငျးလညျး ပွောပါတယျ။
အခုလို အမရေိကနျက မွနျမာ့စီးပှားရေးဦးပိုငျနဲ့ မွနျမာ့စီးပှားရေးကောျပိုရေးရှငျးတို့အပေါျ ပဈမှတျထားအရေးယူမှုအတှကျ HRW လူ့အခှင့ျရေး စောင့ျကွည့ျ အဖှဲ့ကွီးက ကွိုဆိုလိုကျပါတယျ။ Global Witness လူ့အခှင့ျရေးအဖှဲ့ကွီးကလညျး ဗွိတိနျအနနေဲ့ မွနျမာ့စီးပှားရေး ကောျပိုရေးရှငျးကိုပါ အရေးယူဖို့တိုကျတှနျးလိုကျသလို အီးယူ ဥရောပသမဂ်ဂအနနေဲ့လညျး မွနျမာစဈတပျရဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ အပေါျ ပဈမှတျထား အရေးယူဖို့ တိုကျတှနျးခဲ့ပါတယျ။
