ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါနဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေး

(Zawgyi/Unicode)

COVID-19 ကပ်ရောဂါနဲ့ဆက်စပ်ပြီး စိတ်ကျန်းမာရေးအတွက် စိတ်ရောဂါအထူးကုဆရာဝန်ကြီးနဲ့ မေးမြန်းထားတာကို မစုမြတ်မွန်က တင်ပြပါမယ်။

COVID-19 ရောဂါကြောင့် စိုးရိမ်ကြောင့်ကြမှုဖြစ်တာဟာ သာမန်ဖြစ်လေ့ရှိတဲ့အတွက် လူတိုင်းမှာရှိတဲ့ ခံနိုင်ရည်စွမ်းအားကို ပိုကောင်းအောင်လုပ်ပြီး စိုးရိမ်မှုတွေကို ကျော်လွှားနိုင်တယ်လို့ ရန်ကုန်ဆေးတက္ကသိုလ် (၁) နဲ့ (၂) က ဂုဏ်ထူးဆောင်ပါမောက္ခဖြစ်တဲ့ Australia နိုင်ငံ Sydney မြို့က စိတ်ရောဂါဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်ကြီး ဒေါက်တာ Raymond တင့်ဝေက ပြောပါတယ်။ ကပ်ရောဂါကြောင့် စိုးရိမ်စိတ်နဲ့ သူ့ဆီမှာ လာပြတဲ့လူနာတွေ ရှိနေတယ်လို့ ဒေါက်တာ Raymond တင့်ဝေက ခုလို စပြောပြပါတယ်။

ဒေါက်တာ Raymond တင့်ဝေ။ ။ အကြမ်းဖြင်းအားဖြင့် ပြောမယ်ဆိုရင်တော့ လူတွေက စိုးရိမ်တာတို့ ကြောင့်ကြမှုတို့ ရှိတယ်ပေါ့နော်။ ဒါပေမယ့် စိတ်ရောဂါဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်နဲ့ သော်လည်းကောင်း ၊ ဒီလို ဘေးဥပဒ်ကျရောက်တဲ့ လူတွေမှာ ဖြစ်တဲ့ စိတ်ရောဂါဆိုင်ရာ အထူးစိတ်ဝင်စားတဲ့ သူတယောက် psychiatrist တယောက်အနေနဲ့ ပြောရမယ်ဆိုရင် ဒီလို စိတ်ပူပန်ကြောင့်ကြမှုရှိတာဟာ အများအားဖြင့်တော့ သာမန်လို့ ယူဆတယ်ပေါ့နော်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျနော့်လူနာတွေကိုလည်း ပြောပါတယ် ဒါတယောက်တည်းဖြစ်တာမဟုတ်ဘူး အများနဲ့ ဖြစ်နေတာပေါ့နော်။ fear response လို့ခေါ်တာပေါ့ ကြောင့်ကြတာ စိုးရိမ်တာ ။

အဲလို ကြောင့်ကြတာလေးရှိမှ စိုးရိမ်တာရှိမှ စည်းကမ်းလိုက်နာမှာတို့ ၊ ဒီရောဂါအကြောင်းပိုသိချင်တာတို့၊ ဒီရောဂါ ဘယ်လိုကာကွယ်ရမလဲ ၊ ဘယ်လို စောင့်ရှောက်ရမလဲ ဆိုတာ သိပြီးတော့ လူက မိမိကိုယ်လည်း ကာကွယ်မယ်၊ မိသားစုနဲ့ တခြားလူတွေကိုပါ ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ အနေအထားရှိတာပေါ့။ အဲလိုတာ မကြောင့်ကြဘူးဆိုရင် တဇွတ်ထိုးလုပ်တဲ့ လူတွေ အများကြီးရှိတယ်ပေါ့နော်။ သာမန်အားဖြင့်ပြောမယ်ဆိုရင် ဒီလိုဟာမှာ တုံ့ပြန်တာက သာမန် reaction ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့် pathologize မလုပ်ချင်ဘူးပေါ့နော် ။ ရောဂါကြီးကို မပြောချင်ဘူး လူမှာ ခံနိုင်ရည်စွမ်းအား resilient ရှိပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကိုယ့်မှာရှိတဲ့ resilient ကို ပျိုးထောင်ခြင်းအားဖြင့် ကိုယ့်မှာရှိတဲ့ Strength ကို တိုးတက်အောင်လုပ်ချင်းအားဖြင့် ကိုယ့်မှာရှိတဲ့ coping strategies တွေကို ပိုပြီးတော့ ကောင်းအောင်လုပ်ခြင်းအားဖြင့် အဲဒီအခြေအနေ အခက်အခဲကနေ ကျော်လွှားနိုင်မှာပါ။

ဒါပေမယ့် အဲလိုဖြစ်တဲ့အခြေအနေမှာပဲ နဂိုကတည်းက အခံရှိတဲ့လူတို့ ၊ စိတ်ကျန်းမာရေး ချို့တဲ့တဲ့လူတို့ ၊ အသက်အရွယ်ကြီးရင့်တဲ့လူတို့ အဲဒီမှာ သူ့စိုးရိမ်စိတ်က ပိုပြီးတော့ လွန်ကဲတာမျိုးတွေ ဖြစ်တတ်တယ်။ အဲလိုမျိုးဆိုရင် စိတ်ကျရောဂါတွေလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ နောက်တခါကျတော့ Anxiety ဆိုတာ စိုးရိမ်ပူပန်တဲ့ ရောဂါ နောက်ပြီးတော့ Panic Disorder ဆိုတာက စိုးရိမ်ပူပန်မှုလွန်ကဲတဲ့ ရောဂါ အဲဒါမျိုးတွေ ဖြစ်နိုင်တယ် လူက မအိပ်နိုင် မစားနိုင်တို့ ဖြစ်နိုင်တယ်။ တခါ စိတ်ဓါတ်အားဖြင့် ကျဆင်းသွားတာတွေလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။

SEE ALSO: COVID-19 ကာလ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေ တိုးလာ

မစုမြတ်မွန်။ ။ အခုလို ကာလမျိုးမှာ အိမ်ထဲက အိမ်ပြင် မထွက်ရ ကန့်သတ်ချက်တွေကြောင့် အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေ ပိုများလာတယ်ဆိုပြီးတော့ ကုလသမဂ္ဂ ကလည်း သတိပေးထားတာတွေ ရှိပါတယ်။ အဲဒီတော့ အကြမ်းဖက်မူ လုပ်တတ်တဲ့ သူမျိုးနဲ့ အတူရှိနေတဲ့သူတွေကို ဆရာတို့အနေနဲ့ ဘယ်လို အကြံပေးချင်ပါသလဲရှင့်။

ဒေါက်တာ Raymond တင့်ဝေ။ ။အကြမ်းဖက်တဲ့ သူတွေကတော့ နဂိုကတည်းက အကြမ်းဖက်တတ်တဲ့ သူဖြစ်ချင်ရင်လည်း ဖြစ်မယ်။ ဒါမှ မဟုတ် သူကိုယ်တိုင်လည်း စိတ်ဖိစီးလို့ ပေါက်ကွဲလာလို့ သူဟာသူ မထိန်းနိုင်လို့ ဒီအချိန်မှာ အကြမ်းဖက်တာဖြစ်ရင်လည်း ဖြစ်မယ်။ ဒါမှ မဟုတ် သူ့မှာ ရောဂါအခံရှိလို့လည်း ဖြစ်မယ်။ စိတ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ရောဂါရှိတယ်၊ စိတ်ဖိစီးမှု တိုင်းကြောင့် ပေါက်ကွဲတဲ့အနေနဲ့ သူ့မှာ ရောဂါရှိတယ်ပေါ့လေ။ ဘယ်လိုပဲ ဘာအကြောင်းကြောင့်ပဲဖြစ်ဖြစ် အကြမ်းဖက်မှုကို ခံစားရသူကတော့ trauma စိတ်ဒဏ်ရာရသွားတာပေါ့လေ။ စိတ်ဒဏ်ရာရတဲ့သူအနေနဲ့ကတော့ သူ့ကို ကျနော်တို့က ဖေးမ စောင့်ရှောက်ပေးဖို့ လိုတယ်။ ဥပမာ-ခင်ပွန်းဖြစ်ရင်လည်း ဖြစ်မယ်၊ သူ့အနေနဲ့ကတော့ နားလည်မှုရှိရမယ် ဒီအကြမ်းဖက်မှုက ဘယ်ကလာသလဲပေါ့နော်။

အဲဒီတော့ နံပတ် ၁ ကတော့ ကျနော်တို့ အနေနဲ့ အကြံပေးချင်တာကတော့ အကြမ်းဖက်မှုခံရတဲ့ သူကတော့ Report လုပ်ရပါလိမ့်မယ် ၊ ရောဂါကြောင့်ဖြစ်တာပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ တခြား ပေါက်ကွဲမှု ဖြစ်တာကြောင့်ပဲဖြစ်ဖြစ် လုံခြုံရေးအတွက် ဆရာဝန် ၊ ဆရာမတွေ သော်လည်းကောင်း ၊ သက်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တွေသော်လည်းကောင်း ၊ ရဲ သော်လည်းကောင်း အကြောင်းကြားရပါလိမ့်မယ်။ တခါတလေတော့ ဒါမျိုးတွေက ကိုယ်တိုင် လုပ်လို့မရတဲ့ အနေအထားမျိုးတွေလည်းရှိတယ်။ ကိုယ့် Safety အတွက်ကတော့ နံပတ် ၁ အကြောင်းကြားရမယ်။ အဲလိုအကြောင်းကြားခြင်းအားဖြင့် အကြမ်းဖက်တဲ့ သူအတွက်လည်း အကူအညီ ရရှိနိုင်ပါတယ်။ တကယ်လို့ သူက ရောဂါအရ ဖြစ်နေတယ်ဆိုရင် သူ့ကို ချက်ချင်း access လုပ်လို့ရတယ်။ ဆေးရုံ ခေါ်သွားလို့ရတယ်၊ သူ့ကို ထိန်းသိမ်းထားပြီးတော့မှ နေကောင်းတဲ့အထိ ကုသပေးလို့ ရတယ်။ အဲလိုမျိုးမလုပ်ရင် လက်လွန်မှုတွေ ဖြစ်သွားပြီးတော့ နောင်တချိန်မှာ ဘယ်လိုမှ ပြင်လို့မရတဲ့ ပျက်စီးမှုတွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

မစုမြတ်မွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ပါဆရာ၊ နောက်တခုကတော့ Australia အပါအဝင် နိုင်ငံတချို့မှာ အရင်တုန်းကတော့ COVID ကြောင့် ကန့်သတ်ထားတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေရှိတယ်။ အခုကတော့ ပြန်လျှော့ပေးနေပါပြီ။ ဆိုတော့ အဲလိုမျိုး လျှော့ပေးနေတဲ့အချိန်မှာလဲ အပြင်ထွက်ရမှာကို စိုးရိမ်နေသူတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ထွက်သွားရင် ရောဂါ ကူးလာမလား ၊ အဲဒီထဲမှာ တချို့ကလည်း မဖြစ်မနေ အလုပ်သွားနေရတဲ့အခါကျတော့ အလုပ်ကနေ ရောဂါကူးလာမလားဆိုပြီး စိတ်ဒုက္ခရောက်နေသူတွေလည်း ရှိတယ်။ အဲလိုလူမျိုးတွေကိုရော စိတ်သက်သာရာရအောင် ဆရာ့အနေနဲ့ ဘယ်လို အကြံပေးချင်ပါသလဲ။

ဒေါက်တာ Raymond တင့်ဝေ။ ။ သာမန်အနေနဲ့ကတော့ လူက စိုးရိမ်ပါတယ်။ တချို့ကျတော့ ကျနော်စောစောက ပြောသလို အခံရှိပြီးတော့ နဂိုကတည်းက Anxiety ရောဂါရှိတဲ့လူတွေရှိတယ်။ တချို့ကျတော့ OCD ဆိုတာ ပိုးတွေ ကပ်လာပြီးတော့ ကိုယ့်မှာ ရောဂါ ဖိစီးလာမယ်လို့ နဂိုကတည်းက ကြောင့်ကြတဲ့လူတွေရှိတယ်၊ ရောဂါအရရှိတယ်။ COVID ရောဂါဆိုရင် ပိုဆိုးပြီးတော့ အဲဒီလူတွေက မထွက်ရဲ၊ မသွားရဲ မထိရဲ မကိုင်ရဲ ဆိုတဲ့အထိ ဖြစ်သွားနိုင်တဲ့အနေအထားရှိတယ်။ အဲဒီလူတွေက ဘယ်လိုမှ အပြင်သွားတာကို ကြောင့်ကြပြီးတော့ ပိုပြီးတော့ ရောဂါ ဖိစီးတဲ့ လက္ခဏာတွေ ပြနေတာကျနော်တို့ တွေ့ရပါတယ်။

ဒါကြောင့် ဒီလူတွေကို ပြန်ပြီးတော့ ကျနော်တို့ ပညာပေးရမှာပေါ့လေ။ တိကျတဲ့ မှန်ကန်တဲ့ information ပေါ့လေ သူတို့ကိုပေးရမှာ။ များသောအားဖြင့် ကပ်ရောဂါဖြစ်တဲ့ ကာလမှာ Social media ကိုကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ပိုပြီးတော့ ကြောက်တဲ့လူတွေရှိတယ်။ အဲဒီအတွေးတွေ မှားတဲ့အတွက်ကြောင့် ကိုယ့်မှာ ပိုပြီးတော့ ဖိစီးမှုခံရတယ်။ အဲဒါကြောင့် အကြံပေးချင်တာကတော့ ဒီလိုနေရာမှာ တိကျတဲ့ information ရအောင် ယူပါ။ ကျန်းမာရေး ဌာနတို့ WHO က ပေးပို့တဲ့ message တို့ ၊ နိုင်ငံတော်အစိုးရကနေ ထုတ်ပြန်တဲ့ ကြေညာချက်တို့ အဲဒါလေးတွေကိုပဲ တိတိကျကျ မှန်ကန်တဲ့ information ကိုယူရင် ကိုယ့်ရဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုက နည်းနည်း လျှော့နည်းမယ်လို့ ကျနော်တို့ အကြံပြုချင်ပါတယ်။”

Australia နိုင်ငံ Sydney မြို့က စိတ်ရောဂါဆိုင်ရာ အထူးကုဆရာဝန်ကြီး ဒေါက်တာ Raymond တင့်ဝေကို မစုမြတ်မွန် မေးမြန်းထားတာပါ။

ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါနဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေး

..............

ကိုဗဈကပျရောဂါနဲ့ စိတျကနြျးမာရေး

(Unicode)

COVID-19 ကပျရောဂါနဲ့ဆကျစပျပွီး စိတျကနြျးမာရေးအတှကျ စိတျရောဂါအထူးကုဆရာဝနျကွီးနဲ့ မေးမွနျးထားတာကို မစုမွတျမှနျက တငျပွပါမယျ။

COVID-19 ရောဂါကွောင့ျ စိုးရိမျကွောင့ျကွမှုဖွဈတာဟာ သာမနျဖွဈလေ့ရှိတဲ့အတှကျ လူတိုငျးမှာရှိတဲ့ ခံနိုငျရညျစှမျးအားကို ပိုကောငျးအောငျလုပျပွီး စိုးရိမျမှုတှကေို ကြောျလှှားနိုငျတယျလို့ ရနျကုနျဆေးတက်ကသိုလျ (၁) နဲ့ (၂) က ဂုဏျထူးဆောငျပါမောက်ခဖွဈတဲ့ Australia နိုငျငံ Sydney မွို့က စိတျရောဂါဆိုငျရာ အထူးကုဆရာဝနျကွီး ဒေါကျတာ Raymond တင့ျဝကေ ပွောပါတယျ။ ကပျရောဂါကွောင့ျ စိုးရိမျစိတျနဲ့ သူ့ဆီမှာ လာပွတဲ့လူနာတှေ ရှိနတေယျလို့ ဒေါကျတာ Raymond တင့ျဝကေ ခုလို စပွောပွပါတယျ။

ဒေါကျတာ Raymond တင့ျဝေ။ ။ အကွမျးဖွငျးအားဖွင့ျ ပွောမယျဆိုရငျတော့ လူတှကေ စိုးရိမျတာတို့ ကွောင့ျကွမှုတို့ ရှိတယျပေါ့နောျ။ ဒါပမေယ့ျ စိတျရောဂါဆိုငျရာ အထူးကုဆရာဝနျနဲ့ သောျလညျးကောငျး ၊ ဒီလို ဘေးဥပဒျကရြောကျတဲ့ လူတှမှော ဖွဈတဲ့ စိတျရောဂါဆိုငျရာ အထူးစိတျဝငျစားတဲ့ သူတယောကျ psychiatrist တယောကျအနနေဲ့ ပွောရမယျဆိုရငျ ဒီလို စိတျပူပနျကွောင့ျကွမှုရှိတာဟာ အမြားအားဖွင့ျတော့ သာမနျလို့ ယူဆတယျပေါ့နောျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ကနြော့ျလူနာတှကေိုလညျး ပွောပါတယျ ဒါတယောကျတညျးဖွဈတာမဟုတျဘူး အမြားနဲ့ ဖွဈနတောပေါ့နောျ။ fear response လို့ခေါျတာပေါ့ ကွောင့ျကွတာ စိုးရိမျတာ ။

အဲလို ကွောင့ျကွတာလေးရှိမှ စိုးရိမျတာရှိမှ စညျးကမျးလိုကျနာမှာတို့ ၊ ဒီရောဂါအကွောငျးပိုသိခငြျတာတို့၊ ဒီရောဂါ ဘယျလိုကာကှယျရမလဲ ၊ ဘယျလို စောင့ျရှောကျရမလဲ ဆိုတာ သိပွီးတော့ လူက မိမိကိုယျလညျး ကာကှယျမယျ၊ မိသားစုနဲ့ တခွားလူတှကေိုပါ ကာကှယျပေးနိုငျတဲ့ အနအေထားရှိတာပေါ့။ အဲလိုတာ မကွောင့ျကွဘူးဆိုရငျ တဇှတျထိုးလုပျတဲ့ လူတှေ အမြားကွီးရှိတယျပေါ့နောျ။ သာမနျအားဖွင့ျပွောမယျဆိုရငျ ဒီလိုဟာမှာ တုံ့ပွနျတာက သာမနျ reaction ဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျ pathologize မလုပျခငြျဘူးပေါ့နောျ ။ ရောဂါကွီးကို မပွောခငြျဘူး လူမှာ ခံနိုငျရညျစှမျးအား resilient ရှိပါတယျ။ အဲဒါကွောင့ျ ကိုယ့ျမှာရှိတဲ့ resilient ကို ပြိုးထောငျခွငျးအားဖွင့ျ ကိုယ့ျမှာရှိတဲ့ Strength ကို တိုးတကျအောငျလုပျခငြျးအားဖွင့ျ ကိုယ့ျမှာရှိတဲ့ coping strategies တှကေို ပိုပွီးတော့ ကောငျးအောငျလုပျခွငျးအားဖွင့ျ အဲဒီအခွအေနေ အခကျအခဲကနေ ကြောျလှှားနိုငျမှာပါ။

ဒါပမေယ့ျ အဲလိုဖွဈတဲ့အခွအေနမှောပဲ နဂိုကတညျးက အခံရှိတဲ့လူတို့ ၊ စိတျကနြျးမာရေး ခြို့တဲ့တဲ့လူတို့ ၊ အသကျအရှယျကွီးရင့ျတဲ့လူတို့ အဲဒီမှာ သူ့စိုးရိမျစိတျက ပိုပွီးတော့ လှနျကဲတာမြိုးတှေ ဖွဈတတျတယျ။ အဲလိုမြိုးဆိုရငျ စိတျကရြောဂါတှလေညျး ဖွဈနိုငျတယျ။ နောကျတခါကတြော့ Anxiety ဆိုတာ စိုးရိမျပူပနျတဲ့ ရောဂါ နောကျပွီးတော့ Panic Disorder ဆိုတာက စိုးရိမျပူပနျမှုလှနျကဲတဲ့ ရောဂါ အဲဒါမြိုးတှေ ဖွဈနိုငျတယျ လူက မအိပျနိုငျ မစားနိုငျတို့ ဖွဈနိုငျတယျ။ တခါ စိတျဓါတျအားဖွင့ျ ကဆြငျးသှားတာတှလေညျး ဖွဈနိုငျတယျ။

SEE ALSO: ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါဆိုက်ချိန် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု တိုးလာမှာ စိုးရိမ်ရ

မစုမွတျမှနျ။ ။ အခုလို ကာလမြိုးမှာ အိမျထဲက အိမျပွငျ မထှကျရ ကန့ျသတျခကြျတှကွေောင့ျ အိမျတှငျး အကွမျးဖကျမှုတှေ ပိုမြားလာတယျဆိုပွီးတော့ ကုလသမဂ်ဂ ကလညျး သတိပေးထားတာတှေ ရှိပါတယျ။ အဲဒီတော့ အကွမျးဖကျမူ လုပျတတျတဲ့ သူမြိုးနဲ့ အတူရှိနတေဲ့သူတှကေို ဆရာတို့အနနေဲ့ ဘယျလို အကွံပေးခငြျပါသလဲရှင့ျ။

ဒေါကျတာ Raymond တင့ျဝေ။ ။အကွမျးဖကျတဲ့ သူတှကေတော့ နဂိုကတညျးက အကွမျးဖကျတတျတဲ့ သူဖွဈခငြျရငျလညျး ဖွဈမယျ။ ဒါမှ မဟုတျ သူကိုယျတိုငျလညျး စိတျဖိစီးလို့ ပေါကျကှဲလာလို့ သူဟာသူ မထိနျးနိုငျလို့ ဒီအခြိနျမှာ အကွမျးဖကျတာဖွဈရငျလညျး ဖွဈမယျ။ ဒါမှ မဟုတျ သူ့မှာ ရောဂါအခံရှိလို့လညျး ဖွဈမယျ။ စိတျနဲ့ ပတျသကျတဲ့ ရောဂါရှိတယျ၊ စိတျဖိစီးမှု တိုငျးကွောင့ျ ပေါကျကှဲတဲ့အနနေဲ့ သူ့မှာ ရောဂါရှိတယျပေါ့လေ။ ဘယျလိုပဲ ဘာအကွောငျးကွောင့ျပဲဖွဈဖွဈ အကွမျးဖကျမှုကို ခံစားရသူကတော့ trauma စိတျဒဏျရာရသှားတာပေါ့လေ။ စိတျဒဏျရာရတဲ့သူအနနေဲ့ကတော့ သူ့ကို ကနြောျတို့က ဖေးမ စောင့ျရှောကျပေးဖို့ လိုတယျ။ ဥပမာ-ခငျပှနျးဖွဈရငျလညျး ဖွဈမယျ၊ သူ့အနနေဲ့ကတော့ နားလညျမှုရှိရမယျ ဒီအကွမျးဖကျမှုက ဘယျကလာသလဲပေါ့နောျ။

အဲဒီတော့ နံပတျ ၁ ကတော့ ကနြောျတို့ အနနေဲ့ အကွံပေးခငြျတာကတော့ အကွမျးဖကျမှုခံရတဲ့ သူကတော့ Report လုပျရပါလိမ့ျမယျ ၊ ရောဂါကွောင့ျဖွဈတာပဲ ဖွဈဖွဈ၊ တခွား ပေါကျကှဲမှု ဖွဈတာကွောင့ျပဲဖွဈဖွဈ လုံခွုံရေးအတှကျ ဆရာဝနျ ၊ ဆရာမတှေ သောျလညျးကောငျး ၊ သကျဆိုငျရာ အာဏာပိုငျတှသေောျလညျးကောငျး ၊ ရဲ သောျလညျးကောငျး အကွောငျးကွားရပါလိမ့ျမယျ။ တခါတလတေော့ ဒါမြိုးတှကေ ကိုယျတိုငျ လုပျလို့မရတဲ့ အနအေထားမြိုးတှလေညျးရှိတယျ။ ကိုယ့ျ Safety အတှကျကတော့ နံပတျ ၁ အကွောငျးကွားရမယျ။ အဲလိုအကွောငျးကွားခွငျးအားဖွင့ျ အကွမျးဖကျတဲ့ သူအတှကျလညျး အကူအညီ ရရှိနိုငျပါတယျ။ တကယျလို့ သူက ရောဂါအရ ဖွဈနတေယျဆိုရငျ သူ့ကို ခကြျခငြျး access လုပျလို့ရတယျ။ ဆေးရုံ ခေါျသှားလို့ရတယျ၊ သူ့ကို ထိနျးသိမျးထားပွီးတော့မှ နကေောငျးတဲ့အထိ ကုသပေးလို့ ရတယျ။ အဲလိုမြိုးမလုပျရငျ လကျလှနျမှုတှေ ဖွဈသှားပွီးတော့ နောငျတခြိနျမှာ ဘယျလိုမှ ပွငျလို့မရတဲ့ ပကြျစီးမှုတှေ ဖွဈနိုငျပါတယျ။

မစုမွတျမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့ပါဆရာ၊ နောကျတခုကတော့ Australia အပါအဝငျ နိုငျငံတခြို့မှာ အရငျတုနျးကတော့ COVID ကွောင့ျ ကန့ျသတျထားတဲ့ ကန့ျသတျခကြျတှရှေိတယျ။ အခုကတော့ ပွနျလြှော့ပေးနပေါပွီ။ ဆိုတော့ အဲလိုမြိုး လြှော့ပေးနတေဲ့အခြိနျမှာလဲ အပွငျထှကျရမှာကို စိုးရိမျနသေူတှလေညျး ရှိပါတယျ။ ထှကျသှားရငျ ရောဂါ ကူးလာမလား ၊ အဲဒီထဲမှာ တခြို့ကလညျး မဖွဈမနေ အလုပျသှားနရေတဲ့အခါကတြော့ အလုပျကနေ ရောဂါကူးလာမလားဆိုပွီး စိတျဒုက်ခရောကျနသေူတှလေညျး ရှိတယျ။ အဲလိုလူမြိုးတှကေိုရော စိတျသကျသာရာရအောငျ ဆရာ့အနနေဲ့ ဘယျလို အကွံပေးခငြျပါသလဲ။

ဒေါကျတာ Raymond တင့ျဝေ။ ။ သာမနျအနနေဲ့ကတော့ လူက စိုးရိမျပါတယျ။ တခြို့ကတြော့ ကနြောျစောစောက ပွောသလို အခံရှိပွီးတော့ နဂိုကတညျးက Anxiety ရောဂါရှိတဲ့လူတှရှေိတယျ။ တခြို့ကတြော့ OCD ဆိုတာ ပိုးတှေ ကပျလာပွီးတော့ ကိုယ့ျမှာ ရောဂါ ဖိစီးလာမယျလို့ နဂိုကတညျးက ကွောင့ျကွတဲ့လူတှရှေိတယျ၊ ရောဂါအရရှိတယျ။ COVID ရောဂါဆိုရငျ ပိုဆိုးပွီးတော့ အဲဒီလူတှကေ မထှကျရဲ၊ မသှားရဲ မထိရဲ မကိုငျရဲ ဆိုတဲ့အထိ ဖွဈသှားနိုငျတဲ့အနအေထားရှိတယျ။ အဲဒီလူတှကေ ဘယျလိုမှ အပွငျသှားတာကို ကွောင့ျကွပွီးတော့ ပိုပွီးတော့ ရောဂါ ဖိစီးတဲ့ လက်ခဏာတှေ ပွနတောကနြောျတို့ တှေ့ရပါတယျ။

ဒါကွောင့ျ ဒီလူတှကေို ပွနျပွီးတော့ ကနြောျတို့ ပညာပေးရမှာပေါ့လေ။ တိကတြဲ့ မှနျကနျတဲ့ information ပေါ့လေ သူတို့ကိုပေးရမှာ။ မြားသောအားဖွင့ျ ကပျရောဂါဖွဈတဲ့ ကာလမှာ Social media ကိုကွည့ျခွငျးအားဖွင့ျ ပိုပွီးတော့ ကွောကျတဲ့လူတှရှေိတယျ။ အဲဒီအတှေးတှေ မှားတဲ့အတှကျကွောင့ျ ကိုယ့ျမှာ ပိုပွီးတော့ ဖိစီးမှုခံရတယျ။ အဲဒါကွောင့ျ အကွံပေးခငြျတာကတော့ ဒီလိုနရောမှာ တိကတြဲ့ information ရအောငျ ယူပါ။ ကနြျးမာရေး ဌာနတို့ WHO က ပေးပို့တဲ့ message တို့ ၊ နိုငျငံတောျအစိုးရကနေ ထုတျပွနျတဲ့ ကွညောခကြျတို့ အဲဒါလေးတှကေိုပဲ တိတိကကြြ မှနျကနျတဲ့ information ကိုယူရငျ ကိုယ့ျရဲ့ စိတျဖိစီးမှုက နညျးနညျး လြှော့နညျးမယျလို့ ကနြောျတို့ အကွံပွုခငြျပါတယျ။”

Australia နိုငျငံ Sydney မွို့က စိတျရောဂါဆိုငျရာ အထူးကုဆရာဝနျကွီး ဒေါကျတာ Raymond တင့ျဝကေို မစုမွတျမှနျ မေးမွနျးထားတာပါ။