[ Zawgyi ]
မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ဖမ်းဆီးခံရသူတွေထဲမှာ ဥပဒေ အကျိုးဆောင်တွေပါ ပါဝင်နေတဲ့အတွက် လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေ စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် လူပေါင်းထောင်ချီ ဖမ်းဆီးခံနေရချိန်မှာ ဥပဒေကြောင်းအရ အကာအကွယ်ရအောင် အကူအညီပေးမယ့်သူတွေပါ အဖမ်းခံရမယ့် အန္တရာယ်နဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတာကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ တရားစီရင်ရေးလုပ်ငန်းတွေဟာ စိုးရိမ်စရာ ကောင်းလာနေပြီလို့လည်း သတိပေးနေကြပါတယ်။ အပြည့်အစုံကိုတော့ ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင်က တင်ပြမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အာဏာသိမ်း စစ်ကောင်စီက ဖမ်းဆီး အရေးယူထားသူတချို့ကို ဥပဒေကြောင်းအရ အကာအကွယ်ပေးနိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းရင်း တရားလွှတ်တော် ရှေ့နေတချို့လည်း ပြီးခဲ့တဲ့လတွေအတွင်း အဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက သတင်းထုတ်ပြန်ထားတာပါ။
အမှုလိုက်ပါ ဆောင်ရွက်နေရင်း အခုလို အကျိုးဆောင်ရှေ့နေတွေကို အာဏာပိုင်တွေက ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းနေတာဟာ အကြောက်တရား ဖြစ်ပေါ်လာအောင် ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်သလို မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ တရားစီရင်ရေး စနစ်အတွက် စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်လာစေတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေး ရှေ့နေဖြစ်တဲ့ ဦးမင်းလွင်ဦးက ထောက်ပြပါတယ်။
"ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံနေရတဲ့သူတွေဘက်က လိုက်ပေးနေတဲ့ ရှေ့နေတွေကိုပေါ့၊ အထင်ကရအားဖြင့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ အမှုတွဲဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာမျိုးအောင်ရဲ့အမှုမှာ လိုက်ပါဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ ရှေ့နေကိုလည်း ပုဒ်မ ၅၀၅ က- ခ စသဖြင့်ပေါ့ .. အဲဒီလိုပုဒ်မတွေ တပ်ပြီးတော့ ဖမ်းဆီးထားတာတွေ ကျနော်တို့ တွေ့ရတယ်။ ဒါက အကြောက်တရားနဲ့ ခြောက်လှန့်တဲ့ သဘောပေါ့ဗျာ။ ဆန္ဒပြတဲ့သူတွေကို ထိရောက်စွာ အကာအကွယ် မပေးနိုင်အောင် ဖမ်းဆီးတယ်လို့ပဲ ကျနော်တို့က မြင်တယ်။ အဲဒီတော့ လွတ်လပ်တဲ့ တရားစီရင်ရေးဆိုတာက မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းမှာ ပျောက်ကွယ်နေတဲ့အပြင်ကို လွတ်လပ်တဲ့ တရားစီရင်ရေး ဖြစ်ဖို့အတွက် လိုက်ပါဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ ရှေ့နေတွေပါ အခုလိုမျိုး ဖမ်းဆီးခံနေရတဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖြစ်တဲ့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ တရားစီရင်ရေးစနစ်ဟာ လုံးဝကို စိုးရိမ်စရာကောင်းတဲ့ အခြေအနေမျိုး ရောက်နေပြီလို့ပဲ သုံးသပ်ချင်ပါတယ်။"
ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်း ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြသူနဲ့ အရပ်သား စုစုပေါင်း ၆,၀၀၀ ကျော် အဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတဲ့အထဲ ရှေ့နေတချို့လည်း ပါဝင်တယ်လို့ AAPP ခေါ် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်းက ပြုစုတဲ့သတင်းမှာ ဖော်ပြထားတာပါ။
ပြီးခဲ့တဲ့ ၂ လတာကာလအတွင်း တရားလွှတ်တော်ရှေ့နေ အနည်းဆုံး ၆ ဦးကို ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားကြောင်း လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ HRW က ဇူလိုင်လ ၂ ရက်နေ့ ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြပါတယ်။
အဖမ်းခံရတဲ့ ၆ ယောက်ထဲမှာ ၃ ဦးဟာ တရားခွင်မှာ အမှုစစ်နေချိန် အဖမ်းခံခဲ့ကြရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုလို ဥပဒေပညာရှင်တွေကို ဖမ်းဆီးနေတဲ့လုပ်ရပ်ဟာ စိုးရိမ်စရာကောင်းတဲ့ အခြေအနေဖြစ်တယ်လို့ HRW အဖွဲ့ရဲ့ ပြောခွင့်ရအမျိုးသမီး Linda Lakhdhir က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
"ဆန္ဒပြဆန့်ကျင်လို့ ဖမ်းဆီးခံထားရသူတွေ ဥပဒေကြောင်းအရ အကာအကွယ်ရစေဖို့ လိုက်ပါဆောင်ရွက်နေတဲ့ ရှေ့နေတွေကို ပစ်မှတ်ထားပြီး ဖမ်းဆီးနှိမ်နင်းလာတဲ့ အခြေအနေတွေအတွက် ကျမတို့ သိပ်ကို စိုးရိမ်မိပါတယ်။ သူတို့ဟာ သူတို့ရဲ့ ရှေ့နေအလုပ်ကိုသာ ဥပဒေဘောင်ထဲက လုပ်နေကြတဲ့အတွက် ဒီရှေ့နေတွေကို အမြန်ဆုံး ပြန်လွှတ်ပေးဖို့ ကျမတို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။ ဒီလိုလူတွေကို မဖမ်းဆီးသင့်ဘူးလို့ပဲ ကျမတို့ နားလည်ပါတယ်။"
HRW က ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာထဲမှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ရှေ့နေတွေကို ဖမ်းဆီးနေတာဟာ အမှုသည်တွေအတွက် ဥပဒေရေးရာ အကြံပေးချက်နဲ့ တရားမျှတစွာ အမှုစစ်ဆေးခံခွင့်ကို ဆုံးရှုံးသွားစေပြီး ဥပဒေရေးရာမှာ လွတ်လပ်စွာ ဆောင်ရွက်ခွင့်ကိုလည်း အားလျော့သွားစေကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ခုချိန်ထိ ဖမ်းဆီးခဲ့သူ ထောင်နဲ့ချီရှိတဲ့အထဲ ရာနဲ့ချီတဲ့ လူတွေကိုလည်း တရားရုံး လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေနဲ့ မညီဘဲ အရေးယူ အပြစ်ပေးခဲ့ကြောင်း ဇွန်လကုန်ပိုင်းမှာ ကုလသမဂ္ဂက ပြောထားပါတယ်။
လက်ရှိအခြေအနေမှာတော့ နေပြည်တော်မြို့တော်ဝန် လုပ်ခဲ့သူ ဒေါက်တာမျိုးအောင်ရဲ့ အမှုလိုက်ရှေ့နေ ဦးသိန်းလှိုင်ထွန်း၊ ဟင်္သာတခရိုင် တရားရုံးမှာ ဖမ်းဆီးခံလိုက်ရတဲ့ ရှေ့နေ ဒေါ်ဧရာလင်းထွဋ်၊ ကချင်ပြည်နယ်ထဲက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ၁၂၀ ကျော်အတွက် အမှုလိုက်ပေးနေတဲ့ ဦးသက်ထွန်းဦးတို့အပြင် နောက်ထပ် ဥပဒေအကျိုးဆောင်တွေ ဖြစ်တဲ့ ဒေါ်မေဇွန်ကို၊ ဒေါ်နီလာနဲ့ ဦးဘုန်းမြတ်သူတို့လည်း အဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။
[ Unicode ]
မွနျမာနိုငျငံမှာ ရှေ့နတှေေ ဖမျးဆီးခံရမှု လူ့အခှင့ျအရေးလှုပျရှားသူတှေ စိုးရိမျ
မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ဖမျးဆီးခံရသူတှထေဲမှာ ဥပဒေ အကြိုးဆောငျတှပေါ ပါဝငျနတေဲ့အတှကျ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှေ စိုးရိမျနကွေပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ လူပေါငျးထောငျခြီ ဖမျးဆီးခံနရေခြိနျမှာ ဥပဒကွေောငျးအရ အကာအကှယျရအောငျ အကူအညီပေးမယ့ျသူတှပေါ အဖမျးခံရမယ့ျ အန်တရာယျနဲ့ ရငျဆိုငျနရေတာကွောင့ျ မွနျမာနိုငျငံ တရားစီရငျရေးလုပျငနျးတှဟော စိုးရိမျစရာ ကောငျးလာနပွေီလို့လညျး သတိပေးနကွေပါတယျ။ အပွည့ျအစုံကိုတော့ ကိုဉာဏျဝငျးအောငျက တငျပွမှာ ဖွဈပါတယျ။
အာဏာသိမျး စဈကောငျစီက ဖမျးဆီး အရေးယူထားသူတခြို့ကို ဥပဒကွေောငျးအရ အကာအကှယျပေးနိုငျဖို့ ကွိုးပမျးရငျး တရားလှှတျတောျ ရှေ့နတေခြို့လညျး ပွီးခဲ့တဲ့လတှအေတှငျး အဖမျးဆီးခံခဲ့ရတယျလို့ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှကေ သတငျးထုတျပွနျထားတာပါ။
အမှုလိုကျပါ ဆောငျရှကျနရေငျး အခုလို အကြိုးဆောငျရှေ့နတှေကေို အာဏာပိုငျတှကေ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးနတောဟာ အကွောကျတရား ဖွဈပေါျလာအောငျ ခွိမျးခွောကျမှု ဖွဈသလို မွနျမာနိုငျငံရဲ့ တရားစီရငျရေး စနဈအတှကျ စိုးရိမျစရာ ဖွဈလာစတေယျလို့ လူ့အခှင့ျအရေး ရှေ့နဖွေဈတဲ့ ဦးမငျးလှငျဦးက ထောကျပွပါတယျ။
"ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံနရေတဲ့သူတှဘေကျက လိုကျပေးနတေဲ့ ရှေ့နတှေကေိုပေါ့၊ အထငျကရအားဖွင့ျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ အမှုတှဲဖွဈတဲ့ ဒေါကျတာမြိုးအောငျရဲ့အမှုမှာ လိုကျပါဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ ရှေ့နကေိုလညျး ပုဒျမ ၅၀၅ က- ခ စသဖွင့ျပေါ့ .. အဲဒီလိုပုဒျမတှေ တပျပွီးတော့ ဖမျးဆီးထားတာတှေ ကနြောျတို့ တှေ့ရတယျ။ ဒါက အကွောကျတရားနဲ့ ခွောကျလှန့ျတဲ့ သဘောပေါ့ဗြာ။ ဆန်ဒပွတဲ့သူတှကေို ထိရောကျစှာ အကာအကှယျ မပေးနိုငျအောငျ ဖမျးဆီးတယျလို့ပဲ ကနြောျတို့က မွငျတယျ။ အဲဒီတော့ လှတျလပျတဲ့ တရားစီရငျရေးဆိုတာက မွနျမာနိုငျငံအတှငျးမှာ ပြောကျကှယျနတေဲ့အပွငျကို လှတျလပျတဲ့ တရားစီရငျရေး ဖွဈဖို့အတှကျ လိုကျပါဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ ရှေ့နတှေပေါ အခုလိုမြိုး ဖမျးဆီးခံနရေတဲ့ အခွအေနမြေိုး ဖွဈတဲ့အတှကျ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ တရားစီရငျရေးစနဈဟာ လုံးဝကို စိုးရိမျစရာကောငျးတဲ့ အခွအေနမြေိုး ရောကျနပွေီလို့ပဲ သုံးသပျခငြျပါတယျ။"
ဖဖေောျဝါရီ ၁ ရကျနေ့ စဈတပျက အာဏာသိမျးခဲ့ပွီးနောကျပိုငျး ဆန့ျကငြျဆန်ဒပွသူနဲ့ အရပျသား စုစုပေါငျး ၆,၀၀၀ ကြောျ အဖမျးဆီးခံခဲ့ရတဲ့အထဲ ရှေ့နတေခြို့လညျး ပါဝငျတယျလို့ AAPP ခေါျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအသငျးက ပွုစုတဲ့သတငျးမှာ ဖောျပွထားတာပါ။
ပွီးခဲ့တဲ့ ၂ လတာကာလအတှငျး တရားလှှတျတောျရှေ့နေ အနညျးဆုံး ၆ ဦးကို ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးထားကွောငျး လူ့အခှင့ျအရေး စောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ HRW က ဇူလိုငျလ ၂ ရကျနေ့ ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွပါတယျ။
အဖမျးခံရတဲ့ ၆ ယောကျထဲမှာ ၃ ဦးဟာ တရားခှငျမှာ အမှုစဈနခြေိနျ အဖမျးခံခဲ့ကွရတာ ဖွဈပါတယျ။ အခုလို ဥပဒပေညာရှငျတှကေို ဖမျးဆီးနတေဲ့လုပျရပျဟာ စိုးရိမျစရာကောငျးတဲ့ အခွအေနဖွေဈတယျလို့ HRW အဖှဲ့ရဲ့ ပွောခှင့ျရအမြိုးသမီး Linda Lakhdhir က ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
"ဆန်ဒပွဆန့ျကငြျလို့ ဖမျးဆီးခံထားရသူတှေ ဥပဒကွေောငျးအရ အကာအကှယျရစဖေို့ လိုကျပါဆောငျရှကျနတေဲ့ ရှေ့နတှေကေို ပဈမှတျထားပွီး ဖမျးဆီးနှိမျနငျးလာတဲ့ အခွအေနတှေအေတှကျ ကမြတို့ သိပျကို စိုးရိမျမိပါတယျ။ သူတို့ဟာ သူတို့ရဲ့ ရှေ့နအေလုပျကိုသာ ဥပဒဘေောငျထဲက လုပျနကွေတဲ့အတှကျ ဒီရှေ့နတှေကေို အမွနျဆုံး ပွနျလှှတျပေးဖို့ ကမြတို့ တိုကျတှနျးပါတယျ။ ဒီလိုလူတှကေို မဖမျးဆီးသင့ျဘူးလို့ပဲ ကမြတို့ နားလညျပါတယျ။"
HRW က ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာထဲမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံတှငျး ရှေ့နတှေကေို ဖမျးဆီးနတောဟာ အမှုသညျတှအေတှကျ ဥပဒရေေးရာ အကွံပေးခကြျနဲ့ တရားမြှတစှာ အမှုစဈဆေးခံခှင့ျကို ဆုံးရှုံးသှားစပွေီး ဥပဒရေေးရာမှာ လှတျလပျစှာ ဆောငျရှကျခှင့ျကိုလညျး အားလြော့သှားစကွေောငျး ဖောျပွထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ခုခြိနျထိ ဖမျးဆီးခဲ့သူ ထောငျနဲ့ခြီရှိတဲ့အထဲ ရာနဲ့ခြီတဲ့ လူတှကေိုလညျး တရားရုံး လုပျထုံးလုပျနညျးတှနေဲ့ မညီဘဲ အရေးယူ အပွဈပေးခဲ့ကွောငျး ဇှနျလကုနျပိုငျးမှာ ကုလသမဂ်ဂက ပွောထားပါတယျ။
လကျရှိအခွအေနမှောတော့ နပွေညျတောျမွို့တောျဝနျ လုပျခဲ့သူ ဒေါကျတာမြိုးအောငျရဲ့ အမှုလိုကျရှေ့နေ ဦးသိနျးလှိုငျထှနျး၊ ဟငျ်သာတခရိုငျ တရားရုံးမှာ ဖမျးဆီးခံလိုကျရတဲ့ ရှေ့နေ ဒေါျဧရာလငျးထှဋျ၊ ကခငြျပွညျနယျထဲက နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ၁၂၀ ကြောျအတှကျ အမှုလိုကျပေးနတေဲ့ ဦးသကျထှနျးဦးတို့အပွငျ နောကျထပျ ဥပဒအေကြိုးဆောငျတှေ ဖွဈတဲ့ ဒေါျမဇှေနျကို၊ ဒေါျနီလာနဲ့ ဦးဘုနျးမွတျသူတို့လညျး အဖမျးဆီးခံခဲ့ရတာ ဖွဈပါတယျ။
