(Zawgyi/Unicode)
Gambia နိုင်ငံနဲ့ ICJ မှာ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ ရခိုင်မြောက်ပိုင်းအခြေအနေဟာ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာစံနှုန်းနဲ့ မကိုက်ညီဘူးဆိုတာကို မငြင်းလိုပေမယ့် ဒါတွေဟာ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုလို့ သတ်မှတ်လို့မရနိုင်တဲ့အကြောင်း နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ဒီကနေ့ည နိုင်ငံကို ပြောတဲ့ မိန့်ခွန်းမှာ ပြောသွားပါတယ်။ ဒီအမှုရင်ဆိုင်ရစဉ်မှာ ဝိုင်းရံခဲ့ကြတဲ့ လူထုကြောင့် အမှုရင်ဆိုင်ရာမှာ အားဖြစ်စေခဲ့တယ်လို့ ပြောဆိုပါတယ်။ မိန့်ခွန်း အနှစ်ချုပ်ကို ကိုသားညွန့်ဦး ပြောပြပါမယ်။
အခုမိန့်ခွန်းဟာ ICJ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံးမှာ သူဦးဆောင်ရင်ဆိုင်ခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြုံတွေကို အများပြည်သူသိရှိစေဖို့ ရှင်းလင်းတင်ပြတာဖြစ်တယ်လို့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ပြောပါတယ်။ သူတို့အနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဘက်က ရှေနေတွေ ဥပဒေအကျိုးဆောင်တွေရဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုနဲ့အတူ ရိုးရိုးသားသား အမှန်အတိုင်း တရားရုံးကို လျှောက်လွဲှခဲ့တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ လက်ရှိ အမှုရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ပဋိပက္ခအတွင်းမှာ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်တာတွေရှိနိုင်ပေမယ့် ဒါကို Genocide လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုလို့ သတ်မှတ်လို့ မရနိုင်တဲ့အကြောင်း ပြောပါတယ်။
“ကျမအနေနဲ့ ဒီလိုမျိုး လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေ ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ရတဲ့ အခြေအနေမျိုးတွေမှာ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေ ရှိနိုင်တယ်၊ တရားမျှတမှုနဲ့ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးနဲ့ စပ်လျဉ်းပြီး နိုင်ငံတကာက လက်ခံထားတဲ့ စံနှုန်းတွေနဲ့ သွေဖည်နိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ကို အငြင်းမပွားခဲ့ဘူး။ ဒါပေမယ့်လည်း ဒီလိုချိုးဖောက်မှုတွေကို လူမျိုးပြုန်းတီးမှုနဲ့ လူမျိုးပြုန်းတီးစေဖို့ ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ဆောင်ရွက်တယ်လို့ မသတ်မှတ်နိုင်ပါဘူး။ ချိုးဖောက်သူတွေ ကျူးလွန်သူတွေ ရှိခဲ့ရင် ဥပဒေနဲ့အညီ အရေးယူမှုတွေ ဆောင်ရွက်မှာ ဖြစ်သလို ဒီလိုအရေးယူရန်ဆန္ဒနဲ့ အရေးယူနိုင်စွမ်းလည်း ကျမတို့ အနေနဲ့ အပြည့်အ၀ ရှိနေပါတယ်။”
အမှုနဲ့ပတ်သက်လို့ အများပြည်သူတွေ ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ တရားရုံးကိုသွားရောက်ခဲ့ကြတဲ့ မြန်မာကိုယ်စားလှယ်အဖွဲကနေ ဥပဒေရှုထောင့်၊ နိုင်ငံရေးရှုထောင့်၊ သံတမန်ရေးရှုထောင့် အသီးသီးကနေ ဆွေးနွေးထားတဲ့ စကားဝိုင်းအစီအစဉ်တွေကိုလည်း နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးကို ထုတ်လွှင့်ပေးမယ်လို့ပြောပါတယ်။
ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံဘက်က လျှောက်လွဲရာမှာ ARSA အစွန်းရောက်အဖွဲ့က အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ သမိုင်းနောက်ခံ အခြေအနေတွေကို မျက်ကွယ်ပြုခဲ့တယ်လို့လည်း ဝေဖန်ပြောပါတယ်။
ဒါအပြင် အခု ရင်ဆိုင်နေရတဲ့အမှုဟာ ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်းအခြေအနေတွေကို အရင်ကာလတွေတုန်းက မျှမျှတတ မကိုင်တွယ်ခဲ့တာတွေကြောင့်လည်း ဖြစ်တယ်လို့ ပြောသွားပါတယ်။
“ဒီကနေ့ တရားရုံးတော်မှာ ကျမတို့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေဟာ တကယ်တော့ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်အနည်းငယ် အတွင်းက ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ကိစ္စတွေကြောင့် မဟုတ်ပဲနဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ စုနှစ်ပေါင်း များစွာကာလအတွင်း ရခိုင်ပြည်နယ်မှာရှိနေတဲ့ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး၊ နိုင်ငံရေးအားနည်းချက်တွေကို လက်တွေ့ကျကျ မျှမျှတတ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ခဲ့တဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို လက်လွှတ်ဆုံးရှုံးခဲ့ရတာကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။”
ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ အခု မိန့်ခွန်းဟာ ICJ တရားရုံးမှာ သူရင်ဆိုင်ခဲ့တဲ့အတွေ့အကြုံတွေအပြင် အဓိကထား ပြောသွားတာက လူထုရဲ့ပူးပေါင်းပါဝင်မှုနဲ့ လူထုရဲ့ထောက်ခံမှုကိုပါ။
“မြန်မာနိုင်ငံတဝှမ်းလုံးနဲ့ The Hague မြို့သာမက ကမ္ဘာ့အနှံ့အပြားမှာရှိနေကြတဲ့ ကျမတို့ ပြည်သူတွေရဲ့ ရက်ရက်ရောရော တခဲနက် အားပေးထောက်ခံမှုတွေဟာ ကျမတို့ မြန်မာကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့အတွက် နိုင်ငံတကာ တရားရုံးတော်မှာ လျှောက်လဲစဉ် တကယ့်ကို ခွန်အားတွေ ဖြစ်စေခဲ့ပါတယ်။”
တဘက်မှာ မြန်မာလူထုအနေနဲ့ အခုလို ထောက်ခံအားပေးတာအပြင်၊ ဒီအမှုကိစ္စကို နှလုံးသားနဲ့ရော ဦးနှောက်နဲ့ပါ ခိုင်ခိုင်မာမာရှင်းရှင်းလင်းသိမှ ပိုပြီး တန်ဖိုးကြီးတဲ့အားဖြစ်လိမ့်မယ်လို့ပြောပါတယ်။ ဒီအမှုနဲ့ပတ်သက်လို့ Gambia ဘက်က တင်ပြထားတဲ့ ကြားဖြတ်အရေးပေါ်ဆောင်ရွက်ချက်တွေကိုတော့ တရားရုံးကနေ ဇန်နဝါရီလထဲ ဆုံးဖြတ်ဖွယ်ရှိတယ်လို့ပြောခဲ့ပါတယ်။
..................
ICJ အတှေ့အကွုံ အတိုငျပငျခံရှငျးလငျး
(Unicode)
Gambia နိုငျငံနဲ့ ICJ မှာ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံ ရခိုငျမွောကျပိုငျးအခွအေနဟော လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ နိုငျငံတကာစံနှုနျးနဲ့ မကိုကျညီဘူးဆိုတာကို မငွငျးလိုပမေယ့ျ ဒါတှဟော လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုလို့ သတျမှတျလို့မရနိုငျတဲ့အကွောငျး နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ဒီကနေ့ည နိုငျငံကို ပွောတဲ့ မိန့ျခှနျးမှာ ပွောသှားပါတယျ။ ဒီအမှုရငျဆိုငျရစဉျမှာ ဝိုငျးရံခဲ့ကွတဲ့ လူထုကွောင့ျ အမှုရငျဆိုငျရာမှာ အားဖွဈစခေဲ့တယျလို့ ပွောဆိုပါတယျ။ မိန့ျခှနျး အနှဈခြုပျကို ကိုသားညှန့ျဦး ပွောပွပါမယျ။
အခုမိန့ျခှနျးဟာ ICJ အပွညျပွညျဆိုငျရာတရားရုံးမှာ သူဦးဆောငျရငျဆိုငျခဲ့တဲ့ အတှေ့အကွုံတှကေို အမြားပွညျသူသိရှိစဖေို့ ရှငျးလငျးတငျပွတာဖွဈတယျလို့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ပွောပါတယျ။ သူတို့အနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံဘကျက ရှနေတှေေ ဥပဒအေကြိုးဆောငျတှရေဲ့ ကြှမျးကငြျမှုနဲ့အတူ ရိုးရိုးသားသား အမှနျအတိုငျး တရားရုံးကို လြှောကျလှဲှခဲ့တယျလို့ဆိုပါတယျ။ လကျရှိ အမှုရငျဆိုငျနရေတဲ့ ပဋိပက်ခအတှငျးမှာ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျတာတှရှေိနိုငျပမေယ့ျ ဒါကို Genocide လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုလို့ သတျမှတျလို့ မရနိုငျတဲ့အကွောငျး ပွောပါတယျ။
“ကမြအနနေဲ့ ဒီလိုမြိုး လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှေ ရငျဆိုငျကွုံတှေ့ရတဲ့ အခွအေနမြေိုးတှမှော လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှေ ရှိနိုငျတယျ၊ တရားမြှတမှုနဲ့ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးနဲ့ စပျလဉြျးပွီး နိုငျငံတကာက လကျခံထားတဲ့ စံနှုနျးတှနေဲ့ သှဖေညျနိုငျတယျဆိုတဲ့ အခကြျကို အငွငျးမပှားခဲ့ဘူး။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဒီလိုခြိုးဖောကျမှုတှကေို လူမြိုးပွုနျးတီးမှုနဲ့ လူမြိုးပွုနျးတီးစဖေို့ ရညျရှယျခကြျရှိရှိ ဆောငျရှကျတယျလို့ မသတျမှတျနိုငျပါဘူး။ ခြိုးဖောကျသူတှေ ကြူးလှနျသူတှေ ရှိခဲ့ရငျ ဥပဒနေဲ့အညီ အရေးယူမှုတှေ ဆောငျရှကျမှာ ဖွဈသလို ဒီလိုအရေးယူရနျဆန်ဒနဲ့ အရေးယူနိုငျစှမျးလညျး ကမြတို့ အနနေဲ့ အပွည့ျအ၀ ရှိနပေါတယျ။”
အမှုနဲ့ပတျသကျလို့ အမြားပွညျသူတှေ ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ တရားရုံးကိုသှားရောကျခဲ့ကွတဲ့ မွနျမာကိုယျစားလှယျအဖှဲကနေ ဥပဒရှေုထောင့ျ၊ နိုငျငံရေးရှုထောင့ျ၊ သံတမနျရေးရှုထောင့ျ အသီးသီးကနေ ဆှေးနှေးထားတဲ့ စကားဝိုငျးအစီအစဉျတှကေိုလညျး နိုငျငံတဝှမျးလုံးကို ထုတျလှှင့ျပေးမယျလို့ပွောပါတယျ။
ဂမျဘီယာနိုငျငံဘကျက လြှောကျလှဲရာမှာ ARSA အစှနျးရောကျအဖှဲ့က အကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ သမိုငျးနောကျခံ အခွအေနတှေကေို မကြျကှယျပွုခဲ့တယျလို့လညျး ဝဖေနျပွောပါတယျ။
ဒါအပွငျ အခု ရငျဆိုငျနရေတဲ့အမှုဟာ ရခိုငျပွညျနယျတှငျးအခွအေနတှေကေို အရငျကာလတှတေုနျးက မြှမြှတတ မကိုငျတှယျခဲ့တာတှကွေောင့ျလညျး ဖွဈတယျလို့ ပွောသှားပါတယျ။
“ဒီကနေ့ တရားရုံးတောျမှာ ကမြတို့ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ စိနျခေါျမှုတှဟော တကယျတော့ ပွီးခဲ့တဲ့ နှဈအနညျးငယျ အတှငျးက ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ ကိစ်စတှကွေောင့ျ မဟုတျပဲနဲ့ လှနျခဲ့တဲ့ ၁၀ စုနှဈပေါငျး မြားစှာကာလအတှငျး ရခိုငျပွညျနယျမှာရှိနတေဲ့ လူမှုရေး၊ စီးပှားရေး၊ နိုငျငံရေးအားနညျးခကြျတှကေို လကျတှေ့ကကြြ မြှမြှတတ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးနိုငျခဲ့တဲ့ အခှင့ျအရေးတှကေို လကျလှှတျဆုံးရှုံးခဲ့ရတာကွောင့ျ ဖွဈပါတယျ။”
ပွောရမယျဆိုရငျတော့ အခု မိန့ျခှနျးဟာ ICJ တရားရုံးမှာ သူရငျဆိုငျခဲ့တဲ့အတှေ့အကွုံတှအေပွငျ အဓိကထား ပွောသှားတာက လူထုရဲ့ပူးပေါငျးပါဝငျမှုနဲ့ လူထုရဲ့ထောကျခံမှုကိုပါ။
“မွနျမာနိုငျငံတဝှမျးလုံးနဲ့ The Hague မွို့သာမက ကမ်ဘာ့အနှံ့အပွားမှာရှိနကွေတဲ့ ကမြတို့ ပွညျသူတှရေဲ့ ရကျရကျရောရော တခဲနကျ အားပေးထောကျခံမှုတှဟော ကမြတို့ မွနျမာကိုယျစားလှယျအဖှဲ့အတှကျ နိုငျငံတကာ တရားရုံးတောျမှာ လြှောကျလဲစဉျ တကယ့ျကို ခှနျအားတှေ ဖွဈစခေဲ့ပါတယျ။”
တဘကျမှာ မွနျမာလူထုအနနေဲ့ အခုလို ထောကျခံအားပေးတာအပွငျ၊ ဒီအမှုကိစ်စကို နှလုံးသားနဲ့ရော ဦးနှောကျနဲ့ပါ ခိုငျခိုငျမာမာရှငျးရှငျးလငျးသိမှ ပိုပွီး တနျဖိုးကွီးတဲ့အားဖွဈလိမ့ျမယျလို့ပွောပါတယျ။ ဒီအမှုနဲ့ပတျသကျလို့ Gambia ဘကျက တငျပွထားတဲ့ ကွားဖွတျအရေးပေါျဆောငျရှကျခကြျတှကေိုတော့ တရားရုံးကနေ ဇနျနဝါရီလထဲ ဆုံးဖွတျဖှယျရှိတယျလို့ပွောခဲ့ပါတယျ။
