(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရှိမရှိ စတင်စစ်ဆေးလာနိုင် တဲ့အတွက် ရောဂါပိုးရှိသူ သုံးဦးကို တွေ့လာရပေမယ့် တရုတ်နဲ့ ထိုင်း နယ်စပ်ဂိတ်တွေကနေ ထောင်နဲ့ချီဝင်လာသူတွေကို ကြပ်ကြပ်မတ်မတ် စစ်ဆေးနိုင်ခြင်းတဲ့အပေါ်မှာ ပြည်တွင်း ကူးစက်မှုနှုန်း ဘယ်လောက်ထိ စိုးရိမ်ရမလဲ။ မြန်မာအစိုးရရဲ့ ရောဂါကာကွယ်ရေး ဆောင်ရွက်ချက်တွေ လုံလောက်မှုရှိပါသလား။ လူတဦးနဲ့ တဦး အနီးကပ်ထိတွေ့မှုတွေ မလုပ်ဖို့ အချက်ဟာ ဘယ်လောက်ထိ အရေးပါသလဲ။ အင်္ဂလန်နဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက မြန်မာနွယ်ဖွား အထူးကုဆရာဝန်တွေရဲ့ အမြင် သုံးသပ်ချက်ကို မအင်ကြင်းနိုင်က စုစည်းတင်ပြမှာပါ။
လေဆိပ် အဝင်အထွက်တွေ၊ ဆေးရုံတွေမှာ ကြပ်ကြပ်မတ်မတ် စောင့်ကြည့် စစ်ဆေးနိုင်တဲ့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးမကူးကို သိလာရပါတယ်။ အင်္ဂလန်က ပြန်လာသူ နှစ်ဦးနဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ပြန်လာသူ တဦး စုစုပေါင်းသုံးဦးမှာ COVID-19 ရောဂါရှိနေကြောင်း မြန်မာ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်ပိုင်းအတွင်း အတည်ပြု ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
အင်္ဂလန်က ပြန်လာသူနှစ်ဦးမှာ ဗိုင်းရပ်စ်တွေ့ရှိခဲ့ရတဲ့အပေါ် Leeds မြို့က ဆီးချိုအထူးကုဆရာဝန် ဒေါက်တာသက်ကိုကိုရဲ့ သုံးသပ်ချက်ကတော့
“ ကျနော်ကတော့ အဲဒါ လုံး၀ မအံ့သြပါဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ အင်္ဂလန်မှာက အရမ်းကို ထောင် တက်လာပါတယ်။ အခြား ဥရောပနိုင်ငံတွေကလိုပဲ ကူးစက်ခံရသူအရေအတွက် အရမ်းများပါတယ်။ အသေအပျောက်တွေလည်း အရမ်းများတယ်။ အင်္ဂလန် အစိုးရက ဆေးရုံကိုလာတဲ့သူကိုပဲ စစ်တာ။ ဆေးရုံကို မလာတဲ့သူတွေ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းထဲမှာ အများကြီး ရှိနိုင်ပါတယ်။ ပြီးတော့ လေယာဉ်ပျံပေါ်ကလည်း ကူးနိုင်ပါတယ်။ အဲတော့ ဒီကပြန်သွားတဲ့သူ တွေထဲမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ပါသွားတာမျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။”
မေး။ ။ ဒီအပေါ်မှာ ကျန်းမာရေးရှုထောင့်အရ ဘယ်လို အကြံပေးချင်လည်းရှင့်။
ဒေါက်တာသက်ကိုကို။ ။ ဖြစ်နိုင်ရင် Visa ရှိနေရင် ၊ သေရေးရှင်ရေးက မဟုတ်ရင်တော့ ကျနော်တို့ မပြန်သင့်ပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျနော်တို့ အဲလိုပြန်ခြင်းအားဖြင့် တိုင်းပြည်ကို ဒီကနေ ဗိုင်းရပ်စ်တွေကို သယ်ယူပို့ဆောင်တဲ့လူ ဖြန့်တဲ့လူဖြစ်နေပါတယ်။ အဲဒီအတွက်ကြောင့် ကိုယ့်နိုင်ငံထဲကို ဒီကနေ ဖြစ်နိုင်ရင် မပြန်တာ အကောင်းဆုံးပဲ ဒါပေမယ့် အခြေအနေအရ နာရေးကိစ္စရှိတာတို့ Visa ကုန်တာဆိုရင် ပြန်ရမှာပေါ့နော်”
တရုတ်နဲ့ ထိုင်းနယ်စပ်တွေက ထောင်နဲ့ ချီနေရပ်ပြန်လာသူတွေကို ကြပ်ကြပ်မတ်မတ်စစ်ဆေးနိုင်တာမျိုး မလုပ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမှာ ပြည်တွင်းမှာ ကူးစက်မှုနှုန်း ဘယ်လောက်ထိရှိနေသလဲဆိုတာ အတိအကျ မသိရပါဘူး။
ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဗိုင်းရပ်စ် ရှိမရှိ စမ်းသပ်စစ်ဆေးတဲ့ စာရင်းနဲ့အတူ ကူးစက်ခံရမှုမရှိ ဆိုတဲ့ ရလာဒ်ကိုလည်း ဖေါ်ပြထားပါတယ်။ ဒီလို အနုတ်လက္ခဏ ာပြနေပေမယ့်လည်း စိတ်မချရပါဘူးလို့ ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ် အထွေထွေရောဂါကု အထူးကု ဒေါက်တာ မိုးဆန်းက ပြောပါတယ်။
ဒါကြောင့် အကောင်းဆုံးနဲ့ အထိရောက်ဆုံးနည်းလမ်းက လူတဦးနဲ့တဦး မထိတွေ့ဖို့၊ အသွားအလာ အဆက်အဆံမလုပ်ပဲ သီးသန့် နေထိုင်ကြဖို့အလွန်အရေးကြီးကြောင်း သူက အခုလို အကြံပြုပါတယ်။
“ကျနော်တို့ ကာလီဖိုးနီးယားမှာ Social isolation ကို လုပ်ခဲ့တဲ့အတွက် ကျနော့်အနေနဲ့ ဆေးရုံမှာ မြင်တာကတော့ respiratory နဲ့ ပတ်သက်ပြီး လာတဲ့လူ နည်းနည်း ကျသွားတယ်လို့ ကျနော့်အနေနဲ့ သိရှိရပါတယ်။ နယူးယောက်က Social isolation လုပ်တာ နည်းနည်း နောက်ကျတယ်ပေါ့နော် ၊ နောက်ကျတယ် သူတို့က လူဦးရေ ထူထပ်တယ်။ အဲဒါကြောင့် သူတို့ case တွေများတယ်။ ကျနော်တို့ ဒီရောဂါက ကုလို့လည်း မရဘူးဆိုတော့ Social isolation လုပ်တာက ငွေမကုန်ပဲနဲ့ အကုန်လုံးကို အကျိုးရှိစေတဲ့ အချက်ဖြစ်တဲ့အတွက် လူငယ်ရော၊ လူကြီးရော အကုန်လုံးသတိထားပြီး လိုက်နာစေချင်တယ်ပေါ့နော်။”
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ COVID-19 ကာကွယ်တိုက်ဖျက်ရေး မြန်မာအစိုးရက ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နေတယ်ဆိုပေမယ့် ကူးစက်ရောဂါအန္တရယ် ကျရောက်ချိန်နဲ့ ကျရောက်ပြီးနောက်ပိုင်းကာလတွင်း ပြင်ဆင်ဖို့ အများကြီးလိုအပ်တယ်လို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အင်ဒီယားနားပြည်နယ် ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးကျွမ်းကျင်သူ ဒေါက်တာတင့်ဆွေက ပြောပါတယ်။
“ပထမ တချက်ကတော့ ကျန်းမာရေးပညာအသိပေးမှုတွေ နည်းတယ်လို့ ယူဆတယ်။ ပြည်သူလူထု အများစု သိရှိနားလည်အောင် အချိန်မှီလုပ်ဆောင်ခဲ့တာမတွေ့ဘူးလို့ ကျနော်မြင်တယ်။ ဒါပေမယ့် အခု အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုတွေ အတန်သင့်လုပ်လာတာတွေ့တယ်။ ကူးစက်ရောဂါဝင်ပြီးရင် အနည်းဆုံး ရှစ်ပတ်ကနေ နှစ်လ၊ တရုတ်ပြည်ဆိုရင် နှစ်လခွဲလောက် ကြာတယ်။ အဲဒီအထိ အပြင်းအထန်လုပ်နိုင်မှ အရင်အခြေအနေကို ပြန်ရောက်မှာဖြစ်တယ်။”
ဒေါက်တာတင့်ဆွေပြောသွားတာပါ။ မြန်မာနိုင်ငံက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရသူ သုံးဦးလုံးကို သက်ဆိုင်ရာ ဆေးရုံတွေမှာ အထူးသီးသန့်ထားပြီး စောင့်ကြည့်နေကြောင်း ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက သတင်းထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
.....................
ပွညျပကပွနျလာသူ မွနျမာတှအေားလုံးကို မစဈနိုငျတဲ့အပေါျ ကနြျးမာရေးပညာရှငျတှရေဲ့ သုံးသပျခကြျ
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ရှိမရှိ စတငျစဈဆေးလာနိုငျ တဲ့အတှကျ ရောဂါပိုးရှိသူ သုံးဦးကို တှေ့လာရပမေယ့ျ တရုတျနဲ့ ထိုငျး နယျစပျဂိတျတှကေနေ ထောငျနဲ့ခြီဝငျလာသူတှကေို ကွပျကွပျမတျမတျ စဈဆေးနိုငျခွငျးတဲ့အပေါျမှာ ပွညျတှငျး ကူးစကျမှုနှုနျး ဘယျလောကျထိ စိုးရိမျရမလဲ။ မွနျမာအစိုးရရဲ ရောဂါကာကှယျရေး ဆောငျရှကျခကြျတှေ လုံလောကျမှုရှိပါသလား။ လူတဦးနဲ့ တဦး အနီးကပျထိတှေ့မှုတှေ မလုပျဖို့ အခကြျဟာ ဘယျလောကျထိ အရေးပါသလဲ။ အငျ်ဂလနျနဲ့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက မွနျမာနှယျဖှား အထူးကုဆရာဝနျတှရေဲ့ အမွငျ သုံးသပျခကြျကို မအငျကွငျးနိုငျက စုစညျးတငျပွမှာပါ။
လဆေိပျ အဝငျအထှကျတှေ၊ ဆေးရုံတှမှော ကွပျကွပျမတျမတျ စောင့ျကွည့ျ စဈဆေးနိုငျတဲ့အတှကျ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဗိုငျးရပျဈကူးမကူးကို သိလာရပါတယျ။ အငျ်ဂလနျက ပွနျလာသူ နှဈဦးနဲ့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက ပွနျလာသူ တဦး စုစုပေါငျးသုံးဦးမှာ COVID-19 ရောဂါရှိနကွေောငျး မွနျမာ ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနက ပွီးခဲ့တဲ့ ရကျပိုငျးအတှငျး အတညျပွု ထုတျပွနျထားပါတယျ။
အငျ်ဂလနျက ပွနျလာသူနှဈဦးမှာ ဗိုငျးရပျဈတှေ့ရှိခဲ့ရတဲ့အပေါျ Leeds မွို့က ဆီးခြိုအထူးကုဆရာဝနျ ဒေါကျတာသကျကိုကိုရဲ့ သုံးသပျခကြျကတော့
“ ကနြောျကတော့ အဲဒါ လုံး၀ မအံ့သွပါဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ အငျ်ဂလနျမှာက အရမျးကို ထောငျ တကျလာပါတယျ။ အခွား ဥရောပနိုငျငံတှကေလိုပဲ ကူးစကျခံရသူအရအေတှကျ အရမျးမြားပါတယျ။ အသအေပြောကျတှလေညျး အရမျးမြားတယျ။ အငျ်ဂလနျ အစိုးရက ဆေးရုံကိုလာတဲ့သူကိုပဲ စဈတာ။ ဆေးရုံကို မလာတဲ့သူတှေ လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးထဲမှာ အမြားကွီး ရှိနိုငျပါတယျ။ ပွီးတော့ လယောဉျပြံပေါျကလညျး ကူးနိုငျပါတယျ။ အဲတော့ ဒီကပွနျသှားတဲ့သူ တှထေဲမှာ ဗိုငျးရပျဈပါသှားတာမြိုးလညျး ဖွဈနိုငျပါတယျ။”
မေး။ ။ ဒီအပေါျမှာ ကနြျးမာရေးရှုထောင့ျအရ ဘယျလို အကွံပေးခငြျလညျးရှင့ျ။
ဒေါကျတာသကျကိုကို။ ။ ဖွဈနိုငျရငျ Visa ရှိနရေငျ ၊ သရေေးရှငျရေးက မဟုတျရငျတော့ ကနြောျတို့ မပွနျသင့ျပါဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ကနြောျတို့ အဲလိုပွနျခွငျးအားဖွင့ျ တိုငျးပွညျကို ဒီကနေ ဗိုငျးရပျဈတှကေို သယျယူပို့ဆောငျတဲ့လူ ဖွန့ျတဲ့လူဖွဈနပေါတယျ။ အဲဒီအတှကျကွောင့ျ ကိုယ့ျနိုငျငံထဲကို ဒီကနေ ဖွဈနိုငျရငျ မပွနျတာ အကောငျးဆုံးပဲ ဒါပမေယ့ျ အခွအေနအေရ နာရေးကိစ်စရှိတာတို့ Visa ကုနျတာဆိုရငျ ပွနျရမှာပေါ့နောျ”
တရုတျနဲ့ ထိုငျးနယျစပျတှကေ ထောငျနဲ့ ခြီနရေပျပွနျလာသူတှကေို ကွပျကွပျမတျမတျစဈဆေးနိုငျတာမြိုး မလုပျနိုငျတဲ့ အခွအေနမှော ပွညျတှငျးမှာ ကူးစကျမှုနှုနျး ဘယျလောကျထိရှိနသေလဲဆိုတာ အတိအကြ မသိရပါဘူး။
ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနရဲ့ ထုတျပွနျခကြျမှာ ဗိုငျးရပျဈ ရှိမရှိ စမျးသပျစဈဆေးတဲ့ စာရငျးနဲ့အတူ ကူးစကျခံရမှုမရှိ ဆိုတဲ့ ရလာဒျကိုလညျး ဖေါျပွထားပါတယျ။ ဒီလို အနုတျလက်ခဏ ာပွနပေမေယ့ျလညျး စိတျမခရြပါဘူးလို့ ကာလီဖိုးနီးယားပွညျနယျ အထှထှေရေောဂါကု အထူးကု ဒေါကျတာ မိုးဆနျးက ပွောပါတယျ။
ဒါကွောင့ျ အကောငျးဆုံးနဲ့ အထိရောကျဆုံးနညျးလမျးက လူတဦးနဲ့တဦး မထိတှေ့ဖို့၊ အသှားအလာ အဆကျအဆံမလုပျပဲ သီးသန့ျ နထေိုငျကွဖို့အလှနျအရေးကွီးကွောငျး သူက အခုလို အကွံပွုပါတယျ။
“ကနြောျတို့ ကာလီဖိုးနီးယားမှာ Social isolation ကို လုပျခဲ့တဲ့အတှကျ ကနြော့ျအနနေဲ့ ဆေးရုံမှာ မွငျတာကတော့ respiratory နဲ့ ပတျသကျပွီး လာတဲ့လူ နညျးနညျး ကသြှားတယျလို့ ကနြော့ျအနနေဲ့ သိရှိရပါတယျ။ နယူးယောကျက Social isolation လုပျတာ နညျးနညျး နောကျကတြယျပေါ့နောျ ၊ နောကျကတြယျ သူတို့က လူဦးရေ ထူထပျတယျ။ အဲဒါကွောင့ျ သူတို့ case တှမြေားတယျ။ ကနြောျတို့ ဒီရောဂါက ကုလို့လညျး မရဘူးဆိုတော့ Social isolation လုပျတာက ငှမေကုနျပဲနဲ့ အကုနျလုံးကို အကြိုးရှိစတေဲ့ အခကြျဖွဈတဲ့အတှကျ လူငယျရော၊ လူကွီးရော အကုနျလုံးသတိထားပွီး လိုကျနာစခေငြျတယျပေါ့နောျ။”
ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ COVID-19 ကာကှယျတိုကျဖကြျရေး မွနျမာအစိုးရက ကွိုးပမျးဆောငျရှကျနတေယျဆိုပမေယ့ျ ကူးစကျရောဂါအန်တရယျ ကရြောကျခြိနျနဲ့ ကရြောကျပွီးနောကျပိုငျးကာလတှငျး ပွငျဆငျဖို့ အမြားကွီးလိုအပျတယျလို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစု အငျဒီယားနားပွညျနယျ ပွညျသူ့ကနြျးမာရေးကြှမျးကငြျသူ ဒေါကျတာတင့ျဆှကေ ပွောပါတယျ။
“ပထမ တခကြျကတော့ ကနြျးမာရေးပညာအသိပေးမှုတှေ နညျးတယျလို့ ယူဆတယျ။ ပွညျသူလူထု အမြားစု သိရှိနားလညျအောငျ အခြိနျမှီလုပျဆောငျခဲ့တာမတှေ့ဘူးလို့ ကနြောျမွငျတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အခု အရေးယူ ဆောငျရှကျမှုတှေ အတနျသင့ျလုပျလာတာတှေ့တယျ။ ကူးစကျရောဂါဝငျပွီးရငျ အနညျးဆုံး ရှဈပတျကနေ နှဈလ၊ တရုတျပွညျဆိုရငျ နှဈလခှဲလောကျ ကွာတယျ။ အဲဒီအထိ အပွငျးအထနျလုပျနိုငျမှ အရငျအခွအေနကေို ပွနျရောကျမှာဖွဈတယျ။”
ဒေါကျတာတင့ျဆှပွေောသှားတာပါ။ မွနျမာနိုငျငံက ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျခံရသူ သုံးဦးလုံးကို သကျဆိုငျရာ ဆေးရုံတှမှော အထူးသီးသန့ျထားပွီး စောင့ျကွည့ျနကွေောငျး ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနက သတငျးထုတျပွနျထားပါတယျ။
