နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်ကျူးလွန်မှုတွေ ရှိနေတယ်လို့ စွပ်စွဲခံထားရတဲ့ မြန်မာစစ်တပ် အတွက် နိုင်ငံတကာ ဖိအားပေးမှုဟာ အလုပ်ဖြစ်ကြောင်း FFM မြန်မာနိုင်ငံ ဆိုင်ရာ အချက်အလက်ရှာဖွေရေးမစ်ရှင်း ဥက္ကဌ Mr. Marzuki Darusman က အင်္ဂါနေ့က ဂျီနီဗာ ကုလသမဂ္ဂမှာ ပြုလုပ်တဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က သူတို့စစ်တပ်က ဘာပဲလုပ်လုပ် နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ တိုင်ပင်ပြောဆိုကြောင်း ပြောဆိုခဲ့တာနဲ့ပတ်သက်လို့လည်း ဆိုလိုရင်းအဓိပ္ပါယ်ကို တိတိကျကျရှင်းပြဖို့ Mr.Darusaman က မေးခွန်းထုတ်သွားပါတယ်။
စက်တင်ဘာလ (၁၇)ရက်နေ့က ဂျီနီဗာ ကုလသမဂ္ဂရုံးမှာ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လွတ်လပ်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးမှူးတွေရဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲအကြောင်း မအင်ကြင်းနိုင်က ဆက်လက်တင်ပြမှာပါ။
၄၁ကြိမ်မြောက် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီညီလာခံ ထူးခြားချက်က နိုင်ငံတကာဥပဒေချိုး ဖောက်မှုတွေ ရှိနေတယ်လို့ စွပ်စွဲခံထားရတဲ့မြန်မာနိုင်ငံအတွက် နိုင်ငံတကာဥပဒေနဲ့အညီ တာဝန်ရှိသူတွေကို အရေးယူနိုင်ရေး ကုလသမဂ္ဂက ဘာတွေ ပြင်ဆင်နေသလဲဆိုတဲ့ အဆင့်တွေ ထွက်လာ ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
အင်္ဂါနေ့က လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီညီလာခံမှာ နောက်ဆုံးအစီရင်ခံစာတင်သွင်းခဲ့တဲ့ FFM မြန်မာနိုင်ငံ ဆိုင်ရာ အချက်အလက်ရှာဖွေရေးမစ်ရှင်းဟာ သူတို့တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ် ကျူးလွန်မှုဆိုတဲ့ အထောက်အထားအချက်အလက်တွေကို နိုင်ငံတကာတရားရုံးတွေက ကိုင်တွယ်စီရင်နိုင်ဖို့ အမှုတည်ဆောက်မယ့် IIMM မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လွတ်လပ်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂ စုံစမ်းစစ်ရေးယန္တရားအဖွဲ့ကို လွဲှဲပြောင်း ပေးခဲ့ပြီဖြစ်ကြောင်း မစ်ရှင်း ဥက္ကဌ Mr. Marzuki Darusman ကပြောခဲ့ပါတယ်။
“မြန်မာအတွက် ဖိအားပေးမှုဟာ အလုပ်ဖြစ်တယ်ဆိုတာ ကျနော်တို့ လုပ်ပြနိုင်ခဲ့တာဟာ အရေးကြီးပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ ဖိအားပေးမှုပါ။ အများပြည်သူသိအောင်အဆက်မပြတ် ချပြ အစီရင်ခံတဲ့ ပုံစံဟာ အလုပ်ဖြစ်တယ်ဆိုတာပါ။ ဒါကြောင့် လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်မှုတွေကနေ အများပြည်သူသိအောင် ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာ နည်းလမ်းဟာ အရေးပါ ထိရောက်တဲ့ နည်းလမ်းအဖြစ် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီအနေနဲ့လည်း စဉ်းစားသင့်တယ်လို့ ကျနော်အကြံပြုချင်ပါတယ်။”
ဒါအပြင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင် ပြောကြားချက်နဲ့ပတ်သက်လို့ Mr. Darusman ကမေးခွန်း ထုတ်သွားပါတယ်။
“တပ်မတော်ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ် ထုတ်ပြန်တဲ့ ကြေညာချက်မှာ ဖေါ်ပြထားတာက သူတို့ဘာပဲ လုပ်လုပ် နိုင်ငံတော် အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် နဲ့ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ကြောင်း ဆိုတာပါ။ အဲဒီအချက်က ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ။ ပွင့်ပွင့်လင်းမေးချင်တာက ဒီအချက်နဲ့ ပတ်သက်လို့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သိအောင် လုပ်ပေးပါ။”
သူတို့နောက်ဆုံးထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ တပ်မတော်ရဲ့ စီးပွားရေးအကျိုးအမြတ် များဆိုတဲ့ အစီရင်ခံစာဟာ အတော်လေးထိရောက်ခဲ့ပြီး မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ တိုက်ရိုက်ဒါမှမဟုတ် သွယ်ဝိုက်တဲ့နည်းနဲ့ ဆက်စပ်နေ တဲ့ နိုင်ငံတကာ ကုမ္ပဏီတချို့ရဲ့ စာရင်းတွေကို ဖေါ်ပြခဲ့ပြီးနောက် အဲဒီကုမ္ပဏီတွေဟာ သူတို့ FFM အဖွဲ့ကို ဆက်သွယ်တုန့်ပြန်လာရှိခဲ့သလို၊ တချို့လည်း မြန်မာနဲ့လုပ်နေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို ရပ်ဆိုင်းခဲ့ကြတယ်လို့ အဖွဲ့ဝင် တဦးဖြစ်တဲ့ Chris Sidoti က သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ပြောပါတယ်။
“ကျနော်တို့ ရခဲ့တဲ့ စစ်တပ်တွင်း အစီရင်ခံစာတခုဆိုရင် ဘယ်ကို တင်ပြတာလဲဆိုတာကို အတည်ပြုလို့ မရ နိုင်ပေမယ့်၂၀၁၂ -၂၀၁၃ ခုနှစ် တနှစ် အတွင်း ဒေါ်လာသန်း ၂၅၀ ကို တပ်မ တခုတည်း-အနောက်တိုင်း စစ်ဌာနချုပ်ကွပ်ကဲတဲ့ တပ်မတခုတည်းကိုပဲ ပေးခဲ့တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ တကယ်လို့ ဒီအစီရင်ခံစာသာ မှန်ခဲ့မယ်ဆိုရင် ငွေပမာဏ ဘယ်လောက်ကြီးမား သလဲဆိုတာတွေ့ရမှာပါ။ ဒီငွေတွေ ဘယ်ရောက်သွားလဲ။ ဒီငွေတွေဟာ တပ်မတော် အဆင့်မြင့်ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ အိတ်ကပ်တွေထဲ ရောက်သွားတာပါ။ အနည်းအကျဉ်းလောက်ပဲ အောက်ခြေ တပ်ဖွဲ့ဝင်တွေ ရကြတာပါ။ နောက်ဒီငွေတွေကို စစ်တပ်ရဲ့ စစ်ဆင်ရေးအတွက် ထောက်ပံ့ပေးပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒီလိုစစ်ဆင်ရေးလုပ်မှ ငွေတွေ ရတဲ့အတွက်ကြောင့်ပါ။”
ရခိုင်ပြည်နယ် တခုတည်းကိုပဲကြည့်မယ်ဆိုရင် စစ်တပ်ဟာ နယ်မြေရှင်းလင်းရေး လုပ်ပြီးလူတွေကို မောင်းထုတ်ပြီးနောက်ပိုင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ လုပ်ကိုင်နေတယ်ဆိုတာ တွေ့ရတယ်လို့ Chris Sidoti ကပြောပါတယ်။ ရွာသစ်တွေ ထူထောင်တာ၊ လမ်းသစ်တွေ ဖောက်တာ၊ စစ်တပ် စခန်းအသစ်တွေ တည်ဆောက်တာ၊ ရိုဟင်ဂျာမဟုတ်သူတွေ အတွက် အိမ်တွေ ဆောက်ပေးတာ စတာတွေဟာ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းမှာ လူဦးရေနဲ့ လူနေမှုပတ်ဝန်းကျင် ပြောင်းလဲသွားဖို့ လုပ်ဆောင်တဲ့ အစီအစဉ်တွေထဲက တခုဖြစ်တယ်လို့လည်း သူက ဆိုပါတယ်။
ဒါအပြင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်၊ ဖိနှိပ်မှုတွေ ဖြေရှင်းနိုင်ခြင်းမရှိပဲ အချိန် ကြာလေလေ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဦးဆောင်တဲ့ အရပ်သားအစိုးရအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်မှုမှာ တာဝန်ရှိသူတွေ အဖြစ်ကနေ ရုန်းထွက်နိုင်ဖို့ လမ်းမရှိလေ ဖြစ်လာနေကြောင်း Chris Sidoti က သတိပေးပြောဆိုသွားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုတွေ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေနဲ့ပတ်သက်လို့ တာဝန်ရှိ သူတွေ အရေးယူနိုင်ရေး FFM က ချဉ်းကပ်ခဲ့တဲ့ နည်းလမ်းတွေကိုလည်း အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်တဲ့ Radhika Coomaraswamy ကလည်း သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ အခုလိုပြောသွားပါတယ်။
“သူတို့ကို ကျမတို့ တွန်းအားပေးနေတာက- တစ်- လုံခြုံရေးကောင်စီအနေနဲ့ ICC ကို အပြည့်အ၀ လွှဲပြောင်းပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို အတင်းအကျပ် မောင်းထုတ်ခဲ့မှုကို ICC က ကိုင်တွယ်နေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ်လို့ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ အဓိကအင်အားကြီးနိုင်ငံတွေက ICC ကိစ္စကို ဆန့်ကျင်နေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒုတိယကတော့- နိုင်ငံတကာ ခုံရုံးပုံစံမျိုး ဖွဲ့စည်းဖို့ နည်းလမ်း တွန်းအားပေးနေတာပါ။ ဒီနည်းလမ်းကို လုံးဝဆန့်ကျင်တာမျိုး မရှိပေမဲ့ ထောက်ခံဖို့ လိုအပ်နေပါတယ်။ ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံး နည်းလမ်းမှာတော့ ဂန်ဘီယာနိုင်ငံက ဦးစီးပြီး ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ဒီကနေ့ဆိုရင် ဂန်ဘီယာရဲ့ တရားရေးဝန်ကြီးကနေ မြန်မာကိစ္စနဲ့ပတ်သက်လို့ သီးသန့်ဆွေးနွေးပွဲလုပ်ဖို့ရှိပါတယ်။ ICJ ရဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်က လျော်ကြေးပေးမယ့် ကိစ္စကိုပဲ ကိုင်တွယ်မှာဖြစ်တယ်လို့ပဲ ပြောလို့ရမှာပါ။ ICC နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံးက ကိုင်တွယ်မယ့်ပုံစံနဲ့ မတူပါဘူး။ ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်ခံရသူတွေအတွက် လျော်ကြေးငွေ ပေးဖို့ တရားရုံးက ဥပဒေနဲ့အညီ ဆုံးဖြတ်ပေးတဲ့ပုံစံမျိုး ICJ က ဆောင်ရွက်မှာဖြစ်ပါတယ်။”
မြန်မာကိစ္စ ICJ ကိုင်တွယ်စီရင်မှုမှာ အာဆီယံနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ ပူပေါင်းပါဝင်သင့်ကြောင်း မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် ယန်ဟီလီက လည်း သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ပြောသွားပါတယ်။
“မြန်မာကိစ္စ ICJ ကိုလွဲှပြောင်းတဲ့ ပုံစံဟာ အာဆီယံ နိုင်ငံတွေအတွက် စံနမူနာတခုဖြစ်လာမှာပါ။ အခုကိစ္စဟာ မြန်မာတနိုင်ငံတည်းနဲ့ မဆိုင်တော့ပဲ ဒေသတခုလုံးနဲ့ သက်ဆိုင်လာပါတယ်။ အာဆီယံနိုင်ငံ အတော်များများမှာ ရိုဟင်ဂျာတွေ ရောက်ရှိနေကြပါတယ်။ ဒီတော့ မြန်မာဘက်က တာဝန်ခံမှု၊ တာဝန်ယူမှုရှိလာစေဖို့ ICJ က ကိုင်တွယ့်မယ့် ကိစ္စကို စံနမူနာအနေနဲ့ အာဆီယံနိုင်ငံတွေ ပူးပေါင်းပါဝင်သင့်ပါတယ်။”
အခုလို မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ်နဲ့ FFM မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အချက်အလက် ရှာဖွေရေး မစ်ရှင်းတို့ ပူးတွဲပြုလုပ်တဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲဟာ ပထမဆုံး အကြိမ်ဖြစ်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံတဲ့ မြန်မာအစိုးရကတော့ နိုင်ငံတကာ တရားစီရင်မှုကို လက်ခံမှာ မဟုတ်သလို လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီက လုပ်ပိုင်ခွင့်ပေးထားတဲ့ IIMM စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး ယန္တရားအဖွဲ့နဲ့လည်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောဆိုထားပါတယ်။
Unicode Version
နိုငျငံတကာရာဇဝတျကြူးလှနျမှုတှေ ရှိနတေယျလို့ စှပျစှဲခံထားရတဲ့ မွနျမာစဈတပျ အတှကျ နိုငျငံတကာ ဖိအားပေးမှုဟာ အလုပျဖွဈကွောငျး FFM မွနျမာနိုငျငံ ဆိုငျရာ အခကြျအလကျရှာဖှရေေးမဈရှငျး ဥက်ကဌ Mr. Marzuki Darusman က အငျ်ဂါနေ့က ဂြီနီဗာ ကုလသမဂ်ဂမှာ ပွုလုပျတဲ့ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျက သူတို့စဈတပျက ဘာပဲလုပျလုပျ နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျနဲ့ တိုငျပငျပွောဆိုကွောငျး ပွောဆိုခဲ့တာနဲ့ပတျသကျလို့လညျး ဆိုလိုရငျးအဓိပ်ပါယျကို တိတိကကြရြှငျးပွဖို့Mr.Darusaman က မေးခှနျးထုတျသှားပါတယျ။
စကျတငျဘာလ (၁၇)ရကျနေ့က ဂြီနီဗာ ကုလသမဂ်ဂရုံးမှာ ပွုလုပျခဲ့တဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ လှတျလပျတဲ့ ကုလသမဂ်ဂ စုံစမျးစဈဆေးရေးမှူးတှရေဲ့ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲအကွောငျး မအငျကွငျးနိုငျက ဆကျလကျတငျပွမှာပါ။
၄၁ကွိမျမွောကျ လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီညီလာခံ ထူးခွားခကြျက နိုငျငံတကာဥပဒခြေိုး ဖောကျမှုတှေ ရှိနတေယျလို့ စှပျစှဲခံထားရတဲ့မွနျမာနိုငျငံအတှကျ နိုငျငံတကာဥပဒနေဲ့အညီ တာဝနျရှိသူတှကေို အရေးယူနိုငျရေး ကုလသမဂ်ဂက ဘာတှေ ပွငျဆငျနသေလဲဆိုတဲ့ အဆင့ျတှေ ထှကျလာ ခဲ့တာဖွဈပါတယျ။
အငျ်ဂါနေ့က လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီညီလာခံမှာ နောကျဆုံးအစီရငျခံစာတငျသှငျးခဲ့တဲ့ FFM မွနျမာနိုငျငံ ဆိုငျရာ အခကြျအလကျရှာဖှရေေးမဈရှငျးဟာ သူတို့တှေ့ရှိခဲ့တဲ့ မွနျမာစဈတပျရဲ့ လူမြိုးတုနျး သတျဖွတျ ကြူးလှနျမှုဆိုတဲ့ အထောကျအထားအခကြျအလကျတှကေို နိုငျငံတကာတရားရုံးတှကေ ကိုငျတှယျစီရငျနိုငျဖို့ အမှုတညျဆောကျမယ့ျ IIMM မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ လှတျလပျတဲ့ ကုလသမဂ်ဂ စုံစမျးစဈရေးယန်တရားအဖှဲ့ကို လှဲှဲပွောငျး ပေးခဲ့ပွီဖွဈကွောငျး မဈရှငျး ဥက်ကဌ Mr. Marzuki Darusman ကပွောခဲ့ပါတယျ။
“မွနျမာအတှကျ ဖိအားပေးမှုဟာ အလုပျဖွဈတယျဆိုတာ ကနြောျတို့ လုပျပွနိုငျခဲ့တာဟာ အရေးကွီးပါတယျ။ နိုငျငံတကာ ဖိအားပေးမှုပါ။ အမြားပွညျသူသိအောငျအဆကျမပွတျ ခပြွ အစီရငျခံတဲ့ ပုံစံဟာ အလုပျဖွဈတယျဆိုတာပါ။ ဒါကွောင့ျ လှတျလပျတဲ့ စုံစမျးစဈမှုတှကေနေ အမြားပွညျသူသိအောငျ ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာ နညျးလမျးဟာ အရေးပါ ထိရောကျတဲ့ နညျးလမျးအဖွဈ လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီအနနေဲ့လညျး စဉျးစားသင့ျတယျလို့ ကနြောျအကွံပွုခငြျပါတယျ။”
ဒါအပွငျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျ ပွောကွားခကြျနဲ့ပတျသကျလို့ Mr. Darusman ကမေးခှနျး ထုတျသှားပါတယျ။
“တပျမတောျကာကှယျရေး ဦးစီးခြုပျ ထုတျပွနျတဲ့ ကွညောခကြျမှာ ဖေါျပွထားတာက သူတို့ဘာပဲ လုပျလုပျ နိုငျငံတောျ အတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ နဲ့ဆှေးနှေးတိုငျပငျကွောငျး ဆိုတာပါ။ အဲဒီအခကြျက ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ။ ပှင့ျပှင့ျလငျးမေးခငြျတာက ဒီအခကြျနဲ့ ပတျသကျလို့ ရှငျးရှငျးလငျးလငျး သိအောငျ လုပျပေးပါ။”
သူတို့နောကျဆုံးထုတျပွနျခဲ့တဲ့ တပျမတောျရဲ့ စီးပှားရေးအကြိုးအမွတျ မြားဆိုတဲ့ အစီရငျခံစာဟာ အတောျလေးထိရောကျခဲ့ပွီး မွနျမာစဈတပျနဲ့ တိုကျရိုကျဒါမှမဟုတျ သှယျဝိုကျတဲ့နညျးနဲ့ ဆကျစပျနေ တဲ့ နိုငျငံတကာ ကုမ်ပဏီတခြို့ရဲ့ စာရငျးတှကေို ဖေါျပွခဲ့ပွီးနောကျ အဲဒီကုမ်ပဏီတှဟော သူတို့ FFM အဖှဲ့ကို ဆကျသှယျတုန့ျပွနျလာရှိခဲ့သလို၊ တခြို့လညျး မွနျမာနဲ့လုပျနတေဲ့ လုပျငနျးတှကေို ရပျဆိုငျးခဲ့ကွတယျလို့ အဖှဲ့ဝငျ တဦးဖွဈတဲ့ Chris Sidoti က သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ ပွောပါတယျ။
“ကနြောျတို့ ရခဲ့တဲ့ စဈတပျတှငျး အစီရငျခံစာတခုဆိုရငျ ဘယျကို တငျပွတာလဲဆိုတာကို အတညျပွုလို့ မရ နိုငျပမေယ့ျ၂၀၁၂ -၂၀၁၃ ခုနှဈ တနှဈ အတှငျး ဒေါျလာသနျး ၂၅၀ ကို တပျမ တခုတညျး-အနောကျတိုငျး စဈဌာနခြုပျကှပျကဲတဲ့ တပျမတခုတညျးကိုပဲ ပေးခဲ့တယျလို့ဆိုပါတယျ။ တကယျလို့ ဒီအစီရငျခံစာသာ မှနျခဲ့မယျဆိုရငျ ငှပေမာဏ ဘယျလောကျကွီးမား သလဲဆိုတာတှေ့ရမှာပါ။ ဒီငှတှေေ ဘယျရောကျသှားလဲ။ ဒီငှတှေဟော တပျမတောျ အဆင့ျမွင့ျခေါငျးဆောငျတှရေဲ့ အိတျကပျတှထေဲ ရောကျသှားတာပါ။ အနညျးအကဉြျးလောကျပဲ အောကျခွေ တပျဖှဲ့ဝငျတှေ ရကွတာပါ။ နောကျဒီငှတှေကေို စဈတပျရဲ့ စဈဆငျရေးအတှကျ ထောကျပံ့ပေးပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ဒီလိုစဈဆငျရေးလုပျမှ ငှတှေေ ရတဲ့အတှကျကွောင့ျပါ။”
ရခိုငျပွညျနယျ တခုတညျးကိုပဲကွည့ျမယျဆိုရငျ စဈတပျဟာ နယျမွရှေငျးလငျးရေး လုပျပွီးလူတှကေို မောငျးထုတျပွီးနောကျပိုငျး စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ လုပျကိုငျနတေယျဆိုတာ တှေ့ရတယျလို့ Chris Sidoti ကပွောပါတယျ။ ရှာသဈတှေ ထူထောငျတာ၊ လမျးသဈတှေ ဖောကျတာ၊ စဈတပျ စခနျးအသဈတှေ တညျဆောကျတာ၊ ရိုဟငျဂြာမဟုတျသူတှေ အတှကျ အိမျတှေ ဆောကျပေးတာ စတာတှဟော ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးမှာ လူဦးရနေဲ့ လူနမှေုပတျဝနျးကငြျ ပွောငျးလဲသှားဖို့ လုပျဆောငျတဲ့ အစီအစဉျတှထေဲက တခုဖွဈတယျလို့လညျး သူက ဆိုပါတယျ။
ဒါအပွငျ မွနျမာနိုငျငံမှာ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျ၊ ဖိနှိပျမှုတှေ ဖွရှေငျးနိုငျခွငျးမရှိပဲ အခြိနျ ကွာလလေေ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ ဦးဆောငျတဲ့ အရပျသားအစိုးရအနနေဲ့ နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျမှုမှာ တာဝနျရှိသူတှေ အဖွဈကနေ ရုနျးထှကျနိုငျဖို့ လမျးမရှိလေ ဖွဈလာနကွေောငျး Chris Sidoti က သတိပေးပွောဆိုသှားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံတကာရာဇဝတျမှုတှေ ကြူးလှနျခဲ့တဲ့ စှပျစှဲခကြျတှနေဲ့ပတျသကျလို့ တာဝနျရှိ သူတှေ အရေးယူနိုငျရေး FFM က ခဉြျးကပျခဲ့တဲ့ နညျးလမျးတှကေိုလညျး အဖှဲ့ဝငျဖွဈတဲ့ Radhika Coomaraswamy ကလညျး သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ အခုလိုပွောသှားပါတယျ။
“သူတို့ကို ကမြတို့ တှနျးအားပေးနတောက- တဈ- လုံခွုံရေးကောငျစီအနနေဲ့ ICC ကို အပွည့ျအ၀ လှှဲပွောငျးပေးဖို့ ဖွဈပါတယျ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျကို အတငျးအကပြျ မောငျးထုတျခဲ့မှုကို ICC က ကိုငျတှယျနပွေီ ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယျလို့ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာ အဓိကအငျအားကွီးနိုငျငံတှကေ ICC ကိစ်စကို ဆန့ျကငြျနဆေဲဖွဈပါတယျ။ ဒုတိယကတော့- နိုငျငံတကာ ခုံရုံးပုံစံမြိုး ဖှဲ့စညျးဖို့ နညျးလမျး တှနျးအားပေးနတောပါ။ ဒီနညျးလမျးကို လုံးဝဆန့ျကငြျတာမြိုး မရှိပမေဲ့ ထောကျခံဖို့ လိုအပျနပေါတယျ။ ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံး နညျးလမျးမှာတော့ ဂနျဘီယာနိုငျငံက ဦးစီးပွီး ဆောငျရှကျနပေါတယျ။ ဒီကနေ့ဆိုရငျ ဂနျဘီယာရဲ့ တရားရေးဝနျကွီးကနေ မွနျမာကိစ်စနဲ့ပတျသကျလို့ သီးသန့ျဆှေးနှေးပှဲလုပျဖို့ရှိပါတယျ။ ICJ ရဲ့ လုပျပိုငျခှင့ျက လြောျကွေးပေးမယ့ျ ကိစ်စကိုပဲ ကိုငျတှယျမှာဖွဈတယျလို့ပဲ ပွောလို့ရမှာပါ။ ICC နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျခုံရုံးက ကိုငျတှယျမယ့ျပုံစံနဲ့ မတူပါဘူး။ ညှငျးပမျးနှိပျစကျခံရသူတှအေတှကျ လြောျကွေးငှေ ပေးဖို့ တရားရုံးက ဥပဒနေဲ့အညီ ဆုံးဖွတျပေးတဲ့ပုံစံမြိုး ICJ က ဆောငျရှကျမှာဖွဈပါတယျ။”
မွနျမာကိစ်စ ICJ ကိုငျတှယျစီရငျမှုမှာ အာဆီယံနိုငျငံတှအေနနေဲ့ ပူပေါငျးပါဝငျသင့ျကွောငျး မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျ ယနျဟီလီက လညျး သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ ပွောသှားပါတယျ။
“မွနျမာကိစ်စ ICJ ကိုလှဲှပွောငျးတဲ့ ပုံစံဟာ အာဆီယံ နိုငျငံတှအေတှကျ စံနမူနာတခုဖွဈလာမှာပါ။ အခုကိစ်စဟာ မွနျမာတနိုငျငံတညျးနဲ့ မဆိုငျတော့ပဲ ဒသေတခုလုံးနဲ့ သကျဆိုငျလာပါတယျ။ အာဆီယံနိုငျငံ အတောျမြားမြားမှာ ရိုဟငျဂြာတှေ ရောကျရှိနကွေပါတယျ။ ဒီတော့ မွနျမာဘကျက တာဝနျခံမှု၊ တာဝနျယူမှုရှိလာစဖေို့ ICJ က ကိုငျတှယ့ျမယ့ျ ကိစ်စကို စံနမူနာအနနေဲ့ အာဆီယံနိုငျငံတှေ ပူးပေါငျးပါဝငျသင့ျပါတယျ။”
အခုလို မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ကုလ လူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျနဲ့ FFM မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အခကြျအလကျ ရှာဖှရေေး မဈရှငျးတို့ ပူးတှဲပွုလုပျတဲ့ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲဟာ ပထမဆုံး အကွိမျဖွဈပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံတဲ့ မွနျမာအစိုးရကတော့ နိုငျငံတကာ တရားစီရငျမှုကို လကျခံမှာ မဟုတျသလို လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီက လုပျပိုငျခှင့ျပေးထားတဲ့ IIMM စုံစမျးစဈဆေးရေး ယန်တရားအဖှဲ့နဲ့လညျး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှာ မဟုတျဘူးလို့ ပွောဆိုထားပါတယျ။
