မြန်မာနိုင်ငံမှာ အမျိုး၊ ဘာသာအရေး အယူသည်းသူတချို့က ဘုရားဈေးတန်းမှာ မွတ်ဆလင်ဈေးသည်တွေကို နိုင့်ထက်စီးနင်း မောင်းထုတ်နေတဲ့ကိစ္စမျိုးကြောင့် နိုင်ငံတကာမှာ တိုင်းပြည်ရဲ့ဂုဏ်သိက္ခာအထူး ကျဆင်းရတယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေး ရှေ့နေတဦးဖြစ်သူ ဦးသိန်းသန်းဦးက ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု Idaho ပြည်နယ် ၊ Brigham Young တက္ကသိုလ် - ပြောင်းလဲနေတဲ့ကမ္ဘာပေါ်က တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုနဲ့ဘာသာရေး (Rule of Law and Religion in a Changing World) ဆိုတဲ့ ဆွေးနွေးပွဲကို တက်ရောက်စဉ် ရင်ဆိုင်ရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သူက အခုလို စပြောခဲ့ပါတယ်။
ဦးသိန်းသန်းဦး။ ။ ကျနော်တို့ ဆွေးနွေးပွဲမှာ ပါးစပ်ကိုမပိတ်ရပါဘူး။ အလွတ်သဘောဆွေးနွေးတာတွေရော၊ ထမင်းဝိုင်း ကော်ဖီဝိုင်းမှာရော နောက်ပြီး ကျနော်တို့ တင်ပြတဲ့ Symposium မှာရော အများကြီး ပြောကြပါတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ သူတို့အဓိက ထောက်ပြတဲ့အချက်တွေက ဘာတွေလဲ ဆရာ။
ဦးသိန်းသန်းဦး။ ။ သူတို့က အခု ရရှိတဲ့သတင်းတွေအရ ကျနော်တို့တိုင်းပြည်မှာ genocide ပေါ့၊ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုတွေလုပ်နေတယ်၊ နောက်တခါ အဲဒီလို ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ်မှာ ကျနော်တို့က crime against humanity - လူသားမျိုးနွယ်စုအပေါ်ကျူးလွန်တဲ့ရာဇဝတ်မှုတွေကျူးလွန်နေတယ်၊ နောက်တခါ ကျနော်တို့ တိုင်းပြည် တပြည်လုံးက racist တကယ့်ကို လူမျိုးခွဲခြားတဲ့လူတွေ၊ အဆင့်အတန်းမရှိတဲ့ အကြမ်းဖက်သမား တွေလို - ဒီလိုမျိုး သူတို့မြင်ပြီးတော့ အဲဒီလို စွပ်စွဲချက်တွေကို မေးကြတာပါ။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ …ဆိုတော့ - စွပ်စွဲချက်တော့ ဟုတ်ပြီ။ သူတို့ပြတဲ့အထောက်အထားကတော့ နိုင်ငံတကာ မီဒီယာထဲမှာပါတဲ့အချက်အလက်ပဲလား၊ သို့တည်းမဟုတ် တခြား ဘယ်လိုအထောက်အထားတွေ သူတို့ ပြနိုင်ပါသလဲဆရာ။
ဦးသိန်းသန်းဦး။ ။ သူတို့က - ဒီမှာလာတဲ့ပညာရှင်တွေကတော့ သူတို့ - wire news ပေါ့နော်၊ အဓိကအားဖြင့် ပြောရရင် သတင်းမီဒီယာတွေမှာတက်တဲ့ အချက်အလက်တွေကနေ သူတို့ပြောတာ။ အဲဒီဟာကိုပဲ သူတို့ အဓိကထားပြောတာပေါ့။ ကျနော်တို့ချေပချက်တွေကိုလည်း တချို့ သူတို့နားမလည်ဘူး။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ ဆရာတို့ ဒီလို နိုင်ငံတကာ စာမျက်နှာမှာတက်ပြီးတော့ နိုင်ငံတကာ forums တွေမှာ ဆွေးနွေးရတဲ့အခါမှာ တကယ်အဖြစ်မှန်ကို ပြောဖို့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံဘက်ကပံ့ပိုးပေးမှု ဘယ်လိုဟာတွေ လိုတယ်လို့ ဆရာပြောချင်ပါသလဲ။
ဦးသိန်းသန်းဦး။ ။ ကျနော် ဒီမှာရောက်တော့ အဲဒီ Symposium ပြီးတဲ့အခါမှာ ငါးရက်နဲ့ ခြောက်ရက်မှာ ဒီမှာ ဆက်ပြီးတော့ Newseum မှာဆက်ပြီးတော့ State Department နဲ့ ကျနော်တို့တွေ့ရတယ်။တွေ့ပြီးတော့ အဲဒီ International religious freedom affairs commission နဲ့လည်း ကျနော်တို့ တွေ့ရတယ်။ ဒါဟာ သမ္မတ က ခန့်ပြီးတော့ congress ကအတည်ပြုထားတဲ့အဖွဲ့ပေါ့နော်။ အဲဒီဟာတွေနဲ့ တွေ့ရတာဆိုတော့ တော်တော် အရေးကြီးတယ်ဗျ။ အစိုးရတပိုင်းနဲ့ ကျနော်တို့တွေ့ရတာပဲ။ အဲဒီမှာလည်း မေးခွန်းတွေလာတယ်။ နောက်ပြီး ကျနော်တို့တက်တဲ့အထဲမှာ ဥရောပသမဂ္ဂ ပါလီမန် EU ပါလီမန် ကိုယ်စားလှယ်တွေပါတယ်။ သူတို့ကတော့ ကျနော်တို့အပေါ်မှာ အတော် အမြင်စောင်းတယ်လို့ ပြောရမယ်။ အမှန်တကယ်ကတော့ ကျနော်တို့ကတော့ အခု လာတာကတော့ ပညာရပ်ဆိုင်ရာဆွေးနွေးပွဲနဲ့ လာတာပေါ့နော်၊ ကျနော်တို့ ဘာအထောက်အကူမှ မရပါ ဘူး။ ဒီမှာ ကျနော်တို့ လက်တွေ့ တွေ့ရတာကတော့ ကျနော်တို့က media warfare မှာရော၊ နိုင်ငံတကာမှာပါ ကျနော်တို့ အများကြီးကျရှုံးတယ်။ သူတို့ပြောတာတွေက အောင်ပွဲခံတယ်၊ ကျနော်တို့ရှင်းလို့ မရနိုင်ဘူး။ သူတို့ ဘက်က နေရာတကာမှာ အကျယ်တဝင့်ကို နေရာတိုင်းမှာ အာဏာပိုင်အသိုင်းအဝိုင်းမှာဖြစ်စေ၊ လွှတ်တော်မှာ ဖြစ်စေ ၊ နောက် ဒီလို academic ပညာရှင်အသိုင်းအဝိုင်းမှာဖြစ်စေ အများကြီးထိုးဖောက်ထားနိုင်တာကို တွေ့ရ တယ်။ ကျနော်တို့ဘက်က တယောက်စ၊ နှစ်ယောက်စ ပြန်တုံ့ပြန်နေရတာကိုး။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ မြန်မာပြည်ဘက်က အထောက်အထား၊ ဆရာတို့ရဲ့ခုခံချေပနိုင်ဖို့အတွက် အင်အားအနေနဲ့ ပံ့ပိုးမှုပေးနိုင်တဲ့ မြန်မာဘက်က မီဒီယာတို့၊ အစိုးရထုတ်ပြန်ကြေညာချက်တို့၊ အစိုးရဘက်က အထောက် အထားနဲ့ ဖော်ပြတာတို့ အားနည်းတယ်ဆိုရင်ကောမှန်လားဆရာ။
ဦးသိန်းသန်းဦး။ ။ မှန်ပါတယ်ခင်ဗျ။ ကျနော်တို့ဘက်က စစချင်း transparency လုံးဝမရှိခဲ့ဘူး၊ ကျနော် တယောက်တည်း အမြင်အရ ပြောရလို့ရှိရင် ကုလသမဂ္ဂရဲ့ Fact Finding Mission ပေါ့ဗျာ- အဲဒီဟာတွေနဲ့ သံတမန်တွေ၊ နိုင်ငံတကာ သတင်းမီဒီယာတွေ၊ ပြည်တွင်းမီဒီယာတွေကို သွားခွင့်မပေးခဲ့တာဟာ လုံးလုံး မှား တယ်။ ဒါတောင်မှ ကိုဖီအာနန် ကော်မရှင်အစီရင်ခံစာကယ်လို့ ကျနော် ဒီလောက် ပြောလို့ရတာ။ အာနန် ကော်မရှင်ရဲ့အစီရင်ခံစာကိုတော့ သူတို့က fair ဖြစ်တယ်၊ တရားမျှတမှုရှိတယ်လို့ သူတို့လက်ခံတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ။ ။ နောက်တခုက အဲဒီလို မြန်မာနိုင်ငံဘက်က နိုင်ငံတကာသိအောင် အဖြစ်မှန်ကို လာရောက် လေ့လာခွင့်တို့ ချဉ်းကပ်ခွင့်တို့ပေးဖို့ အားနည်းသလို တဘက်မှာလည်း အမျိုးသားရေး အယူသည်းတဲ့လူတွေ အခုဆိုလို့ရှိရင်ပဲဘုရားပေါ်မှာ ဘုရားပွဲမှာ ဘာသာခြား ဈေးရောင်းတာကို ရက်ရက်စက်စက် ဘုန်းကြီးတချို့က လုပ်နေတာ ဒီပုံရိပ်တွေကလည်း ပိုပြီး ဆိုးစေတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
ဦးသိန်းသန်းဦး။ ။ ဟုတ်တယ်ဗျ၊ အဲဒီကိစ္စက တိုက်ရိုက်ကို အမေးခံရတာပဲ။ သူတို့က ဘယ်ကများ ဘယ်လို သိတယ်လို့ ကျနော်လည်းမသိဘူး။ အဲဒီတော့ ဒီမှာ ကျနော်တို့ State Department နဲ့တွေ့တဲ့အခါမှာ အဲဒီ ကိစ္စကို မေးတယ်။ EU ကလည်းပြောတယ်၊ အဲဒီတော့ ကျနော်က ဒါဟာ အတည်ပြုလို့မရသေးတဲ့ သတင်းပေါ့ နော်၊ အဲလိုပြောတဲ့အခါမှာ အဲဒီလိုနိုင်ငံမျိုးမှာ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်မရှိဘဲနဲ့ ဗိုလ်ကျနေတယ် - atrocities ပေါ့- လုပ်နေတဲ့နိုင်ငံမှာ ငါတို့ ဘယ်လိုလုပ်ပြီးတော့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမလဲ။ ဒါဟာ သိပ်အရေးကြီးတယ်။ အဲဒီတော့ တိုင်းပြည်ထဲမှာရှိတဲ့ ခပ်တုံးတုံးလူတွေက သူတို့ နိုင်ငံရေးအာဏာတခုတည်းကြည့်ပြီးတော့ အခု ကျနော်တို့ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ပြဿနာတွေဟာ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် အစိုးရရဲ့ အကြပ်အတည်းလို့ ထင်နေတာ။ ဒါဟာ သူတို့လက်ခမောင်းခတ်ဖို့လို့ ထင်နေတာ။ ဒါမှမဟုတ် တိုင်းပြည်မတည်မငြိမ်ဖြစ်အောင်လှုံ့ဆော်ဖို့ ၊ အမုန်းတရားတွေဖြန့်ချိဖို့ ဒီလိုအကြီးအကျယ်လုပ်နေတာ။ တကယ့်တကယ်ကျတော့ သူတို့လုပ်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေ ကြောင့် ကျနော်တို့က ကမ္ဘာပေါ်မှာ အရှက်တကွဲအကျိုးနည်းဖြစ်ပြီးတော့ အဲဒီလို သက်ကြီးရွယ်အို အဖိုးကြီးကို ရွှေတိဂုံဘုရားပေါ်မှာ အနိုင်ကျင့်တယ်၊ ကိုယ်ထိလက်ရောက်လုပ်တယ်ဆိုတဲ့စွပ်စွဲချက်တွေကို သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံတော် အစိုးရကလည်း ဘာမှ မလုပ်ရဲဘူးပေါ့နော်။ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှု လုံးဝမရှိဘူးလို့ မြင်တဲ့အခါကျတော့ ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာလာပြီးတော့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံဖို့ဆိုတာ တော်တော် တုန်လှုပ်စရာလို့ ထင်သွားစေတယ်။ ဒါ လုံးဝ မကောင်းပါဘူး။
(လူ့အခွင့်အရေးရှေ့နေ ဦးသိန်းသန်းဦးကို ဦးကျော်ဇံသာ တွေ့ဆုံမေးမြန်းထားတဲ့ အပြည့်အစုံကို လာမယ့် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ည မြန်မာ့အရေးသုံးသပ်ချက်မှာ နားဆင်နိုင်ပါတယ်။)
