(Zawgyi/Unicode)
ကမ္ဘာတဝှမ်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုတွေကြောင့် စက်ရုံ အလုပ်ရုံတွေနဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အများအပြား ပိတ်ပစ်လိုက်ရတာမှာ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေမှာ သွားရောက် အလုပ် လုပ်နေကြတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ သောင်းနဲ့ချီ အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ပြီး နေရပ် ပြန်လာနေကြရပါတယ်။ ဒီလိုပြန်လာနေကြရပေမဲ့လို့ လက်ရှိ တိုင်းပြည်တွင်းမှာကလည်း အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းတွေ နည်းပါးနေတာကြောင့် ပြည်တော်ပြန်တွေ အများအပြား အလုပ်လက်မဲ့ ဘဝနဲ့ စားဝတ်နေရေး အခက်ကြုံကြရပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ကူးစက်မှုတွေကြောင့် နေရပ်ပြန်လာရကြတဲ့ မြန်မာ အမျိုးသမီးတချို့ရဲ့ အတွေ့အကြုံတွေကို ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက စုစည်း တင်ဆက်ထားပါတယ်။
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုတွေကြောင့် ဖြစ်လာတဲ့ စီးပွားရေးအပေါ် ရိုက်ခတ်မှုတွေ နိုင်ငံတိုင်းလိုလို ကြုံတွေ့ကြရသလို၊ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား သန်းနဲ့ချီ ရှိနေတဲ့ အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံမှာဆိုရင်လည်း အသွားအလာတွေ ကန့်သတ်၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ပိတ်ပစ်လိုက်ရပြီး အရေးပေါ် အခြေအနေ လနဲ့ချီ ကြေညာရတဲ့အထိ ဖြစ်ခဲ့တာပါ။ အဲ့ဒီလို လုပ်ငန်းတွေ ရပ်နားသွားတဲ့ကာလအတွင်း အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ပြီး အခက်အခဲ ကြုံကြရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အများအပြား နေရပ်ပြန်ခဲ့ကြရသလို၊ ဒီအထဲမှာ မဌေးဌေးကြွယ်တို့ ဇနီးမောင်နှံလည်း ပါ ပါတယ်။
''မတ်လထဲက ပြန်ရောက်တယ်။ ပြန်ရောက်တော့ ဒီဘက်မှာ Quarantine ၁၄ ရက် ဝင်ရတယ်။ အဲ့ဒီကတည်းက မြန်မာပြည်မှာ Quarantine တွေ ဝင်ရတော့မယ်ဆိုပြီး ကိုယ်တွေရောက်တဲ့ အချိန်နဲ့ သွားကြုံတော့ Quarantine ဝင်လိုက်ရတယ်။ အစောပိုင်း ပထမပြန်လာတဲ့ သူတွေတုန်းက လူက သိပ်မကျပ်သေးဘူး။ ညီမတို့ပြန်တဲ့အချိန် ရောက်တော့မှ ကားခတွေလည်း ဈေးတွေ တက်ကုန်တယ်။ မပြောဘဲနဲ့ပေါ့နော်။ ကားသမားက မပြောဘဲနဲ့ ဈေးတွေတက်ကုန်တာတွေ ရှိတယ်။''
ဒါကတော့ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ အလုပ်လုပ်ပြီး ကိုဗစ်ကာလမှာ နေရပ် ပြန်ရောက်လာတဲ့ ညောင်လေးပင်မြို့က မဌေးဌေးကြွယ် ပြောပြခဲ့တာပါ။ ဒီလိုထိုင်းကနေ ပြန်လာခဲ့တဲ့အချိန်ဟာ သင်္ကြန်ကာလနဲ့ သိပ်မဝေးတော့သလို၊ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ သင်္ကြန်ရက်ကာလဆိုရင် အလုပ်တွေလည်း ပိတ်လေ့ရှိတာကြောင့် သင်္ကြန် ပိတ်ရက်ပြီးရင်တော့ ထိုင်းဘက်ပြန်သွား အလုပ် လုပ်နိုင်ဖို့ မေ ျှာ်လင့်ခဲ့တယ်လို့လည်း မဌေးဌေးကြွယ်က ပြောပါတယ်။
“ဟိုမှာက ကော့ဆန်းလေ။ ကော့ဆန်းဆိုတော့ အိမ်ဆောက်တဲ့နေရာရယ်၊ လမ်းလုပ်တဲ့နေရာတွေမှာ လုပ်ရတယ်။ ညီမတို့က အိမ်ဆောက်တာဆိုရင် အန္တရာယ်များလို့ အိမ်ဆောက်တဲ့အလုပ် မလုပ်ဘူး။ လမ်းလုပ်တဲ့ အလုပ်မှာလုပ်တယ်။ တနှစ်လောက်ပဲရှိသေးတယ်။ လိုက်သွားတာ။ အဲ့ဒီမှာ အမျိုးသားရှိတော့ သူတို့ဆီသွားရင်း၊ အလုပ်သွားလုပ်ရင်းနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို ခန ပြန်လာမယ်ဆိုပြီး အဲ့ဒီလို ရည်မှန်းထားတာပေါ့။ ကိုယ်တွေက ဒီကို ပြန်လာမယ်။ မိသားစုတွေကိုလည်း ဒီဘက်မှာ ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် စိတ်ပူလို့။ ပြီးတော့ ကလေးလည်း ရှိနေတယ်ဆိုတော့ အပြင်ထွက်ရင် တခုခုဖြစ်မှာစိုးတော့ မိသားစု စိတ်ပူတာတွေလည်း ပါတယ်။ ထိုင်းဘက် ပြန်လာရလိမ့်မယ်လို့လည်း မေ ျှာ်မှန်းထားပြီးတော့ အဲ့ဒီလိုပဲပေါ့နော်။ လမ်းကတော့ ဖွင့်မှာပဲဆိုပြီး အဲဒီလိုမေ ျှာ်မှန်းချက်လည်း ပါတယ်။ အဲ့ဒါ လမ်းမှာကျတော့ အခက်အခဲကတော့ ပိုက်ဆံ ငွေရေးကြေးရေးပေါ့။ ကိုယ်လည်း ဒီမှာ အကြွေးတွေနဲ့။ ထိုင်းဘက်တက်သွားတာ အကြွေးတောင် မကျေသေးဘူးလေ။ အဲ့ဒီလို ပြဿနာ အခက်အခဲလေးတွေ။ ပိုက်ဆံ ငွေရေးကြေးရေး အခက်အခဲတွေ တော့ ရှိတယ်။''
ဒီလိုနဲ့ မတ်လထဲကနေ နေရပ်မြန်မာနိုင်ငံကို ပြန်ရောက်လာခဲ့တာ အခုဆိုရင်တော့ ၃ လကျော်လာပေမဲ့၊ ထိုင်းဘက် ပြန်သွားပြီး အလုပ် လုပ်လို့လည်းမရ၊ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာလည်း အလုပ်ရှာမရနဲ့ အခက်အခဲ ကြုံရတယ်လို့လည်း မဌေးဌေးကြွယ်က ပြောပါတယ်။
“အခက်အခဲတော့ ရှိတာပေါ့နော်။ အမျိုးသားကလည်း ဘန်ကောက်မှာနေတာ ၁၅ နှစ်သားလောက်ကတည်းက နေခဲ့တာဆိုတော့ သူက မြန်မာပြည်ရောက်တော့ အလုပ်အကိုင်က မလုပ်စားတတ်တာရယ်။ ပြီးတော့ ဒီနယ်ကလူတွေက အလုပ်တွေဘာတွေ မခေါ်တာရယ်။ အဲ့ဒါနဲ့ အမေ့ဆီမှာပဲ မိသားစုလိုက် နေတာဆိုတော့ အမေကပဲ ကျွေးထားရတာပေါ့။ အကုန်လုံး မိသားစုသုံးယောက်စလုံးကို အမေပဲ ကျွေးထားတာပေါ့။ အခုဆိုရင်တော့ မုန့်ဆိုင်လေးဖွင့််ပြီး ကလေးတွေအတွက် မုန့်လေး ရောင်းတယ် တနိုင်တပိုင်။ ဒီဆိုင်လေးလောက်ပဲ ဖွင့်ထားတယ်။ ဒီမုန့်ဆိုင်လေး ကတော့ ကလေးမုန့်စားတဲ့ ကလေးမုန့်ဖိုးလောက်လေးပဲ ဖွင့်ထားတာပေါ့။”
ဒီလို ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် ပြည်ပနိုင်ငံတွေကနေ ပြန်လာကြတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အတွက် လိုအပ်တဲ့အကူအညီတွေကို အစိုးရ ဒါမှမဟုတ် ရပ်ရွာအလိုက် ကူညီစောင့်ရှောက်တာတွေရော ရှိပါလား။ အစိုးရက ငွေသား ကူညီထောက်ပံ့မယ်လို့ ကြားပေမဲ့ ခုထိတော့ မရသေးဘူးလို့ မဌေးဌေးကြွယ်က ပြောပါတယ်။
“မရဘူးအစ်မ။ သူတို့ကြေညာထားတယ်။ တအိမ်ထောင်တဦးကို ငွေ ၄ သောင်းပေးမယ်ဆိုတာကို လာတော့ ကောက်ခံတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒီလို ပေးတာမရှိဘူး။ ပထမတုန်းက မိသားစု တစုကို ဆန် ၈ ပြည်ပေးတာတော့ ရှိတယ်။ အဲ့ဒါပေးတာကတော့ အိမ်ကအမေက မုဆိုးမ ဆိုတော့ အမေ ရတယ်။ ဒီပြည်တော်ပြန်တွေအတွက်ကတော့ ဘာမှမပါဘူး။ ဘာမှမလာဘူး။ ဒါပေမဲ့ စာရင်းကတော့ အိမ်က မိသားစုအလိုက်ပေါ့နော်။ အမေ့ရဲ့ နာမည်က ထိပ်ဆုံးကဆိုတော့ အမေ့ရဲ့ နာမည်နဲ့ အဲ့ဒီလို ယူသွားတယ်။ ညီမတို့ရပ်ကွက်မှာရှိတဲ့ ဆင်းရဲသားအပိုင်း ပေါ့နော်။ ညီမတို့ရပ်ကွက်ဆိုရင် အဲ့ဒီလိုမျိုး စာရင်းကောက်သွားတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဘာတခုမှ မလာဘူး။”
ဒီလိုအချိန်မှာ ထိုင်းနိုင်ငံ ဘက်မှာ လုပ်ငန်းတချို့ ပြန် ဖွင့်လာနေတဲ့အတွက် ပြန်သွားလုပ်ဖို့ ဆိုတာမှာလည်း နယ်စပ် အသွားအလာတွေ ပိတ်ထားဆဲမို့ ပြန်မရဘူးလို့လည်း မဌေးဌေးကြွယ်က ပြောပါတယ်။ ဒီလို အခက်အခဲကြုံနေရတဲ့ ထိုင်းဘက်ကပြန်လာသူ မြန်မာတွေရှိသလိုဘဲ၊ အိမ်နီးချင်း တရုတ်နိုင်ငံမှာ အလုပ် လုပ်နေရင်း ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် စီးပွားရေး အရောင်းအဝယ်တွေ ထိခိုက်ပြီး နေရပ် ပြန်လာကြရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေလည်း ရှိပါတယ်။ တရုတ်-မြန်မာနယ်စပ် မူဆယ်နဲ့ ရွှေလီမြို့တွေမှာ ၄ နှစ်လောက် နေထိုင် လုပ်ကိုင် ရှာဖွေ စားသောက်နေရာကနေ ကိုဗစ်-၁၉ ကြောင့် နေရပ်ပြန်လာရတဲ့ မကြည်ကြည်မိုး ပြောပြတာကို နားထောင်ကြည့်ရအောင်ပါ။
“ပထမတုန်းက မူဆယ်ဘက်မှာပဲနေတာပါ။ နောက် ရွှေလီထဲကိုပြောင်းသွားတာက ၁ နှစ်ကျော်လောက်ကြာပြီ။ ယောကျ်ားက ကုန်ထမ်းတာလေ။ ယောကျ်ားက ကုန်ထမ်းတော့ သိပ်ပြီး အဆင်မပြေဘူး။ အဲ့ဒါကြောင့် ဟိုဘက် ရွှေလီထဲသွားလို့ရှိရင် ဈေးတွေဘာတွေရောင်းရင် ကောင်းတယ်လို့ အပေါင်းအသင်းတွေကပြောလို့ အဲ့ဒီဘက်မှာ ဈေးသွားရောင်းတာပါ။ အဲ့ဘက်က စက်ရုံတွေမှာ ကလေးတွေကို ဟင်းလေးတွေ ဘာတွေ ချက်ရောင်းတာလေ။ အခန်းငှားပြီးတော့ ဟင်းတွေဘာတွေ ချက်ရောင်းတာပါ။ ဒီ ကိုဗစ်ဖြစ်တဲ့အချိန်မှာ ပက်စ်ပို့စ်တွေ ဘာတွေမရှိလို့ ဖမ်းတာတွေ ရှိတယ်။ အစ်မတို့ကတော့ ပက်စ်ပို့စ်တွေ ဘာတွေ လုပ်ထားတာဆိုတော့ အဖမ်းတော့ မခံရဘူး။ ကိုယ့်ဟာကိုယ် ကိုယ့်အိမ်ထဲမှာကိုယ်နေပြီး အပြင်မထွက်ရဘူးဆိုတော့ လုပ်ကိုင်စားသောက်ဖို့ သိပ်ပြီးထွက်လို့မရတော့ ဒီနောက်ပိုင်းကျတော့ ကျပ်တည်းတာ။ အခုဟာကတော့ ပဲခူးကို ပြန်လာတာဆိုတော့ လောလောဆယ် ဘာလုပ်လို့ လုပ်ရမှန်းကို မသိပါဘူး။ ဈေးရောင်းဈေးဝယ်လေးပဲ လုပ်စားရင်ကောင်းမလား စဉ်းစားနေတာပါ။ တရုတ်ပြည်ကတော့ ပြန်မသွားတော့ဘူး။”
မကြည်ကြည်မိုးကတော့ ရွှေလီက ပြန်လာတာ ရက်ပိုင်းပဲ ရှိပါသေးတယ်။ လောလောဆယ် အစိုးရကသတ်မှတ်ထားတဲ့ Quarantine နေရာတခုမှာ နေ နေရပြီး Quarantine ကာလ ဖြတ်သန်းပြီးရင်တော့ မိသားစု ဆွေမျိုးတွေရှိရာ ပဲခူးမှာပဲ လုပ်ကိုင်စားသောက်မယ်လို့ ပြောပါတယ်။ မိခင်တယောက်ဖြစ်တာကြောင့် ကိုဗစ်ကာလ ရုန်းကန်မှုတွေကြားမှာ သားဖြစ်သူရဲ့ ပညာရေးအတွက် စိုးရိမ်နေသူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
“အသက်က ၆ နှစ်ရှိပြီ။ သူ့ကို ရွှေလီထဲမှာ KG ထားခဲ့တာလေ။ အခု ဒီပြန်ရောက်တော့ ၁ တန်းစတက်မှာပေါ့ ဒီကလေး လေးက။ ကလေးပညာရေးအတွက်ပဲ အစ်မက စိတ်ပူတာပါ။ ကျန်တာကတော့ အစ်မတို့ လှုပ်ရှား ရုန်းကန်ရမှာပေါ့။ ဒီကလေး ပညာရေးကိုပဲ ဆုံးခန်းတိုင်အောင် ထားချင်တာ။ ပဲခူးမှာပဲ ထားမယ်။ သူ့အတွက် စိတ်ပူတာပေါ့ ညီမရယ်။ ဘယ်လို ဘယ်နား ဘယ်ကျောင်းကို ထားရင်ကောင်းမတုန်း။ ဘယ်တော့ဖွင့်မလဲ။ ကျောင်းတွေဖွင့်တဲ့အခါကျတော့ရော လူအစုအဝေးနဲ့ရော ဘယ်လိုစီစဉ်မတုန်း။ အဲ့ဒါတွေနဲ့ စိတ်ပူနေရတာ ဒီကလေးအတွက်။”
မကြည်ကြည်မိုး တို့လို နေရပ်ကို ခုမှ လောလောလတ်လတ် ပြန်ရောက်လာပြီး ရှေ့ရေးအတွက် ပူပင်နေကြရသူတွေ ရှိသလို၊ အစောပိုင်းကာလကတည်းက ပြန်ရောက်လာပြီး အလုပ်လက်မဲ့ အခက်အခဲ တွေ့နေသူတွေကလည်း ဒုနဲဒေး ရှိနေတာပါ။ အလုပ်အကိုင် ရေရေရာရာ မရှိတာ လတွေနဲ့ ချီလာပြီဖြစ်တဲ့ မဌေးဌေးကြွယ်တို့ ဇနီးမောင်နှံ ဆိုရင် အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမ ျှ မိသားစု အကျပ်အတည်း ပိုဆိုးလာတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ဝင်ငွေက တစ်လ တစ်လဆို တော်တော် ထိခိုက်တယ်။ အခက်အခဲ တော်တော်ကြုံရတယ်။ ထိုင်းမှာက ပိုက်ဆံပိုပြီးတော့ များတာပေါ့နော်။ အမျိုးသားအလုပ်ဆိုရင် ထိုင်းပိုက်ဆံနဲ့ မြန်မာငွေ လဲလိုက်တယ်ဆိုရင် တစ်လကို မြန်မာငွေ ၅ သိန်း ၆ သိန်းလောက် ပို့နိုင်တယ်။ အခုဘာတွေ လိုအပ်မလဲဆိုရင်တော့ ကိုယ့်မှာက ငွေရေးကြေးရေး အခက်အခဲပါပဲ။ ငွေက မြန်မာပြည်မှာဆိုရင် သိတဲ့အတိုင်းပဲလေ။ ပိုက်ဆံ ချေးတယ်ဆိုရင် အတိုးက တစ်လ ပုံမှန် တက်နေတာ။ ကိုယ့်ထက် မရှိဆင်းရဲသားတွေ ဆိုရင် ပိုတောင်မှများပါတယ်။ အဲ့ဒီလိုမျိုးဆိုတော့ ငွေရေးကြေးရေး လာထောက်ပံ့တာမျိုး မရှိဆင်းရဲသားတွေကို ပိုပြီးတော့ ထောက်ပံ့ပေးစေချင်တာပေါ့နော်။ ကိုယ့်ရပ်ကွက်ထဲမှာဆိုရင် ကိုယ့်ထက်မရှိဆင်းရဲသားတွေလည်း ရှိတယ်လေ။ သူတို့ကတော့ မေ ျှာ်မှန်းတာပေါ့။ တစ်အိမ်ထောင်ကို ငွေ ၄ သောင်းရမယ်ဆိုတော့။ အဲ့ဒီလိုကြေညာထားတယ်။ လိုင်းပေါ်မှာလည်း တစ်အိမ်ထောင် ၄ သောင်းနဲ့ သူတို့က ကြေညာထားပြီးတော့ အခုကတော့ တစ်ခုမှ မရလိုက်ကြဘူးပေါ့ အဲ့ဒီလိုမျိုး။ ပြီးရင်လည်း ဒီဘက်မှာ ပိုဆိုးတာက ထိုင်းပြန်တွေ၊ နိုင်ငံခြားပြန်တွေ ဆိုရင် အလုပ်တွေကို ဘယ်သူမှမခေါ်ကြဘူး။”
အစောပိုင်း ပြန်ရောက်လာချိန်ကဆိုရင် ပြည်တော်ပြန်တွေဖြစ်တဲ့အတွက် ရောဂါပိုးရှိသူတွေလို အထင်ခံခဲ့ရတာမျိုးနဲ့တောင် ကြုံရတယ်လို့လည်း မဌေးဌေးကြွယ်က ပြောပါတယ်။
“ညီမတို့ ပြန်လာတဲ့အချိန်တွေတုန်းက တော့ ထိုင်းပြန်တွေမှာ ဒီရောဂါ မတွေ့သေးဘူးပေါ့နော်။ တွေ့တာဆိုလို့ ဟို နိုင်ငံကြီးတွေကနေ ပြန်လာတဲ့သူတွေမှာ ရောဂါပိုး တွေ့တာ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူတို့က နိုင်ငံပြန်သား ဆိုရင် အကုန်လုံးကို ရောဂါသည်လို့ပဲ သူတို့ထင်တာကိုတော့ ကြုံဖူးပါတယ်။”
ကိုဗစ်-၁၉ ကာလမှာကတော့ ထိုင်းကပြန်လာတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ တရုတ်၊ မလေးရှား၊ စင်ကာပူ၊ ကိုရီးယား၊ ဂျပန် ဘယ်နိုင်ငံကပဲပြန်လာလာ ပြည်တော်ပြန်တွေအတွက် အနည်းနဲ့အများ အခက်အခဲ ကြုံကြရတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီအခြေအနေကြီး အမြန်ဆုံး ပြန်လည် ကောင်းမွန်ပြီး အားလုံး အဆင်ပြေစေချင်တယ်လို့လည်း မကြည်ကြည်မိုးက ပြောပါတယ်။
“ကမ္ဘာနဲ့အဝှမ်းကြီး ဒီလိုကြီး ဒုက္ခတွေ ရောက်ကုန်တာဆိုတော့ ဒါကြီးကိုပဲ မြန်မြန် ပြီးဆုံးပါစေပဲ ဆုတောင်းပါတယ်ညီမရယ်။”
လက်ရှိမှာတော့ ကမ္ဘာတဝှမ်း ဒီရောဂါကူးစက်မှုတွေကို သိသိသာသာ ထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့အခြေအနေကို မရောက်သေးတာကြောင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အရင်လို အပြည့်အဝ ပြန်ဖြစ်လာဖို့ နိုင်ငံအသီးသီးမှာ ရုန်းကန်နေကြရဆဲဖြစ်ပါတယ်။ မကြုံစဖူးကြုံရတဲ့ အခြေအနေ ဖြစ်သလို၊ ရိုက်ခတ်မှု ပမာဏကြီးမားပြီး ခန့်မှန်းရခက်တဲ့ အခြေအနေ ဖြစ်တာကြောင့်လည်း ခုလိုအချိန်မှာ ပြန်တော်ပြန်တွေ အပါအဝင် လူသားတိုင်း အကျပ်အတည်းကြုံနေကြရတာပါ။ ဒါကြောင့် ဒီရောဂါ ကာကွယ် ကုသနိုင်တဲ့ဆေးဝါးတွေ အမြန်ဆုံး တွေ့ရှိပြီး အကျပ်အတည်းတွေကို ဖြေရှင်းကိုင်တွယ်နိုင်ဖို့ အရေးကြီးနေတယ်ဆိုတာကို တင်ပြရင်းနဲ့ပဲ ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲရပ်နားခွင့်ပြုပါရှင်။ ကျမ ခင်ဖြူထွေးပါရှင်။
=================================
ကိုဗဈကာလ ပွညျတောျပွနျ အမြိုးသမီးတခြို့ရဲ့ အတှေ့အကွုံ
ကမ်ဘာတဝှမျး ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျပြံ့နှံ့မှုတှကွေောင့ျ စကျရုံ အလုပျရုံတှနေဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ အမြားအပွား ပိတျပဈလိုကျရတာမှာ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှမှော သှားရောကျ အလုပျ လုပျနကွေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှေ သောငျးနဲ့ခြီ အလုပျလကျမဲ့ဖွဈပွီး နရေပျ ပွနျလာနကွေရပါတယျ။ ဒီလိုပွနျလာနကွေရပမေဲ့လို့ လကျရှိ တိုငျးပွညျတှငျးမှာကလညျး အလုပျအကိုငျ အခှင့ျအလမျးတှေ နညျးပါးနတောကွောင့ျ ပွညျတောျပွနျတှေ အမြားအပွား အလုပျလကျမဲ့ ဘဝနဲ့ စားဝတျနရေေး အခကျကွုံကွရပါတယျ။ ကိုဗဈ-၁၉ ရောဂါ ကူးစကျမှုတှကွေောင့ျ နရေပျပွနျလာရကွတဲ့ မွနျမာ အမြိုးသမီးတခြို့ရဲ့ အတှေ့အကွုံတှကေို ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက စုစညျး တငျဆကျထားပါတယျ။
ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှုတှကွေောင့ျ ဖွဈလာတဲ့ စီးပှားရေးအပေါျ ရိုကျခတျမှုတှေ နိုငျငံတိုငျးလိုလို ကွုံတှေ့ကွရသလို၊ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမား သနျးနဲ့ခြီ ရှိနတေဲ့ အိမျနီးခငြျး ထိုငျးနိုငျငံမှာဆိုရငျလညျး အသှားအလာတှေ ကန့ျသတျ၊ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ ပိတျပဈလိုကျရပွီး အရေးပေါျ အခွအေနေ လနဲ့ခြီ ကွညောရတဲ့အထိ ဖွဈခဲ့တာပါ။ အဲ့ဒီလို လုပျငနျးတှေ ရပျနားသှားတဲ့ကာလအတှငျး အလုပျလကျမဲ့ဖွဈပွီး အခကျအခဲ ကွုံကွရတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှေ အမြားအပွား နရေပျပွနျခဲ့ကွရသလို၊ ဒီအထဲမှာ မဌေးဌေးကွှယျတို့ ဇနီးမောငျနှံလညျး ပါ ပါတယျ။
''မတျလထဲက ပွနျရောကျတယျ။ ပွနျရောကျတော့ ဒီဘကျမှာ Quarantine ၁၄ ရကျ ဝငျရတယျ။ အဲ့ဒီကတညျးက မွနျမာပွညျမှာ Quarantine တှေ ဝငျရတော့မယျဆိုပွီး ကိုယျတှရေောကျတဲ့ အခြိနျနဲ့ သှားကွုံတော့ Quarantine ဝငျလိုကျရတယျ။ အစောပိုငျး ပထမပွနျလာတဲ့ သူတှတေုနျးက လူက သိပျမကပြျသေးဘူး။ ညီမတို့ပွနျတဲ့အခြိနျ ရောကျတော့မှ ကားခတှလေညျး ဈေးတှေ တကျကုနျတယျ။ မပွောဘဲနဲ့ပေါ့နောျ။ ကားသမားက မပွောဘဲနဲ့ ဈေးတှတေကျကုနျတာတှေ ရှိတယျ။''
ဒါကတော့ ထိုငျးနိုငျငံမှာ အလုပျလုပျပွီး ကိုဗဈကာလမှာ နရေပျ ပွနျရောကျလာတဲ့ ညောငျလေးပငျမွို့က မဌေးဌေးကွှယျ ပွောပွခဲ့တာပါ။ ဒီလိုထိုငျးကနေ ပွနျလာခဲ့တဲ့အခြိနျဟာ သငျ်ကွနျကာလနဲ့ သိပျမဝေးတော့သလို၊ ထိုငျးနိုငျငံမှာ သငျ်ကွနျရကျကာလဆိုရငျ အလုပျတှလေညျး ပိတျလေ့ရှိတာကွောင့ျ သငျ်ကွနျ ပိတျရကျပွီးရငျတော့ ထိုငျးဘကျပွနျသှား အလုပျ လုပျနိုငျဖို့ မေ ြှာျလင့ျခဲ့တယျလို့လညျး မဌေးဌေးကွှယျက ပွောပါတယျ။
“ဟိုမှာက ကော့ဆနျးလေ။ ကော့ဆနျးဆိုတော့ အိမျဆောကျတဲ့နရောရယျ၊ လမျးလုပျတဲ့နရောတှမှော လုပျရတယျ။ ညီမတို့က အိမျဆောကျတာဆိုရငျ အန်တရာယျမြားလို့ အိမျဆောကျတဲ့အလုပျ မလုပျဘူး။ လမျးလုပျတဲ့ အလုပျမှာလုပျတယျ။ တနှဈလောကျပဲရှိသေးတယျ။ လိုကျသှားတာ။ အဲ့ဒီမှာ အမြိုးသားရှိတော့ သူတို့ဆီသှားရငျး၊ အလုပျသှားလုပျရငျးနဲ့ မွနျမာနိုငျငံကို ခန ပွနျလာမယျဆိုပွီး အဲ့ဒီလို ရညျမှနျးထားတာပေါ့။ ကိုယျတှကေ ဒီကို ပွနျလာမယျ။ မိသားစုတှကေိုလညျး ဒီဘကျမှာ ကိုဗဈ-၁၉ ကွောင့ျ စိတျပူလို့။ ပွီးတော့ ကလေးလညျး ရှိနတေယျဆိုတော့ အပွငျထှကျရငျ တခုခုဖွဈမှာစိုးတော့ မိသားစု စိတျပူတာတှလေညျး ပါတယျ။ ထိုငျးဘကျ ပွနျလာရလိမ့ျမယျလို့လညျး မေ ြှာျမှနျးထားပွီးတော့ အဲ့ဒီလိုပဲပေါ့နောျ။ လမျးကတော့ ဖှင့ျမှာပဲဆိုပွီး အဲဒီလိုမေ ြှာျမှနျးခကြျလညျး ပါတယျ။ အဲ့ဒါ လမျးမှာကတြော့ အခကျအခဲကတော့ ပိုကျဆံ ငှရေေးကွေးရေးပေါ့။ ကိုယျလညျး ဒီမှာ အကွှေးတှနေဲ့။ ထိုငျးဘကျတကျသှားတာ အကွှေးတောငျ မကြသေေးဘူးလေ။ အဲ့ဒီလို ပွူနာ အခကျအခဲလေးတှေ။ ပိုကျဆံ ငှရေေးကွေးရေး အခကျအခဲတှေ တော့ ရှိတယျ။''
ဒီလိုနဲ့ မတျလထဲကနေ နရေပျမွနျမာနိုငျငံကို ပွနျရောကျလာခဲ့တာ အခုဆိုရငျတော့ ၃ လကြောျလာပမေဲ့၊ ထိုငျးဘကျ ပွနျသှားပွီး အလုပျ လုပျလို့လညျးမရ၊ မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာလညျး အလုပျရှာမရနဲ့ အခကျအခဲ ကွုံရတယျလို့လညျး မဌေးဌေးကွှယျက ပွောပါတယျ။
“အခကျအခဲတော့ ရှိတာပေါ့နောျ။ အမြိုးသားကလညျး ဘနျကောကျမှာနတော ၁၅ နှဈသားလောကျကတညျးက နခေဲ့တာဆိုတော့ သူက မွနျမာပွညျရောကျတော့ အလုပျအကိုငျက မလုပျစားတတျတာရယျ။ ပွီးတော့ ဒီနယျကလူတှကေ အလုပျတှဘောတှေ မခေါျတာရယျ။ အဲ့ဒါနဲ့ အမေ့ဆီမှာပဲ မိသားစုလိုကျ နတောဆိုတော့ အမကေပဲ ကြှေးထားရတာပေါ့။ အကုနျလုံး မိသားစုသုံးယောကျစလုံးကို အမပေဲ ကြှေးထားတာပေါ့။ အခုဆိုရငျတော့ မုန့ျဆိုငျလေးဖှငျ့ျပွီး ကလေးတှအေတှကျ မုန့ျလေး ရောငျးတယျ တနိုငျတပိုငျ။ ဒီဆိုငျလေးလောကျပဲ ဖှင့ျထားတယျ။ ဒီမုန့ျဆိုငျလေး ကတော့ ကလေးမုန့ျစားတဲ့ ကလေးမုန့ျဖိုးလောကျလေးပဲ ဖှင့ျထားတာပေါ့။”
ဒီလို ကိုဗဈ-၁၉ ကွောင့ျ ပွညျပနိုငျငံတှကေနေ ပွနျလာကွတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှေ အတှကျ လိုအပျတဲ့အကူအညီတှကေို အစိုးရ ဒါမှမဟုတျ ရပျရှာအလိုကျ ကူညီစောင့ျရှောကျတာတှရေော ရှိပါလား။ အစိုးရက ငှသေား ကူညီထောကျပံ့မယျလို့ ကွားပမေဲ့ ခုထိတော့ မရသေးဘူးလို့ မဌေးဌေးကွှယျက ပွောပါတယျ။
“မရဘူးအဈမ။ သူတို့ကွညောထားတယျ။ တအိမျထောငျတဦးကို ငှေ ၄ သောငျးပေးမယျဆိုတာကို လာတော့ ကောကျခံတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲ့ဒီလို ပေးတာမရှိဘူး။ ပထမတုနျးက မိသားစု တစုကို ဆနျ ၈ ပွညျပေးတာတော့ ရှိတယျ။ အဲ့ဒါပေးတာကတော့ အိမျကအမကေ မုဆိုးမ ဆိုတော့ အမေ ရတယျ။ ဒီပွညျတောျပွနျတှအေတှကျကတော့ ဘာမှမပါဘူး။ ဘာမှမလာဘူး။ ဒါပမေဲ့ စာရငျးကတော့ အိမျက မိသားစုအလိုကျပေါ့နောျ။ အမေ့ရဲ့ နာမညျက ထိပျဆုံးကဆိုတော့ အမေ့ရဲ့ နာမညျနဲ့ အဲ့ဒီလို ယူသှားတယျ။ ညီမတို့ရပျကှကျမှာရှိတဲ့ ဆငျးရဲသားအပိုငျး ပေါ့နောျ။ ညီမတို့ရပျကှကျဆိုရငျ အဲ့ဒီလိုမြိုး စာရငျးကောကျသှားတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဘာတခုမှ မလာဘူး။”
ဒီလိုအခြိနျမှာ ထိုငျးနိုငျငံ ဘကျမှာ လုပျငနျးတခြို့ ပွနျ ဖှင့ျလာနတေဲ့အတှကျ ပွနျသှားလုပျဖို့ ဆိုတာမှာလညျး နယျစပျ အသှားအလာတှေ ပိတျထားဆဲမို့ ပွနျမရဘူးလို့လညျး မဌေးဌေးကွှယျက ပွောပါတယျ။ ဒီလို အခကျအခဲကွုံနရေတဲ့ ထိုငျးဘကျကပွနျလာသူ မွနျမာတှရှေိသလိုဘဲ၊ အိမျနီးခငြျး တရုတျနိုငျငံမှာ အလုပျ လုပျနရေငျး ကိုဗဈ-၁၉ ကွောင့ျ စီးပှားရေး အရောငျးအဝယျတှေ ထိခိုကျပွီး နရေပျ ပွနျလာကွရတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှလေညျး ရှိပါတယျ။ တရုတျ-မွနျမာနယျစပျ မူဆယျနဲ့ ရှှလေီမွို့တှမှော ၄ နှဈလောကျ နထေိုငျ လုပျကိုငျ ရှာဖှေ စားသောကျနရောကနေ ကိုဗဈ-၁၉ ကွောင့ျ နရေပျပွနျလာရတဲ့ မကွညျကွညျမိုး ပွောပွတာကို နားထောငျကွည့ျရအောငျပါ။
“ပထမတုနျးက မူဆယျဘကျမှာပဲနတောပါ။ နောကျ ရှှလေီထဲကိုပွောငျးသှားတာက ၁ နှဈကြောျလောကျကွာပွီ။ ယောကြျားက ကုနျထမျးတာလေ။ ယောကြျားက ကုနျထမျးတော့ သိပျပွီး အဆငျမပွဘေူး။ အဲ့ဒါကွောင့ျ ဟိုဘကျ ရှှလေီထဲသှားလို့ရှိရငျ ဈေးတှဘောတှရေောငျးရငျ ကောငျးတယျလို့ အပေါငျးအသငျးတှကေပွောလို့ အဲ့ဒီဘကျမှာ ဈေးသှားရောငျးတာပါ။ အဲ့ဘကျက စကျရုံတှမှော ကလေးတှကေို ဟငျးလေးတှေ ဘာတှေ ခကြျရောငျးတာလေ။ အခနျးငှားပွီးတော့ ဟငျးတှဘောတှေ ခကြျရောငျးတာပါ။ ဒီ ကိုဗဈဖွဈတဲ့အခြိနျမှာ ပကျဈပို့ဈတှေ ဘာတှမေရှိလို့ ဖမျးတာတှေ ရှိတယျ။ အဈမတို့ကတော့ ပကျဈပို့ဈတှေ ဘာတှေ လုပျထားတာဆိုတော့ အဖမျးတော့ မခံရဘူး။ ကိုယ့ျဟာကိုယျ ကိုယ့ျအိမျထဲမှာကိုယျနပွေီး အပွငျမထှကျရဘူးဆိုတော့ လုပျကိုငျစားသောကျဖို့ သိပျပွီးထှကျလို့မရတော့ ဒီနောကျပိုငျးကတြော့ ကပြျတညျးတာ။ အခုဟာကတော့ ပဲခူးကို ပွနျလာတာဆိုတော့ လောလောဆယျ ဘာလုပျလို့ လုပျရမှနျးကို မသိပါဘူး။ ဈေးရောငျးဈေးဝယျလေးပဲ လုပျစားရငျကောငျးမလား စဉျးစားနတောပါ။ တရုတျပွညျကတော့ ပွနျမသှားတော့ဘူး။”
မကွညျကွညျမိုးကတော့ ရှှလေီက ပွနျလာတာ ရကျပိုငျးပဲ ရှိပါသေးတယျ။ လောလောဆယျ အစိုးရကသတျမှတျထားတဲ့ Quarantine နရောတခုမှာ နေ နရေပွီး Quarantine ကာလ ဖွတျသနျးပွီးရငျတော့ မိသားစု ဆှမြေိုးတှရှေိရာ ပဲခူးမှာပဲ လုပျကိုငျစားသောကျမယျလို့ ပွောပါတယျ။ မိခငျတယောကျဖွဈတာကွောင့ျ ကိုဗဈကာလ ရုနျးကနျမှုတှကွေားမှာ သားဖွဈသူရဲ့ ပညာရေးအတှကျ စိုးရိမျနသေူလညျး ဖွဈပါတယျ။
“အသကျက ၆ နှဈရှိပွီ။ သူ့ကို ရှှလေီထဲမှာ KG ထားခဲ့တာလေ။ အခု ဒီပွနျရောကျတော့ ၁ တနျးစတကျမှာပေါ့ ဒီကလေး လေးက။ ကလေးပညာရေးအတှကျပဲ အဈမက စိတျပူတာပါ။ ကနြျတာကတော့ အဈမတို့ လှုပျရှား ရုနျးကနျရမှာပေါ့။ ဒီကလေး ပညာရေးကိုပဲ ဆုံးခနျးတိုငျအောငျ ထားခငြျတာ။ ပဲခူးမှာပဲ ထားမယျ။ သူ့အတှကျ စိတျပူတာပေါ့ ညီမရယျ။ ဘယျလို ဘယျနား ဘယျကြောငျးကို ထားရငျကောငျးမတုနျး။ ဘယျတော့ဖှင့ျမလဲ။ ကြောငျးတှဖှေင့ျတဲ့အခါကတြော့ရော လူအစုအဝေးနဲ့ရော ဘယျလိုစီစဉျမတုနျး။ အဲ့ဒါတှနေဲ့ စိတျပူနရေတာ ဒီကလေးအတှကျ။”
မကွညျကွညျမိုး တို့လို နရေပျကို ခုမှ လောလောလတျလတျ ပွနျရောကျလာပွီး ရှေ့ရေးအတှကျ ပူပငျနကွေရသူတှေ ရှိသလို၊ အစောပိုငျးကာလကတညျးက ပွနျရောကျလာပွီး အလုပျလကျမဲ့ အခကျအခဲ တှေ့နသေူတှကေလညျး ဒုနဲဒေး ရှိနတောပါ။ အလုပျအကိုငျ ရရေရောရာ မရှိတာ လတှနေဲ့ ခြီလာပွီဖွဈတဲ့ မဌေးဌေးကွှယျတို့ ဇနီးမောငျနှံ ဆိုရငျ အခြိနျကွာလာတာနဲ့အမ ြှ မိသားစု အကပြျအတညျး ပိုဆိုးလာတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“ဝငျငှကေ တဈလ တဈလဆို တောျတောျ ထိခိုကျတယျ။ အခကျအခဲ တောျတောျကွုံရတယျ။ ထိုငျးမှာက ပိုကျဆံပိုပွီးတော့ မြားတာပေါ့နောျ။ အမြိုးသားအလုပျဆိုရငျ ထိုငျးပိုကျဆံနဲ့ မွနျမာငှေ လဲလိုကျတယျဆိုရငျ တဈလကို မွနျမာငှေ ၅ သိနျး ၆ သိနျးလောကျ ပို့နိုငျတယျ။ အခုဘာတှေ လိုအပျမလဲဆိုရငျတော့ ကိုယ့ျမှာက ငှရေေးကွေးရေး အခကျအခဲပါပဲ။ ငှကေ မွနျမာပွညျမှာဆိုရငျ သိတဲ့အတိုငျးပဲလေ။ ပိုကျဆံ ခြေးတယျဆိုရငျ အတိုးက တဈလ ပုံမှနျ တကျနတော။ ကိုယ့ျထကျ မရှိဆငျးရဲသားတှေ ဆိုရငျ ပိုတောငျမှမြားပါတယျ။ အဲ့ဒီလိုမြိုးဆိုတော့ ငှရေေးကွေးရေး လာထောကျပံ့တာမြိုး မရှိဆငျးရဲသားတှကေို ပိုပွီးတော့ ထောကျပံ့ပေးစခေငြျတာပေါ့နောျ။ ကိုယ့ျရပျကှကျထဲမှာဆိုရငျ ကိုယ့ျထကျမရှိဆငျးရဲသားတှလေညျး ရှိတယျလေ။ သူတို့ကတော့ မေ ြှာျမှနျးတာပေါ့။ တဈအိမျထောငျကို ငှေ ၄ သောငျးရမယျဆိုတော့။ အဲ့ဒီလိုကွညောထားတယျ။ လိုငျးပေါျမှာလညျး တဈအိမျထောငျ ၄ သောငျးနဲ့ သူတို့က ကွညောထားပွီးတော့ အခုကတော့ တဈခုမှ မရလိုကျကွဘူးပေါ့ အဲ့ဒီလိုမြိုး။ ပွီးရငျလညျး ဒီဘကျမှာ ပိုဆိုးတာက ထိုငျးပွနျတှေ၊ နိုငျငံခွားပွနျတှေ ဆိုရငျ အလုပျတှကေို ဘယျသူမှမခေါျကွဘူး။”
အစောပိုငျး ပွနျရောကျလာခြိနျကဆိုရငျ ပွညျတောျပွနျတှဖွေဈတဲ့အတှကျ ရောဂါပိုးရှိသူတှလေို အထငျခံခဲ့ရတာမြိုးနဲ့တောငျ ကွုံရတယျလို့လညျး မဌေးဌေးကွှယျက ပွောပါတယျ။
“ညီမတို့ ပွနျလာတဲ့အခြိနျတှတေုနျးက တော့ ထိုငျးပွနျတှမှော ဒီရောဂါ မတှေ့သေးဘူးပေါ့နောျ။ တှေ့တာဆိုလို့ ဟို နိုငျငံကွီးတှကေနေ ပွနျလာတဲ့သူတှမှော ရောဂါပိုး တှေ့တာ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ သူတို့က နိုငျငံပွနျသား ဆိုရငျ အကုနျလုံးကို ရောဂါသညျလို့ပဲ သူတို့ထငျတာကိုတော့ ကွုံဖူးပါတယျ။”
ကိုဗဈ-၁၉ ကာလမှာကတော့ ထိုငျးကပွနျလာတာပဲဖွဈဖွဈ၊ တရုတျ၊ မလေးရှား၊ စငျကာပူ၊ ကိုရီးယား၊ ဂပြနျ ဘယျနိုငျငံကပဲပွနျလာလာ ပွညျတောျပွနျတှအေတှကျ အနညျးနဲ့အမြား အခကျအခဲ ကွုံကွရတာဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီအခွအေနကွေီး အမွနျဆုံး ပွနျလညျ ကောငျးမှနျပွီး အားလုံး အဆငျပွစေခေငြျတယျလို့လညျး မကွညျကွညျမိုးက ပွောပါတယျ။
“ကမ်ဘာနဲ့အဝှမျးကွီး ဒီလိုကွီး ဒုက်ခတှေ ရောကျကုနျတာဆိုတော့ ဒါကွီးကိုပဲ မွနျမွနျ ပွီးဆုံးပါစပေဲ ဆုတောငျးပါတယျညီမရယျ။”
လကျရှိမှာတော့ ကမ်ဘာတဝှမျး ဒီရောဂါကူးစကျမှုတှကေို သိသိသာသာ ထိနျးခြုပျနိုငျတဲ့အခွအေနကေို မရောကျသေးတာကွောင့ျ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ အရငျလို အပွည့ျအဝ ပွနျဖွဈလာဖို့ နိုငျငံအသီးသီးမှာ ရုနျးကနျနကွေရဆဲဖွဈပါတယျ။ မကွုံစဖူးကွုံရတဲ့ အခွအေနေ ဖွဈသလို၊ ရိုကျခတျမှု ပမာဏကွီးမားပွီး ခန့ျမှနျးရခကျတဲ့ အခွအေနေ ဖွဈတာကွောင့ျလညျး ခုလိုအခြိနျမှာ ပွနျတောျပွနျတှေ အပါအဝငျ လူသားတိုငျး အကပြျအတညျးကွုံနကွေရတာပါ။ ဒါကွောင့ျ ဒီရောဂါ ကာကှယျ ကုသနိုငျတဲ့ဆေးဝါးတှေ အမွနျဆုံး တှေ့ရှိပွီး အကပြျအတညျးတှကေို ဖွရှေငျးကိုငျတှယျနိုငျဖို့ အရေးကွီးနတေယျဆိုတာကို တငျပွရငျးနဲ့ပဲ ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲရပျနားခှင့ျပွုပါရှငျ။ ကမြ ခငျဖွူထှေးပါရှငျ။
