(Zawgyi/Unicode)
ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံးရဲ့ အခု နောက်ဆုံးနေ့ အပြန်အလှန်ကြားနာပွဲ မြန်မာရဲ့ နောက်ဆုံးပိတ် လျှောက်လဲချက်ကို မြန်မာ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ၆ မိနစ်ကျော်ကြာ ပြောဆိုပြီး တဘက်က စွပ်စွဲချက်တွေအပေါ်မှာ ထူးထူးခြားခြား ထပ်ငြင်းဆိုခဲ့တာမရှိပါဘူး။ စုံစမ်းမှုတွေနဲ့ တရားစီရင်ရေးကိစ္စမှာ လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို မျက်ကွယ်ပြုထားလို့ မရနိုင်ဘူးဆိုတာကိုပဲ ငြင်းဆိုသွားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံတွင်း စစ်တပ်ရဲ့တရားစီရင်မှုဟာ ခိုင်ခိုင်မာမာရှိနေပြီးတော့ အရပ်ဘက်တရားစီရင်ရေးနဲ့ သီးခြားဖြစ်နေတယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။ ရခိုင်မြောက်ပိုင်းက စွပ်စွဲချက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဂူတာပြင်ကျေးရွာ သတ်ဖြတ်မှုကိစ္စကို စစ်တရားရုံးက လက်ရှိ စစ်ဆေးနေပြီး နောက်ထပ်သီတင်းပတ်တွေထဲမှာ ထပ်အရေးယူမှုတွေ ပေါ်လာမယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။ ကိုသားညွှန့်ဦးက အပြည့်အစုံတင်ပြမှာပါ ။
လက်ရှိ ICJ တရားရုံးမှာ လက်ခံကြားနာမယ်ဆိုတဲ့ စာရင်းကနေ မြန်မာကို ပယ်ဖျက်ပေးဖို့နဲ့၊ Gambia တောင်းဆိုထားတဲ့ ကြားဖြတ်အရေးယူဆောင်ရွက်ချက်ကို ပယ်ဖျက်ပေးဖို့ကိုပဲ မြန်မာကိုယ်စားလှယ် အဖွဲ့ခေါင်းဆောင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က တရားရုံးကို တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာ ဥပဒေအကျိုးဆောင် ရှေ့နေ Christopher Staker ရဲ့ လျှောက်လဲချက်မှာတော့ ဂမ်ဘီယာအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကို ICJ မှာ စွဲဆိုခွင့်မရှိဘူးဆိုတာနဲ့ ICJ မှာ ဒီကိစ္စကို လက်ခံ စီရင်ပိုင်ခွင့်မရှိဘူးဆိုတာတွေကို ထပ်မံ အားဖြည့်လျှောက်လဲပါတယ်။
အထူးသဖြင့်တော့ Gambia ဟာ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု ပဋိညာဉ် စာချုပ်အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် သူ့သဘောအတိုင်း စွဲဆိုတာမဟုတ်ဘဲ OIC အပါအဝင် တခြားလူပုဂ္ဂိုလ် အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ အမည်မဖော်တဲ့ တခြားအဖွဲ့တွေရဲ့ ထောက်ပံ့မှုနဲ့ လုပ်ဆောင်တာလို့ ထပ်ပြောပါတယ်။
အလားတူပဲ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ပဋိညာဉ်စာချုပ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံက လက်မှတ်ထိုးဖို့ ချန်လှပ်ထားတဲ့ အပိုဒ်ခွဲ နံပတ် ၈ အကြောင်း ထပ်ရှင်းပြီးတော့ အဲဒီစာပိုဒ်ကို လက်မှတ်မထိုးထားတဲ့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံကို အခြားနိုင်ငံတခုက တရားစွဲလို့မရဘူးလို့ ထပ်ငြင်းပါတယ်။ တခြား နယ်မြေဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုကိစ္စ သာဓကတွေနဲ့ ICJ အခုကိစ္စ ရောထွေးဖို့ မလိုကြောင်းလည်း လျှောက်လဲပါတယ်။
ထို့အတူပဲ Gambia ရဲ့ ဒီကြားဖြတ်အရေးယူဆောင်ရွက်မှုများ ချမှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုချက်ဟာ ICJ တရားရုံးတော်ကို တကယ်တမ်း အလေးထားရမယ့် ကိစ္စတွေမှာ စဉ်းစားခွင့်မပေးဘဲ အလောတကြီး ဆုံးဖြတ်ချက်ချပေးဖို့ တွန်းအားပေးနေတဲ့ သဘောဖြစ်နေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
မြန်မာဘက်က ဒုတိယရှေ့နေတဦးဖြစ်တဲ့ William Schabas ကတော့ Gambia စွဲဆိုချက်တွေမှာ အဓိက ကိုးကားချက်ဖြစ်တဲ့ ကုလ အချက်အလက်ရှာဖွေရေး မစ်ရှင် ၂၀၁၉ ခုနှစ် အစီရင်ခံစာရဲ့ အားနည်းချက်တွေကို ထောက်ပြပြီးတော့ မြန်မာမှာ အခုနှစ်ပိုင်းတွင်းမှာ မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ရည်မှန်းချက်တွေ ပိုများလာတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်ကို ပယ်ချပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂရဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ကာကွယ်တားဆီးရေး အထူးအကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ လုပ်ငန်းရပ်တွေမှာလဲ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ပတ်သက်လို့ တစုံတရာ ပြောကြားမှု ၁၅ လ တိုင်တိုင် မရှိကြောင်း ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။ အမုန်းတရား ပျံ့ပွားမှုဆိုတာ မြန်မာတခုတည်းမဟုတ်ဘဲ နိုင်ငံအနှံ့မှာ ဖြစ်နေတာ၊ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်ဆိုတဲ့ အချက်နဲ့လည်း ယှဉ်တွဲပြီးတော့ ရှုပ်ထွေးစွာ ဖြစ်နေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အမုန်းစကားတွေ ဖြန့်နေတာ အစိုးရမဟုတ်ပဲ လူတဦးချင်း လုပ်ရပ်ဖြစ်တယ်လို့လည်း ချေပပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ၁၉၉၃ တုန်းက Bosnia ကိစ္စမှာ ကြားဖြတ်အရေးယူဆောင်ရွက်မှုလုပ်ဖို့ ICJ ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ပေးခဲ့တာကို သာဓကအနေနဲ့ မယူသင့်ကြောင်း၊ ၂၆ နှစ် ကြာပြီးတဲ့အချိန်မှာ ICJ အနေနဲ့ မှန်ကန်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေဟာ ချသင့်ကြောင်း ပြောခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာဘက်က အခုလို ပြန်လည်ချေပပြောဆိုမှုပြီးတဲ့နောက် မြန်မာ-ဂမ်ဘီယာ ရဲ့ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုတားဆီးရေးစာချုပ် ချိုးဖောက်မှုစွဲချက် ပထမအကြော့ကြားနာမှု ပြီးဆုံးပါတယ်။
Gambia က တောင်းဆိုထားတဲ့ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုများ ကြိုတင်ကာကွယ်မှုအတွက် လိုအပ်တဲ့ ကြားဖြတ်တောင်းဆိုမှုတွေကိုတော့ တရားရုံးအနေနဲ့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ အချိန် အတွင်းမှာ ချမှတ်ပေးမယ်လို့ တရားသူကြီးက ပြောသွားပါတယ်။ ဘယ်နေ့ ဘယ်ရက်ဆို တာကိုတော့ သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံတွေကို အကြောင်းကြားမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
..................
ICJ ပထမအကြော့ ကွားနာမှု မွနျမာအဆုံးသတျလြှောကျလဲ
(Unicode)
ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံးရဲ့ အခု နောကျဆုံးနေ့ အပွနျအလှနျကွားနာပှဲ မွနျမာရဲ့ နောကျဆုံးပိတျ လြှောကျလဲခကြျကို မွနျမာ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက ၆ မိနဈကြောျကွာ ပွောဆိုပွီး တဘကျက စှပျစှဲခကြျတှအေပေါျမှာ ထူးထူးခွားခွား ထပျငွငျးဆိုခဲ့တာမရှိပါဘူး။ စုံစမျးမှုတှနေဲ့ တရားစီရငျရေးကိစ်စမှာ လကျရှိ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကေို မကြျကှယျပွုထားလို့ မရနိုငျဘူးဆိုတာကိုပဲ ငွငျးဆိုသှားပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး စဈတပျရဲ့တရားစီရငျမှုဟာ ခိုငျခိုငျမာမာရှိနပွေီးတော့ အရပျဘကျတရားစီရငျရေးနဲ့ သီးခွားဖွဈနတေယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။ ရခိုငျမွောကျပိုငျးက စှပျစှဲခကြျတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ ဂူတာပွငျကြေးရှာ သတျဖွတျမှုကိစ်စကို စဈတရားရုံးက လကျရှိ စဈဆေးနပွေီး နောကျထပျသီတငျးပတျတှထေဲမှာ ထပျအရေးယူမှုတှေ ပေါျလာမယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
လကျရှိ ICJ တရားရုံးမှာ လကျခံကွားနာမယျဆိုတဲ့ စာရငျးကနေ မွနျမာကို ပယျဖကြျပေးဖို့နဲ့၊ Gambia တောငျးဆိုထားတဲ့ ကွားဖွတျအရေးယူဆောငျရှကျခကြျကို ပယျဖကြျပေးဖို့ကိုပဲ မွနျမာကိုယျစားလှယျ အဖှဲ့ခေါငျးဆောငျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက တရားရုံးကို တောငျးဆိုခဲ့ပါတယျ။
မွနျမာ ဥပဒအေကြိုးဆောငျ ရှေ့နေ Christopher Staker ရဲ့ လြှောကျလဲခကြျမှာတော့ ဂမျဘီယာအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံကို ICJ မှာ စှဲဆိုခှင့ျမရှိဘူးဆိုတာနဲ့ ICJ မှာ ဒီကိစ်စကို လကျခံ စီရငျပိုငျခှင့ျမရှိဘူးဆိုတာတှကေို ထပျမံ အားဖွည့ျလြှောကျလဲပါတယျ။
အထူးသဖွင့ျတော့ Gambia ဟာ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု ပဋိညာဉျ စာခြုပျအဖှဲ့ဝငျအဖွဈ သူ့သဘောအတိုငျး စှဲဆိုတာမဟုတျဘဲ OIC အပါအဝငျ တခွားလူပုဂ်ဂိုလျ အဖှဲ့အစညျးတှေ၊ အမညျမဖောျတဲ့ တခွားအဖှဲ့တှရေဲ့ ထောကျပံ့မှုနဲ့ လုပျဆောငျတာလို့ ထပျပွောပါတယျ။
အလားတူပဲ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု ပဋိညာဉျစာခြုပျမှာ မွနျမာနိုငျငံက လကျမှတျထိုးဖို့ ခနြျလှပျထားတဲ့ အပိုဒျခှဲ နံပတျ ၈ အကွောငျး ထပျရှငျးပွီးတော့ အဲဒီစာပိုဒျကို လကျမှတျမထိုးထားတဲ့အတှကျ မွနျမာနိုငျငံကို အခွားနိုငျငံတခုက တရားစှဲလို့မရဘူးလို့ ထပျငွငျးပါတယျ။ တခွား နယျမွဆေိုငျရာ အငွငျးပှားမှုကိစ်စ သာဓကတှနေဲ့ ICJ အခုကိစ်စ ရောထှေးဖို့ မလိုကွောငျးလညျး လြှောကျလဲပါတယျ။
ထို့အတူပဲ Gambia ရဲ့ ဒီကွားဖွတျအရေးယူဆောငျရှကျမှုမြား ခမြှတျပေးဖို့ တောငျးဆိုခကြျဟာ ICJ တရားရုံးတောျကို တကယျတမျး အလေးထားရမယ့ျ ကိစ်စတှမှော စဉျးစားခှင့ျမပေးဘဲ အလောတကွီး ဆုံးဖွတျခကြျခပြေးဖို့ တှနျးအားပေးနတေဲ့ သဘောဖွဈနတေယျလို့ ပွောပါတယျ။
မွနျမာဘကျက ဒုတိယရှေ့နတေဦးဖွဈတဲ့ William Schabas ကတော့ Gambia စှဲဆိုခကြျတှမှော အဓိက ကိုးကားခကြျဖွဈတဲ့ ကုလ အခကြျအလကျရှာဖှရေေး မဈရှငျ ၂၀၁၉ ခုနှဈ အစီရငျခံစာရဲ့ အားနညျးခကြျတှကေို ထောကျပွပွီးတော့ မွနျမာမှာ အခုနှဈပိုငျးတှငျးမှာ မြိုးတုံးသတျဖွတျမှု ရညျမှနျးခကြျတှေ ပိုမြားလာတယျဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျကို ပယျခပြါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂရဲ့ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု ကာကှယျတားဆီးရေး အထူးအကွံပေးပုဂ်ဂိုလျရဲ့ လုပျငနျးရပျတှမှောလဲ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ပတျသကျလို့ တစုံတရာ ပွောကွားမှု ၁၅ လ တိုငျတိုငျ မရှိကွောငျး ထောကျပွခဲ့ပါတယျ။ အမုနျးတရား ပြံ့ပှားမှုဆိုတာ မွနျမာတခုတညျးမဟုတျဘဲ နိုငျငံအနှံ့မှာ ဖွဈနတော၊ လှတျလပျစှာ ပွောဆိုခှင့ျဆိုတဲ့ အခကြျနဲ့လညျး ယှဉျတှဲပွီးတော့ ရှုပျထှေးစှာ ဖွဈနတေယျလို့ ပွောပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ အမုနျးစကားတှေ ဖွန့ျနတော အစိုးရမဟုတျပဲ လူတဦးခငြျး လုပျရပျဖွဈတယျလို့လညျး ခြပေပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ ၁၉၉၃ တုနျးက Bosnia ကိစ်စမှာ ကွားဖွတျအရေးယူဆောငျရှကျမှုလုပျဖို့ ICJ ရဲ့ ဆုံးဖွတျပေးခဲ့တာကို သာဓကအနနေဲ့ မယူသင့ျကွောငျး၊ ၂၆ နှဈ ကွာပွီးတဲ့အခြိနျမှာ ICJ အနနေဲ့ မှနျကနျတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျတှဟော ခသြင့ျကွောငျး ပွောခဲ့ပါတယျ။
မွနျမာဘကျက အခုလို ပွနျလညျခြပေပွောဆိုမှုပွီးတဲ့နောကျ မွနျမာ-ဂမျဘီယာ ရဲ့ လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှုတားဆီးရေးစာခြုပျ ခြိုးဖောကျမှုစှဲခကြျ ပထမအကွော့ကွားနာမှု ပွီးဆုံးပါတယျ။
Gambia က တောငျးဆိုထားတဲ့ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုမြား ကွိုတငျကာကှယျမှုအတှကျ လိုအပျတဲ့ ကွားဖွတျတောငျးဆိုမှုတှကေိုတော့ တရားရုံးအနနေဲ့ သတျမှတျထားတဲ့အခြိနျအတှငျးမှာ ခမြှတျပေးမယျလို့ တရားသူကွီးက ပွောသှားပါတယျ။ ဘယျနေ့ ဘယျရကျဆိုတာကိုတော့ သကျဆိုငျရာ နိုငျငံတှကေို အကွောငျးကွားမယျလို့ ဆိုပါတယျ။