( ဒုက္ခသည်များနေ့ အထူးအစီအစဉ်)
(Zawgyi/Unicode)
တိုင်းရင်းဒေသတွေက တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တပ်တွေနဲ့ အစိုးရတပ် တိုက်ပွဲတွေကြောင့် စစ်ရှောင်ထွက်ပြေးကြရပြီး နေရပ်ရင်းတွေကို မပြန်ရဲကြတော့ပဲ အသက်ဘေးလွတ်ရာမှာ အခြေချနေဖို့ ကြိုးစားရုန်းကန်နေရတဲ့ ရှမ်းပြည်နယ်ထဲက ဒုက္ခသည်တွေအကြောင်း ဒုက္ခသည်များနေ့ အထူးအစီအစဉ်အဖြစ် မဆုမွန်က စုစည်းတင်ဆက်ပေးပါမယ်။
စစ်မီးတွေ မငြိမ်းနိုင်သေးတဲ့ ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းဒေသဘက်မှာ အခုအချိန်အထိကို တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်တပ်တွေနဲ့ အစိုးရတပ်တို့ကြား တိုက်ပွဲတွေက အပြင်းအထန် ဆက်ဖြစ်ပွားနေဆဲပါ။ အထူးသဖြင့်ကတော့ ရှမ်းလက်နက်ကိုင်တပ် နောက် TNLA တအာင်းပလောင်တပ်အပါအဝင် မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်အဖွဲ့ တပ်ပေါင်းစု နဲ့ မြန်မာအစိုးရတပ်တို့ကြားတိုက်ခိုက် ထိုးစစ်ဆင်တာတွေ မကြာခဏဖြစ်ပွားနေပါတယ်။
ဒီလိုမငြိမ်းနိုင်သေးတဲ့စစ်မီးတွေကြား စစ်ရေးပဋိပက္ခတွေတင်းမာနေတာမို့ ထောင်ချီတဲ့ ရှမ်းပြည်နယ်တွင်းက ဒေသခံရှမ်းလူထု အပါအဝင် အဲ့ဒီ့ဒေသမှာနေထိုင်တဲ့ တိုင်းရင်းသားပြည်သူတွေဟာ အသက်ဘေးလွတ်ရာ အိုးအိမ်စွန့်ခွာ တိမ်းရှောင် ထွက်ပြေးနေကြရပါတယ်။ တကမ္ဘာလုံး COVID-19 ကပ်ရောဂါဖြစ်နေချိန် ဒုက္ခသည်တွေ မှာ စစ်ဘေးရော ရောဂါဘေးကြောင့် အန္တရာယ်ကြီးတဲ့ အနေအထားဖြစ်နေတယ်လို့ တအာင်းအမျိုးသမီးအဖွဲ့အစည်းရဲ့အကြံပေး လွေင်းပိုးညင်းပြောပြပါတယ်။
“ အခု ကျမတို့ တအာင်းဒေသမှာဆိုရင် အခုထိ တိုက်ပွဲတွေက မရပ်သေးဘူး အခုကပ်ဆိုးရောဂါဖြစ်ပေမဲ့လည်း စစ်ဘေးရှောင်တွေက တိုးလာတာပဲရှိတယ်။ သူများဆို နယ်စပ်ဘက်တွေပြေးလို့ရတယ် ကျမတို့က ပြည်တွင်းမှာပဲ လှည့်လည်ပြေးနေကြရတယ်။ အခြေအနေနည်းနည်းငြိမ်တာနဲ့ပြန်သွားပေါ့။ အဲ့လို ကစဉ့်ကလျားပြေးနေရတဲ့သူတွေကို ကိန်းဂဏန်းအရ တိတိကျကျပြောဖို့သိပ်ခက်တယ်။ အဲ့တော့ သွားကူရတဲ့အခါမှာလည်း ကန့်သတ်ချက်တွေရှိတော့ အကူအညီတွေ ရောက်သင့်သလောက်မရောက်ဘူး အရမ်းအခက်ခဲဖြစ်တယ်။ အခုလို ကပ်ရောဂါကြီးဖြစ်နေချိန်မှာ အသက်အန္တရာယ်တွေလည်း အများကြီးရှိပါတယ်။အဲ့လိုဖြစ်တဲ့အတွက် နှစ်ဘက်စလုံးက တိုက်ပွဲတွေရပ်ဖို့တော့ လိုအပ်တယ်။”
စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်အများစုကိုတော့ ခရစ်ယာန်ဘုရားရှိခိုးကျောင်း ၊ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းတွေနဲ့ စာသင်ကျောင်းတွေမှာ ရှမ်းမြို့မိမြို့ဖတွေနဲ့ ဒေသခံတွေက ကူညီစောင့်ရှောက် ပေးထားကြပြီးတိုက်ပွဲတွေ ခေတ္တငြိမ်သက်သွားချိန် တချို့နေရပ်ကိုပြန် သွားကြတာရှိသလို အများစုကတော့ မိုင်းအန္တရာယ်လို ဆက်ဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိတဲ့ တိုက်ပွဲအငွေ့အသက်တွေကြောင့် အသက်အန္တရာယ်အတွက် စိုးရိမ်ရတာကြောင့် ဘေးလွတ်ရာနေရာတွေမှာ ဆက်လက်ခိုလှုံနေကြပြီး အဲ့ဒီ့ဒေသတွေမှာ အခြေချဖို့ ကြိုးစားလာနေကြတယ်လို့ ကူညီစောင့်ရှောက်ပေးနေသူတွေက ပြောပါတယ်။
တိုက်ပွဲတွေကြား တိမ်းရှောင်လာတဲ့ ရှမ်းပြည်သူတွေ လိုအပ်ချက်ကို ကူညီစောင့်ရှောက်ပေးနေတဲ့ ပလောင်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ ဦးစီးဌာန အလုပ်အမှုဆောင်ကော်မတီဝင် ဦးမိုင်းသိန်းဇော်က နေရပ်ရင်းကိုမပြန်ရဲကြတော့တဲ့ တိုင်းရင်းသားတွေ ရဲ့လက်ရှိအနေအထားကိုပြောပြပါတယ်။
“ မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်တပ်နဲ့ မြန်မာ့တပ်မတော်နဲ့ တိုက်ပွဲတွေဖြစ်ခဲ့တာ၊ အခု ကျနော်တို့ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ နမ့်ဆန်မှာတော့ မရှိတော့ဘူးခင်ဗျ။ မန်းတုံမှာကတော့ ကမ့် ၂ခု ကျန်နေပါတယ်ခင်ဗျ။ ၁ခုက လီဆူးတိုင်းရင်းသားတွေ နောက် ၁ခုကတော့ ကချင်တိုင်းရင်းသားတွေ ရှိနေတယ်ခင်ဗျ။ သူတို့ကို လူမှုဝန်ထမ်းကယ်ဆယ်ရေးနဲ့ပြန်လည်နေရာချထားရေးဝန်ကြီးဌာန လူကယ်ပြန်ကနေ စားဖို့သောက်ဖို့ လစဉ်ထောက်ပံ့ထားတာတော့ ရှိပါတယ်ဗျ။သူတို့တွေကနေတာလည်းကြာပြီ။ တိုက်ပွဲတွေဖြစ်တာ ၂၀၁၂ကတည်းက သူတို့မပြန်ချင်တာလေ။ တခြားတိုင်းရင်းသားတွေ ပလောင်တိုင်းရင်းသားတွေ လည်းရှိတယ် ပလောင်တိုင်းရင်းသားတွေက ဘာလုပ်လဲဆိုရင် မိမိတို့ရဲ့ မွေးရပ် နေရပ်ဇာတိကိုပြန်သွားတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒီ့လီဆူးတိုင်းရင်းသားနဲ့ ကချင်တိုင်းရင်းသားတွေကတော့ သူတို့မပြန်ပဲနဲ့ ဒုက္ခသည်စခန်း တွေထဲမှာ ဒုက္ခသည်တွေအဖြစ် ဆက် နေနေဆဲပါ ယနေ့အထိပါခင်ဗျ။”
ဒီတိုင်းရင်းသားတွေလိုပဲ နေရပ်ကိုမပြန်ချင်တော့ပဲ ဘေးလွတ်ရာနေရာသစ်တွေမှာ ခိုလှုံနေထိုင်အခြေချဖို့ ကြိုးစားနေကြတဲ့ စစ်ရှောင်ပြည်သူတွေကတော့ ရှမ်းပြည်နယ် တောင်ပိုင်း မိုင်းရှုးမြို့နယ်ထဲက ဟိုက်ပါစစ်ရှောင်စခန်းက ဒုက္ခသည်တွေပါ။
ဟိုက်ပါစစ်ရှောင်စခန်းအရောက် ဒုက္ခသည်တွေအတွက် အရေးပေါ် လူသားချင်းစာနာမှုအကူညီတွေနဲ့ လိုအပ်ချက်တွေ ဝိုင်းကူညီပေးခဲ့သူ မြန်မာလူထုမဟာမိတ်အဖွဲ့က ကိုမိုးက-သူ့အတွေ့ အကြုံ ပြောပြပါတယ်။
“ အဲ့တုန်းက သူတို့ ဟိုက်ပါနေရာကို စစ်ဘေးရှောင်စခန်းကို ရောက်လာကြတာပေါ့နော် အဲ့ဒီ့ထဲမှာ ပလောင်တိုင်းရင်းသားတွေ ၊ လီဆူတိုင်းရင်းသားတွေ ၊ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားတွေ ရောက်လာကြတယ်။ သူတို့က အခု ထွက်ပြေးလာကြတဲ့ မူလရွာတွေကို မပြန်တော့ပဲနဲ့ အဲ့ဒီ့ဟိုက်ပါရွာရဲ့ အပြင်ဘက်နားလေးမှာ အရင်စစ်ဘေးရှောင်စခန်းနား အဲ့နားလေးမှာ ဟိုက်ပါရွာရဲ့ကူညီမှုနဲ့ ရွာတည်လိုက်ကြတယ်ဗျ။ အဓိကကတော့ သူတို့မပြန်ရဲဘူး သွားဖို့လာဖို့က မိုင်းမိတာတို့ ဘာတို့ကြားတော့ စိုးရိမ်မှုတွေလည်းရှိတယ် ထင်ပါတယ်။ နောက်တခုက ဒီလိုမျိုး ထပ်ဖြစ်လာဦးမလား ထပ်ပြေးရဦးမလားဆိုတာ အကဲဖြတ်လို့မရဘူးပေါ့နော်။ အဲ့ဒီ့အတွက် မူလနေရာတွေကို ပြန်မသွားကြတော့ဘဲနဲ့ အဲ့ဒီ့ရွာတွေမှာပဲ နေလိုက်ကြတော့မယ်လို့ ကျနော့်အနေနဲ့သိရပါတယ်။
နောက်တခုက အဲ့ဒီ့အတွက်ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်တာတွေက ဒီကျေးရွာတွေက ကျနော်တို့ရှမ်းပြည်မှာ ဆိုလို့ရှိရင် ခဏ ခဏ စစ်ရှောင်နေကြရတဲ့ရွာတွေဆိုတော့-သူတို့အတွက် အာမခံချက်တွေ ဥပမာ မြေယာပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေ ကျေးရွာနယ်နမိတ်အဖြစ် သတ်မှတ်ဖို့တွေက ဥပဒေအရ ပြည်ထဲရေးက အသိအမှတ်ပြုမှပဲ သူတို့ရဲ့ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးတွေ အစိုးရရဲ့ကူညီထောက်ပံ့မှုတွေက တရားဝင်အကျိုးခံစားခွင့်ရှိမှာ။အသိအမှတ်မပြုရင် ဒီလူတွေအတွက် အာမခံချက်မရှိဘူးဖြစ်နေတာပေါ့။”
ရှမ်းပြည်နယ်ကွတ်ခိုင်ဘက် ကောင်းနိမ်၊ ရွှေမှော်စတဲ့ကျေးရွာတွေနားမှာ ၂၀၂၀ပြည့်နှစ် ဇွန်လဆန်းပိုင်း စစ်တပ်နဲ့ TNLA တအာင်းတပ်တို့ကြား တိုက်ပွဲတွေဖြစ်နေဆဲပါ။ ကွတ်ခိုင်ဘက်မှာ တိုက်ပွဲတွေဖြစ်တိုင်း စစ်ရှောင်ပြေးလာကြတဲ့ စစ်ဘေးသင့်ပြည်သူတွေကို ကူညီပေးနေတဲ့ ကွတ်ခိုင်မြို့နယ် ဗြဟ္မစိုရ်လူမှုကူညီရေးအသင်းတာဝန်ခံ ဦးတင်ဝင်းက လတ်တလောအခြေအနေနဲ့ ယခင်နှစ်တွေကတည်းရှိနေပြီး မပြန်ကြသေးတဲ့ဒုက္ခသည်တွေအကြောင်း ပြောပြပါတယ်။
“ ဒီဘက်က အဖွဲ့တွေနဲ့အစိုးရနဲ့ဖြစ်တဲ့တိုက်ပွဲတွေမှာ ကွတ်ခိုင်ဘက်ခြမ်းမှာ တပ်နဲ့ဖြစ်တာတွေပေါ့ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်တွေက တိုက်ပွဲဖြစ်မှာစိုးလို့ ရောက်လာကြတဲ့သူတွေလည်းရှိတယ်။ တအာင်း ပလောင်ရှိတယ်။ နောက် ကချင်များတယ်။ လီဆူးကတော့ နည်းနည်းပဲရှိတော့တယ်။ အခုက ကချင်ရယ် ပလောင်ရယ် လီဆူးရယ်ရှိတယ်။ပြီးခဲ့တဲ့ ၁၀ရက်ပတ်ဝန်းကျင်လောက်က အစိုးရပိုင်းက ထောက်ပံ့တာရှိတယ် NGOတွေက ထောက်ပံ့တာရှိတယ် သူတို့ကို မြို့မိဖြို့ဖတွေက ကူတယ် လူမှုအဖွဲ့တွေလည်း ကူတယ် ကိုယ့်ဘာသာကိုယ်လည်း တတ်နိုင်သလောက်ကူကြတာရှိတယ်။ တိုက်ပွဲငြိမ်ရင်တော့ သူတို့ဒေသသူတို့ပြန်တာများတယ်။ တိုက်ပွဲဖြစ်ရင် ပြေးလာကြတယ် အဲ့လိုပေါ့”
ရှမ်းပြည်ဘက်မှာ စစ်ရေးက တင်းမာနေဆဲမို့ ဒီလိုဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ရင်းပြန်ရေး မသေချာမရေရာလှပဲ အနာဂတ်တွေမှာ ဘယ်လိုအခြေချနေထိုင်ကြရမလဲဆိုတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ အန္တရာယ်တွေကြုံနေရချိန်မှာပဲ မြောက်ပိုင်းညီနောင်မဟာမိတ် ၃ ဖွဲ့ဖြစ်တဲ့ TNLA တအာင်းပလောင်တပ်ဖွဲ့၊ AA ရခိုင်လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့၊ MNDAA ကိုးကန့်တပ်ဖွဲ့တွေကနေ ဇွန်လ ၁ ရက်ကနေ သြဂုတ်လ ၃၁ ရက်အထိ နောက်ထပ် ၃ လ တဘက်သတ် အပစ်ရပ်ကြောင်း ဒီလ ဇွန်လ ၁ရက်နေ့က ကြေညာချက်ထုတ်ခဲ့တာပါ။
ဒါပေမဲ့ဒီ မြောက်ပိုင်းညီနောင်မဟာမိတ် ၃ ဖွဲ့ရဲ့ အပစ်ရပ်ကြေညာချက်အပေါ် ယုံကြည်နိုင်စရာ မရှိဘူးလို့ တပ်မတော် သတင်းမှန်ပြန်ကြားရေး အတွင်းရေးမှူး ဗိုလ်မှူးချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက ဗွီအိုအေကို ပြောဆိုထားပါတယ်။“တပ်မတော်အနေနဲ့ရော နိုင်ငံတော်အစိုးရအနေနဲ့ တဒင်္ဂငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် လုပ်ဆောင်နေတာ မဟုတ်ဘူး။ ထာဝရငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် လုပ်ဆောင်နေတာဖြစ်တယ်”ဆိုတဲ့ စစ်တပ်ရဲ့တုန့်ပြန်ချက်ဟာ- တိုင်းရင်းသားဒေသတွေက စစ်ပြေးစစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေအတွက် အိမ်ပြန်နိုင်ရေး မျှော်လင့်ချက်အပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်ပါ့မလားဆိုတာ အကဲခတ်တွေကတော့ သုံးသပ်နေကြပါတယ်။
...............
တိုကျပှဲနဲ့ ကပျရောဂါ အန်တရာယျကွားက ရှမျးပွညျနယျ ဒုက်ခသညျမြား
( ဒုက်ခသညျမြားနေ့ အထူးအစီအစဉျ)
(Unicode)
တိုငျးရငျးဒသေတှကေ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျတပျတှနေဲ့ အစိုးရတပျ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ စဈရှောငျထှကျပွေးကွရပွီး နရေပျရငျးတှကေို မပွနျရဲကွတော့ပဲ အသကျဘေးလှတျရာမှာ အခွခေနြဖေို့ ကွိုးစားရုနျးကနျနရေတဲ့ ရှမျးပွညျနယျထဲက ဒုက်ခသညျတှအေကွောငျး ဒုက်ခသညျမြားနေ့ အထူးအစီအစဉျအဖွဈ မဆုမှနျက စုစညျးတငျဆကျပေးပါမယျ။
စဈမီးတှေ မငွိမျးနိုငျသေးတဲ့ ရှမျးပွညျနယျမွောကျပိုငျးဒသေဘကျမှာ အခုအခြိနျအထိကို တိုငျးရငျးသား လကျနကျကိုငျတပျတှနေဲ့ အစိုးရတပျတို့ကွား တိုကျပှဲတှကေ အပွငျးအထနျ ဆကျဖွဈပှားနဆေဲပါ။ အထူးသဖွင့ျကတော့ ရှမျးလကျနကျကိုငျတပျ နောကျ TNLA တအာငျးပလောငျတပျအပါအဝငျ မွောကျပိုငျးမဟာမိတျအဖှဲ့ တပျပေါငျးစု နဲ့ မွနျမာအစိုးရတပျတို့ကွားတိုကျခိုကျ ထိုးစဈဆငျတာတှေ မကွာခဏဖွဈပှားနပေါတယျ။
ဒီလိုမငွိမျးနိုငျသေးတဲ့စဈမီးတှကွေား စဈရေးပဋိပက်ခတှတေငျးမာနတောမို့ ထောငျခြီတဲ့ ရှမျးပွညျနယျတှငျးက ဒသေခံရှမျးလူထု အပါအဝငျ အဲ့ဒီ့ဒသေမှာနထေိုငျတဲ့ တိုငျးရငျးသားပွညျသူတှဟော အသကျဘေးလှတျရာ အိုးအိမျစှန့ျခှာ တိမျးရှောငျ ထှကျပွေးနကွေရပါတယျ။ တကမ်ဘာလုံး COVID-19 ကပျရောဂါဖွဈနခြေိနျ ဒုက်ခသညျတှေ မှာ စဈဘေးရော ရောဂါဘေးကွောင့ျ အန်တရာယျကွီးတဲ့ အနအေထားဖွဈနတေယျလို့ တအာငျးအမြိုးသမီးအဖှဲ့အစညျးရဲ့အကွံပေး လှငျေးပိုးညငျးပွောပွပါတယျ။
“ အခု ကမြတို့ တအာငျးဒသေမှာဆိုရငျ အခုထိ တိုကျပှဲတှကေ မရပျသေးဘူး အခုကပျဆိုးရောဂါဖွဈပမေဲ့လညျး စဈဘေးရှောငျတှကေ တိုးလာတာပဲရှိတယျ။ သူမြားဆို နယျစပျဘကျတှပွေေးလို့ရတယျ ကမြတို့က ပွညျတှငျးမှာပဲ လှည့ျလညျပွေးနကွေရတယျ။ အခွအေနနေညျးနညျးငွိမျတာနဲ့ပွနျသှားပေါ့။ အဲ့လို ကစဉ့ျကလြားပွေးနရေတဲ့သူတှကေို ကိနျးဂဏနျးအရ တိတိကကြပြွောဖို့သိပျခကျတယျ။ အဲ့တော့ သှားကူရတဲ့အခါမှာလညျး ကန့ျသတျခကြျတှရှေိတော့ အကူအညီတှေ ရောကျသင့ျသလောကျမရောကျဘူး အရမျးအခကျခဲဖွဈတယျ။ အခုလို ကပျရောဂါကွီးဖွဈနခြေိနျမှာ အသကျအန်တရာယျတှလေညျး အမြားကွီးရှိပါတယျ။အဲ့လိုဖွဈတဲ့အတှကျ နှဈဘကျစလုံးက တိုကျပှဲတှရေပျဖို့တော့ လိုအပျတယျ။”
စဈရှောငျဒုက်ခသညျအမြားစုကိုတော့ ခရဈယာနျဘုရားရှိခိုးကြောငျး ၊ ဘုနျးတောျကွီးကြောငျးတှနေဲ့ စာသငျကြောငျးတှမှော ရှမျးမွို့မိမွို့ဖတှနေဲ့ ဒသေခံတှကေ ကူညီစောင့ျရှောကျ ပေးထားကွပွီးတိုကျပှဲတှေ ခတေ်တငွိမျသကျသှားခြိနျ တခြို့နရေပျကိုပွနျ သှားကွတာရှိသလို အမြားစုကတော့ မိုငျးအန်တရာယျလို ဆကျဖွဈလာနိုငျခွရှေိတဲ့ တိုကျပှဲအငှေ့အသကျတှကွေောင့ျ အသကျအန်တရာယျအတှကျ စိုးရိမျရတာကွောင့ျ ဘေးလှတျရာနရောတှမှော ဆကျလကျခိုလှုံနကွေပွီး အဲ့ဒီ့ဒသေတှမှော အခွခေဖြို့ ကွိုးစားလာနကွေတယျလို့ ကူညီစောင့ျရှောကျပေးနသေူတှကေ ပွောပါတယျ။
တိုကျပှဲတှကွေား တိမျးရှောငျလာတဲ့ ရှမျးပွညျသူတှေ လိုအပျခကြျကို ကူညီစောင့ျရှောကျပေးနတေဲ့ ပလောငျကိုယျပိုငျအုပျခြုပျခှင့ျရဒသေ ဦးစီးဌာန အလုပျအမှုဆောငျကောျမတီဝငျ ဦးမိုငျးသိနျးဇောျက နရေပျရငျးကိုမပွနျရဲကွတော့တဲ့ တိုငျးရငျးသားတှေ ရဲ့လကျရှိအနအေထားကိုပွောပွပါတယျ။
“ မွောကျပိုငျးမဟာမိတျတပျနဲ့ မွနျမာ့တပျမတောျနဲ့ တိုကျပှဲတှဖွေဈခဲ့တာ၊ အခု ကနြောျတို့ ကိုယျပိုငျအုပျခြုပျခှင့ျရ နမ့ျဆနျမှာတော့ မရှိတော့ဘူးခငျဗြ။ မနျးတုံမှာကတော့ ကမ့ျ ၂ခု ကနြျနပေါတယျခငျဗြ။ ၁ခုက လီဆူးတိုငျးရငျးသားတှေ နောကျ ၁ခုကတော့ ကခငြျတိုငျးရငျးသားတှေ ရှိနတေယျခငျဗြ။ သူတို့ကို လူမှုဝနျထမျးကယျဆယျရေးနဲ့ပွနျလညျနရောခထြားရေးဝနျကွီးဌာန လူကယျပွနျကနေ စားဖို့သောကျဖို့ လစဉျထောကျပံ့ထားတာတော့ ရှိပါတယျဗြ။သူတို့တှကေနတောလညျးကွာပွီ။ တိုကျပှဲတှဖွေဈတာ ၂၀၁၂ကတညျးက သူတို့မပွနျခငြျတာလေ။ တခွားတိုငျးရငျးသားတှေ ပလောငျတိုငျးရငျးသားတှေ လညျးရှိတယျ ပလောငျတိုငျးရငျးသားတှကေ ဘာလုပျလဲဆိုရငျ မိမိတို့ရဲ့ မှေးရပျ နရေပျဇာတိကိုပွနျသှားတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲ့ဒီ့လီဆူးတိုငျးရငျးသားနဲ့ ကခငြျတိုငျးရငျးသားတှကေတော့ သူတို့မပွနျပဲနဲ့ ဒုက်ခသညျစခနျး တှထေဲမှာ ဒုက်ခသညျတှအေဖွဈ ဆကျ နနေဆေဲပါ ယနေ့အထိပါခငျဗြ။”
ဒီတိုငျးရငျးသားတှလေိုပဲ နရေပျကိုမပွနျခငြျတော့ပဲ ဘေးလှတျရာနရောသဈတှမှော ခိုလှုံနထေိုငျအခွခေဖြို့ ကွိုးစားနကွေတဲ့ စဈရှောငျပွညျသူတှကေတော့ ရှမျးပွညျနယျ တောငျပိုငျး မိုငျးရှုးမွို့နယျထဲက ဟိုကျပါစဈရှောငျစခနျးက ဒုက်ခသညျတှပေါ။
ဟိုကျပါစဈရှောငျစခနျးအရောကျ ဒုက်ခသညျတှအေတှကျ အရေးပေါျ လူသားခငြျးစာနာမှုအကူညီတှနေဲ့ လိုအပျခကြျတှေ ဝိုငျးကူညီပေးခဲ့သူ မွနျမာလူထုမဟာမိတျအဖှဲ့က ကိုမိုးက-သူ့အတှေ့ အကွုံ ပွောပွပါတယျ။
“ အဲ့တုနျးက သူတို့ ဟိုကျပါနရောကို စဈဘေးရှောငျစခနျးကို ရောကျလာကွတာပေါ့နောျ အဲ့ဒီ့ထဲမှာ ပလောငျတိုငျးရငျးသားတှေ ၊ လီဆူတိုငျးရငျးသားတှေ ၊ ရှမျးတိုငျးရငျးသားတှေ ရောကျလာကွတယျ။ သူတို့က အခု ထှကျပွေးလာကွတဲ့ မူလရှာတှကေို မပွနျတော့ပဲနဲ့ အဲ့ဒီ့ဟိုကျပါရှာရဲ့ အပွငျဘကျနားလေးမှာ အရငျစဈဘေးရှောငျစခနျးနား အဲ့နားလေးမှာ ဟိုကျပါရှာရဲ့ကူညီမှုနဲ့ ရှာတညျလိုကျကွတယျဗြ။ အဓိကကတော့ သူတို့မပွနျရဲဘူး သှားဖို့လာဖို့က မိုငျးမိတာတို့ ဘာတို့ကွားတော့ စိုးရိမျမှုတှလေညျးရှိတယျ ထငျပါတယျ။ နောကျတခုက ဒီလိုမြိုး ထပျဖွဈလာဦးမလား ထပျပွေးရဦးမလားဆိုတာ အကဲဖွတျလို့မရဘူးပေါ့နောျ။ အဲ့ဒီ့အတှကျ မူလနရောတှကေို ပွနျမသှားကွတော့ဘဲနဲ့ အဲ့ဒီ့ရှာတှမှောပဲ နလေိုကျကွတော့မယျလို့ ကနြော့ျအနနေဲ့သိရပါတယျ။
နောကျတခုက အဲ့ဒီ့အတှကျဖွဈပေါျလာနိုငျတာတှကေ ဒီကြေးရှာတှကေ ကနြောျတို့ရှမျးပွညျမှာ ဆိုလို့ရှိရငျ ခဏ ခဏ စဈရှောငျနကွေရတဲ့ရှာတှဆေိုတော့-သူတို့အတှကျ အာမခံခကြျတှေ ဥပမာ မွယောပိုငျဆိုငျခှင့ျတှေ ကြေးရှာနယျနမိတျအဖွဈ သတျမှတျဖို့တှကေ ဥပဒအေရ ပွညျထဲရေးက အသိအမှတျပွုမှပဲ သူတို့ရဲ့ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေးတှေ အစိုးရရဲ့ကူညီထောကျပံ့မှုတှကေ တရားဝငျအကြိုးခံစားခှင့ျရှိမှာ။အသိအမှတျမပွုရငျ ဒီလူတှအေတှကျ အာမခံခကြျမရှိဘူးဖွဈနတောပေါ့။”
ရှမျးပွညျနယျကှတျခိုငျဘကျ ကောငျးနိမျ၊ ရှှမှေောျစတဲ့ကြေးရှာတှနေားမှာ ၂၀၂၀ပွည့ျနှဈ ဇှနျလဆနျးပိုငျး စဈတပျနဲ့ TNLA တအာငျးတပျတို့ကွား တိုကျပှဲတှဖွေဈနဆေဲပါ။ ကှတျခိုငျဘကျမှာ တိုကျပှဲတှဖွေဈတိုငျး စဈရှောငျပွေးလာကွတဲ့ စဈဘေးသင့ျပွညျသူတှကေို ကူညီပေးနတေဲ့ ကှတျခိုငျမွို့နယျ ဗွဟ်မစိုရျလူမှုကူညီရေးအသငျးတာဝနျခံ ဦးတငျဝငျးက လတျတလောအခွအေနနေဲ့ ယခငျနှဈတှကေတညျးရှိနပွေီး မပွနျကွသေးတဲ့ဒုက်ခသညျတှအေကွောငျး ပွောပွပါတယျ။
“ ဒီဘကျက အဖှဲ့တှနေဲ့အစိုးရနဲ့ဖွဈတဲ့တိုကျပှဲတှမှော ကှတျခိုငျဘကျခွမျးမှာ တပျနဲ့ဖွဈတာတှပေေါ့ လှနျခဲ့တဲ့နှဈတှကေ တိုကျပှဲဖွဈမှာစိုးလို့ ရောကျလာကွတဲ့သူတှလေညျးရှိတယျ။ တအာငျး ပလောငျရှိတယျ။ နောကျ ကခငြျမြားတယျ။ လီဆူးကတော့ နညျးနညျးပဲရှိတော့တယျ။ အခုက ကခငြျရယျ ပလောငျရယျ လီဆူးရယျရှိတယျ။ပွီးခဲ့တဲ့ ၁၀ရကျပတျဝနျးကငြျလောကျက အစိုးရပိုငျးက ထောကျပံ့တာရှိတယျ NGOတှကေ ထောကျပံ့တာရှိတယျ သူတို့ကို မွို့မိဖွို့ဖတှကေ ကူတယျ လူမှုအဖှဲ့တှလေညျး ကူတယျ ကိုယ့ျဘာသာကိုယျလညျး တတျနိုငျသလောကျကူကွတာရှိတယျ။ တိုကျပှဲငွိမျရငျတော့ သူတို့ဒသေသူတို့ပွနျတာမြားတယျ။ တိုကျပှဲဖွဈရငျ ပွေးလာကွတယျ အဲ့လိုပေါ့”
ရှမျးပွညျဘကျမှာ စဈရေးက တငျးမာနဆေဲမို့ ဒီလိုဒုက်ခသညျတှေ နရေပျရငျးပွနျရေး မသခြောမရရောလှပဲ အနာဂတျတှမှော ဘယျလိုအခွခေနြထေိုငျကွရမလဲဆိုတဲ့ စိနျခေါျမှုတှေ အန်တရာယျတှကွေုံနရေခြိနျမှာပဲ မွောကျပိုငျးညီနောငျမဟာမိတျ ၃ ဖှဲ့ဖွဈတဲ့ TNLA တအာငျးပလောငျတပျဖှဲ့၊ AA ရခိုငျလကျနကျကိုငျတပျဖှဲ့၊ MNDAA ကိုးကန့ျတပျဖှဲ့တှကေနေ ဇှနျလ ၁ ရကျကနေ သွဂုတျလ ၃၁ ရကျအထိ နောကျထပျ ၃ လ တဘကျသတျ အပဈရပျကွောငျး ဒီလ ဇှနျလ ၁ရကျနေ့က ကွညောခကြျထုတျခဲ့တာပါ။
ဒါပမေဲ့ဒီ မွောကျပိုငျးညီနောငျမဟာမိတျ ၃ ဖှဲ့ရဲ့ အပဈရပျကွညောခကြျအပေါျ ယုံကွညျနိုငျစရာ မရှိဘူးလို့ တပျမတောျ သတငျးမှနျပွနျကွားရေး အတှငျးရေးမှူး ဗိုလျမှူးခြုပျဇောျမငျးထှနျးက ဗှီအိုအကေို ပွောဆိုထားပါတယျ။“တပျမတောျအနနေဲ့ရော နိုငျငံတောျအစိုးရအနနေဲ့ တဒငျ်ဂငွိမျးခမြျးရေးအတှကျ လုပျဆောငျနတော မဟုတျဘူး။ ထာဝရငွိမျးခမြျးရေးအတှကျ လုပျဆောငျနတောဖွဈတယျ”ဆိုတဲ့ စဈတပျရဲ့တုန့ျပွနျခကြျဟာ- တိုငျးရငျးသားဒသေတှကေ စဈပွေးစဈရှောငျဒုက်ခသညျတှအေတှကျ အိမျပွနျနိုငျရေး မြှောျလင့ျခကြျအပေါျ သကျရောကျမှုရှိနိုငျပါ့မလားဆိုတာ အကဲခတျတှကေတော့ သုံးသပျနကွေပါတယျ။
