မြန်မာနိုင်ငံ ကိုဗစ်တတိယလှိုင်းအန္တရာယ်ဟာ နိုင်ငံရေးထက် ပိုဦးစားပေးသင့်တဲ့ အမျိုးသားရေးပြဿနာကြီးတရပ် ဖြစ်တယ်ဆိုရင် သောတရှင်များ သဘောတူနိုင်ကြပါသလား။ ဒီအန္တရာယ်ဆိုးကြီးကို တားဆီးနိုင်ဖို့ (ဒါမှမဟုတ်) အန္တရာယ်ကို အလျော့ပါးဆုံးဖြစ်နိုင်ဖို့အတွက် အာဏာလက်ရှိစစ်ကောင်စီနဲ့ ပြည်သူတရပ်လုံးအပါအဝင် ဘက်ပေါင်းစုံတို့ဟာ (အခိုက်အတန့်အားဖြင့် ဖြစ်ဖြစ်) ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်မယ့် အလားအလာ ဘယ်လောက်ရှိနေပါသလဲ။ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ဆရာဝန်တဦးဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာတင့်ဆွေ နဲ့ ဦးကျော်ဇံသာ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ အခုမြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအခြေအနေက ပြည်သူနဲ့ အာဏာရှိသူတွေ လုံးဝအစီးမကပ်တဲ့ အခြေအနေ။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး အားလုံးလည်း စုံနေတာပေါ့။ အဲဒီအချိန်မျိုးမှာ ကိုဗစ်တတိယလှိုင်းကလည်း ကြောက်ခမန်းလိလိ များပြားလာတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အင်္ဂါနေ့ စစ်အစိုးရရဲ့ ကြေညာချက်အရ လူပေါင်းတစ်သောင်းကျော်စစ်တာ လေးထောင်ကျော်ဆိုတော့ တဝက်နီးပါးလောက် positive ဖြစ်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီအခြေအနေမှာ နိုင်ငံရေးပြဿနာနဲ့ ကိုဗစ်ကိစ္စ ဘယ်ဟာကို ဦးစားပေးသင့်သလဲလို့ မေးရင်တော့ ကျနော့်စိတ်ထဲမှာတော့ ကိုဗစ်ကိစ္စကိုတော့ ဦးစားပေးသင့်တယ်လို့ ထင်မိပါတယ်။ ဆရာ့ရဲ့သဘောကို ကြားချင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်လည်း သဘောတူပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီကပ်ရောဂါ ပပျောက်ရေး၊ ထိန်းနိုင်ရေးအတွက် အရေးကြီးတာ ဘာတခုမှ မရှိပါဘူးဆိုတဲ့အချက်ကို ကျနော် သဘောတူပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလက်ရှိ အာဏာလက်ရှိ စစ်ကောင်စီက ရောဂါထိန်းချုပ်ရေး ကာကွယ်နေတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဆရာဝန်တယောက်အနေနဲ့ ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်ကတော့ အောက်စီဂျင် အလုံအလောက် ရှိပါတယ်။ ဒါကို နိုင်ငံရေးအတွက် အသုံးချနေကြလို့ အခက်အခဲ ကြုံနေရပါတယ်ဆိုပြီးတော့ ပြောပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ အဲဒါကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရရင် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါဟာ ကမ္ဘာမှာ အသစ်အဆန်းဖြစ်တဲ့အတွက် WHO ကအစ နိုင်ငံတိုင်းနိုင်ငံတိုင်းက ဒါကိုအာရုံစိုက်နေကြတယ်။ ဆရာဝန်တွေကိုယ်တိုင် မသိကြတော့ လေ့လာမှုတွေ လုပ်ကြတယ်။ ဗမာနိုင်ငံမှာ နှစ်အစပိုင်းမှာ ထောင်နဲ့သောင်းနဲ့သိန်းနဲ့ လမ်းပေါ်ထွက်ပြီးတော့ စုစုဝေးဝေး လုပ်တဲ့အချိန်မှာ ကိုဗစ်က ငြိမ်နေသလားတော့ မသိဘူး။ စာရင်းဇယားလည်း မရဘူး၊ သတင်းလည်း မရဘူး။ အခုတော့ လူတွေရဲ့ စစ်အာဏာရှင်ဆန့်ကျင်ရေး ပုံစံတမျိုး ပြောင်းသွားတဲ့အချိန်။ လမ်းပေါ်မထွက်တဲ့အချိန်မှာ ဒီကိုဗစ်ကပ်ရောဂါက ဖြစ်လာတယ်။ အဲဒီတော့ အခုန မေးခွန်းထဲမှာပါတဲ့ အောက်ဆီဂျင်ဆိုပါစို့။ အောက်ဆီဂျင်က ဗမာနိုင်ငံမှာသာ ပြဿနာလုပ်၊ ပြဿနာဖြစ်နေပြီးတော့ ကမ္ဘာ့ကျန်တဲ့ ၁၉၅ နိုင်ငံမှာ အောက်ဆီဂျင်ပြဿနာ မရှိခဲ့ဘူး။ အဲဒီတော့ ကျနော် တင်ပြချင်တာက ဒီကပ်ရောဂါကို ထိန်းချုပ်ဖို့အတွက် အရေးကြီးတဲ့အချက်တွေကို ဦးစားမပေးကြဘူး။ ထိပ်ဆုံးတာဝန် အရှိဆုံးလူကတောင်မှ မသိဘူး။ နောက်တခါ ဒါကိုကိုင်တွယ်နေတဲ့ အထူးကုဆရာဝန်တွေကလဲ အချက်အလက်မှားနေတာကို ထုတ်နေတဲ့အတွက် ကပ်ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးအတွက် အဲဒီလိုလွဲမှားတဲ့အတွက် ခေါင်းဆောင်မှုကနေ ကျနော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံက ကပ်ရောဂါထိန်းဖို့အတွက် အတော့်ကိုခက်တယ်လို့ မြင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒီကိစ္စမှာ နိုင်ငံရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အစဉ်အလာမေးခွန်းလေးတခု မေးချင်ပါတယ်။ တချို့အာဏာရှင်ခေါင်းဆောင်တွေက တိုင်းပြည်ပျက်သွားတဲ့အခါ၊ တိုင်းပြည်ရဲ့ အခြေအနေမှန်ကို ငါမသိရဘူး။ အောက်ခြေကလူတွေက ဖုံးဖိထားတယ်။ ငါ့ကို အကောင်းတွေကြီးပဲ လာပြောတယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စမျိုး ကြားဖူးပါတယ်။ ဆရာလည်း ကြားဖူးမှာပါ။ အခု မြန်မာပြည်မှာ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်က အခြေအနေကောင်းပါတယ်။ ဘာညာပြောနေတာ အောက်ခြေက ဖုံးဖိထားလို့များလား။ တကယ်ပဲ မသိတာလား။ ဆရာခန့်မှန်းကြည့်ပါ။
ဖြေ ။ ။ နှစ်ခုစလုံး ဖြစ်နိုင်တယ်။ အောက်ခြေဆိုတဲ့ တာဝန်အရှိဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ဌာနတွေက မှန်ကန်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေ ဖြစ်နေတာတွေ၊ စမ်းသပ်တာတွေ၊ သေဆုံးတာတွေ။ နောက်တခါ ဖြည့်ထားတဲ့ ပစ္စည်းပိုင်းတွေမှာ အချက်အလက်တွေ မှားယွင်းနေတယ်။ သူတို့ကိုယ်တိုင်ကလဲ မှားယွင်းပြီးတော့ သူတို့ခန့်ထားတဲ့၊ လစာပေးထားတဲ့ စစ်ကောင်စီကို တင်တာလဲ၊ မှန်တယ်လို့ မထင်ဘူး။ နောက်တခါ ခေါင်းဆောင်လုပ်တဲ့လူဟာ ဒီလောက်လူတွေ အမြောက်အမြား မကြံစဖူးလောက် ဖြစ်နေတယ်၊ သေနေတယ်၊ ဒုက္ခရောက်နေတာကို မသိဘူးလို့ ငြင်းတယ်ဆိုရင်တော့ ဒါဟာမှားတဲ့ ငြင်းဆိုချက် ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ ဦးနေဝင်းခေတ်က သူမသိဘူး၊ အောက်ကပဲလုပ်တာဆိုတဲ့ ပြောဆိုချက်နဲ့တော့ အခုကာလကတော့ မတူဘူးလို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလောလောဆယ်မှာ လိုအပ်နေတာကတော့ ပြည်သူလူထု ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု။ ပြည်သူလူထုဆိုတဲ့နေရာမှာ CDM လုပ်နေတဲ့ ဆရာဝန်တွေ၊ အရင်တုန်းက ပြည်သူထဲက စေတနာရှင်၊ အလှူရှင်တွေ တက်တက်ကြွကြွ ထောက်ပံ့ပေးခဲ့ကြတာ ရှိပါတယ်။ အခုကြတော့ အဲဒီကိစ္စတွေလဲ မကြားရသလောက် ဖြစ်နေပါတယ်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကလဲ ပြောပါတယ်။ လူထုက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ပြီးတော့ ဒီကိစ္စကို ဖြေရှင်းကြပါလို့ပြောတယ်ဆိုတော့ ဒါကို စစ်ကောင်စီနဲ့ ပြည်သူလူထုတို့ ထိထိရောက်ရောက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုတဲ့ သဘောမျိုးလား။
ဖြေ ။ ။ အမှန်ကတော့ အခုလို ကပ်ရောဂါကြီးအတွက် ပြည်သူလူထုမပါဘဲနဲ့တော့ ဘယ်လိုနည်းနဲ့မှ မရနိုင်ပါဘူး။ တခုရှိတာက ဒီနေ့ ပြည်သူလူထုက ကပ်ရောဂါကြီးကို ထိန်းချင်တာ မှန်ပေမယ့်လို့ အုပ်ချုပ်နေတဲ့ စစ်ကောင်စီကို အယုံအကြည်က သုညရာခိုင်နှုန်းထက်တောင် နည်းလိမ့်မယ်ထင်တယ်။ ဒါကြောင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု တော်တော်ခက်လိမ့်မယ်။ သူတို့က ပြောတာတောင်မှ ပြောင်ပြန်လုပ်ချင်တဲ့ ပြည်သူလူထု။ သို့သော် ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးအတွက်တော့ အပြန်အလှန်ပေါ့။ လူထုဘက်ကပဲ လိုက်ရမှာ မဟုတ်ဘဲနဲ့၊ အုပ်ချုပ်သူတွေကလဲ လူဆန်တဲ့စိတ်နဲ့ အုပ်ချုပ်ရင်တော့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု တစုံတရာ ရနိုင်တယ်လို့ ကျနော်ထင်တယ်။ သို့သော် အခုထိတော့ အဲဒီလို ဖြစ်လာနိုင်မယ်လို့တော့ မမြင်သေးဘူး။
မေး ။ ။ အခုဆိုရင် လူတချို့က ဆရာ အခုနပြောခဲ့သလိုပဲ ဒီရောဂါ ဖြစ်ရင်ဖြစ်ပါစေဆိုပြီး ခုခံတိုက်နေတယ်။ နောက်အင်္ဂါနေ့သတင်းမှာပဲ တချို့က လမ်းပေါ်ထွက်ပြီးတော့ ဆန္ဒပြနေတာတွေ ရှိနေသေးတာကိုလဲ တွေ့ရပါသေးတယ်။ နောက်တခါ တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာ တိုက်ပွဲဖြစ်တဲ့နေရာတွေမှာ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေ ထိန်းချုပ်တဲ့ဘက်မှာ ကိုဗစ်ရောဂါတွေ ဖြစ်နေတာတွေကို တွေ့ရတော့ ဒီကိစ္စတွေကို ပြေလည်ဖို့အတွက် ဘယ်ဘက်ကစပြီး ဆောင်ရွက်ရမလဲ။ နှစ်ဘက်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအတွက် လမ်းကြောင်းလမ်းစများ ရှိပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်မြင်တာက ကျနော်တို့ နိုင်ငံသူနိုင်ငံသားတွေ ဗမာတွေ၊ တိုင်းရင်းသားတွေ၊ လူမျိုးစုအားလုံးဟာ စိတ်ရင်းစေတနာအခံ အင်မတန်ကောင်းတယ်။ လိုနေတဲ့ဟာကို လိုက်ဖြည့်ကြတယ်။ ကူကြတယ်။ လှူကြတယ်။ သို့သော် ကျနော်တို့ စောစောက ဆွေးနွေးကြသလို၊ လှူတဲ့ကူတဲ့ဟာတွေက ကျနော့်အမြင်၊ ဆရာဝန်တယောက်အနေနဲ့အမြင် တကယ့်အခြေခံကျတဲ့ လိုအပ်ချက်တွေ မဟုတ်ဘဲနဲ့ အပေါ်ယံနဲ့ အရပ်နည်းတွေကို လိုက်ပြီးတော့ ပေးကြတယ်၊ ကူကြတယ်၊ လှူကြတယ် ဖြစ်နေတယ်။ ဥပမာ အောက်ဆီဂျင်ဆိုတဲ့ဟာ။ တကယ့်အခြေခံ အချက်တွေကို လွတ်နေကြတယ်လို့ မြင်တယ်။ မေးခွန်းအရ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုအပိုင်းမှာ ကျနော်မြင်တာက ဒီလို - အခုဖြစ်နေတဲ့ ကိစ္စကြီးက တကမ္ဘာလုံး ဖြစ်နေတဲ့ ကပ်ရောဂါကြီးထဲက ကျနော်တို့နိုင်ငံကတခု။ အခုလက်ရှိ လွန်ခဲ့တဲ့ တလလောက်အထိ အဆိုးဆုံးနိုင်ငံတွေမှာ ဂရပ်မျဉ်းနဲ့ပြမယ်ဆိုရင် တကမ္ဘာလုံးမှာ ဗမာပြည်က အဆိုးဆုံးလို့ ကျနော်ယူဆတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ WHO လို ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး၊ တနည်းအားဖြင့် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေက ပါဝင်လုပ်ဆောင်မှ ဖြစ်နိုင်လိမ့်မယ်။ အဲဒီလိုဖြစ်နိုင်ဖို့ကလဲ တော်တော်ခဲ့ယဉ်းနေတယ်။ အဲဒါက စစ်ကောင်စီပေါ်မှာ မူတည်နေတယ်။ ICRC တောင်မှ လာခွင့်မပေးတဲ့အခါမှာ WHO က အကူအညီပေးတဲ့ကိစ္စတွေ၊ လာရောက်ဆောင်ရွက်တဲ့ ကိစ္စတွေကို လမ်းဖွင့်ပေးမှ ဖြစ်မယ်။ စစ်ကောင်စီအမိန့်နဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲနဲ့ မရဘူး။ လူထုက ဘာလုပ်ရမလဲဆိုတာကို ကျနော် အခုနတင်ပြသလို အပ်ကျမတ်ကျ မသိဘူး။ ဒါကြောင့် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်း အကြီးကြီးတွေက လာပြီးကြားဝင်ကူညီတဲ့နည်းဆိုရင်တော့ ပြည်သူလူထုနဲ့ စစ်ကောင်စီတို့ နိုင်ငံတကာလမ်းညွှန်မှုအောက်မှာ အတူတူလုပ်ကြရင်တော့ လမ်းပွင့်မလားလို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ နောက်တခု လူထုဆိုတဲ့နေရာမှာ အဓိကအားဖြင့် တကယ်ကျွမ်းကျင်တဲ့ ဆရာဝန်တွေ၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေ CDM လုပ်နေကြတာလဲ ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေက Ad-hoc Cooperation ကိုဗစ်ကိစ္စအတွက်တော့ အာဏာရှိတဲ့လူတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရင် ကောင်းမယ်ဆိုတဲ့ အသိစိတ်ဓါတ်နဲ့ လုပ်လာနိုင်ရင် ပိုမကောင်းဘူးလားလို့ ကျနော် စဉ်းစားမိပါတယ်။ ဆရာ ဘယ်လိုသဘောရပါသလဲ။ ဖြစ်နိုင်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေက ဒီလိုကိစ္စတွေကို သူတို့က စစ်ကောင်စီဆန့်ကျင်လို့ အလုပ်မလုပ်ဘူးဆိုတဲ့ အချက်ကလေးနဲ့တော့ သူတို့က ဘေးထိုင်နေမယ်လို့တော့ ကျနော် မထင်ဘူး။ ရတဲ့နည်းတွေနဲ့ ကူညီကြလိမ့်မယ်လို့ ကျနော်ယူဆပါတယ်။ စစ်ကောင်စီနဲ့ပေါင်းပြီး မလုပ်ဘဲနဲ့ ကိုယ့်နည်းကိုယ့်ဟန်နဲ့ ဆောင်ရွက်နေကြလိမ့်မယ်၊ ဆောင်ရွက်နေကြတယ်လို့လဲ ကျနော် ယူဆတယ်။ ဒါပေမဲ့ အင်မတန်မှ စိတ်မကောင်းစရာက ကောင်းတာတွေလုပ်တယ်။ မှန်တာတွေလုပ်တယ်။ တရားတာတွေ လုပ်တယ်ဆိုတဲ့ဟာတိုင်းကို ဖမ်းမယ်၊ သတ်မယ်ဆိုတဲ့ ပေါ်လစီကြီးကို စစ်ကောင်စီက ကျင့်သုံးနေတော့ကာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေ ဆရာဝန်ကအစ အားလုံးရဲ့ အသက်အန္တရာယ်လဲ ကျနော် အင်မတန်မှလဲ စိုးရိမ်တယ်။ ကျနော်ထင်တာကတော့ သူတို့တွေလဲ တတ်စွမ်းသလောက်တော့ လုပ်နေကြတယ်။ သို့သော်လဲ ကပ်ရောဂါကြီးအတွက် အဲဒီလောက်နဲ့ မရနိုင်ဘူး။ တကယ့်ကို အမျိုးသားရေး ပြဿနာတရပ်အနေနဲ့ ထိပ်ဆုံးကနေ အောက်ဆုံးအထိ တညီတညာ မလုပ်ရင်တော့ အတော်ခဲယဉ်းလိမ့်မယ်လို့ ကျနော် ယူဆပါတယ်။
မေး ။ ။ နောက်ဆုံးမေးခွန်းတိုတိုလေး နှစ်ခု မေးချင်ပါတယ်။ အကောင်းဆုံး ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေနဲ့ အဆိုးဆုံးဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေတွေကို ကြိုတင်ဟောကိန်းထုတ်ပေးပါ။ အကောင်းဆုံး ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေကို ခပ်တိုတို ပြောပါ။ ဘယ်လိုဖြစ်လာနိုင်သလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ ဗမာပီပီ ကံတရား၊ ကံသုံးပါး ပြောတာ၊ လုပ်တာ၊ ကြံတာ အဲဒီသုံးခုလုံးကောင်းမှ ကောင်းမှာပါ။ ဒါကတော့ ကျနော် အကောင်းဘက်က မြင်တာပါ။
မေး ။ ။ အဆိုးဆုံးဖြစ်သွားနိုင်တဲ့ အခြေအနေက ဘာလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဆိုးဆုံးကတော့ ဒီရောဂါကြီး ထိန်းမရအောင် ဖြစ်ပြီးတော့ အသေအပျောက် စံနှုန်းက ကမ္ဘာပေါ်မှာ အဆိုးဆုံးနိုင်ငံလေးတခု မဖြစ်ဘူးလို့ ကျနော် ဆရာဝန်တယောက်အနေနဲ့ အာမခံချက် မရှိတဲ့အတွက် အဆိုးဆုံးကို ရင်ဆိုင်ဖို့ ပြင်ဆင်ထားဖို့ ပြည်သူပြည်သားအားလုံးကို လေးလေးစားစား တင်ပြပါတယ်။
ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ မြန်မာပြည် ဘေးကင်းပါစေ၊ အကောင်းဆုံး အခြေအနေ ဖြစ်ပါစေလို့ ဆုတောင်းရမှာပေါ့။
ဖြေ ။ ။ မှန်ပါတယ်။
==Unicode==
မွနျမာနိုငျငံ ကိုဗဈတတိယလှိုငျးအန်တရာယျဟာ နိုငျငံရေးထကျ ပိုဦးစားပေးသင့ျတဲ့ အမြိုးသားရေးပွူနာကွီးတရပျ ဖွဈတယျဆိုရငျ သောတရှငျမြား သဘောတူနိုငျကွပါသလား။ ဒီအန်တရာယျဆိုးကွီးကို တားဆီးနိုငျဖို့ (ဒါမှမဟုတျ) အန်တရာယျကို အလြော့ပါးဆုံးဖွဈနိုငျဖို့အတှကျ အာဏာလကျရှိစဈကောငျစီနဲ့ ပွညျသူတရပျလုံးအပါအဝငျ ဘကျပေါငျးစုံတို့ဟာ (အခိုကျအတန့ျအားဖွင့ျ ဖွဈဖွဈ) ပူးပေါငျးဆောငျရှကျနိုငျမယ့ျ အလားအလာ ဘယျလောကျရှိနပေါသလဲ။ မွနျမာ့နိုငျငံရေးတကျကွှလှုပျရှားသူ ဆရာဝနျတဦးဖွဈတဲ့ ဒေါကျတာတင့ျဆှေ နဲ့ ဦးကြောျဇံသာ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ အခုမွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအခွအေနကေ ပွညျသူနဲ့ အာဏာရှိသူတှေ လုံးဝအစီးမကပျတဲ့ အခွအေနေ။ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီး စီးပှားရေး၊ လူမှုရေး အားလုံးလညျး စုံနတောပေါ့။ အဲဒီအခြိနျမြိုးမှာ ကိုဗဈတတိယလှိုငျးကလညျး ကွောကျခမနျးလိလိ မြားပွားလာတာကို တှေ့ရပါတယျ။ အငျ်ဂါနေ့ စဈအစိုးရရဲ့ ကွညောခကြျအရ လူပေါငျးတဈသောငျးကြောျစဈတာ လေးထောငျကြောျဆိုတော့ တဝကျနီးပါးလောကျ positive ဖွဈနတောကို တှေ့ရပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီအခွအေနမှော နိုငျငံရေးပွူနာနဲ့ ကိုဗဈကိစ်စ ဘယျဟာကို ဦးစားပေးသင့ျသလဲလို့ မေးရငျတော့ ကနြော့ျစိတျထဲမှာတော့ ကိုဗဈကိစ်စကိုတော့ ဦးစားပေးသင့ျတယျလို့ ထငျမိပါတယျ။ ဆရာ့ရဲ့သဘောကို ကွားခငြျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျလညျး သဘောတူပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဒီကပျရောဂါ ပပြောကျရေး၊ ထိနျးနိုငျရေးအတှကျ အရေးကွီးတာ ဘာတခုမှ မရှိပါဘူးဆိုတဲ့အခကြျကို ကနြောျ သဘောတူပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလကျရှိ အာဏာလကျရှိ စဈကောငျစီက ရောဂါထိနျးခြုပျရေး ကာကှယျနတောနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဆရာဝနျတယောကျအနနေဲ့ ဘယျလိုမွငျပါသလဲ။ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျကတော့ အောကျစီဂငြျ အလုံအလောကျ ရှိပါတယျ။ ဒါကို နိုငျငံရေးအတှကျ အသုံးခနြကွေလို့ အခကျအခဲ ကွုံနရေပါတယျဆိုပွီးတော့ ပွောပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ အဲဒါကို ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျး ပွောရရငျ ကိုဗဈ-၁၉ ကပျရောဂါဟာ ကမ်ဘာမှာ အသဈအဆနျးဖွဈတဲ့အတှကျ WHO ကအစ နိုငျငံတိုငျးနိုငျငံတိုငျးက ဒါကိုအာရုံစိုကျနကွေတယျ။ ဆရာဝနျတှကေိုယျတိုငျ မသိကွတော့ လေ့လာမှုတှေ လုပျကွတယျ။ ဗမာနိုငျငံမှာ နှဈအစပိုငျးမှာ ထောငျနဲ့သောငျးနဲ့သိနျးနဲ့ လမျးပေါျထှကျပွီးတော့ စုစုဝေးဝေး လုပျတဲ့အခြိနျမှာ ကိုဗဈက ငွိမျနသေလားတော့ မသိဘူး။ စာရငျးဇယားလညျး မရဘူး၊ သတငျးလညျး မရဘူး။ အခုတော့ လူတှရေဲ့ စဈအာဏာရှငျဆန့ျကငြျရေး ပုံစံတမြိုး ပွောငျးသှားတဲ့အခြိနျ။ လမျးပေါျမထှကျတဲ့အခြိနျမှာ ဒီကိုဗဈကပျရောဂါက ဖွဈလာတယျ။ အဲဒီတော့ အခုန မေးခှနျးထဲမှာပါတဲ့ အောကျဆီဂငြျဆိုပါစို့။ အောကျဆီဂငြျက ဗမာနိုငျငံမှာသာ ပွူနာလုပျ၊ ပွူနာဖွဈနပွေီးတော့ ကမ်ဘာ့ကနြျတဲ့ ၁၉၅ နိုငျငံမှာ အောကျဆီဂငြျပွူနာ မရှိခဲ့ဘူး။ အဲဒီတော့ ကနြောျ တငျပွခငြျတာက ဒီကပျရောဂါကို ထိနျးခြုပျဖို့အတှကျ အရေးကွီးတဲ့အခကြျတှကေို ဦးစားမပေးကွဘူး။ ထိပျဆုံးတာဝနျ အရှိဆုံးလူကတောငျမှ မသိဘူး။ နောကျတခါ ဒါကိုကိုငျတှယျနတေဲ့ အထူးကုဆရာဝနျတှကေလဲ အခကြျအလကျမှားနတောကို ထုတျနတေဲ့အတှကျ ကပျရောဂါထိနျးခြုပျရေးအတှကျ အဲဒီလိုလှဲမှားတဲ့အတှကျ ခေါငျးဆောငျမှုကနေ ကနြောျတို့ မွနျမာနိုငျငံက ကပျရောဂါထိနျးဖို့အတှကျ အတော့ျကိုခကျတယျလို့ မွငျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒီကိစ်စမှာ နိုငျငံရေးနဲ့ ပတျသကျတဲ့ အစဉျအလာမေးခှနျးလေးတခု မေးခငြျပါတယျ။ တခြို့အာဏာရှငျခေါငျးဆောငျတှကေ တိုငျးပွညျပကြျသှားတဲ့အခါ၊ တိုငျးပွညျရဲ့ အခွအေနမှေနျကို ငါမသိရဘူး။ အောကျခွကေလူတှကေ ဖုံးဖိထားတယျ။ ငါ့ကို အကောငျးတှကွေီးပဲ လာပွောတယျဆိုတဲ့ ကိစ်စမြိုး ကွားဖူးပါတယျ။ ဆရာလညျး ကွားဖူးမှာပါ။ အခု မွနျမာပွညျမှာ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျက အခွအေနကေောငျးပါတယျ။ ဘာညာပွောနတော အောကျခွကေ ဖုံးဖိထားလို့မြားလား။ တကယျပဲ မသိတာလား။ ဆရာခန့ျမှနျးကွည့ျပါ။
ဖွေ ။ ။ နှဈခုစလုံး ဖွဈနိုငျတယျ။ အောကျခွဆေိုတဲ့ တာဝနျအရှိဆုံး ပုဂ်ဂိုလျနဲ့ဌာနတှကေ မှနျကနျတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှေ ဖွဈနတောတှေ၊ စမျးသပျတာတှေ၊ သဆေုံးတာတှေ။ နောကျတခါ ဖွည့ျထားတဲ့ ပစ်စညျးပိုငျးတှမှော အခကြျအလကျတှေ မှားယှငျးနတေယျ။ သူတို့ကိုယျတိုငျကလဲ မှားယှငျးပွီးတော့ သူတို့ခန့ျထားတဲ့၊ လစာပေးထားတဲ့ စဈကောငျစီကို တငျတာလဲ၊ မှနျတယျလို့ မထငျဘူး။ နောကျတခါ ခေါငျးဆောငျလုပျတဲ့လူဟာ ဒီလောကျလူတှေ အမွောကျအမွား မကွံစဖူးလောကျ ဖွဈနတေယျ၊ သနေတေယျ၊ ဒုက်ခရောကျနတောကို မသိဘူးလို့ ငွငျးတယျဆိုရငျတော့ ဒါဟာမှားတဲ့ ငွငျးဆိုခကြျ ဖွဈပါလိမ့ျမယျ။ ဦးနဝေငျးခတျေက သူမသိဘူး၊ အောကျကပဲလုပျတာဆိုတဲ့ ပွောဆိုခကြျနဲ့တော့ အခုကာလကတော့ မတူဘူးလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလောလောဆယျမှာ လိုအပျနတောကတော့ ပွညျသူလူထု ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု။ ပွညျသူလူထုဆိုတဲ့နရောမှာ CDM လုပျနတေဲ့ ဆရာဝနျတှေ၊ အရငျတုနျးက ပွညျသူထဲက စတေနာရှငျ၊ အလှူရှငျတှေ တကျတကျကွှကွှ ထောကျပံ့ပေးခဲ့ကွတာ ရှိပါတယျ။ အခုကွတော့ အဲဒီကိစ်စတှလေဲ မကွားရသလောကျ ဖွဈနပေါတယျ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကလဲ ပွောပါတယျ။ လူထုက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျပွီးတော့ ဒီကိစ်စကို ဖွရှေငျးကွပါလို့ပွောတယျဆိုတော့ ဒါကို စဈကောငျစီနဲ့ ပွညျသူလူထုတို့ ထိထိရောကျရောကျ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ လိုအပျတယျဆိုတဲ့ သဘောမြိုးလား။
ဖွေ ။ ။ အမှနျကတော့ အခုလို ကပျရောဂါကွီးအတှကျ ပွညျသူလူထုမပါဘဲနဲ့တော့ ဘယျလိုနညျးနဲ့မှ မရနိုငျပါဘူး။ တခုရှိတာက ဒီနေ့ ပွညျသူလူထုက ကပျရောဂါကွီးကို ထိနျးခငြျတာ မှနျပမေယ့ျလို့ အုပျခြုပျနတေဲ့ စဈကောငျစီကို အယုံအကွညျက သုညရာခိုငျနှုနျးထကျတောငျ နညျးလိမ့ျမယျထငျတယျ။ ဒါကွောင့ျ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု တောျတောျခကျလိမ့ျမယျ။ သူတို့က ပွောတာတောငျမှ ပွောငျပွနျလုပျခငြျတဲ့ ပွညျသူလူထု။ သို့သောျ ရောဂါထိနျးခြုပျရေးအတှကျတော့ အပွနျအလှနျပေါ့။ လူထုဘကျကပဲ လိုကျရမှာ မဟုတျဘဲနဲ့၊ အုပျခြုပျသူတှကေလဲ လူဆနျတဲ့စိတျနဲ့ အုပျခြုပျရငျတော့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု တစုံတရာ ရနိုငျတယျလို့ ကနြောျထငျတယျ။ သို့သောျ အခုထိတော့ အဲဒီလို ဖွဈလာနိုငျမယျလို့တော့ မမွငျသေးဘူး။
မေး ။ ။ အခုဆိုရငျ လူတခြို့က ဆရာ အခုနပွောခဲ့သလိုပဲ ဒီရောဂါ ဖွဈရငျဖွဈပါစဆေိုပွီး ခုခံတိုကျနတေယျ။ နောကျအငျ်ဂါနေ့သတငျးမှာပဲ တခြို့က လမျးပေါျထှကျပွီးတော့ ဆန်ဒပွနတောတှေ ရှိနသေေးတာကိုလဲ တှေ့ရပါသေးတယျ။ နောကျတခါ တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှော တိုကျပှဲဖွဈတဲ့နရောတှမှော တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျတှေ ထိနျးခြုပျတဲ့ဘကျမှာ ကိုဗဈရောဂါတှေ ဖွဈနတောတှကေို တှေ့ရတော့ ဒီကိစ်စတှကေို ပွလေညျဖို့အတှကျ ဘယျဘကျကစပွီး ဆောငျရှကျရမလဲ။ နှဈဘကျပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေးအတှကျ လမျးကွောငျးလမျးစမြား ရှိပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျမွငျတာက ကနြောျတို့ နိုငျငံသူနိုငျငံသားတှေ ဗမာတှေ၊ တိုငျးရငျးသားတှေ၊ လူမြိုးစုအားလုံးဟာ စိတျရငျးစတေနာအခံ အငျမတနျကောငျးတယျ။ လိုနတေဲ့ဟာကို လိုကျဖွည့ျကွတယျ။ ကူကွတယျ။ လှူကွတယျ။ သို့သောျ ကနြောျတို့ စောစောက ဆှေးနှေးကွသလို၊ လှူတဲ့ကူတဲ့ဟာတှကေ ကနြော့ျအမွငျ၊ ဆရာဝနျတယောကျအနနေဲ့အမွငျ တကယ့ျအခွခေံကတြဲ့ လိုအပျခကြျတှေ မဟုတျဘဲနဲ့ အပေါျယံနဲ့ အရပျနညျးတှကေို လိုကျပွီးတော့ ပေးကွတယျ၊ ကူကွတယျ၊ လှူကွတယျ ဖွဈနတေယျ။ ဥပမာ အောကျဆီဂငြျဆိုတဲ့ဟာ။ တကယ့ျအခွခေံ အခကြျတှကေို လှတျနကွေတယျလို့ မွငျတယျ။ မေးခှနျးအရ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုအပိုငျးမှာ ကနြောျမွငျတာက ဒီလို - အခုဖွဈနတေဲ့ ကိစ်စကွီးက တကမ်ဘာလုံး ဖွဈနတေဲ့ ကပျရောဂါကွီးထဲက ကနြောျတို့နိုငျငံကတခု။ အခုလကျရှိ လှနျခဲ့တဲ့ တလလောကျအထိ အဆိုးဆုံးနိုငျငံတှမှော ဂရပျမဉြျးနဲ့ပွမယျဆိုရငျ တကမ်ဘာလုံးမှာ ဗမာပွညျက အဆိုးဆုံးလို့ ကနြောျယူဆတယျ။ အဲဒီအခြိနျမှာ WHO လို ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေး၊ တနညျးအားဖွင့ျ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှကေ ပါဝငျလုပျဆောငျမှ ဖွဈနိုငျလိမ့ျမယျ။ အဲဒီလိုဖွဈနိုငျဖို့ကလဲ တောျတောျခဲ့ယဉျးနတေယျ။ အဲဒါက စဈကောငျစီပေါျမှာ မူတညျနတေယျ။ ICRC တောငျမှ လာခှင့ျမပေးတဲ့အခါမှာ WHO က အကူအညီပေးတဲ့ကိစ်စတှေ၊ လာရောကျဆောငျရှကျတဲ့ ကိစ်စတှကေို လမျးဖှင့ျပေးမှ ဖွဈမယျ။ စဈကောငျစီအမိန့ျနဲ့ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲနဲ့ မရဘူး။ လူထုက ဘာလုပျရမလဲဆိုတာကို ကနြောျ အခုနတငျပွသလို အပျကမြတျကြ မသိဘူး။ ဒါကွောင့ျ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျး အကွီးကွီးတှကေ လာပွီးကွားဝငျကူညီတဲ့နညျးဆိုရငျတော့ ပွညျသူလူထုနဲ့ စဈကောငျစီတို့ နိုငျငံတကာလမျးညှှနျမှုအောကျမှာ အတူတူလုပျကွရငျတော့ လမျးပှင့ျမလားလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။
မေး ။ ။ နောကျတခု လူထုဆိုတဲ့နရောမှာ အဓိကအားဖွင့ျ တကယျကြှမျးကငြျတဲ့ ဆရာဝနျတှေ၊ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှေ CDM လုပျနကွေတာလဲ ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီပုဂ်ဂိုလျတှကေ Ad-hoc Cooperation ကိုဗဈကိစ်စအတှကျတော့ အာဏာရှိတဲ့လူတှနေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရငျ ကောငျးမယျဆိုတဲ့ အသိစိတျဓါတျနဲ့ လုပျလာနိုငျရငျ ပိုမကောငျးဘူးလားလို့ ကနြောျ စဉျးစားမိပါတယျ။ ဆရာ ဘယျလိုသဘောရပါသလဲ။ ဖွဈနိုငျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှကေ ဒီလိုကိစ်စတှကေို သူတို့က စဈကောငျစီဆန့ျကငြျလို့ အလုပျမလုပျဘူးဆိုတဲ့ အခကြျကလေးနဲ့တော့ သူတို့က ဘေးထိုငျနမေယျလို့တော့ ကနြောျ မထငျဘူး။ ရတဲ့နညျးတှနေဲ့ ကူညီကွလိမ့ျမယျလို့ ကနြောျယူဆပါတယျ။ စဈကောငျစီနဲ့ပေါငျးပွီး မလုပျဘဲနဲ့ ကိုယ့ျနညျးကိုယ့ျဟနျနဲ့ ဆောငျရှကျနကွေလိမ့ျမယျ၊ ဆောငျရှကျနကွေတယျလို့လဲ ကနြောျ ယူဆတယျ။ ဒါပမေဲ့ အငျမတနျမှ စိတျမကောငျးစရာက ကောငျးတာတှလေုပျတယျ။ မှနျတာတှလေုပျတယျ။ တရားတာတှေ လုပျတယျဆိုတဲ့ဟာတိုငျးကို ဖမျးမယျ၊ သတျမယျဆိုတဲ့ ပေါျလစီကွီးကို စဈကောငျစီက ကငြ့ျသုံးနတေော့ကာ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှေ ဆရာဝနျကအစ အားလုံးရဲ့ အသကျအန်တရာယျလဲ ကနြောျ အငျမတနျမှလဲ စိုးရိမျတယျ။ ကနြောျထငျတာကတော့ သူတို့တှလေဲ တတျစှမျးသလောကျတော့ လုပျနကွေတယျ။ သို့သောျလဲ ကပျရောဂါကွီးအတှကျ အဲဒီလောကျနဲ့ မရနိုငျဘူး။ တကယ့ျကို အမြိုးသားရေး ပွူနာတရပျအနနေဲ့ ထိပျဆုံးကနေ အောကျဆုံးအထိ တညီတညာ မလုပျရငျတော့ အတောျခဲယဉျးလိမ့ျမယျလို့ ကနြောျ ယူဆပါတယျ။
မေး ။ ။ နောကျဆုံးမေးခှနျးတိုတိုလေး နှဈခု မေးခငြျပါတယျ။ အကောငျးဆုံး ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနနေဲ့ အဆိုးဆုံးဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနတှေကေို ကွိုတငျဟောကိနျးထုတျပေးပါ။ အကောငျးဆုံး ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနကေို ခပျတိုတို ပွောပါ။ ဘယျလိုဖွဈလာနိုငျသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ ဗမာပီပီ ကံတရား၊ ကံသုံးပါး ပွောတာ၊ လုပျတာ၊ ကွံတာ အဲဒီသုံးခုလုံးကောငျးမှ ကောငျးမှာပါ။ ဒါကတော့ ကနြောျ အကောငျးဘကျက မွငျတာပါ။
မေး ။ ။ အဆိုးဆုံးဖွဈသှားနိုငျတဲ့ အခွအေနကေ ဘာလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဆိုးဆုံးကတော့ ဒီရောဂါကွီး ထိနျးမရအောငျ ဖွဈပွီးတော့ အသအေပြောကျ စံနှုနျးက ကမ်ဘာပေါျမှာ အဆိုးဆုံးနိုငျငံလေးတခု မဖွဈဘူးလို့ ကနြောျ ဆရာဝနျတယောကျအနနေဲ့ အာမခံခကြျ မရှိတဲ့အတှကျ အဆိုးဆုံးကို ရငျဆိုငျဖို့ ပွငျဆငျထားဖို့ ပွညျသူပွညျသားအားလုံးကို လေးလေးစားစား တငျပွပါတယျ။
ဦးကြောျဇံသာ ။ ။ မွနျမာပွညျ ဘေးကငျးပါစေ၊ အကောငျးဆုံး အခွအေနေ ဖွဈပါစလေို့ ဆုတောငျးရမှာပေါ့။
ဖွေ ။ ။ မှနျပါတယျ။
