မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာပိုးကူးစက်ပျံ့ပွားမှု အများကြီး မြင့်တက်လာတာကြောင့် လူထုအနေနဲ့ အချိန်တိုင်း သတိထားနေထိုင်ပြီး ရောဂါမပျံ့ပွားရေး သတိထားလုပ်ဆောင်ဖို့ ကျန်းမာရေးတာဝန်ရှိသူတွေ တိုက်တွန်းနေတာပါ။ ဗဟိုကူးစက်ရောဂါ ထိန်းချုပ်ရေးဌာနက ဒေါက်တာဒေါ်ခင်ခင်ကြီး ကို VOA ရန်ကုန်သတင်းထောက် စုစု က Online ကနေ ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ မင်္ဂလာပါ။ ပထမဦးဆုံးအနေနဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနအနေနဲ့ ပြည်တွင်းမှာ ကိုဗစ် ဒုတိယလှိုင်း မစခင်ကတည်းက ကပ်ရောဂါက ထပ်ပြီတော့ တကျော့ပြန် ပြန်ပြီးတော့ ဖြစ်လာနိုင်တယ်ဆိုပြီးတော့ ပြည်သူတွေကို ကြိုတင်ပြီးတော့ သတိပေးတာတွေလည်း ရှိတယ်။ ပြီးတော့ ဆရာမတို့အပိုင်းကနေ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်နေတာတွေလည်း ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ့်တကယ် ဖြစ်လာတဲ့အချိန်မှာ ဒီလိုမျိုး ကြိုတင်ပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်ချက်တွေ၊ သတိပေးချက်တွေက လုံလောက်မှု ရှိရဲ့လား။ ဘာတွေထပ်ပြီးတော့ ဆောင်ရွက်နေတာတွေ ရှိပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ဖြေရမယ်ဆိုရင် ကျမတို့ (၂၃) ရက်နေ့ (၃) လကစပြီးတော့ ရောဂါပိုး စတွေ့ရှိတယ်။ (၁၆) ရက် (၇) လမှာ လုံးဝရောဂါပိုးက မတွေ့တော့ဘူး။ အဲဒီမှာ နောက်ဆုံးတစ်ယောက်တွေ့တယ်။ တွေ့ပြီးတော့ ထပ်မတွေ့တော့ဘူး။ တစ်လလောက်ကြာတဲ့အခါမှာ ပြည်သူလူထုအနေနဲ့ ရောဂါကူးစက်မှုက ပြတ်သွားပြီ၊ မရှိတော့ဘူးဆိုတဲ့ Local Transmission လို့ခေါ်တဲ့ ပြည်တွင်းကူးစက်မှု မရှိတော့ဘူးဆိုပြီ ထင်ပြီးတော့၊ ပြည်သူလူထုက ပေါ့ဆတာတွေ ရှိပါတယ်။ သို့သော် ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနအနေနဲ့ ပြည်သူလူထုကို လုံးဝ၊ လုံးဝမပေါ့ဆဖို့အကြောင်း၊ အစုလိုက်အပြုံလိုက် တပြိုင်နက် ဖြစ်လာနိုင်တဲ့အကြောင်း။ ဒါကြောင့်မို့ ပြည်သူလူထုအနေနဲ့ လိုက်နာရမယ့် စည်းကမ်းချက်တွေကို သေချာအောင် မလိုက်နာဘူးဆိုပြီး၊ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ရောဂါတွေ ဘယ်လောက်ဖြစ်နေသလဲ။ သေဆုံးမှုတွေက ဘယ်လောက်ရှိနေသလဲဆိုတဲ့ အချက်အလက်တွေ၊ ကိုယ့်ရဲ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေ၊ အာဆီယံနိုင်ငံတွေရဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ပြီးတော့ နေ့စဉ်နေ့စဉ် ကျမတို့ MOHS website ကနေ တင်နေပါတယ်။ ပြည်သူလူထုတွေ သွေးမအေးဖို့၊ ဂရုစိုက်ဖို့အကြောင်းတွေ။
ဆေးရုံတွေ ပြင်ဆင်ထားတယ် နေရာတိုင်း၊ လူတွေပြင်ဆင်ထားတယ်။ ပစ္စည်းပစ္စယတွေ ပြင်ဆင်ထားတယ်။ ဓါတ်ခွဲခန်းပစ္စည်းတွေ ပြင်ဆင်ထားတဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ ကျမတို့က မြန်မြန်ဆန်ဆန် Contact tracing တွေကို ဆောင်ရွက်နိုင်တယ်။ quarantine လူကောင်းတွေကို အသွားအလာကန့်သတ်ဖို့လိုတယ့် contact တွေ၊ ပိုးတွေ့တဲ့ လူနာတွေရဲ့ contact တွေ ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ ဒါတွေကို ဘယ်နေရာမှာထားမယ်ဆိုတာတွေကို ကြိုတင်ပြီးတော့ ဇာတ်တိုက်လေ့ကျင့်ထားပြီး ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့် မြန်မြန်ဆန်ဆန် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ရန်ကုန်တိုင်းလည်း ထို့အတူပါပဲ။ လက်ရှိအနေအထားမှာဆိုရင် ရန်ကုန်တိုင်းမှာ quarantine ဝင်တဲ့လူတွေက ခြောက်ထောင်လောက် ရှိတယ်။ အဲဒီအထဲမှာ ရခိုင်ပြည်နယ်က ပြန်လာတဲ့လူတွေ တစ်ထောင်လောက်ကို quarantine ဝင်ဖို့အတွက် နောက်ထပ်နေရာသစ်တွေကို ရန်ကိုင်တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့ရဲ့ ဆောင်ရွက်မှု၊ ကြီးကြပ်မှု၊ ရန်ကုန်တိုင်း ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာနနဲ့ ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းပြီးတော့ ဒါတွေကို ဆောင်ရွက်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်ရှိအနေအထားမှာ အားသာချက်တစ်ခုကတော့ ကျမတို့က WHO, US CDC အရဆိုရင်တော့ quarantine က သုံးပတ်ကနေ နှစ်ပတ်ကို လျှော့ချနိုင်ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ဆေးရုံပြန်ဆင်းတာကလဲ အရင်တုန်းကလို နှစ်ကြိမ်ပိုးမတွေ့ဘူးဆိုရင် ဆေးရုံဆင်းတဲ့အခြေအနေကနေ လူနာမှာ ရောဂါလက္ခဏာ မဆိုးဘူး၊ ရောဂါလက္ခဏာ နဂိုကတည်းက မရှိတဲ့လူနာဆိုရင် (၁၄) ရက်ပြည့်ပြီးနောက် (၁၅) ရက်မြောက်နေ့မှာ ပေးဆင်းမယ့် လူနာအခြေအနေက ချမှတ်ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ကျမတို့ quarantine site တွေမှာဆိုရင် မြန်မြန် Turn over လူတွေ (၃) ပတ်အထိ မနေတော့ဘဲ (၂) ပတ်ဆိုရင် နောက်ထပ်အသစ်တွေ လက်ခံနိုင်တယ်ဆိုတော့ လူအင်အားနဲ့ quarantine မှာ နေရတဲ့ လူတွေလဲ (၃) ပတ်ကနေ (၂) ပတ်လျော့တဲ့အတွက် သူတို့အတွက်လဲ အများကြီး စိတ်သက်သာရမယ်။ စိတ်သောကလဲ လျော့မယ်။ သူတို့မိသားစုအတွက်ကော။ ဒါ့အပြင်
ဒါ့အပြင် quarantine ကို စီစဉ်ရတဲ့လူတွေအနေနဲ့ ဝန်ထပ်ဝန်ပိုး လျော့မယ်။ quarantine မှာ ကျွေးမွေးထားတဲ့ နိုင်ငံတော် ကုန်ကျစရိတ်တွေ သက်သာတဲ့အပြင်၊ သူတို့တွေကို စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုပေးတဲ့ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေရဲ့ လုပ်အားတွေ၊ တခြားကုန်ကျစရိတ်တွေလည်း အများကြီးသက်သာသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့ကလဲ တနည်းအားဖြင့်ဆိုရင် ကျမအနေဲ့ ဒီဟာနဲ့ လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေနဲ့ လိုက်လျောညီထွေ ဆောင်ရွက်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုဆောင်ရွက်တဲ့အခါမှာ ကျမတို့ အရှေ့ကပြောသလိုပဲ နိုင်ငံတကာရဲ့ Guideline တွေနဲ့ သုတေသန တွေ့ရှိချက်တွေအပေါ်မှာ ကျမတို့ အခြေပြုပြီး ဆောင်ရွက်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ကျမတို့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားခဲ့လို့ လက်ရှိအခြေအနေမှာဆိုရင် ဖြစ်ပွားမှု၊ သေဆုံးမှုက တခြားနိုင်ငံတွေနဲ့ နှိုင်းစာလို့ရှိရင် ကျမတို့အခြေအနေက တော်တော်ကြီးကို အခြေအနေကောင်းသေးတဲ့ အခြေအနေမှာ ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ ကိုဗစ်က ပြည်တွင်းတကျော့ပြန် ကူးစက်မှု စတင်ခဲ့တဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ အခြေအနေကတော့ လက်ရှိအခြေအနေမှာ ထိန်းထားနိုင်ပြီဆိုပြီးတော့ ဆရာမတို့ တာဝန်ရှိသူတွေအနေနဲ့ ပြောထားတာရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ တဘက်မှာလဲ တခြားတိုင်းနဲ့ပြည်နယ်တွေမှာ ကူးစက်လူနာတွေ ရှိလာသလိုမျိုး လူဦးရေထူထပ်တဲ့ ရန်ကုန်လို နေရာမျိုးမှာ ပြည်တွင်းကူးစက်မှုက မြှင့်တက်လာတယ် ဆရာမ။ အဲဒီလို အခြေအနေမျိုးမှာ လူတိုင်းလူတိုင်း ဒီရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ သူတို့အနေနဲ့ ဘယ်လိုမျိုး လိုက်ပါဆောင်ရွက်ဖို့ သင့်ပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ရခိုင်ပြည်နယ်ရဲ့ ရောဂါဖြစ်ပွားမှု အခြေအနေကို ကြည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် ရခိုင်ပြည်နယ်က ရန်ကုန်တိုင်းနောက်မှာပဲ ရှိနေပါတယ်။ ရန်ကုန်တိုင်းကတော့ ဖြစ်ပွားမှု အများဆုံးပါ။ ဘာဖြစ်လို့လဲ။ ဒါကလဲ အရင်တုန်းက ခဏခဏ ပြောခဲ့တယ်။ ရန်ကုန်တိုင်းဆိုတာ လူဦးရေထူထပ်တယ်။ တစ်စတုရန်မီတာမှာ လူဦးရေ (၇၂၀) နေတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်ကဆိုရင် လူဦးရေ တစ်ရာဝန်းကျင်လောက်ပဲ ရှိတယ်။ မန္တလေးတိုင်းဆိုရင် တစ်ရာ၊ နှစ်ရာပဲ ရှိတယ်။ အဲဒီမှာ နဂိုကတည်းက ရခိုင်အခြေအနေနဲ့ ရန်ကုန်အခြေအနေကတော့ မတူပါဘူး။ အရမ်းလူဦးရေ ထူထပ်တဲ့ ရန်ကုန်မှာဆိုရင် တစ်အိမ်ထဲမှာ လူအများစုနေရတာ ရှိတယ်။ နောက်တခုက စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံတွေ ရှိမယ်။ လူအစုအဝေးနဲ့ လုပ်ရတဲ့ ကိစ္စရပ်တွေ ရှိတယ်။ နောက် Public Transport ကိုပဲ အသုံးပြုနေရတဲ့အပေါ်မှာ လူထုက ပေါ့ပါတယ်။ ပေါ့လာတဲ့အခါမှာ လိုအပ်တဲ့ ရောဂါကာကွယ်တဲ့ နည်းလမ်းတွေကို ကျင့်သုံးဖို့အတွက် လျော့ရဲလာတယ်။ ပျက်ကွက်လာတယ်။ ဒီအခါမှာ အခွင့်ကောင်းစောင့်နေတဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ က ဒီလိုအခြေအနေမှာ သူ့ရဲ့အကွက်ကောင်း ဖြစ်ပါတယ်။ သူက လူထုကြားထဲကို အမြန်ဆုံးဝင်ရောက် ကူးစက်မှု ဖြစ်လာတယ်။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အထူးသဖြင့်တော့ နောက်ပိုင်းကူးစက်မှုတွေမှာ cluster ပုံစံ နေရာတစ်နေရာမှာ အစုလိုက်အပြုံလိုက် ကူးစက်တာတွေ၊ မိသားစုလိုက် ကူးစက်တာတွေ ရှိပါတယ်။ ဒါကလဲ မိသားစုလိုက် ကူးစက်မှုကလဲ ကြောက်စရာကောင်းပါတယ်။ ဒါတွေက ပေါ့ဆလို့ မရဘူး တနည်းအားဖြင့် မိသားစုမှာ တစ်ယောက်ကူးစက်လို့ရှိရင် ကျန်တဲ့မိသားစုဝင်တွေပါ ကူးစက်နိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ်းအများဆုံးဆိုတာကို သိစေချင်ပါတယ်။
အဲဒီအပိုင်းမှာဆိုရင် ရန်ကုန်မှာ Public Transport ကလည်း သုံးစွဲနေရတဲ့အခါမှာ Mask မတပ်ရင် ကားပေါ်မတက်ရ။ Mask မတပ်ရင် ဈေးထဲမဝင်ရ စသည်ဖြင့် ဒီလိုလေး သက်ဆိုင်ရာဒေသကြီး အစိုးရကနေ ကြပ်မတ်လာတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ စည်းကမ်းကြပ်မတ်လို့ လိုက်နာရတယ်ဆိုတာထက် ပြည်သူလူထု တစ်ဦးချင်း၊ တစ်ယောက်ချင်းတွေက Sense of Ownership မိမိတာဝန်ပါလား။ မိမိတိုင်းပြည်ကို ကာကွယ်ရမှာ အသာထားအောင်၊ မိမိမိသားစုဆိုတဲ့ အသေးဆုံးလေး မိမိကိုယ်ကို ကာကွယ်မယ်။ မိမိမိသားစုကို ကာကွယ်မယ်ဆိုတဲ့ အသိစိတ်ဓါတ်လေးနဲ့ လူတဦးချင်းက အပြင်သွားတိုင်း Mask တပ်မယ်။ လက်ကို ရေနဲ့ဆပ်ပြာနဲ့ မကြာခဏ စနစ်တကျ စက္ကန့်နှစ်ဆယ်ကြာအောင် ဆေးမယ်။ Hand Gel သုံးမယ်။ တတ်နိုင်သမျှ လူအုပ်စုထဲမသွားဘူး၊ ရှောင်ကျဉ်မယ်။ ဒါကလဲ ပြောရတာ အကြောင်းရှိပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီနေ့ (၇၃) ရာခိုင်နှုန်းက ရောဂါလက္ခဏာ မပြဘဲနဲ့ ရောဂါပိုးတွေ့နေရတယ်ဆိုတာ ဒါလဲ သိရှိပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကိုလဲ ခဏခဏ ဖော်ပြပြောနေပါတယ်။
ဒါဆို လူတွေ ရောဂါပိုးရှိတဲ့ (၄) ယောက်မှာ (၃) ယောက်က ရောဂါပိုးရှိပေမယ့် လက္ခဏာပိုးမပြဘူးဆိုတာကို သိပြီဆိုရင် မိမိနဲ့သွားတဲ့ သူငယ်ချင်း၊ အပေါင်းအသင်း မိတ်ဆွေထဲမှာ ရောဂါပိုး ရှိတဲ့လူတွေ ရှိနေနိုင်တယ်။ လူတိုင်းဟာ ရောဂါပိုး ကူးစက်ခြင်း ခံရတဲ့လူတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သံသယနဲ့ ဆက်ဆံပြီးတော့ လူထူထပ်တဲ့နေရာတွေကို မသွားဖို့ ရှောင်ကျဉ်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ သွားလို့ရှိရင် ရောဂါပိုးက ကိုယ်ဆီကိုပါလာပြီးတော့ အိမ်မှာရှိတဲ့ အသက် (၆၀) ကျော် ကိုယ့်ရဲ့ မိဘဘိုးဘွား၊ အဖေအမေတွေကို ကူးစက်မယ်ဆိုရင် သူတို့တွေက အသက်ဆုံးရှုံးတဲ့အထိ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ သေဆုံးတဲ့လူ တစ်ယောက်ချင်းဆီမှာ သူတို့ရဲ့ မိသားစုဝင်တွေ ရှိပါတယ်။ မိသားစုဝင်တွေအတွက် တစ်ရာရာခိုင်နှုန်း ဆုံးရှုံးမှု ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဆုံးရှုံးမှုကို ကိုယ့်နိုင်ငံသား ဘယ်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်ကိုမှ မဖြစ်စေချင်ပါဘူး။ ရောဂါကူးစက်မှုလည်း မဖြစ်စေချင်ပါဘူး။ ဒါကြောင့်မို့ ရန်ကုန်မှ မဟုတ်ပါဘူး ပြည်နယ်နဲ့တိုင်းမှာရှိတဲ့ ပြည်သူလူထုအနေနဲ့ တနိုင်ငံလုံးကို ပြောချင်တာကတော့ ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနရဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေကို တသွေးမတိမ် လိုက်နာပါ။ ဒါက လိုအပ်လို့ လုပ်ဆောင်ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုလုပ်ဆောင်ရတယ်ဆိုတာ လူတွေကို စည်းကမ်းတင်းကြပ်တာ မဟုတ်ပါဘူး။ လူထုကို ချုပ်ချယ်တာ မဟုတ်ပါဘူး။ လူထုတွေရဲ့ ကျန်းမာရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ပေးခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ နောက်ထပ်တစ်ချက်ကတော့ အခုအချိန်က ပြည်တွင်းမှာ ပိုးတွေ့လူနာတွေက တစ်ရက်ထဲမှာပဲ ရာဂဏန်းနဲ့ချီပြီးတော့ တွေ့လာရတဲ့ အခြေအနေက ဖြစ်လာတယ်။ ဒီလိုကာလမှာပဲ သိပ်မကြာခင်မှာပဲ တနိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာနဲ့ဆိုရင် ရွေးကောက်ပွဲကလည်း ရောက်လာတော့မယ်။ ဆိုတော့ အခုအချိန်မှာ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးကာလတွေကလဲ စနေပြီဆိုတော့ ဒီလိုကာလမှာ တကယ်ကို ရွေးကောက်ပွဲ ရောက်လာမယ့်ကာလမှာ ဆရာမတို့ ကျန်းမာရေးဌာနအနေနဲ့ ကျန်းမာရေးအပိုင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အဖွဲ့တွေ ရှိတယ်။ ဆရာမလည်း အဲဒီအထဲမှာ ပါဝင်ပြီးတော့ တာဝန်ယူဆောင်ရွက်နေတာဆိုတော့ ဒီလိုကာလမှာ ဘယ်လိုမျိုး ကျန်းမာရေးဘက်ကနေ စောင့်ရှောက်မှုတွေ လုပ်သွားမယ်ဆိုတာကို ဖြည့်စွက်ပြောပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ ပြည်သူတွေကို သိစေချင်တာက သူဟာ ဆင်းရဲသားတွေမှာပဲဖြစ်တယ်။ လူလတ်တန်းစားတွေမှာ ဖြစ်တယ်။ အသက်ကြီးတဲ့လူတွေမှာ ဖြစ်တယ်။ နောက်ခံရောဂါရှိတဲ့လူမှာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီလိုမျိုး မဟုတ်ဘူး။ သူဟာဆိုရင် သမ္မတအဆင့်၊ ဝန်ကြီးအဆင့်ကနေ အောက်ခြေအထိ ဘယ်သူမဆို ကူးစက်နိုင်ပါတယ်။ ရောဂါကာကွယ်ရေး နည်းလမ်းတွေကို လျှော့ပေါ့သွားတာနဲ့ တပြိုင်နက်၊ လစ်ဟသွားတာနဲ့ တပြိုင်နက်၊ သူဟာ အကွက်ကောင်းစောင့်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် အချိန်မရွေး ဝင်လာနိုင်ပါတယ်။ အခုအချိန်မှာ အရေးအကြီးဆုံးကဆိုရင် ပြည်သူလူထုတစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ ကျန်းမာရေး ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီမှာ ကျမတို့ နှစ်သက်တဲ့ ပါတီ၊ နှစ်သက်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ် မဲပေးလို့ရပါတယ်။ မဲပေးဖို့က လိုပါသေးတယ်။ မိမိတို့စိတ်ထဲမှာ ချစ်ခင်နှစ်သက်တဲ့၊ သဘောကျတဲ့ ပါတီကို မေတ္တာရပ်ခံပါ။ တနည်းအားဖြင့် ဒါဟာ အခုအချိန်မှာဆိုရင် သွားတာမျိုး၊ လာတာမျိုး၊ လူစုလူဝေးနဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေက အန္တရာယ်အလွန်များပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုရင် တစ်ယောက်ယောက်စီကနေ ကူးသွားလို့ရှိရင် အများကြီး ကူးသွားနိုင်ပါတယ်။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ တစ်ခု ရှိပါတယ်။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့ရှိရင် Motta တစ်ခုရှိပါတယ်။ ဘာလဲဆိုရင် တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် Social Distancing မလိုက်နာတာနဲ့၊ လိုက်နာတာနဲ့ တင်ထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ တကယ်လို့ Social Distancing သာ လိုက်နာတယ်။ တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် အနည်းဆုံး ခြောက်ပေခွါပြီး နေမယ်ဆိုရင် လူတစ်ယောက်က (၅) ရက်ကြာလို့ရှိရင် နောက်ထပ်ကူးစက်နိုင်မယ့်လူက ၁.၂၅ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ပါတယ်။ နောက် ရက် (၃၀) ကြာရင် သူက ကူးစက်နိုင်မယ့်လူက (၁၅) ယောက်ပဲ ရှိပါတယ်။ တကယ်လို့ Social Distancing ကို မလိုက်နာဘူး။ တနည်းအားဖြင့် ပူးကပ်နေမယ်၊ ခြောက်ပေထက် နီးနီးနေမယ်ဆိုရင် လူတစ်ယောက်က (၅) ရက်ကြာတဲ့အခါမှာ နောက်ထပ်လူ နှစ်ယောက်ခွဲကို ကူးစက်နိုင်ပါတယ်။ အဲဒီနှစ်ယောက်ခွဲကနေ ဒီလိုပဲ Social Distancing မလိုက်နာဘူးဆိုရင် ရက် (၃၀) ကြာတဲ့အခါမှာ (၄၀၆) ဦးအထိ ကူးစက်နိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သဘောအခြေအနေ ရှိပါတယ်။ ဒါဟာ Social Distancing က ဘယ်လောက်အရေးပါတယ်ဆိုတာကို သိရှိနိုင်ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့်မို့ တတ်နိုင်လို့ရှိရင် ကျမတို့ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ အခုနပြောတဲ့ နိုဝင်ဘာ (၈) ရက်နေ့ ရွေးကောက်ပွဲကြီးမှာဆိုရင် ပြည်သူလူထုတစ်ယောက်ချင်းဆီက ရောဂါကူးစက်မှု အန္တရာယ် မရှိစေဘဲနဲ့ မဲပေးနိုင်စေဖို့ ကိုယ်နှစ်သက်တဲ့ပါတီ၊ ကိုယ်နှစ်သက်တဲ့လူကို မဲပေးနိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ချက် နံပတ်တစ် ဖြစ်ပါတယ်။ နံပတ်နှစ် ရည်ရွယ်ချက်က ဒီလို မဲပေးတဲ့ ဖြစ်စဉ်ကြောင့် ရောဂါကူးစက်မှု ပိုမိုမဆိုးသွားုဖို့လည်း ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် မဲပေးတဲ့အခါမှာ လိုက်နာရမယ့် အချက်တွေကို ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပရေး ကော်မရှင် ပူးပေါင်းပြီးတဲ့အခါ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာဘက်ကနေ အကြံပေးချက်တွေကို တိတိကျကျ Guidelines တွေလည်း ထုတ်ပြန်ထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ Guidelines ကို MOHS website က ပြီးခဲ့တဲ့ (၃) ရက်လောက် (၄) ရက်လောက်က တင်ထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတွေကို တိတိကျကျ လိုက်နာဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့ မဲပေးလို့ရှိရင် ဘယ်လိုပေးရမလဲ။ ကျန်းမာရေးနဲ့ညီအောင် ဘယ်လိုပေးရမလဲဆိုတဲ့ Display နမူနာပြခြင်းကိုလည်း ကျမတို့ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရေးကော်မရှင်က နှစ်ကြိမ်တိုင်းတိုင်း ဆောင်ရွက်တာကို ကျမတို့ကိုယ်တိုင် ကြည့်ရှုပြီးတော့ ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကြောင်မို့ မဲပေးတဲ့အခါမှာ အန္တရာယ်ကင်းစွာ စိတ်ချစွာ မဲပေးနိုင်ဖို့က ပြည်သူပြည်သားတွေက ကျန်းမာနေဖို့ လိုပါတယ်။
သူတို့ကျန်းမာနေမှ မဲပေးနိုင်မယ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ အရေးတကြီး ကျန်းမာဖို့ အရင်ဆုံး မိမိကျန်းမာရေးကို စောင့်ရှောက်ရာလဲရောက်သလို၊ မိမိမိသားစု ကျန်းမာရေးကိုလည်း စောင့်ရှောက်ရာရောက်တယ်။ တနွယ်ငင်တစင်ပါ ပတ်ဝန်းကျင်၊ မိမိရဲ့နိုင်ငံအတွက်လည်း ကျန်းမာရေး၊ ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးမှာ တတက်တအားပါဝင်ရာ ရောက်ပါတယ်။ ပြည်သူပြည်သားတွေရဲ့ ပူးပေါင်းအားနဲ့ဆိုရင် ကျမတို့ ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးမှာ အမြန်ဆုံး ထိန်းချုပ်နိုင်မယ်လို့ ကျမကတော့ တွေးမိ၊ မျှော်လင့်မိပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆရာမအနေနဲ့ ဒီရောဂါနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ရှေ့ဆက်ပြောချင်တာတွေ ရှိရင်လဲ ပြောပေးပါအုံး။
ဖြေ ။ ။ ဖြည့်စွက်ပြောပေးချင်တာကတော့ တချီု့တွေက ဒီရောဂါနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဒါက ဗီဇပြောင်း ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ဆေးသုတေသနဌာနကလည်း သက်သေပြပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာလဲ ဗီဇပြောင်းလဲ ဖြစ်ပွားမှုမှာဆိုရင် သူက အများဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ ဗီဇပြောင်းပိုးရဲ့ သဘောသဘာဝကိုယ်က တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ကူးစက်တာ မြန်ပါတယ်။ သူက အရင်တုန်းက receptor တစ်ခုကနေ receptor နောက်ထပ်တစ်ခုနဲ့ နှစ်ခုပေါင်းပြီး ဝင်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ လူတစ်ယေက်စီ ဝင်ဖို့အတွက်က လွယ်ကူပါတယ်။ သို့သော် ဒီရောဂါနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဖြစ်ပွားကူးစက်မှု မြန်ပေမယ့် သူ့ရဲ့ပြင်းထန်မှုက နဂိုထက်စာရင် ပိုပြင်းထန်လာသလား၊ ပိုပျော့လာသလားဆိုတဲ့ အချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး သုတေသနတွေ ဆက်လုပ်နေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုထက်ထိ တိကျတဲ့အဖြေတော့ မထွက်သေးပါဘူး။ သို့သော် တချို့သုတေသနတွေမှာဆိုရင် ရောဂါပိုးသစ်ဟာ ပိုပြီးတော့ ဆိုးလာတယ်ဆိုတဲ့ အဲဒီလိုမျိုး တွေ့ရှိချက်လေးတွေ ရှိပါတယ်။ ဒီအချိန်မှာ ကူးစက်ခံရတဲ့လူက ကိုယ်တိုင်လည်း အချိန်မရွေး ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကိုယ်ချင်းစာစိတ်နဲ့ မေတ္တာစိတ်အပြည့်နဲ့ ဆက်ဆံဖို့ လိုပါတယ်။ တချို့ဟာ ကျန်းမာရေးဌာနရဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေကို သေချာတိကျစွာ လိုက်နာခြင်းအားဖြင့် ပြည်သူလူထုရဲ့ ပူးပေါင်းအားနဲ့ ကျမတို့က ကိုဗစ်-၁၉ ကို မြန်မာပြည်မြေကနေ မောင်းထုတ်ဖို့အတွက် ပြည်သူလူထုရဲ့အားက နံပတ်တစ်အခရာကျပါတယ်။ ပူးပေါင်းပါဝင်ဆောင်ရွက်ဖို့ မေတ္တာရပ်ခံပါတယ်။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆရာမ အခုလိုအချိန်ပေးပြီးတော့ ဖြေကြားပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
===Unicode==
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုရိုနာပိုးကူးစကျပြံ့ပှားမှု အမြားကွီး မွင့ျတကျလာတာကွောင့ျ လူထုအနနေဲ့ အခြိနျတိုငျး သတိထားနထေိုငျပွီး ရောဂါမပြံ့ပှားရေး သတိထားလုပျဆောငျဖို့ ကနြျးမာရေးတာဝနျရှိသူတှေ တိုကျတှနျးနတောပါ။ ဗဟိုကူးစကျရောဂါ ထိနျးခြုပျရေးဌာနက ဒေါကျတာဒေါျခငျခငျကွီး ကို VOA ရနျကုနျသတငျးထောကျ စုစု က Online ကနေ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ မငျ်ဂလာပါ။ ပထမဦးဆုံးအနနေဲ့ ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာနအနနေဲ့ ပွညျတှငျးမှာ ကိုဗဈ ဒုတိယလှိုငျး မစခငျကတညျးက ကပျရောဂါက ထပျပွီတော့ တကြော့ပွနျ ပွနျပွီးတော့ ဖွဈလာနိုငျတယျဆိုပွီးတော့ ပွညျသူတှကေို ကွိုတငျပွီးတော့ သတိပေးတာတှလေညျး ရှိတယျ။ ပွီးတော့ ဆရာမတို့အပိုငျးကနေ ကွိုတငျပွငျဆငျဆောငျရှကျနတောတှလေညျး ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ တကယ့ျတကယျ ဖွဈလာတဲ့အခြိနျမှာ ဒီလိုမြိုး ကွိုတငျပွငျဆငျဆောငျရှကျခကြျတှေ၊ သတိပေးခကြျတှကေ လုံလောကျမှု ရှိရဲ့လား။ ဘာတှထေပျပွီးတော့ ဆောငျရှကျနတောတှေ ရှိပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ ဖွရေမယျဆိုရငျ ကမြတို့ (၂၃) ရကျနေ့ (၃) လကစပွီးတော့ ရောဂါပိုး စတှေ့ရှိတယျ။ (၁၆) ရကျ (၇) လမှာ လုံးဝရောဂါပိုးက မတှေ့တော့ဘူး။ အဲဒီမှာ နောကျဆုံးတဈယောကျတှေ့တယျ။ တှေ့ပွီးတော့ ထပျမတှေ့တော့ဘူး။ တဈလလောကျကွာတဲ့အခါမှာ ပွညျသူလူထုအနနေဲ့ ရောဂါကူးစကျမှုက ပွတျသှားပွီ၊ မရှိတော့ဘူးဆိုတဲ့ Local Transmission လို့ခေါျတဲ့ ပွညျတှငျးကူးစကျမှု မရှိတော့ဘူးဆိုပွီ ထငျပွီးတော့၊ ပွညျသူလူထုက ပေါ့ဆတာတှေ ရှိပါတယျ။ သို့သောျ ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာနအနနေဲ့ ပွညျသူလူထုကို လုံးဝ၊ လုံးဝမပေါ့ဆဖို့အကွောငျး၊ အစုလိုကျအပွုံလိုကျ တပွိုငျနကျ ဖွဈလာနိုငျတဲ့အကွောငျး။ ဒါကွောင့ျမို့ ပွညျသူလူထုအနနေဲ့ လိုကျနာရမယ့ျ စညျးကမျးခကြျတှကေို သခြောအောငျ မလိုကျနာဘူးဆိုပွီး၊ ကမ်ဘာပေါျမှာ ရောဂါတှေ ဘယျလောကျဖွဈနသေလဲ။ သဆေုံးမှုတှကေ ဘယျလောကျရှိနသေလဲဆိုတဲ့ အခကြျအလကျတှေ၊ ကိုယ့ျရဲ့ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှေ၊ အာဆီယံနိုငျငံတှရေဲ့ အခွအေနတှေနေဲ့ နှိုငျးယှဉျပွီးတော့ နေ့စဉျနေ့စဉျ ကမြတို့ MOHS website ကနေ တငျနပေါတယျ။ ပွညျသူလူထုတှေ သှေးမအေးဖို့၊ ဂရုစိုကျဖို့အကွောငျးတှေ။
ဆေးရုံတှေ ပွငျဆငျထားတယျ နရောတိုငျး၊ လူတှပွေငျဆငျထားတယျ။ ပစ်စညျးပစ်စယတှေ ပွငျဆငျထားတယျ။ ဓါတျခှဲခနျးပစ်စညျးတှေ ပွငျဆငျထားတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ ကမြတို့က မွနျမွနျဆနျဆနျ Contact tracing တှကေို ဆောငျရှကျနိုငျတယျ။ quarantine လူကောငျးတှကေို အသှားအလာကန့ျသတျဖို့လိုတယ့ျ contact တှေ၊ ပိုးတှေ့တဲ့ လူနာတှရေဲ့ contact တှေ ဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ ဒါတှကေို ဘယျနရောမှာထားမယျဆိုတာတှကေို ကွိုတငျပွီးတော့ ဇာတျတိုကျလေ့ကငြ့ျထားပွီး ဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျ မွနျမွနျဆနျဆနျ အကောငျအထညျဖောျ ဆောငျရှကျနိုငျခွငျး ဖွဈပါတယျ။ ရနျကုနျတိုငျးလညျး ထို့အတူပါပဲ။ လကျရှိအနအေထားမှာဆိုရငျ ရနျကုနျတိုငျးမှာ quarantine ဝငျတဲ့လူတှကေ ခွောကျထောငျလောကျ ရှိတယျ။ အဲဒီအထဲမှာ ရခိုငျပွညျနယျက ပွနျလာတဲ့လူတှေ တဈထောငျလောကျကို quarantine ဝငျဖို့အတှကျ နောကျထပျနရောသဈတှကေို ရနျကိုငျတိုငျးဒသေကွီး အစိုးရအဖှဲ့ရဲ့ ဆောငျရှကျမှု၊ ကွီးကွပျမှု၊ ရနျကုနျတိုငျး ကနြျးမာရေးဦးစီးဌာနနဲ့ ပေါငျးစပျညှိနှိုငျးပွီးတော့ ဒါတှကေို ဆောငျရှကျနတော ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ လကျရှိအနအေထားမှာ အားသာခကြျတဈခုကတော့ ကမြတို့က WHO, US CDC အရဆိုရငျတော့ quarantine က သုံးပတျကနေ နှဈပတျကို လြှော့ခနြိုငျပွီ ဖွဈပါတယျ။ ဆေးရုံပွနျဆငျးတာကလဲ အရငျတုနျးကလို နှဈကွိမျပိုးမတှေ့ဘူးဆိုရငျ ဆေးရုံဆငျးတဲ့အခွအေနကေနေ လူနာမှာ ရောဂါလက်ခဏာ မဆိုးဘူး၊ ရောဂါလက်ခဏာ နဂိုကတညျးက မရှိတဲ့လူနာဆိုရငျ (၁၄) ရကျပွည့ျပွီးနောကျ (၁၅) ရကျမွောကျနေ့မှာ ပေးဆငျးမယ့ျ လူနာအခွအေနကေ ခမြှတျပွီ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ကမြတို့ quarantine site တှမှောဆိုရငျ မွနျမွနျ Turn over လူတှေ (၃) ပတျအထိ မနတေော့ဘဲ (၂) ပတျဆိုရငျ နောကျထပျအသဈတှေ လကျခံနိုငျတယျဆိုတော့ လူအငျအားနဲ့ quarantine မှာ နရေတဲ့ လူတှလေဲ (၃) ပတျကနေ (၂) ပတျလြော့တဲ့အတှကျ သူတို့အတှကျလဲ အမြားကွီး စိတျသကျသာရမယျ။ စိတျသောကလဲ လြော့မယျ။ သူတို့မိသားစုအတှကျကော။ ဒါ့အပွငျ
ဒါ့အပွငျ quarantine ကို စီစဉျရတဲ့လူတှအေနနေဲ့ ဝနျထပျဝနျပိုး လြော့မယျ။ quarantine မှာ ကြှေးမှေးထားတဲ့ နိုငျငံတောျ ကုနျကစြရိတျတှေ သကျသာတဲ့အပွငျ၊ သူတို့တှကေို စောင့ျကွပျကွည့ျရှုပေးတဲ့ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှရေဲ့ လုပျအားတှေ၊ တခွားကုနျကစြရိတျတှလေညျး အမြားကွီးသကျသာသှားမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါ့ကလဲ တနညျးအားဖွင့ျဆိုရငျ ကမြအနေဲ့ ဒီဟာနဲ့ လကျရှိဖွဈနတေဲ့ အခွအေနနေဲ့ လိုကျလြောညီထှေ ဆောငျရှကျနတော ဖွဈပါတယျ။ ဒီလိုဆောငျရှကျတဲ့အခါမှာ ကမြတို့ အရှေ့ကပွောသလိုပဲ နိုငျငံတကာရဲ့ Guideline တှနေဲ့ သုတသေန တှေ့ရှိခကြျတှအေပေါျမှာ ကမြတို့ အခွပွေုပွီး ဆောငျရှကျနတော ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ကမြတို့ ကွိုတငျပွငျဆငျထားခဲ့လို့ လကျရှိအခွအေနမှောဆိုရငျ ဖွဈပှားမှု၊ သဆေုံးမှုက တခွားနိုငျငံတှနေဲ့ နှိုငျးစာလို့ရှိရငျ ကမြတို့အခွအေနကေ တောျတောျကွီးကို အခွအေနကေောငျးသေးတဲ့ အခွအေနမှော ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ ကိုဗဈက ပွညျတှငျးတကြော့ပွနျ ကူးစကျမှု စတငျခဲ့တဲ့ ရခိုငျပွညျနယျရဲ့ အခွအေနကေတော့ လကျရှိအခွအေနမှော ထိနျးထားနိုငျပွီဆိုပွီးတော့ ဆရာမတို့ တာဝနျရှိသူတှအေနနေဲ့ ပွောထားတာရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ တဘကျမှာလဲ တခွားတိုငျးနဲ့ပွညျနယျတှမှော ကူးစကျလူနာတှေ ရှိလာသလိုမြိုး လူဦးရထေူထပျတဲ့ ရနျကုနျလို နရောမြိုးမှာ ပွညျတှငျးကူးစကျမှုက မွှင့ျတကျလာတယျ ဆရာမ။ အဲဒီလို အခွအေနမြေိုးမှာ လူတိုငျးလူတိုငျး ဒီရောဂါ ကာကှယျထိနျးခြုပျရေးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ သူတို့အနနေဲ့ ဘယျလိုမြိုး လိုကျပါဆောငျရှကျဖို့ သင့ျပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ဒါနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ရခိုငျပွညျနယျရဲ့ ရောဂါဖွဈပှားမှု အခွအေနကေို ကွည့ျလိုကျမယျဆိုရငျ ရခိုငျပွညျနယျက ရနျကုနျတိုငျးနောကျမှာပဲ ရှိနပေါတယျ။ ရနျကုနျတိုငျးကတော့ ဖွဈပှားမှု အမြားဆုံးပါ။ ဘာဖွဈလို့လဲ။ ဒါကလဲ အရငျတုနျးက ခဏခဏ ပွောခဲ့တယျ။ ရနျကုနျတိုငျးဆိုတာ လူဦးရထေူထပျတယျ။ တဈစတုရနျမီတာမှာ လူဦးရေ (၇၂၀) နတေယျ။ ရခိုငျပွညျနယျကဆိုရငျ လူဦးရေ တဈရာဝနျးကငြျလောကျပဲ ရှိတယျ။ မန်တလေးတိုငျးဆိုရငျ တဈရာ၊ နှဈရာပဲ ရှိတယျ။ အဲဒီမှာ နဂိုကတညျးက ရခိုငျအခွအေနနေဲ့ ရနျကုနျအခွအေနကေတော့ မတူပါဘူး။ အရမျးလူဦးရေ ထူထပျတဲ့ ရနျကုနျမှာဆိုရငျ တဈအိမျထဲမှာ လူအမြားစုနရေတာ ရှိတယျ။ နောကျတခုက စကျရုံ၊ အလုပျရုံတှေ ရှိမယျ။ လူအစုအဝေးနဲ့ လုပျရတဲ့ ကိစ်စရပျတှေ ရှိတယျ။ နောကျ Public Transport ကိုပဲ အသုံးပွုနရေတဲ့အပေါျမှာ လူထုက ပေါ့ပါတယျ။ ပေါ့လာတဲ့အခါမှာ လိုအပျတဲ့ ရောဂါကာကှယျတဲ့ နညျးလမျးတှကေို ကငြ့ျသုံးဖို့အတှကျ လြော့ရဲလာတယျ။ ပကြျကှကျလာတယျ။ ဒီအခါမှာ အခှင့ျကောငျးစောင့ျနတေဲ့ ကိုဗဈ-၁၉ က ဒီလိုအခွအေနမှော သူ့ရဲ့အကှကျကောငျး ဖွဈပါတယျ။ သူက လူထုကွားထဲကို အမွနျဆုံးဝငျရောကျ ကူးစကျမှု ဖွဈလာတယျ။ ဒါနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အထူးသဖွင့ျတော့ နောကျပိုငျးကူးစကျမှုတှမှော cluster ပုံစံ နရောတဈနရောမှာ အစုလိုကျအပွုံလိုကျ ကူးစကျတာတှေ၊ မိသားစုလိုကျ ကူးစကျတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဒါကလဲ မိသားစုလိုကျ ကူးစကျမှုကလဲ ကွောကျစရာကောငျးပါတယျ။ ဒါတှကေ ပေါ့ဆလို့ မရဘူး တနညျးအားဖွင့ျ မိသားစုမှာ တဈယောကျကူးစကျလို့ရှိရငျ ကနြျတဲ့မိသားစုဝငျတှပေါ ကူးစကျနိုငျဖို့ အခှင့ျအလမျးအမြားဆုံးဆိုတာကို သိစခေငြျပါတယျ။
အဲဒီအပိုငျးမှာဆိုရငျ ရနျကုနျမှာ Public Transport ကလညျး သုံးစှဲနရေတဲ့အခါမှာ Mask မတပျရငျ ကားပေါျမတကျရ။ Mask မတပျရငျ ဈေးထဲမဝငျရ စသညျဖွင့ျ ဒီလိုလေး သကျဆိုငျရာဒသေကွီး အစိုးရကနေ ကွပျမတျလာတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ စညျးကမျးကွပျမတျလို့ လိုကျနာရတယျဆိုတာထကျ ပွညျသူလူထု တဈဦးခငြျး၊ တဈယောကျခငြျးတှကေ Sense of Ownership မိမိတာဝနျပါလား။ မိမိတိုငျးပွညျကို ကာကှယျရမှာ အသာထားအောငျ၊ မိမိမိသားစုဆိုတဲ့ အသေးဆုံးလေး မိမိကိုယျကို ကာကှယျမယျ။ မိမိမိသားစုကို ကာကှယျမယျဆိုတဲ့ အသိစိတျဓါတျလေးနဲ့ လူတဦးခငြျးက အပွငျသှားတိုငျး Mask တပျမယျ။ လကျကို ရနေဲ့ဆပျပွာနဲ့ မကွာခဏ စနဈတကြ စက်ကန့ျနှဈဆယျကွာအောငျ ဆေးမယျ။ Hand Gel သုံးမယျ။ တတျနိုငျသမြှ လူအုပျစုထဲမသှားဘူး၊ ရှောငျကဉြျမယျ။ ဒါကလဲ ပွောရတာ အကွောငျးရှိပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒီနေ့ (၇၃) ရာခိုငျနှုနျးက ရောဂါလက်ခဏာ မပွဘဲနဲ့ ရောဂါပိုးတှေ့နရေတယျဆိုတာ ဒါလဲ သိရှိပွီးဖွဈပါတယျ။ ဒါကိုလဲ ခဏခဏ ဖောျပွပွောနပေါတယျ။
ဒါဆို လူတှေ ရောဂါပိုးရှိတဲ့ (၄) ယောကျမှာ (၃) ယောကျက ရောဂါပိုးရှိပမေယ့ျ လက်ခဏာပိုးမပွဘူးဆိုတာကို သိပွီဆိုရငျ မိမိနဲ့သှားတဲ့ သူငယျခငြျး၊ အပေါငျးအသငျး မိတျဆှထေဲမှာ ရောဂါပိုး ရှိတဲ့လူတှေ ရှိနနေိုငျတယျ။ လူတိုငျးဟာ ရောဂါပိုး ကူးစကျခွငျး ခံရတဲ့လူတှေ ဖွဈနိုငျတယျဆိုတဲ့ သံသယနဲ့ ဆကျဆံပွီးတော့ လူထူထပျတဲ့နရောတှကေို မသှားဖို့ ရှောငျကဉြျရမှာ ဖွဈပါတယျ။ သှားလို့ရှိရငျ ရောဂါပိုးက ကိုယျဆီကိုပါလာပွီးတော့ အိမျမှာရှိတဲ့ အသကျ (၆၀) ကြောျ ကိုယ့ျရဲ့ မိဘဘိုးဘှား၊ အဖအေမတှေကေို ကူးစကျမယျဆိုရငျ သူတို့တှကေ အသကျဆုံးရှုံးတဲ့အထိ ဖွဈနိုငျပါတယျ။ သဆေုံးတဲ့လူ တဈယောကျခငြျးဆီမှာ သူတို့ရဲ့ မိသားစုဝငျတှေ ရှိပါတယျ။ မိသားစုဝငျတှအေတှကျ တဈရာရာခိုငျနှုနျး ဆုံးရှုံးမှု ဖွဈပါတယျ။ ဒီဆုံးရှုံးမှုကို ကိုယ့ျနိုငျငံသား ဘယျသူတဈဦးတဈယောကျကိုမှ မဖွဈစခေငြျပါဘူး။ ရောဂါကူးစကျမှုလညျး မဖွဈစခေငြျပါဘူး။ ဒါကွောင့ျမို့ ရနျကုနျမှ မဟုတျပါဘူး ပွညျနယျနဲ့တိုငျးမှာရှိတဲ့ ပွညျသူလူထုအနနေဲ့ တနိုငျငံလုံးကို ပွောခငြျတာကတော့ ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာနရဲ့ လမျးညှှနျခကြျတှကေို တသှေးမတိမျ လိုကျနာပါ။ ဒါက လိုအပျလို့ လုပျဆောငျရတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒီလိုလုပျဆောငျရတယျဆိုတာ လူတှကေို စညျးကမျးတငျးကွပျတာ မဟုတျပါဘူး။ လူထုကို ခြုပျခယြျတာ မဟုတျပါဘူး။ လူထုတှရေဲ့ ကနြျးမာရေးအတှကျ ဆောငျရှကျပေးခွငျး ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ နောကျထပျတဈခကြျကတော့ အခုအခြိနျက ပွညျတှငျးမှာ ပိုးတှေ့လူနာတှကေ တဈရကျထဲမှာပဲ ရာဂဏနျးနဲ့ခြီပွီးတော့ တှေ့လာရတဲ့ အခွအေနကေ ဖွဈလာတယျ။ ဒီလိုကာလမှာပဲ သိပျမကွာခငျမှာပဲ တနိုငျငံလုံး အတိုငျးအတာနဲ့ဆိုရငျ ရှေးကောကျပှဲကလညျး ရောကျလာတော့မယျ။ ဆိုတော့ အခုအခြိနျမှာ မဲဆှယျစညျးရုံးရေးကာလတှကေလဲ စနပွေီဆိုတော့ ဒီလိုကာလမှာ တကယျကို ရှေးကောကျပှဲ ရောကျလာမယ့ျကာလမှာ ဆရာမတို့ ကနြျးမာရေးဌာနအနနေဲ့ ကနြျးမာရေးအပိုငျးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဖှဲ့စညျးထားတဲ့ အဖှဲ့တှေ ရှိတယျ။ ဆရာမလညျး အဲဒီအထဲမှာ ပါဝငျပွီးတော့ တာဝနျယူဆောငျရှကျနတောဆိုတော့ ဒီလိုကာလမှာ ဘယျလိုမြိုး ကနြျးမာရေးဘကျကနေ စောင့ျရှောကျမှုတှေ လုပျသှားမယျဆိုတာကို ဖွည့ျစှကျပွောပေးပါ။
ဖွေ ။ ။ ပွညျသူတှကေို သိစခေငြျတာက သူဟာ ဆငျးရဲသားတှမှောပဲဖွဈတယျ။ လူလတျတနျးစားတှမှော ဖွဈတယျ။ အသကျကွီးတဲ့လူတှမှော ဖွဈတယျ။ နောကျခံရောဂါရှိတဲ့လူမှာ ဖွဈတယျ။ အဲဒီလိုမြိုး မဟုတျဘူး။ သူဟာဆိုရငျ သမ်မတအဆင့ျ၊ ဝနျကွီးအဆင့ျကနေ အောကျခွအေထိ ဘယျသူမဆို ကူးစကျနိုငျပါတယျ။ ရောဂါကာကှယျရေး နညျးလမျးတှကေို လြှော့ပေါ့သှားတာနဲ့ တပွိုငျနကျ၊ လဈဟသှားတာနဲ့ တပွိုငျနကျ၊ သူဟာ အကှကျကောငျးစောင့ျနတော ဖွဈပါတယျ။ အဲဒါကွောင့ျ အခြိနျမရှေး ဝငျလာနိုငျပါတယျ။ အခုအခြိနျမှာ အရေးအကွီးဆုံးကဆိုရငျ ပွညျသူလူထုတဈယောကျခငြျးစီရဲ့ ကနြျးမာရေး ဖွဈပါတယျ။ အဲဒီမှာ ကမြတို့ နှဈသကျတဲ့ ပါတီ၊ နှဈသကျတဲ့ ပုဂ်ဂိုလျ မဲပေးလို့ရပါတယျ။ မဲပေးဖို့က လိုပါသေးတယျ။ မိမိတို့စိတျထဲမှာ ခစြျခငျနှဈသကျတဲ့၊ သဘောကတြဲ့ ပါတီကို မတေ်တာရပျခံပါ။ တနညျးအားဖွင့ျ ဒါဟာ အခုအခြိနျမှာဆိုရငျ သှားတာမြိုး၊ လာတာမြိုး၊ လူစုလူဝေးနဲ့ လှုပျရှားမှုတှကေ အန်တရာယျအလှနျမြားပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုရငျ တဈယောကျယောကျစီကနေ ကူးသှားလို့ရှိရငျ အမြားကွီး ကူးသှားနိုငျပါတယျ။ ဒါနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ တဈခု ရှိပါတယျ။ ဒါနဲ့ ပတျသကျလို့ရှိရငျ Motta တဈခုရှိပါတယျ။ ဘာလဲဆိုရငျ တဈယောကျနဲ့တဈယောကျ Social Distancing မလိုကျနာတာနဲ့၊ လိုကျနာတာနဲ့ တငျထားတာ ဖွဈပါတယျ။ တကယျလို့ Social Distancing သာ လိုကျနာတယျ။ တဈယောကျနဲ့ တဈယောကျ အနညျးဆုံး ခွောကျပခှေါပွီး နမေယျဆိုရငျ လူတဈယောကျက (၅) ရကျကွာလို့ရှိရငျ နောကျထပျကူးစကျနိုငျမယ့ျလူက ၁.၂၅ ရာခိုငျနှုနျး ဖွဈပါတယျ။ နောကျ ရကျ (၃၀) ကွာရငျ သူက ကူးစကျနိုငျမယ့ျလူက (၁၅) ယောကျပဲ ရှိပါတယျ။ တကယျလို့ Social Distancing ကို မလိုကျနာဘူး။ တနညျးအားဖွင့ျ ပူးကပျနမေယျ၊ ခွောကျပထေကျ နီးနီးနမေယျဆိုရငျ လူတဈယောကျက (၅) ရကျကွာတဲ့အခါမှာ နောကျထပျလူ နှဈယောကျခှဲကို ကူးစကျနိုငျပါတယျ။ အဲဒီနှဈယောကျခှဲကနေ ဒီလိုပဲ Social Distancing မလိုကျနာဘူးဆိုရငျ ရကျ (၃၀) ကွာတဲ့အခါမှာ (၄၀၆) ဦးအထိ ကူးစကျနိုငျတယျဆိုတဲ့ သဘောအခွအေနေ ရှိပါတယျ။ ဒါဟာ Social Distancing က ဘယျလောကျအရေးပါတယျဆိုတာကို သိရှိနိုငျပွီ ဖွဈပါတယျ။
ဒါကွောင့ျမို့ တတျနိုငျလို့ရှိရငျ ကမြတို့ ရညျရှယျခကြျကတော့ အခုနပွောတဲ့ နိုဝငျဘာ (၈) ရကျနေ့ ရှေးကောကျပှဲကွီးမှာဆိုရငျ ပွညျသူလူထုတဈယောကျခငြျးဆီက ရောဂါကူးစကျမှု အန်တရာယျ မရှိစဘေဲနဲ့ မဲပေးနိုငျစဖေို့ ကိုယျနှဈသကျတဲ့ပါတီ၊ ကိုယျနှဈသကျတဲ့လူကို မဲပေးနိုငျဖို့ ရညျရှယျခကြျ နံပတျတဈ ဖွဈပါတယျ။ နံပတျနှဈ ရညျရှယျခကြျက ဒီလို မဲပေးတဲ့ ဖွဈစဉျကွောင့ျ ရောဂါကူးစကျမှု ပိုမိုမဆိုးသှားုဖို့လညျး ရညျရှယျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ မဲပေးတဲ့အခါမှာ လိုကျနာရမယ့ျ အခကြျတှကေို ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပရေး ကောျမရှငျ ပူးပေါငျးပွီးတဲ့အခါ ကနြျးမာရေးဆိုငျရာဘကျကနေ အကွံပေးခကြျတှကေို တိတိကကြြ Guidelines တှလေညျး ထုတျပွနျထားပွီး ဖွဈပါတယျ။ ဒီ Guidelines ကို MOHS website က ပွီးခဲ့တဲ့ (၃) ရကျလောကျ (၄) ရကျလောကျက တငျထားပွီး ဖွဈပါတယျ။ ဒါတှကေို တိတိကကြြ လိုကျနာဖို့ ဖွဈပါတယျ။ ဒါနဲ့ ပတျသကျလို့ မဲပေးလို့ရှိရငျ ဘယျလိုပေးရမလဲ။ ကနြျးမာရေးနဲ့ညီအောငျ ဘယျလိုပေးရမလဲဆိုတဲ့ Display နမူနာပွခွငျးကိုလညျး ကမြတို့ ရှေးကောကျပှဲကငြျးပရေးကောျမရှငျက နှဈကွိမျတိုငျးတိုငျး ဆောငျရှကျတာကို ကမြတို့ကိုယျတိုငျ ကွည့ျရှုပွီးတော့ ဆောငျရှကျခဲ့ပါတယျ။ အဲဒါကွောငျမို့ မဲပေးတဲ့အခါမှာ အန်တရာယျကငျးစှာ စိတျခစြှာ မဲပေးနိုငျဖို့က ပွညျသူပွညျသားတှကေ ကနြျးမာနဖေို့ လိုပါတယျ။
သူတို့ကနြျးမာနမှေ မဲပေးနိုငျမယျ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ အရေးတကွီး ကနြျးမာဖို့ အရငျဆုံး မိမိကနြျးမာရေးကို စောင့ျရှောကျရာလဲရောကျသလို၊ မိမိမိသားစု ကနြျးမာရေးကိုလညျး စောင့ျရှောကျရာရောကျတယျ။ တနှယျငငျတစငျပါ ပတျဝနျးကငြျ၊ မိမိရဲ့နိုငျငံအတှကျလညျး ကနြျးမာရေး၊ ရောဂါကာကှယျထိနျးခြုပျရေးမှာ တတကျတအားပါဝငျရာ ရောကျပါတယျ။ ပွညျသူပွညျသားတှရေဲ့ ပူးပေါငျးအားနဲ့ဆိုရငျ ကမြတို့ ရောဂါကာကှယျထိနျးခြုပျရေးမှာ အမွနျဆုံး ထိနျးခြုပျနိုငျမယျလို့ ကမြကတော့ တှေးမိ၊ မြှောျလင့ျမိပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆရာမအနနေဲ့ ဒီရောဂါနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ရှေ့ဆကျပွောခငြျတာတှေ ရှိရငျလဲ ပွောပေးပါအုံး။
ဖွေ ။ ။ ဖွည့ျစှကျပွောပေးခငြျတာကတော့ တခြီု့တှကေ ဒီရောဂါနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဒါက ဗီဇပွောငျး ဖွဈတယျဆိုတာကို ဆေးသုတသေနဌာနကလညျး သကျသပွေပွီး ဖွဈပါတယျ။ ဒါဟာ ကမ်ဘာပေါျမှာလဲ ဗီဇပွောငျးလဲ ဖွဈပှားမှုမှာဆိုရငျ သူက အမြားဆုံးဖွဈပါတယျ။ ဗီဇပွောငျးပိုးရဲ့ သဘောသဘာဝကိုယျက တဈယောကျနဲ့တဈယောကျ ကူးစကျတာ မွနျပါတယျ။ သူက အရငျတုနျးက receptor တဈခုကနေ receptor နောကျထပျတဈခုနဲ့ နှဈခုပေါငျးပွီး ဝငျတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ လူတဈယကျေစီ ဝငျဖို့အတှကျက လှယျကူပါတယျ။ သို့သောျ ဒီရောဂါနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဖွဈပှားကူးစကျမှု မွနျပမေယ့ျ သူ့ရဲ့ပွငျးထနျမှုက နဂိုထကျစာရငျ ပိုပွငျးထနျလာသလား၊ ပိုပြော့လာသလားဆိုတဲ့ အခကြျနဲ့ ပတျသကျပွီး သုတသေနတှေ ဆကျလုပျနဆေဲ ဖွဈပါတယျ။ အခုထကျထိ တိကတြဲ့အဖွတေော့ မထှကျသေးပါဘူး။ သို့သောျ တခြို့သုတသေနတှမှောဆိုရငျ ရောဂါပိုးသဈဟာ ပိုပွီးတော့ ဆိုးလာတယျဆိုတဲ့ အဲဒီလိုမြိုး တှေ့ရှိခကြျလေးတှေ ရှိပါတယျ။ ဒီအခြိနျမှာ ကူးစကျခံရတဲ့လူက ကိုယျတိုငျလညျး အခြိနျမရှေး ဖွဈလာနိုငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ကိုယျခငြျးစာစိတျနဲ့ မတေ်တာစိတျအပွည့ျနဲ့ ဆကျဆံဖို့ လိုပါတယျ။ တခြို့ဟာ ကနြျးမာရေးဌာနရဲ့ လမျးညှှနျခကြျတှကေို သခြောတိကစြှာ လိုကျနာခွငျးအားဖွင့ျ ပွညျသူလူထုရဲ့ ပူးပေါငျးအားနဲ့ ကမြတို့က ကိုဗဈ-၁၉ ကို မွနျမာပွညျမွကေနေ မောငျးထုတျဖို့အတှကျ ပွညျသူလူထုရဲ့အားက နံပတျတဈအခရာကပြါတယျ။ ပူးပေါငျးပါဝငျဆောငျရှကျဖို့ မတေ်တာရပျခံပါတယျ။ ကြေးဇူးတငျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆရာမ အခုလိုအခြိနျပေးပွီးတော့ ဖွကွေားပေးတဲ့အတှကျ ကြေးဇူးတငျပါတယျ။
