COVID-19 ကမ္ဘာ.ကပ်ရောဂါကြီး ကျရောက်ချိန်မှာ လူတွေ စိုးရိမ်မူများပြီး၊ စိတ်ဖိစီးမူပြဿနာတွေ အနည်းနဲ့အများ ရင်ဆိုင်ရတတ်တယ်လို့ စိတ်ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။
အခုလို စိတ်ဖိစီးမူတွေ ဖြစ်လာရတာက ဒီရောဂါ ကူးစက်ခံရမှာ ကြောက်တာ၊ စိုးရိမ်တာက အဓိကပါ။ စိတ်စီးမူတွေ ဖြစ်လာလျှင် ရောဂါမဖြစ်စေဘဲ၊ လက္ခဏာတွေသာ ပြလာတတ်ပါတယ်။ ဒီလက္ခဏာတွေကတော့ စိုးရိမ်တာအပြင်၊ အိပ်မပျှော်တာ၊ အစားအသောက်ပျက်တာ၊ နုံးခွေနေတာ စတာတွေ ရေရှည်ဖြစ်လာတာပါ။ ဒါပေမဲ့ ဒီလက္ခဏာတွေကြောင့် စိတ်မကျန်းမာတော့ဘူး၊ စိတ်ရောဂါ ဖြစ်တော့မယ်လို့ မယူဆသင့်ပါဘူး။ အခုလို မှားယွင်းယူဆမိလျှင် စိတ်ဖိစီးမူ ပိုခံစားရတတ်လို့ပါ။ တကယ်က အခုလို စိတ်ဖိစီးမူဖြစ်တာက မိမိ တစ်ဦးထဲမဟုတ်ဘဲ၊ အများမှာလည်း ခံစားရလေ့ရှိပြီး၊ ကာလတစ်ခုအကြာမှာ အားလုံး ကျော်လွှားသွာနိုင်မှာကို သိထားသင့်ပါတယ်။
စိတ်ဖိစီးမူလျော့အောင် ကာကွယ်နိုင်တဲ့နည်းတွေကတော့ ကိုယ်လက်ကျန်းမာအောင် နေထိုင်တာ (ကောင်းကောင်းစား၊ ကောင်းကောင်းအိပ်ပြီး၊ အားကစားလုပ်တာအပါအဝင်)၊ တယောက်ထဲ အထီးကျန်မနေတာ၊ တရားထိုင်တာ၊ အသက်ရှုလေ့ကျင့်ခန်း လုပ်တာတွေပါ။ ဒါ့အပြင် စိုးရိမ်စရာတွေကို တချိန်လုံးမတွေးဘဲ၊ ဝါသနာပါရာတွေကို အချိန်ပေးလုပ်သင့်ပါတယ်။ အကြောင်းက စိုးရိမ်စရာတွေကို တောက်လျှောက်တွေးနေလျှင်၊ စိတ်ဖိစီးမူ ပိုဆိုးစေတတ်လို့ပါ။ ဒီစိတ်ဖိစီးတာအတွက် တလွဲထွက်ပေါက်ရှာတတ်တဲ့ အရက်သောက်တာနဲ့ မူးယစ်ဆေးသုံးတာကိုလည်း ရှောင်ကျဉ်သင့်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် စိတ်ဖိစီးမူကြောင့် တခါတရံ သတိမမူမိဘဲ၊ ဒေါသပေါက်ကွဲထွက်တတ်တာလဲ ရှိတတ်တာမို့၊ သတိနဲ့ဆင်ခြင်၊ ကာကွယ်သင့်ပါတယ်။ မိမိခံနိုင်တာထက် စိတ်ဖီစီးမူ များလွန်းလာလျှင်လည်း၊ အခြားသူများကို ဖွင့်ဟတိုင်ပင်တာ၊ နားလည်သူတွေကို ဖွင့်ပြောတာနဲ့ လိုအပ်လျှင် စိတ်ကျန်းမာရေးဆရာဝန်တွေနဲ့ တိုင်ပင်တာတွေ လုပ်သင့်ပါတယ်။
အခု COVID-19 ကပ် ကျရောက်ချိန်မှာ Quarantine (ခေါ်) အသွားအလာကန့်သတ်မူ ခံရသူတွေအတွက် စိတ်ဖိစီးမူ ပိုများစေတတ်ပါတယ်။ အကြောင်းက ရောဂါဖြစ်သူတွေနဲ့ ပိုနီးစပ်ခဲ့တာကြောင်၊့ ရောဂါဖြစ်မှာ ပိုစိုးရီမ်တာအပြင်၊ တခြားသူတွေထက်လည်း အသွားအလာပိုတားမြစ်ခံရပြီး၊ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦးလည်း မတွေ့ရကာ၊ ဘယ်နေရာမှ သွားမရဘဲ တစ်နေရာထဲမှာ အထီးကျန်ဆန်ဆန်နေရလို့ပါ။ ဒါကြောင့် အထက်ပါ စိတ်ဖိစီးမူလျော့စေတဲ့နည်းတွေအပါအဝင်၊ အထီးကျန် မဖြစ်ရအောင် ဖုန်းနဲ့ အင်တာနက်သုံးပြီး၊ အဆက်အသွယ်တွေ လုပ်သင့်ပါတယ်။ အဆက်အသွယ် မလုပ်ဘဲ အထီးကျန်နေမိပါက၊ အတွေးများပြီး ပိုစိတ်ဖိစီးသွားနိုင်လို့ပါ။ ဒါ့အပြင် အထီးကျန်ချိန် ဖြစ်လေ့ရှိတဲ့ အင်တာနက်၊ Facebook နဲ့ လူမူကွန်ယက်မှာ အချိန်ကုန်ခံ၊ သတင်းတွေအများကြီးကြည့်တာ၊ နားထောင်တာမျိုးကလည်း၊ သတင်းသဘာဝအရ ထူးခြားပြီး၊ အနိဌာရုံသတင်းတွေ ပါတတ်ကာ၊ မိမိခံနိုင်ရည်ကိုကျော်ပြီး၊ စိတ်ဖိစီးမူ ပိုဖြစ်စေနိုင်တာမို့၊ ရှောင်ကျဉ်သင့်ကာ၊ ယုံကြည်ရတဲ့ သတင်းကိုသာ မနက်နဲ့ည တစ်ကြိမ်စီကြည့်သင့်၊ နားထောင်သင့်ပါတယ်။
အခုလို အထီးကျန်ချိန်မှာ အတွေးမများရအောင်၊ မိမိနဲ့ ရင်းနှီး၊ ချစ်ခင်သူတွေ၊ မိမိကို နားလည်သူတွေနဲ့ နားထောင်ပေးနိုင်သူတွေကို ပုံမှန်ဆက်သွယ်ထားသင့်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အားကစားလုပ်ချိန်နဲ့ ဝါသနာပါရာလုပ်ချိန်တွေကိုလည်း အချိန်လိုက် စီမံလုပ်ဆောင်သင့်ပါတယ်။ သဘောထားအမြင်အရလည်း၊ အခုလို အသွားအလာ ကန့်သတ်ခံရတာအတွက် ဖြစ်လေ့ရှိတဲ့၊ မိမိကိုယ်တိုင်နဲ့ အခြားသူတွေကို အပြစ်တင်တာမျိုး မလုပ်ဘဲ၊ လက်ရှိအခြေအနေမှာ အကောင်းဆုံး စီမံနေထိုင်ဖို့ စိတ်ကိုပြောင်းလိုက်သင့်ပါတယ်။ အကြောင်းက မိမိ အနေအထိုင်မှားသွားလို့၊ တခြားသူတွေကြောင့်မို့ဆိုပြီး၊ ပြန်အပြစ်တင်နေလျှင် ပိုစိတ်ဖိစီးနိုင်လို့ပါ။ ဒါ့အပြင် အကန့်အသတ်ခံရတာအတွက်လည်း အပြစ်ပေးခံရတာမျိုး၊ အထိန်းအချုပ်ခံရတာမျိုးအဖြစ် မခံယူဘဲ၊ မိမိကိုယ်တိုင်ကျန်းမာရေး၊ မိမိ မိသားစုကျန်းမာရေးနဲ့ မိမိနိုင်ငံအတွက် လိုအပ်ချက်အရ လုပ်ပေးရတာဖြစ်တယ်လို့၊ စိတ်မွေးယူပြီး လက်ခံလိုက်ခြင်းဖြင့်၊ စိတ်ဖိစီးမူ သက်သာသွားနိုင်ပါတယ်။ သို့မဟုတ်ပါက ပိုစိတ်ဖိစီးနိုင်ပါတယ်။
အခြားပြည်သူတွေအနေနဲ့လည်း အခုလို Quarantine အသွားအလာ အကန့်အသတ်ခြင်း ခံရသူတွေ အပြင်ပြန်ထွက်လာချိန်မှာ၊ ရှောင်ကျဉ်တာ၊ ခွဲခြားဆက်ဆံတာ၊ အပြစ်တင်တာတွေ မလုပ်သင့်ပါဘူး။ အခြားသူတွေမှာ ဖြစ်လာတတ်တဲ့ ဒီခွဲခြားဆက်ဆံ အပြစ်တင်မူကလည်း၊ အသေအချာနားမလည်ဘဲ၊ ဒီကပ်ရောဂါကြီးကူးခံရမှာ စိုးရိမ်လွန်မူကြောင့်၊ ကိုယ်ထင်ရာလုပ်ကြတာကနေ ဖြစ်လာရတာပါ။ တကယ်က အခုလို ပြန်ထွက်လာသူတွေအနေနဲ့ ရောဂါကူးစက်ဖို့ အန္တရာယ်မရှိတော့တာကြောင့်၊ ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနအနေနဲ့ ပြန်ခွင့်ပြုခဲ့တာမို့၊ အစိုးရိမ်မလွန်သင့်ပါဘူး။ ဒါ့အပြင် ပြန်ထွက်လာသူတွေအနေနဲ့ သူ့အသိုင်းအဝိုင်းမှာ သူပြန်နေနိုင်အောင်၊ သူ့အလုပ်ပြန်လုပ်နိုင်အောင်လည်း၊ ပတ်ဝန်းကျင်က စာနာ၊ ဖေးမ၊ ကူညီပေးသင့်ပါတယ်။ မဟုတ်ပါက ခွဲခြားဆက်ဆံခံရတာတွေအတွက် စိတ်ဖိစီးမူ ပိုခံစားရစေနိုင်ပါတယ်။
ဒီကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကြီး ကျရောက်နေချိန်မှာ စိတ်ဖိစီးမူများလွန်းလာပြီး၊ အကူအညီလိုလာလျှင်လည်း၊ အခုလို အသွားအလာ ခက်ခဲနေချိန်မှာ၊ ဖုန်းနဲ့ Viber နဲ့ ဆက်သွယ်လာလျှင် ကူညီပေးဖို့ စိတ်ကျန်းမာရေး ဆရာဝန်တွေအနေနဲ့ ပြင်ဆင်ထားပါတယ်။ စိတ်ကျန်းမာရေး ဆရာဝန်တွေကို ဆက်သွယ်နိုင်ဖို့၊ ရန်ကုန်အပါအဝင် COVID-19 ဖြစ်နေတဲ့ ဒေသတွေက ဖုန်းနံပါတ်နဲ့ အချိန်တွေကို အောက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ အလားတူ လူမူဝန်ထမ်းဌာန အနေနဲ့လည်း လိုအပ်တဲ့ စိတ်ပိုင်း၊ လူမူရေးပိုင်း အကူအညီတွေပေးနိုင်တဲ့၊ ပြည်နယ်နဲ့ တိုင်းဒေသကြီးအလိုက် ဖုန်နံပါတ်တွေ ကြေညာပေးထားတာကို၊ အောက်မှာ ထပ်ဆင့်ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဒီအကြောင်း ပိုမိုသိရှိနိုင်ဖို့ ဆေးတက္ကသိုလ် (၁) စိတ်ကျန်းမာ၊ပညာဌာန ပါမောက္ခ၊ ဌာနမှူး ဒေါက်တာတင်ဦး ကို ကိုဝင်းမင်းက ဆက်သွယ်မေးမြန်း တင်ပြထားပါတယ်။
==Unicode==
ဆက်သွယ်ရမည့် ဖုန်းနံပါတ်များ @ www.informationcommittee.gov.mm
COVID-19 ကမ်ဘာ.ကပျရောဂါကွီး ကရြောကျခြိနျမှာ လူတှေ စိုးရိမျမူမြားပွီး၊ စိတျဖိစီးမူပွူနာတှေ အနညျးနဲ့အမြား ရငျဆိုငျရတတျတယျလို့ စိတျကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေ ဆိုပါတယျ။
အခုလို စိတျဖိစီးမူတှေ ဖွဈလာရတာက ဒီရောဂါ ကူးစကျခံရမှာ ကွောကျတာ၊ စိုးရိမျတာက အဓိကပါ။ စိတျစီးမူတှေ ဖွဈလာလြှငျ ရောဂါမဖွဈစဘေဲ၊ လက်ခဏာတှသော ပွလာတတျပါတယျ။ ဒီလက်ခဏာတှကေတော့ စိုးရိမျတာအပွငျ၊ အိပျမပြှောျတာ၊ အစားအသောကျပကြျတာ၊ နုံးခှနေတော စတာတှေ ရရှေညျဖွဈလာတာပါ။ ဒါပမေဲ့ ဒီလက်ခဏာတှကွေောင့ျ စိတျမကနြျးမာတော့ဘူး၊ စိတျရောဂါ ဖွဈတော့မယျလို့ မယူဆသင့ျပါဘူး။ အခုလို မှားယှငျးယူဆမိလြှငျ စိတျဖိစီးမူ ပိုခံစားရတတျလို့ပါ။ တကယျက အခုလို စိတျဖိစီးမူဖွဈတာက မိမိ တဈဦးထဲမဟုတျဘဲ၊ အမြားမှာလညျး ခံစားရလေ့ရှိပွီး၊ ကာလတဈခုအကွာမှာ အားလုံး ကြောျလှှားသှာနိုငျမှာကို သိထားသင့ျပါတယျ။
စိတျဖိစီးမူလြော့အောငျ ကာကှယျနိုငျတဲ့နညျးတှကေတော့ ကိုယျလကျကနြျးမာအောငျ နထေိုငျတာ (ကောငျးကောငျးစား၊ ကောငျးကောငျးအိပျပွီး၊ အားကစားလုပျတာအပါအဝငျ)၊ တယောကျထဲ အထီးကနြျမနတော၊ တရားထိုငျတာ၊ အသကျရှုလေ့ကငြ့ျခနျး လုပျတာတှပေါ။ ဒါ့အပွငျ စိုးရိမျစရာတှကေို တခြိနျလုံးမတှေးဘဲ၊ ဝါသနာပါရာတှကေို အခြိနျပေးလုပျသင့ျပါတယျ။ အကွောငျးက စိုးရိမျစရာတှကေို တောကျလြှောကျတှေးနလြှေငျ၊ စိတျဖိစီးမူ ပိုဆိုးစတေတျလို့ပါ။ ဒီစိတျဖိစီးတာအတှကျ တလှဲထှကျပေါကျရှာတတျတဲ့ အရကျသောကျတာနဲ့ မူးယဈဆေးသုံးတာကိုလညျး ရှောငျကဉြျသင့ျပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ စိတျဖိစီးမူကွောင့ျ တခါတရံ သတိမမူမိဘဲ၊ ဒေါသပေါကျကှဲထှကျတတျတာလဲ ရှိတတျတာမို့၊ သတိနဲ့ဆငျခွငျ၊ ကာကှယျသင့ျပါတယျ။ မိမိခံနိုငျတာထကျ စိတျဖီစီးမူ မြားလှနျးလာလြှငျလညျး၊ အခွားသူမြားကို ဖှင့ျဟတိုငျပငျတာ၊ နားလညျသူတှကေို ဖှင့ျပွောတာနဲ့ လိုအပျလြှငျ စိတျကနြျးမာရေးဆရာဝနျတှနေဲ့ တိုငျပငျတာတှေ လုပျသင့ျပါတယျ။
အခု COVID-19 ကပျ ကရြောကျခြိနျမှာ Quarantine (ခေါျ) အသှားအလာကန့ျသတျမူ ခံရသူတှအေတှကျ စိတျဖိစီးမူ ပိုမြားစတေတျပါတယျ။ အကွောငျးက ရောဂါဖွဈသူတှနေဲ့ ပိုနီးစပျခဲ့တာကွောငျ၊့ ရောဂါဖွဈမှာ ပိုစိုးရီမျတာအပွငျ၊ တခွားသူတှထေကျလညျး အသှားအလာပိုတားမွဈခံရပွီး၊ တဈဦးနဲ့တဈဦးလညျး မတှေ့ရကာ၊ ဘယျနရောမှ သှားမရဘဲ တဈနရောထဲမှာ အထီးကနြျဆနျဆနျနရေလို့ပါ။ ဒါကွောင့ျ အထကျပါ စိတျဖိစီးမူလြော့စတေဲ့နညျးတှအေပါအဝငျ၊ အထီးကနြျ မဖွဈရအောငျ ဖုနျးနဲ့ အငျတာနကျသုံးပွီး၊ အဆကျအသှယျတှေ လုပျသင့ျပါတယျ။ အဆကျအသှယျ မလုပျဘဲ အထီးကနြျနမေိပါက၊ အတှေးမြားပွီး ပိုစိတျဖိစီးသှားနိုငျလို့ပါ။ ဒါ့အပွငျ အထီးကနြျခြိနျ ဖွဈလေ့ရှိတဲ့ အငျတာနကျ၊ Facebook နဲ့ လူမူကှနျယကျမှာ အခြိနျကုနျခံ၊ သတငျးတှအေမြားကွီးကွည့ျတာ၊ နားထောငျတာမြိုးကလညျး၊ သတငျးသဘာဝအရ ထူးခွားပွီး၊ အနိဌာရုံသတငျးတှေ ပါတတျကာ၊ မိမိခံနိုငျရညျကိုကြောျပွီး၊ စိတျဖိစီးမူ ပိုဖွဈစနေိုငျတာမို့၊ ရှောငျကဉြျသင့ျကာ၊ ယုံကွညျရတဲ့ သတငျးကိုသာ မနကျနဲ့ည တဈကွိမျစီကွည့ျသင့ျ၊ နားထောငျသင့ျပါတယျ။
အခုလို အထီးကနြျခြိနျမှာ အတှေးမမြားရအောငျ၊ မိမိနဲ့ ရငျးနှီး၊ ခစြျခငျသူတှေ၊ မိမိကို နားလညျသူတှနေဲ့ နားထောငျပေးနိုငျသူတှကေို ပုံမှနျဆကျသှယျထားသင့ျပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ အားကစားလုပျခြိနျနဲ့ ဝါသနာပါရာလုပျခြိနျတှကေိုလညျး အခြိနျလိုကျ စီမံလုပျဆောငျသင့ျပါတယျ။ သဘောထားအမွငျအရလညျး၊ အခုလို အသှားအလာ ကန့ျသတျခံရတာအတှကျ ဖွဈလေ့ရှိတဲ့၊ မိမိကိုယျတိုငျနဲ့ အခွားသူတှကေို အပွဈတငျတာမြိုး မလုပျဘဲ၊ လကျရှိအခွအေနမှော အကောငျးဆုံး စီမံနထေိုငျဖို့ စိတျကိုပွောငျးလိုကျသင့ျပါတယျ။ အကွောငျးက မိမိ အနအေထိုငျမှားသှားလို့၊ တခွားသူတှကွေောင့ျမို့ဆိုပွီး၊ ပွနျအပွဈတငျနလြှေငျ ပိုစိတျဖိစီးနိုငျလို့ပါ။ ဒါ့အပွငျ အကန့ျအသတျခံရတာအတှကျလညျး အပွဈပေးခံရတာမြိုး၊ အထိနျးအခြုပျခံရတာမြိုးအဖွဈ မခံယူဘဲ၊ မိမိကိုယျတိုငျကနြျးမာရေး၊ မိမိ မိသားစုကနြျးမာရေးနဲ့ မိမိနိုငျငံအတှကျ လိုအပျခကြျအရ လုပျပေးရတာဖွဈတယျလို့၊ စိတျမှေးယူပွီး လကျခံလိုကျခွငျးဖွင့ျ၊ စိတျဖိစီးမူ သကျသာသှားနိုငျပါတယျ။ သို့မဟုတျပါက ပိုစိတျဖိစီးနိုငျပါတယျ။
အခွားပွညျသူတှအေနနေဲ့လညျး အခုလို Quarantine အသှားအလာ အကန့ျအသတျခွငျး ခံရသူတှေ အပွငျပွနျထှကျလာခြိနျမှာ၊ ရှောငျကဉြျတာ၊ ခှဲခွားဆကျဆံတာ၊ အပွဈတငျတာတှေ မလုပျသင့ျပါဘူး။ အခွားသူတှမှော ဖွဈလာတတျတဲ့ ဒီခှဲခွားဆကျဆံ အပွဈတငျမူကလညျး၊ အသအေခြာနားမလညျဘဲ၊ ဒီကပျရောဂါကွီးကူးခံရမှာ စိုးရိမျလှနျမူကွောင့ျ၊ ကိုယျထငျရာလုပျကွတာကနေ ဖွဈလာရတာပါ။ တကယျက အခုလို ပွနျထှကျလာသူတှအေနနေဲ့ ရောဂါကူးစကျဖို့ အန်တရာယျမရှိတော့တာကွောင့ျ၊ ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာနအနနေဲ့ ပွနျခှင့ျပွုခဲ့တာမို့၊ အစိုးရိမျမလှနျသင့ျပါဘူး။ ဒါ့အပွငျ ပွနျထှကျလာသူတှအေနနေဲ့ သူ့အသိုငျးအဝိုငျးမှာ သူပွနျနနေိုငျအောငျ၊ သူ့အလုပျပွနျလုပျနိုငျအောငျလညျး၊ ပတျဝနျးကငြျက စာနာ၊ ဖေးမ၊ ကူညီပေးသင့ျပါတယျ။ မဟုတျပါက ခှဲခွားဆကျဆံခံရတာတှအေတှကျ စိတျဖိစီးမူ ပိုခံစားရစနေိုငျပါတယျ။
ဒီကမ်ဘာ့ကပျရောဂါကွီး ကရြောကျနခြေိနျမှာ စိတျဖိစီးမူမြားလှနျးလာပွီး၊ အကူအညီလိုလာလြှငျလညျး၊ အခုလို အသှားအလာ ခကျခဲနခြေိနျမှာ၊ ဖုနျးနဲ့ Viber နဲ့ ဆကျသှယျလာလြှငျ ကူညီပေးဖို့ စိတျကနြျးမာရေး ဆရာဝနျတှအေနနေဲ့ ပွငျဆငျထားပါတယျ။ စိတျကနြျးမာရေး ဆရာဝနျတှကေို ဆကျသှယျနိုငျဖို့၊ ရနျကုနျအပါအဝငျ COVID-19 ဖွဈနတေဲ့ ဒသေတှကေ ဖုနျးနံပါတျနဲ့ အခြိနျတှကေို အောကျမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။ အလားတူ လူမူဝနျထမျးဌာန အနနေဲ့လညျး လိုအပျတဲ့ စိတျပိုငျး၊ လူမူရေးပိုငျး အကူအညီတှပေေးနိုငျတဲ့၊ ပွညျနယျနဲ့ တိုငျးဒသေကွီးအလိုကျ ဖုနျနံပါတျတှေ ကွညောပေးထားတာကို၊ အောကျမှာ ထပျဆင့ျဖောျပွထားပါတယျ။
ဒီအကွောငျး ပိုမိုသိရှိနိုငျဖို့ ဆေးတက်ကသိုလျ (၁) စိတျကနြျးမာ၊ပညာဌာန ပါမောက်ခ၊ ဌာနမှူး ဒေါကျတာတငျဦး ကို ကိုဝငျးမငျးက ဆကျသှယျမေးမွနျး တငျပွထားပါတယျ။
ဆကျသှယျရမည့ျ ဖုနျးနံပါတျမြား @ www.informationcommittee.gov.mm
ဆကျသှယျရမည့ျ ဖုနျးနံပါတျမြား @ www.informationcommittee.gov.mm
