(Zawgyi / Unicode)
ယူကရိန်း ခရီးသည်တင် လေယာဉ်ကို အီရန် တော်လှန်ရေး ပြည်စောင့်တပ်က မှားယွင်း ပစ်ချခဲ့မိကြောင်း ဝန်ခံခဲ့ပြီးနောက် အီရန်နိုင်ငံတွင်းမှာ အစိုးရ ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြပွဲတွေ ဖြစ်နေပါတယ်။
အီရန်နိုင်ငံတွင်း လက်ရှိ အခြေအနေတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန ပြောခွင့်ရ Morgan Ortagus နဲ့ ဗွီအိုအေ ပါရှန်ဌာနက Guita Aryan တို့ တွေ့ဆုံမေးမြန်းထားတဲ့ထဲကနေ မသိင်္ဂ ီထိုက် ကောက်နုတ်တင်ပြထားပါတယ်။
ယူကရိန်း ခရီးသည်တင် လေယာဉ်ကို ပစ်ချခဲ့တယ်လို့ အီရန် အစိုးရက ဝန်ခံခဲ့ပြီးနောက် ဖြစ်လာတဲ့ အီရန် ဆန္ဒပြပွဲတွေဟာဆိုရင် အစိုးရက လိမ်ညာခံရတာကြောင့် အများစုက ဆန္ဒပြကြတာလို့ ယူဆတဲ့ အကြောင်း အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေး ဌာန ပြောခွင့်ရ Morgan Ortagus က ဖြေကြားခဲ့ပါတယ်။
“အကြောင်းရင်း တခုကတော့ အစိုးရဘက်က ရက်နဲ့ချီပြီး သူတို့ကို လိမ်ညာခဲ့တာကြောင့် အီရန် ပြည်သူ အများအပြား ထွက်ပြီး ဆန္ဒပြကြတာလို့ ကျမတို့က ယုံကြည်ပါတယ်။ လက်ပူးလက်ကျပ် မိတဲ့ အချိန်မှာ အစိုးရဘက်က သူတို့ ပါဝင်ပတ်သက်မှု မရှိဘူးဆိုပြီး ပြောခဲ့တာပါ။ ကနေဒါ၊ ယူကရိန်း၊ ဗြိတိန် စတဲ့ လေယာဉ်ပေါ်မှာ လိုက်ပါသွားကြသူတွေရဲ့ နိုင်ငံ အစိုးရတွေတိုင်းက ဒီကိစ္စကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သိထားပြီးပါပြီ။ ဒုံးကျည်နဲ့ လေယာဉ်ကို ပစ်ချခဲ့မှုမှာ အစိုးရမှာ အပြစ်ရှိတယ်ဆိုတာကို ကမ္ဘာက သိရှိထားပါပြီ။
တခြားနိုင်ငံက လူတွေနည်းတူဘဲ အီရန် ပြည်သူတွေကလည်း ဒါကို မကြိုက်ပါဘူး၊ နောက် သူတို့ အစိုးရက သူတို့ကို လိမ်ညာတာကိုလည်း မကျေနပ်ပါဘူး။ ဒီသီတင်းပတ်ကုန်ပိုင်းမှာ ဆန္ဒပြပွဲတွေ တွေ့ရတာဟာဆိုရင် ဒါက အကြောင်းရင်း တရပ် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဒီ ဆန္ဒပြမှုတွေဟာဆိုရင် ပြီးခဲ့တဲ့ လပိုင်းတွေ အတွင်းက ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေထက် ပိုပြီး ပြင်းထန်ပါတယ်။ ဒီအပေါ်မှာ နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာန အနေနဲ့ သိပ်ပြီး အလေးထား အာရုံစိုက် စောင့်ကြည့်နေပါတယ်။”
အီရတ်နိုင်ငံတွင်း အမေရိကန်ရဲ့ အဝေးထိန်း ဒရုန်းယာဉ်နဲ့ တိုက်ခိုက်မှု အတွင်း အီရန်တော်လှန်ရေး ပြည်စောင့်တပ်ရဲ့ တပ်မှူး Qassem Soleimani သေဆုံးခဲ့ပြီးနောက် အီရန်နဲ့ အမေရိကန်ကြား တင်းတင်းမာမာ ဖြစ်နေချိန်မှာဘဲ အီရန်နိုင်ငံတွင်းမှာ ယူကရိန်း ခရီးသည်တင် လေယာဉ် ပျက်ကျပြီး လေယာဉ်ပေါ်ပါသူ ၁၇၆ ဦးစလုံး သေဆုံးခဲ့ရတာပါ။ ကနဦးမှာတော့ အီရန်က သူတို့ လက်ချက် မဟုတ်ကြောင်း ငြင်းဆိုခဲ့ပြီးနောက် ရက်ပိုင်း အကြာမှာဘဲ အီရန် တော်လှန်ရေး ပြည်စောင့်တပ်က မှားယွင်း ပစ်ချခဲ့မိကြောင်း ဝန်ခံခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
အီရန် အရေး ဆောင်ရွက်ချက်တွေ အပေါ် သမ္မတ Trump ဘက်က လိုလားချက်ကို မေးတဲ့ အခါမှာတော့ နိုင်ငံခြားရေး ဌာန ပြောခွင့်ရက အခုလို ပြောပါတယ်။
“အီရန် အစိုးရကို ရိုးရှင်းတဲ့ အစိုးရတရပ်လို ပြုမူဆောင်ရွက်ဖို့ သမ္မတက လိုလားနေတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒါကလည်း အီရန် အစိုးရ ပေါ်မှာ မူတည်ပါတယ်။ သူတို့ဘက်က မဆုံးဖြတ်သေးပါဘူး။ သူတို့ရဲ့ လုပ်ရပ်တွေ အရတော့ ရှင်းနေတာပါဘဲ။ သူတို့ အနေနဲ့ နိုင်ငံတခု အနေနဲ့ ပြုမူဆောင်ရွက်ဖို့ တော်လှန်ရေး ပုံစံကို စွန့်လွှတ်မလားဆိုတာကို သူတို့ မဆုံးဖြတ်ရသေးပါဘူး။”
ဒါ့အပြင် အီရန် အစိုးရ အနေနဲ့ ဆန္ဒပြသူတွေကို နှိပ်ကွပ်တာတွေ မလုပ်ဖို့လည်း အမေရိကန် သမ္မတက သတိပေးထားဆိုတော့ တကယ်လို့ လုပ်လာခဲ့ရင် သမ္မတ Trump ဘက်က အရေးယူ ဆောင်ရွက်မလား၊ အရေးယူ ဆောင်ရွက်ဖို့ရော အဆင်သင့် ရှိနေပါသလားလို့ မေးတာမှာတော့ နိုင်ငံခြားရေး ဌာန ပြောခွင့်ရ Ortagus က အခုလို ဖြေကြားပါတယ်။
“အစိုးရဘက်က ဆောင်ရွက်ချက်တွေကိုတော့ ကြိုတင်ပြီး မခန့်မှန်းလိုပါဘူး။ သမ္မတ အနေနဲ့တော့ ဆုံးဖြတ်ဆောင်ရွက်နိုင်တာ အများကြီး ရှိပါတယ်။ ဒီသီတင်းပတ်ကုန်ပိုင်းတုန်းက သမ္မတက အင်္ဂလိပ်လို မဟုတ်ပါဘူး၊ ပါရှန် ဘာသာစကားနဲ့ တွစ်တာလူမှုကွန်ရက်မှာ ရေးသားခဲ့တာက အရေးကြီးတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Pompeo လည်း အလားတူ ရေးသားခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင်းက ပလက်ဖောင်းတွေကို အသုံးချပြီး ဒီဆန္ဒပြမှုတွေကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြောချင်တာပါ။ ကျမတို့ စောင့်ကြည့်နေတယ်၊ နောက် ကမ္ဘာကလည်း စောင့်ကြည့် နေတယ်ဆိုတာကို အီရန် အစိုးရကို အသိပေးချင်တာကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။”
အီရန်နိုင်ငံတွင်းက အပြစ်မဲ့ ဆန္ဒပြသူတွေကို သတ်ဖြတ်ဖို့ ကြိုးစားမယ်၊ နောက် ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြကြတဲ့ ထောင်နဲ့ချီတဲ့ ပြည်သူတွေကို ထောင်ချဖို့ ကြိုးစားမယ်၊ အင်တာနက် ဖြတ်တောက်မယ် ဆိုတာမျိုးတွေ လုပ်လာရင်တော့ အီရန် အစိုးရ လုပ်ချင်တိုင်း လုပ်လို့ မရဘူလို့လည်း အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေး ဌာန ပြောခွင့်ရက ဗွီအိုအေ ပါရှန် ဌာနနဲ့ သီးသန့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်း အတွင်းမှာ ပြောဆိုသွားပါတယ်။
......................
အမရေိကနျ ဖွဈစခေငြျတဲ့ အီရနျ အခွအေနေ
(Unicode)
ယူကရိနျး ခရီးသညျတငျ လယောဉျကို အီရနျ တောျလှနျရေး ပွညျစောင့ျတပျက မှားယှငျး ပဈခခြဲ့မိကွောငျး ဝနျခံခဲ့ပွီးနောကျ အီရနျနိုငျငံတှငျးမှာ အစိုးရ ဆန့ျကငြျဆန်ဒပွပှဲတှေ ဖွဈနပေါတယျ။ အီရနျနိုငျငံတှငျး လကျရှိ အခွအေနတှေနေဲ့ ပတျသကျပွီး အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဌာန ပွောခှင့ျရ Morgan Ortagus နဲ့ ဗှီအိုအေ ပါရှနျဌာနက Guita Aryan တို့ တှေ့ဆုံမေးမွနျးထားတဲ့ထဲကနေ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ကောကျနုတျတငျပွထားပါတယျ။
ယူကရိနျး ခရီးသညျတငျ လယောဉျကို ပဈခခြဲ့တယျလို့ အီရနျ အစိုးရက ဝနျခံခဲ့ပွီးနောကျ ဖွဈလာတဲ့ အီရနျ ဆန်ဒပွပှဲတှဟောဆိုရငျ အစိုးရက လိမျညာခံရတာကွောင့ျ အမြားစုက ဆန်ဒပွကွတာလို့ ယူဆတဲ့ အကွောငျး အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေး ဌာန ပွောခှင့ျရ Morgan Ortagus က ဖွကွေားခဲ့ပါတယျ။
“အကွောငျးရငျး တခုကတော့ အစိုးရဘကျက ရကျနဲ့ခြီပွီး သူတို့ကို လိမျညာခဲ့တာကွောင့ျ အီရနျ ပွညျသူ အမြားအပွား ထှကျပွီး ဆန်ဒပွကွတာလို့ ကမြတို့က ယုံကွညျပါတယျ။ လကျပူးလကျကပြျ မိတဲ့ အခြိနျမှာ အစိုးရဘကျက သူတို့ ပါဝငျပတျသကျမှု မရှိဘူးဆိုပွီး ပွောခဲ့တာပါ။ ကနဒေါ၊ ယူကရိနျး၊ ဗွိတိနျ စတဲ့ လယောဉျပေါျမှာ လိုကျပါသှားကွသူတှရေဲ့ နိုငျငံ အစိုးရတှတေိုငျးက ဒီကိစ်စကို ရှငျးရှငျးလငျးလငျး သိထားပွီးပါပွီ။ ဒုံးကညြျနဲ့ လယောဉျကို ပဈခခြဲ့မှုမှာ အစိုးရမှာ အပွဈရှိတယျဆိုတာကို ကမ်ဘာက သိရှိထားပါပွီ။
တခွားနိုငျငံက လူတှနေညျးတူဘဲ အီရနျ ပွညျသူတှကေလညျး ဒါကို မကွိုကျပါဘူး၊ နောကျ သူတို့ အစိုးရက သူတို့ကို လိမျညာတာကိုလညျး မကြနေပျပါဘူး။ ဒီသီတငျးပတျကုနျပိုငျးမှာ ဆန်ဒပွပှဲတှေ တှေ့ရတာဟာဆိုရငျ ဒါက အကွောငျးရငျး တရပျ ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဒီ ဆန်ဒပွမှုတှဟောဆိုရငျ ပွီးခဲ့တဲ့ လပိုငျးတှေ အတှငျးက ဖွဈခဲ့တဲ့ ဆန်ဒပွပှဲတှထေကျ ပိုပွီး ပွငျးထနျပါတယျ။ ဒီအပေါျမှာ နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဌာန အနနေဲ့ သိပျပွီး အလေးထား အာရုံစိုကျ စောင့ျကွည့ျနပေါတယျ။”
အီရတျနိုငျငံတှငျး အမရေိကနျရဲ့ အဝေးထိနျး ဒရုနျးယာဉျနဲ့ တိုကျခိုကျမှု အတှငျး အီရနျတောျလှနျရေး ပွညျစောင့ျတပျရဲ့ တပျမှူး Qassem Soleimani သဆေုံးခဲ့ပွီးနောကျ အီရနျနဲ့ အမရေိကနျကွား တငျးတငျးမာမာ ဖွဈနခြေိနျမှာဘဲ အီရနျနိုငျငံတှငျးမှာ ယူကရိနျး ခရီးသညျတငျ လယောဉျ ပကြျကပြွီး လယောဉျပေါျပါသူ ၁၇၆ ဦးစလုံး သဆေုံးခဲ့ရတာပါ။ ကနဦးမှာတော့ အီရနျက သူတို့ လကျခကြျ မဟုတျကွောငျး ငွငျးဆိုခဲ့ပွီးနောကျ ရကျပိုငျး အကွာမှာဘဲ အီရနျ တောျလှနျရေး ပွညျစောင့ျတပျက မှားယှငျး ပဈခခြဲ့မိကွောငျး ဝနျခံခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။
အီရနျ အရေး ဆောငျရှကျခကြျတှေ အပေါျ သမ်မတ Trump ဘကျက လိုလားခကြျကို မေးတဲ့ အခါမှာတော့ နိုငျငံခွားရေး ဌာန ပွောခှင့ျရက အခုလို ပွောပါတယျ။
“အီရနျ အစိုးရကို ရိုးရှငျးတဲ့ အစိုးရတရပျလို ပွုမူဆောငျရှကျဖို့ သမ်မတက လိုလားနတေယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဒါကလညျး အီရနျ အစိုးရ ပေါျမှာ မူတညျပါတယျ။ သူတို့ဘကျက မဆုံးဖွတျသေးပါဘူး။ သူတို့ရဲ့ လုပျရပျတှေ အရတော့ ရှငျးနတောပါဘဲ။ သူတို့ အနနေဲ့ နိုငျငံတခု အနနေဲ့ ပွုမူဆောငျရှကျဖို့ တောျလှနျရေး ပုံစံကို စှန့ျလှှတျမလားဆိုတာကို သူတို့ မဆုံးဖွတျရသေးပါဘူး။”
ဒါ့အပွငျ အီရနျ အစိုးရ အနနေဲ့ ဆန်ဒပွသူတှကေို နှိပျကှပျတာတှေ မလုပျဖို့လညျး အမရေိကနျ သမ်မတက သတိပေးထားဆိုတော့ တကယျလို့ လုပျလာခဲ့ရငျ သမ်မတ Trump ဘကျက အရေးယူ ဆောငျရှကျမလား၊ အရေးယူ ဆောငျရှကျဖို့ရော အဆငျသင့ျ ရှိနပေါသလားလို့ မေးတာမှာတော့ နိုငျငံခွားရေး ဌာန ပွောခှင့ျရ Ortagus က အခုလို ဖွကွေားပါတယျ။
“အစိုးရဘကျက ဆောငျရှကျခကြျတှကေိုတော့ ကွိုတငျပွီး မခန့ျမှနျးလိုပါဘူး။ သမ်မတ အနနေဲ့တော့ ဆုံးဖွတျဆောငျရှကျနိုငျတာ အမြားကွီး ရှိပါတယျ။ ဒီသီတငျးပတျကုနျပိုငျးတုနျးက သမ်မတက အငျ်ဂလိပျလို မဟုတျပါဘူး၊ ပါရှနျ ဘာသာစကားနဲ့ တှဈတာလူမှုကှနျရကျမှာ ရေးသားခဲ့တာက အရေးကွီးတယျလို့ ထငျပါတယျ။ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Pompeo လညျး အလားတူ ရေးသားခဲ့ပါတယျ။ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုတှငျးက ပလကျဖောငျးတှကေို အသုံးခပြွီး ဒီဆန်ဒပွမှုတှကေို ရှငျးရှငျးလငျးလငျး ပွောခငြျတာပါ။ ကမြတို့ စောင့ျကွည့ျနတေယျ၊ နောကျ ကမ်ဘာကလညျး စောင့ျကွည့ျ နတေယျဆိုတာကို အီရနျ အစိုးရကို အသိပေးခငြျတာကွောင့ျ ဖွဈပါတယျ။”
အီရနျနိုငျငံတှငျးက အပွဈမဲ့ ဆန်ဒပွသူတှကေို သတျဖွတျဖို့ ကွိုးစားမယျ၊ နောကျ ငွိမျးခမြျးစှာ ဆန်ဒပွကွတဲ့ ထောငျနဲ့ခြီတဲ့ ပွညျသူတှကေို ထောငျခဖြို့ ကွိုးစားမယျ၊ အငျတာနကျ ဖွတျတောကျမယျ ဆိုတာမြိုးတှေ လုပျလာရငျတော့ အီရနျ အစိုးရ လုပျခငြျတိုငျး လုပျလို့ မရဘူလို့လညျး အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေး ဌာန ပွောခှင့ျရက ဗှီအိုအေ ပါရှနျ ဌာနနဲ့ သီးသန့ျ တှေ့ဆုံမေးမွနျးခနျး အတှငျးမှာ ပွောဆိုသှားပါတယျ။
