(Zawgyi/Unicode)
အိန္ဒိယ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ Kashmir နယ်ထဲမှာ ဖိနှိပ်မှုတွေ ဆက်ပြီးရှိနေတဲ့အတွက် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်ရေးရုံးက ရှုတ်ချလိုက်ပြီး ဒီဒေသတွင်းနေထိုင်တဲ့ သန်းနဲ့ချီတဲ့ မွတ်ဆလင်ဒေသခံတွေ ဆီက သြဂုတ်လထဲမှာ ရုပ်သိမ်းခဲ့တဲ့ အခွင့်ရေးတွေကို ပြန်လည်ပေးအပ်ဖို့ အိန္ဒိယအစိုးရကို တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်ရေး ဌာနချုပ်ရှိရာ ဂျနီဗာကနေ Lisa Schlein ပေးပို့ထားတဲ့ သတင်းကို ဒေါ်ခင်မျိုးသက်က ပြောပြပေးမှာပါ။
အိန္ဒိယနိုင်ငံရဲ့ မွတ်စလင်အများဆုံး နေထိုင်ရာ Jammu – Kashmir ဒေသဟာ ပြည်နယ်တခု အဖြစ် တရားဝင် မရှိတော့ပါဘူး။ ဒီဒေသအတွက် ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေအရ ပြဌာန်းထားတဲ့ တစိတ်တပိုင်း ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့်ကိုလည်း ပြီးခဲ့တဲ့ သြဂုတ်လ ၅ ရက်နေ့တုန်းက အိန္ဒိယအစိုးရက ရုပ်သိမ်းခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလို လုပ်ဆောင်လိုက်တာအတွက် ရလဒ်ကတော့ ဒီဒေသဟာ ပြည်ထောင်စုအစိုးရက တိုက်ရိုက် အုပ်ချုပ်တဲ့ နယ်မြေ ၂ ခု အဖြစ် ကွဲသွားတာပါ။ တခုကတော့ မွတ်စလင် အများစုနေထိုင်ရာ မငြိမ်မသက်ဖြစ်နေတဲ့ Kashmir တောင်ကြားဒေသနဲ့ ဟိန္ဒူအများစုနေထိုင်ရာ Jammu တို့ပါဝင်ပြီး ဒုတိယနယ်မြေကတော့ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေ နေထိုင်ရာ Ladakh ကုန်းမြင့်ဒေသ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလိုနယ်မြေ ပိုင်းခြားမှုဟာ ကြာသပတေးနေ့မှာ စတင်အသက်ဝင်ခဲ့ပြီး ဒီဒေသရဲ့ နှစ်ပေါင်း ၇၀ ကြာ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေးဟာလည်း ဆုံးခန်းတိုင်သွားပါပြီ။
ဒီလို တင်းကြပ်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေး ဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီး ရုံးက ရှုတ်ချလိုက်ပြီး ဒါဟာ သြဂုတ်လကတည်းက ဆက်တိုက်ဖြစ်လာခဲ့တဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့ အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေ ဖြစ်တယ်လို့ ခေါ်ဆိုလိုက်ပါတယ်။
Kashmir တောင်ကြားက နယ်မြေတော်တော်များများမှာ လူတွေရဲ့ လွတ်လပ်စွာ သွားလာခွင့်ကို တားမြစ်တဲ့ တရားဝင် ကြေညာ မထားတဲ့ curfew ထုတ်ပြန်ထား သလို ဒေသခံပြည်သူတွေရဲ့ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေးနဲ့ ဘာသာရေးလွတ်လပ်စွာ ယုံကြည်ကိုးကွယ်ခွင့်ကိုလည်း ကန့်သတ်ထားပါတယ်။
ဒီဒေသတွင်း ကြိုကြားကြိုကြား ဖြစ်ပွားနေတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေအတွင်း လုံခြုံရေးတပ်တွေက အင်အားအလွန်အကျွံသုံး နှိမ်နင်းတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေကို ကြားရကြောင်း OHCHR က ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်ရေးရုံးပြောခွင့်ရ Rupert Colville ကပြောပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဒီဒေသကို နယ်မြေ ၂ ခုခွဲလိုက်ပြီးချိန်ကစပြီး အခင်းဖြစ်ပွားမှုတွေမှာ သေဆုံးသူ ၆ ဦးရှိနေပြီး ဒဏ်ရာရသူက အများအပြား ရှိနေတယ်လို့ သတင်းတွေ ထွက်နေကြောင်းလည်း ပြောပါတယ်။
“အိန္ဒိယ အုပ်ချုပ်နေတဲ့ Kashmir ဒေသမှာ ပုံမှန်စီးပွါးရေးလုပ်ဖို့ဖြစ်စေ ကျောင်းတက်ဖို့ဖြစ်စေ ကြိုးစားနေတဲ့ ဒေသခံတွေကို လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့တွေက ခြိမ်းခြောက်တယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေ၊ ဒီလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေ ပြောတဲ့အတိုင်းမလုပ်တဲ့ သူတွေအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုတွေ ရှိတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက် အတော်များများလည်း ကျနော်တို့ရခဲ့သလို Jammu နဲ့ Kashmir က ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ၃ ဦး အပါအဝင် ရာနဲ့ချီတဲ့ နိုင်ငံရေးနဲ့ လူမှုအသိုင်းဝိုင်း ခေါင်းဆောင်တွေကိုလည်း အကာကွယ်ပေးဖို့ဆိုပြီး ဖမ်းဆီးထားပါတယ်။”
အဖမ်းဆီးခံနေရတဲ့ သူတွေကို ညှဉ်းပမ်းနှိပ်စက်တာနဲ့ ကောင်းကောင်းမဆက်ဆံဘူး ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေလည်း ကုလလူ့အခွင့်ရေးရုံးက ရထားတယ်လို့ Colville က ပြောပါတယ်။ အခုလို ညှဉ်းပမ်းနှိပ်စက်မှုကို နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ တားမြစ်ထားတာ ဖြစ်ပြီး အခုရထားတဲ့ ဒီစွပ်စွဲမှုတွေ အတွက် သီးခြားလွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတတဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေ လုပ်ဆောင်ရမှာ ဖြစ်ကြောင်း ပြောပါတယ်။
ဒါ့အပြင် မြေပြင် တယ်လီဖုံးလိုင်း ဆက်သွယ်မှုအတွက် ကန့်သတ်ထားတာတွေကို ဖယ်ရှား ပေးခဲ့ပေမယ့် Kashmir တောင်ကြားဒေသ တွင်း အင်တာနက်ဆက်သွယ်မှု ကိုတော့ ပိတ်ပင်ထားဆဲ ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရတယ်လို့ Colville ကပြောပါတယ်။ တချိန်ထဲမှာပဲ သတင်းမီဒီယာ ထုတ်ပြန်မှုတွေ အတွက် ကန့်သတ်မှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရသလို သတင်းသမား အများအပြားဟာလည်း လွန်ခဲ့တဲ့ ၃ လအတွင်း အဖမ်းဆီး ခံကြရကြောင်း ပြောပါတယ်။
Kashmir ဒေသခံတွေဟာ အစိုးရ ဖြစ်စေချင်တာတွေကိုပဲ လုပ်နေရဆဲဖြစ်ပြီး Jammu – Kashmir ဒေသရဲ့ အနာဂတ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အခြေအနေလို အရေးပါတဲ့ နိုင်ငံရေး ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ အတွက်ဆို ဘေးဖယ်ထားတာ ခံနေရတယ် လို့လည်း Coville ကပြောပါတယ်။ အခု ဒေသတွင်း ခေါင်းဆောင်တွေဟာ အဖမ်းခံနေရတဲ့အပြင် သူတို့ရဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖေါ်ပြောဆိုခွင့်နဲ့ နိုင်ငံရေးလုပ်ဆောင်မှုတွေ ဟာလည်း အထိပါးခံနေရတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် Narendra Modi ကတော့ အခုလို ဒေသ ပိုင်းခြားလိုက်တာအတွက် ခုခံပြောဆိုခဲ့တာပါ။ ဒီဒေသကို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ပေးထားတာဟာ ဒေသရဲ့ တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးရေးကို ထိခိုက်စေသလို အကြမ်းဖက်ဝါဒ ပေါ်ပေါက်လာစေပြီး ဒီဒေသခံ တချို့ကို ပြိုင်ဘက် ပါကစ္စတန်က လက်နက်သဖွယ်အသုံးချ လာစေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
ပါကစ္စတန်ဟာ Kashmir ဒေသက ခွဲထွက်ရေးအတွက် ပုန်ကန်တဲ့ စစ်သွေးကြွတွေကို သင်တန်းတွေ ပေးပြီး ထောက်ခံပံ့ပိုးနေတယ်လို့ အိန္ဒိယက စွပ်စွဲနေတာ ကြပါပြီ။ ဒါပေမယ့် ဒီစွပ်စွဲမှုကို ပါကစ္စတန်က ငြင်းဆိုပါတယ်။
..............
Kashmir ကိုယျပိုငျအုပျခြုပျရေးပွနျပေးဖို့ ကုလတောငျးဆို
(Unicode)
အိန်ဒိယ ထိနျးခြုပျထားတဲ့ Kashmir နယျထဲမှာ ဖိနှိပျမှုတှေ ဆကျပွီးရှိနတေဲ့အတှကျ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျရေးရုံးက ရှုတျခလြိုကျပွီး ဒီဒသေတှငျးနထေိုငျတဲ့ သနျးနဲ့ခြီတဲ့ မှတျဆလငျဒသေခံတှေ ဆီက သွဂုတျလထဲမှာ ရုပျသိမျးခဲ့တဲ့ အခှင့ျရေးတှကေို ပွနျလညျပေးအပျဖို့ အိန်ဒိယအစိုးရကို တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျရေး ဌာနခြုပျရှိရာ ဂနြီဗာကနေ Lisa Schlein ပေးပို့ထားတဲ့ သတငျးကို ဒေါျခငျမြိုးသကျက ပွောပွပေးမှာပါ။
အိန်ဒိယနိုငျငံရဲ့ မှတျစလငျအမြားဆုံး နထေိုငျရာ Jammu – Kashmir ဒသေဟာ ပွညျနယျတခု အဖွဈ တရားဝငျ မရှိတော့ပါဘူး။ ဒီဒသေအတှကျ ဖှဲ့စညျးပုံဥပဒအေရ ပွဌာနျးထားတဲ့ တစိတျတပိုငျး ကိုယျပိုငျ အုပျခြုပျခှင့ျကိုလညျး ပွီးခဲ့တဲ့ သွဂုတျလ ၅ ရကျနေ့တုနျးက အိန်ဒိယအစိုးရက ရုပျသိမျးခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။
ဒီလို လုပျဆောငျလိုကျတာအတှကျ ရလဒျကတော့ ဒီဒသေဟာ ပွညျထောငျစုအစိုးရက တိုကျရိုကျ အုပျခြုပျတဲ့ နယျမွေ ၂ ခု အဖွဈ ကှဲသှားတာပါ။ တခုကတော့ မှတျစလငျ အမြားစုနထေိုငျရာ မငွိမျမသကျဖွဈနတေဲ့ Kashmir တောငျကွားဒသေနဲ့ ဟိန်ဒူအမြားစုနထေိုငျရာ Jammu တို့ပါဝငျပွီး ဒုတိယနယျမွကေတော့ ဗုဒ်ဓဘာသာဝငျတှေ နထေိုငျရာ Ladakh ကုနျးမွင့ျဒသေ ဖွဈပါတယျ။
ဒီလိုနယျမွေ ပိုငျးခွားမှုဟာ ကွာသပတေးနေ့မှာ စတငျအသကျဝငျခဲ့ပွီး ဒီဒသေရဲ့ နှဈပေါငျး ၇၀ ကွာ ကိုယျပိုငျအုပျခြုပျရေးဟာလညျး ဆုံးခနျးတိုငျသှားပါပွီ။
ဒီလို တငျးကွပျတဲ့ လုပျရပျတှကေို ကုလသမဂ်ဂလူ့အခှင့ျအရေး ဆိုငျရာ မဟာမငျးကွီး ရုံးက ရှုတျခလြိုကျပွီး ဒါဟာ သွဂုတျလကတညျးက ဆကျတိုကျဖွဈလာခဲ့တဲ့ ကယြျပွန့ျတဲ့ အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှေ ဖွဈတယျလို့ ခေါျဆိုလိုကျပါတယျ။ Kashmir တောငျကွားက နယျမွတေောျတောျမြားမြားမှာ လူတှရေဲ့ လှတျလပျစှာ သှားလာခှင့ျကို တားမွဈတဲ့ တရားဝငျ ကွညော မထားတဲ့ curfew ထုတျပွနျထား သလို ဒသေခံပွညျသူတှရေဲ့ ကနြျးမာရေး၊ ပညာရေးနဲ့ ဘာသာရေးလှတျလပျစှာ ယုံကွညျကိုးကှယျခှင့ျကိုလညျး ကန့ျသတျထားပါတယျ။
ဒီဒသေတှငျး ကွိုကွားကွိုကွား ဖွဈပှားနတေဲ့ ဆန်ဒပွပှဲတှအေတှငျး လုံခွုံရေးတပျတှကေ အငျအားအလှနျအကြှံသုံး နှိမျနငျးတယျဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျတှကေို ကွားရကွောငျး OHCHR က ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျရေးရုံးပွောခှင့ျရ Rupert Colville ကပွောပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ ဒီဒသေကို နယျမွေ ၂ ခုခှဲလိုကျပွီးခြိနျကစပွီး အခငျးဖွဈပှားမှုတှမှော သဆေုံးသူ ၆ ဦးရှိနပွေီး ဒဏျရာရသူက အမြားအပွား ရှိနတေယျလို့ သတငျးတှေ ထှကျနကွေောငျးလညျး ပွောပါတယျ။
“အိန်ဒိယ အုပျခြုပျနတေဲ့ Kashmir ဒသေမှာ ပုံမှနျစီးပှါးရေးလုပျဖို့ဖွဈစေ ကြောငျးတကျဖို့ဖွဈစေ ကွိုးစားနတေဲ့ ဒသေခံတှကေို လကျနကျကိုငျ အဖှဲ့တှကေ ခွိမျးခွောကျတယျဆိုတဲ့ သတငျးတှေ၊ ဒီလကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှေ ပွောတဲ့အတိုငျးမလုပျတဲ့ သူတှအေပေါျ အကွမျးဖကျမှုတှေ ရှိတယျဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျ အတောျမြားမြားလညျး ကနြောျတို့ရခဲ့သလို Jammu နဲ့ Kashmir က ဝနျကွီးခြုပျဟောငျး ၃ ဦး အပါအဝငျ ရာနဲ့ခြီတဲ့ နိုငျငံရေးနဲ့ လူမှုအသိုငျးဝိုငျး ခေါငျးဆောငျတှကေိုလညျး အကာကှယျပေးဖို့ဆိုပွီး ဖမျးဆီးထားပါတယျ။”
အဖမျးဆီးခံနရေတဲ့ သူတှကေို ညှဉျးပမျးနှိပျစကျတာနဲ့ ကောငျးကောငျးမဆကျဆံဘူး ဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျတှလေညျး ကုလလူ့အခှင့ျရေးရုံးက ရထားတယျလို့ Colville က ပွောပါတယျ။ အခုလို ညှဉျးပမျးနှိပျစကျမှုကို နိုငျငံတကာဥပဒအေရ တားမွဈထားတာ ဖွဈပွီး အခုရထားတဲ့ ဒီစှပျစှဲမှုတှေ အတှကျ သီးခွားလှတျလပျပွီး တရားမြှတတဲ့ စုံစမျးစဈဆေးမှုတှေ လုပျဆောငျရမှာ ဖွဈကွောငျး ပွောပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ မွပွေငျ တယျလီဖုံးလိုငျး ဆကျသှယျမှုအတှကျ ကန့ျသတျထားတာတှကေို ဖယျရှား ပေးခဲ့ပမေယ့ျ Kashmir တောငျကွားဒသေ တှငျး အငျတာနကျဆကျသှယျမှု ကိုတော့ ပိတျပငျထားဆဲ ဖွဈကွောငျး တှေ့ရတယျလို့ Colville ကပွောပါတယျ။ တခြိနျထဲမှာပဲ သတငျးမီဒီယာ ထုတျပွနျမှုတှေ အတှကျ ကန့ျသတျမှုတှနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေသလို သတငျးသမား အမြားအပွားဟာလညျး လှနျခဲ့တဲ့ ၃ လအတှငျး အဖမျးဆီး ခံကွရကွောငျး ပွောပါတယျ။
Kashmir ဒသေခံတှဟော အစိုးရ ဖွဈစခေငြျတာတှကေိုပဲ လုပျနရေဆဲဖွဈပွီး Jammu – Kashmir ဒသေရဲ့ အနာဂတျနဲ့ ပတျသကျတဲ့ အခွအေနလေို အရေးပါတဲ့ နိုငျငံရေး ဆုံးဖွတျခကြျတှေ အတှကျဆို ဘေးဖယျထားတာ ခံနရေတယျ လို့လညျး Coville ကပွောပါတယျ။ အခု ဒသေတှငျး ခေါငျးဆောငျတှဟော အဖမျးခံနရေတဲ့အပွငျ သူတို့ရဲ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖေါျပွောဆိုခှင့ျနဲ့ နိုငျငံရေးလုပျဆောငျမှုတှေ ဟာလညျး အထိပါးခံနရေတယျလို့ ပွောပါတယျ။
အိန်ဒိယဝနျကွီးခြုပျ Narendra Modi ကတော့ အခုလို ဒသေ ပိုငျးခွားလိုကျတာအတှကျ ခုခံပွောဆိုခဲ့တာပါ။ ဒီဒသေကို ကိုယျပိုငျအုပျခြုပျခှင့ျ ပေးထားတာဟာ ဒသေရဲ့ တိုးတကျဖှံ့ဖွိုးရေးကို ထိခိုကျစသေလို အကွမျးဖကျဝါဒ ပေါျပေါကျလာစပွေီး ဒီဒသေခံ တခြို့ကို ပွိုငျဘကျ ပါကစ်စတနျက လကျနကျသဖှယျအသုံးခြ လာစတေယျလို့ ပွောပါတယျ။
ပါကစ်စတနျဟာ Kashmir ဒသေက ခှဲထှကျရေးအတှကျ ပုနျကနျတဲ့ စဈသှေးကွှတှကေို သငျတနျးတှေ ပေးပွီး ထောကျခံပံ့ပိုးနတေယျလို့ အိန်ဒိယက စှပျစှဲနတော ကွပါပွီ။ ဒါပမေယ့ျ ဒီစှပျစှဲမှုကို ပါကစ်စတနျက ငွငျးဆိုပါတယျ။
