(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပဖို့ ၁ လကျော်သာ လိုတော့တဲ့ အချိန်မှာပဲ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ ကူးစက်မှုတွေ သိသိသာသာ တိုးလာနေတဲ့အတွက် မဲပေးနိုင်မယ့် အခြေအနေတွေအပေါ် စိုးရိမ်တဲ့ သဘောထားတွေလည်း တိုးလာနေတဲ့အကြောင်း မမေခ ပြောပြပေးမှာပါ။
ကိုဗစ်ရောဂါကူးစက်မှုတွေနဲ့ သေဆုံးမှုတွေ နေ့စဉ်ရက်ဆက် ဆိုသလို တိုးလာနေတာကြောင့် နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့မှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်မယ့် အလားအလာအပေါ် စိုးရိမ်မှုတွေ ထွက်ပေါ်နေတာပါ။ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် မဲဆွယ်စည်းရုံးခွင့် ပြုထားပေမဲ့ ကပ်ရောဂါ ကာကွယ်ရေး ညွှန်ကြားချက်တွေကြောင့် နိုင်ငံရေးပါတီတွေလည်း အကန့်အသတ်နဲ့သာ လှုပ်ရှားနေရပါတယ်။ သတင်းစာဆရာ ဦးသီဟသွေးကတော့ ရွေးကောက်ပွဲတွေကို ကပ်ရောဂါအန္တရာယ် အတိမ်အနက်အပေါ် မူတည်ပြီး အကန့်အသတ်တွေနဲ့ ကျင်းပဖို့ လိုမယ်လို့ မြင်ပါတယ်။
“ ဒီရောဂါကအရမ်းအခြေအနေဆိုးတယ်ဆိုရင် တနိုင်ငံလုံးဆိုလဲ တနိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ ရွှေ့ဖို့လိုသလို ၊ ဒေသအလိုက်ဆိုလဲ ဒေသအလိုက်ရွှေ့ဖို့လိုတယ်။ နောက်တခါ စစ်ဖြစ်နေတဲ့နေရာတွေမှာလည်း ထိုနည်းဘဲပေါ့။ ဒါတွေက ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုရင် ရွှေ့ပြောင်းပြီး ဥပဒေမှာပါတဲ့အတိုင်းလုပ်ဖို့လိုတာပေါ့။ ဒီရွေးကောက်ပွဲ ပရိဝုဏ် အတွင်းမှာ Social distancing က အထိုင်အလျောက်မရှိတာကို ကျနော်တို့ သတိထားမိတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ secret votiong ဖြစ်တဲ့အခါကျတော့ ဘယ်မှာသွားပြီးတော့ ပြဿနာ ဖြစ်မလဲဆိုတော့ မဲလာပေးတဲ့သူ မနက်ပိုင်းမှာ များတတ်တယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ လူတန်းစီရတဲ့ နေရာမှာ control လုပ်နိုင်ဖို့ လိုတယ်။ အဲဒါကို Social distancing ကို မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုရင်တော့ ကျနော်တို့ ပြဿနာရှိလာနိုင်ပါတယ်”
ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ငန်းတွေကို စောင့်ကြည့်အကဲခတ်နေတဲ့ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတခုဖြစ်တဲ့ ဖန်တီး အိမ် က ဒေါ်ခင်လေးငယ်ကတော့ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ လမ်းညွှန်ချက်တွေနဲ့အညီ ကျင်းပသင့် တယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
“ပုံမှန်အခြေအနေအတိုင်း ရွေးကောက်ပွဲတခု ဖြစ်သွားစေချင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ပါတီတွေဘက်ကတော့ အခု Campaign ကာလလည်း ကောင်းကောင်းမလုပ်ရတဲ့အချိန်မှာ သူတို့ကတော့ အခက်အခဲပေါ့။ ဒါပေမယ့် ဒီလိုအခက်အခဲထဲမှာ ဘယ်လိုကျော်ဖြတ်မလဲဆိုတာ စဉ်းစားပြီးတော့ ရှေ့ဆက်လုပ်မှာကို စဉ်းစားစေချင်တယ်။ ဒီထက်အခြေအနေ စိုးလာတယ်ဆိုရင်တော့ ဒါ ရွေးကောက်ပွဲကတော့ ရွေ့ဆိုင်းသင့်တဲ့နေရာမှာ ရွေ့ဆိုင်းရမှာပေါ့ ။ တခုအကြံပြုချင်တာကတော့ COVID ကာလတွေမှာ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်သွားတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာဆိုရင် သူတို့က ကြိုတင်မဲဆိုတာမျိုးကို ပိုပြီး စနစ်တကျ ဖြစ်အောင်လုပ်လာတာတွေ ရှိတယ်။ နောက် ရွေးကောက်ပွဲနေ့မှာ မဲလာပေးဖို့အတွက် လူတွေကို ခွဲတန်းနဲ့ပေါ့နော် ပိုပြီးစနစ်တကျ လူမထူထပ်အောင် ပြင်ဆင်တာမျိုးတွေ ရှိတယ်။ အဲလို အသေးစိတ်ဟာမျိုးတွေကို အခုအချိန်မှာ လုပ်ထားရင်တော့ ပိုကောင်းမယ်ထင်တယ်။”
အတိုက်အခံ နိုင်ငံရေး ပါတီတချို့ကလည်း ကပ်ရောဂါအန္တရယ်ကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲ ရွှေ့ဆိုင်းဖို့အထိ တိုက်တွန်းတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာဂျာနယ် HEALTH CARE အယ်ဒီတာချုပ် ဒေါက်တာသူရိန်လှိုင်ဝင်း ကလည်း ရောဂါကူးစက်မှုတွေ တိုးလာနေတဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ ရွေးကောက်ပွဲကို ရွှေ့သင့်တယ်ဆိုတဲ့ အမြင်ကို လက်ခံထားပါတယ်။
“အခုက ကျနော်တို့ Virus ကူးစက်မှုက တနေ့ ၃၀၀၀-၄၀၀၀ ကျော်တွေ့တာမှာ တညကို ၃၀၀ကျော်တွေ့တယ်ပေါ့နော်။ စစ်တာနဲ့ ၁၀%တွေ့နေတဲ့ သဘောဖြစ်နေတယ် ။ သေတာလည်း တဖြေးဖြေးချင်း မြင့်လာတယ်။ ဒါကဘာကိုပြောလဲဆိုတော့ Virus ရောဂါက အရှိန်အဟုန်ကောင်းနေတဲ့အချိန်၊ ကာကွယ်ဆေးက နှစ်ကုန်လောက်ရမယ်လို့ မျှော်မှန်းထားတာကို။ ကာကွယ်ဆေးရပြီးမှသာဆိုရင် အခြေအနေတွေ ပြန်တည်ငြိမ်သွားရင် ကျနော်တို့ ဒါကို လုပ်လို့ရတယ်။ အခုလောလောဆည်မှာ COVID-19 ကာကွယ်တိုက်ခိုက်ဖို့အတွက် သုံးနေရတဲ့ resources တွေကို တကယ်လို့ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ခဲ့မယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့ အဲဒီဘက်ကို ပြောင်းသုံးရတော့မယ် ဒါက တခုတည်း။ နောက်တခုကတော့ မဲဆွယ်တဲ့ကိစ္စတွေ လူတွေ မဖြစ်မနေမဲလာပေးရ တော့မှာပဲလေ။ တကယ်လို့ လုံး၀ လာမပေးကြဘူးဆိုရင်လည်း ဒီရွေးကောက်ပွဲကအလုပ်မဖြစ်ပြန်ဘူး။ Virus က အဲဒီအချိန်အထိ ကူးစက်မှုက များနေမယ်ဆိုရင် ဒါက ဒုက္ခရောက်နိုင်တယ်ပေါ့နော်။”
လာမယ့်ရွေးကောက်ပွဲမှာ မေးပေးခွင့်ရှိသူ ၃၇ သန်းကျော် ရှိပေမဲ့ ကပ်ရောဂါအန္တရာယ်ကြောင့် မဲပေးကြပါ့မလား ဆိုတာကိုလည်း စိုးရိမ်မှုတွေ ရှိနေပါတယ်။ နိုင်ငံရေး လေ့လာသုံးသပ်သူ ဦးမင်းခင်ကတော့ ရွေးကောက်ပွဲ အောင်အောင်မြင်မြင် ကျင်းပနိုင်ဖို့ဆိုရင် ကော်မရှင် အပါအဝင် တာဝန်ရှိသူတွေ အနေနဲ့ အခုကတည်းက ပြင်ဆင်ထားဖို့လိုတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။
“ကျနော့အမြင်ကတော့ ရွေးကောက်ပွဲကို ရွေ့လို့ရတဲ့ အခြေအနေတခု ပြောင်းမယ်လို့တော့ မမြင်ဘူး ရင်ဆိုင်သွားရမယ့်အခြေအနေ ရောက်နေပြီ။ စနစ်ပြိုမကျဖို့အရေးကြီးတယ်။ သက်ဆိုင်ရာအစိုးရ၊ ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်နဲ့ သက်ဆိုင်ရာဌာနတွေရဲ့ကိုင်တွယ်မှုမှာ မူတည်တယ်။ ပွင့်လင်းပြောရရင် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ရဲ့ လုပ်နိုင်ကိုင်နိုင်စွမ်းကိုတော့ကျနော်တော့သံသယရှိတယ်။ ရှိပေမယ့်လည်း ရွေးစရာမရှိပြန်ဘူးဖြစ်နေတယ်။”
ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ကတော့ ကပ်ရောဂါနဲ့ လုံခြုံရေးစိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိနေတဲ့ ဒေသတွေမှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပမယ့် အစီအစဉ်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အောက်တိုဘာလထဲမှာ ထုတ်ပြန်သွားမယ်လို့ ပြောထားပါတယ်။ လာမယ့် နိုဝင်ဘာရွေးကောက်ပွဲမှာတော့ နိုင်ငံရေးပါတီပေါင်း ၉၀ကျော်က ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ၆၀၀၀ ကျော် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ဖို့ အမည်စာရင်း တင်သွင်းထားပါတယ်။
................
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံမှာ ရှေးကောကျပှဲကငြျးပဖို့ ၁ လကြောျသာ လိုတော့တဲ့ အခြိနျမှာပဲ ကိုဗဈကပျရောဂါ ကူးစကျမှုတှေ သိသိသာသာ တိုးလာနတေဲ့အတှကျ မဲပေးနိုငျမယ့ျ အခွအေနတှေအေပေါျ စိုးရိမျတဲ့ သဘောထားတှလေညျး တိုးလာနတေဲ့အကွောငျး မမခေ ပွောပွပေးမှာပါ။
ကိုဗဈရောဂါကူးစကျမှုတှနေဲ့ သဆေုံးမှုတှေ နေ့စဉျရကျဆကျ ဆိုသလို တိုးလာနတောကွောင့ျ နိုဝငျဘာလ ၈ ရကျနေ့မှာ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျမယ့ျ အလားအလာအပေါျ စိုးရိမျမှုတှေ ထှကျပေါျနတောပါ။ ရှေးကောကျပှဲအတှကျ မဲဆှယျစညျးရုံးခှင့ျ ပွုထားပမေဲ့ ကပျရောဂါ ကာကှယျရေး ညှှနျကွားခကြျတှကွေောင့ျ နိုငျငံရေးပါတီတှလေညျး အကန့ျအသတျနဲ့သာ လှုပျရှားနရေပါတယျ။ သတငျးစာဆရာ ဦးသီဟသှေးကတော့ ရှေးကောကျပှဲတှကေို ကပျရောဂါအန်တရာယျ အတိမျအနကျအပေါျ မူတညျပွီး အကန့ျအသတျတှနေဲ့ ကငြျးပဖို့ လိုမယျလို့ မွငျပါတယျ။
“ ဒီရောဂါကအရမျးအခွအေနဆေိုးတယျဆိုရငျ တနိုငျငံလုံးဆိုလဲ တနိုငျငံလုံးအတိုငျးအတာနဲ့ ရှှေ့ဖို့လိုသလို ၊ ဒသေအလိုကျဆိုလဲ ဒသေအလိုကျရှှေ့ဖို့လိုတယျ။ နောကျတခါ စဈဖွဈနတေဲ့နရောတှမှောလညျး ထိုနညျးဘဲပေါ့။ ဒါတှကေ ဖွဈနိုငျတယျဆိုရငျ ရှှေ့ပွောငျးပွီး ဥပဒမှောပါတဲ့အတိုငျးလုပျဖို့လိုတာပေါ့။ ဒီရှေးကောကျပှဲ ပရိဝုဏျ အတှငျးမှာ Social distancing က အထိုငျအလြောကျမရှိတာကို ကနြောျတို့ သတိထားမိတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ secret votiong ဖွဈတဲ့အခါကတြော့ ဘယျမှာသှားပွီးတော့ ပွူနာ ဖွဈမလဲဆိုတော့ မဲလာပေးတဲ့သူ မနကျပိုငျးမှာ မြားတတျတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ လူတနျးစီရတဲ့ နရောမှာ control လုပျနိုငျဖို့ လိုတယျ။ အဲဒါကို Social distancing ကို မလုပျနိုငျဘူးဆိုရငျတော့ ကနြောျတို့ ပွူနာရှိလာနိုငျပါတယျ”
ရှေးကောကျပှဲလုပျငနျးတှကေို စောင့ျကွည့ျအကဲခတျနတေဲ့ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတခုဖွဈတဲ့ ဖနျတီး အိမျ က ဒေါျခငျလေးငယျကတော့ ကနြျးမာရေးဆိုငျရာ လမျးညှှနျခကြျတှနေဲ့အညီ ကငြျးပသင့ျ တယျလို့ ယူဆပါတယျ။
“ပုံမှနျအခွအေနအေတိုငျး ရှေးကောကျပှဲတခု ဖွဈသှားစခေငြျတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ပါတီတှဘေကျကတော့ အခု Campaign ကာလလညျး ကောငျးကောငျးမလုပျရတဲ့အခြိနျမှာ သူတို့ကတော့ အခကျအခဲပေါ့။ ဒါပမေယ့ျ ဒီလိုအခကျအခဲထဲမှာ ဘယျလိုကြောျဖွတျမလဲဆိုတာ စဉျးစားပွီးတော့ ရှေ့ဆကျလုပျမှာကို စဉျးစားစခေငြျတယျ။ ဒီထကျအခွအေနေ စိုးလာတယျဆိုရငျတော့ ဒါ ရှေးကောကျပှဲကတော့ ရှေ့ဆိုငျးသင့ျတဲ့နရောမှာ ရှေ့ဆိုငျးရမှာပေါ့ ။ တခုအကွံပွုခငြျတာကတော့ COVID ကာလတှမှော ရှေးကောကျပှဲ လုပျသှားတဲ့ နိုငျငံတှမှောဆိုရငျ သူတို့က ကွိုတငျမဲဆိုတာမြိုးကို ပိုပွီး စနဈတကြ ဖွဈအောငျလုပျလာတာတှေ ရှိတယျ။ နောကျ ရှေးကောကျပှဲနေ့မှာ မဲလာပေးဖို့အတှကျ လူတှကေို ခှဲတနျးနဲ့ပေါ့နောျ ပိုပွီးစနဈတကြ လူမထူထပျအောငျ ပွငျဆငျတာမြိုးတှေ ရှိတယျ။ အဲလို အသေးစိတျဟာမြိုးတှကေို အခုအခြိနျမှာ လုပျထားရငျတော့ ပိုကောငျးမယျထငျတယျ။”
အတိုကျအခံ နိုငျငံရေး ပါတီတခြို့ကလညျး ကပျရောဂါအန်တရယျကွောင့ျ ရှေးကောကျပှဲ ရှှေ့ဆိုငျးဖို့အထိ တိုကျတှနျးတာတှလေညျး ရှိပါတယျ။ ကနြျးမာရေးဆိုငျရာဂြာနယျ HEALTH CARE အယျဒီတာခြုပျ ဒေါကျတာသူရိနျလှိုငျဝငျး ကလညျး ရောဂါကူးစကျမှုတှေ တိုးလာနတေဲ့ အခွအေနမြေိုးမှာ ရှေးကောကျပှဲကို ရှှေ့သင့ျတယျဆိုတဲ့ အမွငျကို လကျခံထားပါတယျ။
“အခုက ကနြောျတို့ Virus ကူးစကျမှုက တနေ့ ၃၀၀၀-၄၀၀၀ ကြောျတှေ့တာမှာ တညကို ၃၀၀ကြောျတှေ့တယျပေါ့နောျ။ စဈတာနဲ့ ၁၀%တှေ့နတေဲ့ သဘောဖွဈနတေယျ ။ သတောလညျး တဖွေးဖွေးခငြျး မွင့ျလာတယျ။ ဒါကဘာကိုပွောလဲဆိုတော့ Virus ရောဂါက အရှိနျအဟုနျကောငျးနတေဲ့အခြိနျ၊ ကာကှယျဆေးက နှဈကုနျလောကျရမယျလို့ မြှောျမှနျးထားတာကို။ ကာကှယျဆေးရပွီးမှသာဆိုရငျ အခွအေနတှေေ ပွနျတညျငွိမျသှားရငျ ကနြောျတို့ ဒါကို လုပျလို့ရတယျ။ အခုလောလောဆညျမှာ COVID-19 ကာကှယျတိုကျခိုကျဖို့အတှကျ သုံးနရေတဲ့ resources တှကေို တကယျလို့ ရှေးကောကျပှဲ လုပျခဲ့မယျဆိုရငျ ကနြောျတို့ အဲဒီဘကျကို ပွောငျးသုံးရတော့မယျ ဒါက တခုတညျး။ နောကျတခုကတော့ မဲဆှယျတဲ့ကိစ်စတှေ လူတှေ မဖွဈမနမေဲလာပေးရ တော့မှာပဲလေ။ တကယျလို့ လုံး၀ လာမပေးကွဘူးဆိုရငျလညျး ဒီရှေးကောကျပှဲကအလုပျမဖွဈပွနျဘူး။ Virus က အဲဒီအခြိနျအထိ ကူးစကျမှုက မြားနမေယျဆိုရငျ ဒါက ဒုက်ခရောကျနိုငျတယျပေါ့နောျ။”
လာမယ့ျရှေးကောကျပှဲမှာ မေးပေးခှင့ျရှိသူ ၃၇ သနျးကြောျ ရှိပမေဲ့ ကပျရောဂါအန်တရာယျကွောင့ျ မဲပေးကွပါ့မလား ဆိုတာကိုလညျး စိုးရိမျမှုတှေ ရှိနပေါတယျ။ နိုငျငံရေး လေ့လာသုံးသပျသူ ဦးမငျးခငျကတော့ ရှေးကောကျပှဲ အောငျအောငျမွငျမွငျ ကငြျးပနိုငျဖို့ဆိုရငျ ကောျမရှငျ အပါအဝငျ တာဝနျရှိသူတှေ အနနေဲ့ အခုကတညျးက ပွငျဆငျထားဖို့လိုတယျလို့ မွငျပါတယျ။
“ကနြော့အမွငျကတော့ ရှေးကောကျပှဲကို ရှေ့လို့ရတဲ့ အခွအေနတေခု ပွောငျးမယျလို့တော့ မမွငျဘူး ရငျဆိုငျသှားရမယ့ျအခွအေနေ ရောကျနပွေီ။ စနဈပွိုမကဖြို့အရေးကွီးတယျ။ သကျဆိုငျရာအစိုးရ၊ ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျနဲ့ သကျဆိုငျရာဌာနတှရေဲ့ကိုငျတှယျမှုမှာ မူတညျတယျ။ ပှင့ျလငျးပွောရရငျ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျရဲ့ လုပျနိုငျကိုငျနိုငျစှမျးကိုတော့ကနြောျတော့သံသယရှိတယျ။ ရှိပမေယ့ျလညျး ရှေးစရာမရှိပွနျဘူးဖွဈနတေယျ။”
ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျကတော့ ကပျရောဂါနဲ့ လုံခွုံရေးစိနျခေါျမှုတှေ ရှိနတေဲ့ ဒသေတှမှော ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပမယ့ျ အစီအစဉျတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အောကျတိုဘာလထဲမှာ ထုတျပွနျသှားမယျလို့ ပွောထားပါတယျ။ လာမယ့ျ နိုဝငျဘာရှေးကောကျပှဲမှာတော့ နိုငျငံရေးပါတီပေါငျး ၉၀ကြောျက ကိုယျစားလှယျလောငျး ၆၀၀၀ ကြောျ ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျဖို့ အမညျစာရငျး တငျသှငျးထားပါတယျ။
