[Zawgyi/Unicode]
လာမယ့် နိုဝင်ဘာလ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ရိုဟင်ဂျာ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေတဲ့အကြောင်း ပြောပြပါမယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုသက်နိုင်က သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းက မူဆလင်တွေ အများစုရှိရာ ဒေသတွေ အပါအဝင် ပြည်နယ်မြို့တော် စစ်တွေနဲ့ ရန်ကုန်လိုမြို့ကြီးတွေမှာပါ ရိုဟင်ဂျာကိုယ်စားလှယ်တွေ ယှဉ်ပြိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေကြတာပါ။ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း ဘူးသီးတောင် မောင်တောနဲ့ စစ်တွေမြို့နယ်တွေမှာ ပြည်နယ်လွှတ်တော် ၂ နေရာနဲ့ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ၃ နေရာအတွက် ယှဉ်ပြိုင်မယ့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေကို အမည်စာရင်း တင်သွင်းထားတယ်လို့လည်း မောင်တောခရိုင် ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအဖြစ် ယှဉ်ပြိုင်မယ့် ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်ရေးပါတီ ဥက္ကဋ္ဌ ဦးကျော်မင်းက ပြောပါတယ်။
"ကျနော်တို့ ပြည်နယ်လွှတ်တော်မှာ နှစ် ယောက် ဒီရခိုင်ပြည်နယ်မှာနော်။ ပြည်သူ့လွှတ်တော်မှာ မောင်တော တစ်ယောက်၊ ဘူးသီးတောင်တစ်ယောက်၊ စစ်တွေတစ်ယောက် ရန်ကုန်ဘက်မှာတော့ လေးယောက်ရှိမယ်။ အမျာစုကတော့ ဒီတိုင်းအဆင့်မှာပဲ ပြိုင်မယ်။ ကျနော်က ဒီဘက်ရောက်နေတော့ ဘယ်နှစ်ယောက်ရထားလဲ မသိဘူး။ အနည်းဆုံးတော့ သုံးယောက်ဖြစ်မယ်။ ရခိုင်မှာ များများမဲပြိုင်တာက ကြောက်စိတ်တွေ ဝင်ပြီးတော့ နိုင်ငံရေး လောကထဲ ဝင်ချင်တဲ့သူ နည်းနေတယ်။"
ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးပါတီကို ၂၀၁၂ ခုနှစ်မှာ ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအမည် တင်သွင်းခဲ့ဖူးပေမယ့် ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ခွင့်မပြုခဲ့ပါဘူး။ ဒီတကြိမ်ရွေးကောက်ပွဲမှာလည်း ကိုယ်စားလှယ်လောင်း အမည်စာရင်းတင်သွင်းထားပေမဲ့ ခွင့်ပြု-မပြုဆိုတာ မသိရသေးပါဘူး။
ရွေးကောက်ပွဲမှာ ယှဉ်ပြိုင်ခွင့်ရဖို့ မရေမရာ အခြေအနေနဲ့ ကြုံနေရသလို မကြာသေးခင်နှစ်တွေတုန်းက ဘာသာရေး၊ လူမျိုးရေး ကွဲပြားမှုတွေကို အခြေခံတဲ့ ပဋိပက္ခတွေကြုံခဲ့ရသလို လတ်တလောမှာလည်း စစ်ရေးတင်းမာမှုတွေ ကြီးထွားနေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းမှာ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် စိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိနေတယ်လို့လည်း ဦးကျော်မင်းကပြောပါ တယ်။
"ကျနော်တို့မှာ ဒေသတည်ငြိမ်မှု မရှိဘူးလေ အဖွဲ့အစည်းတွေ အများကြီး လုပ်ရှားနေတာဆိုတော့လေ အဲဒီလိုကြားမှာ ကျနော်တို့ ဘယ်လမ်းကြောင်းအတိုင်း သွားမယ်ဆိုတာ ပြောရခက်တယ်။ ပြောရမယ်ဆိုရင် နယ်ကိုသွားပြီး စည်းရုံးရေး လုပ်မယ်ဆိုရင် ဘယ်လိုလာမယ်ဆိုတာ ပြောလို့မရဘူးလေ။ အဲတာကို စိုးရိမ်တယ်။"
ရွေးကောက်ပွဲအတွက် စိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိနေပေမဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ အများအပြားနေထိုင်ကြတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းမှာ ထောက်ခံမှုတွေ အားကောင်းနိုင်တယ်လို့လည်း အကဲခတ်တွေက ခန့်မှန်းကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်တွေအနေနဲ့ နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့်ရရေး ကန့်သတ်ချက်တွေ ရှိနေတာကြောင့် မဲပေးခွင့်ရနိုင်မယ့်သူ အရေအတွက်အပေါ်မှာလည်း မူတည်နိုင်တယ်လို့ ရခိုင်ပြည်နယ်ရွေးကောက်ပွဲ လေ့လာစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ ပြောခွင့်ရ ဦးခိုင်ကောင်းစံက ပြောပါတယ်။
"အဲတာကတော့ ကျနော်တို့ နည်းနည်း ပြောရခက်တာပေါ့။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သူတို့ရဲ့ ဒီနိုင်ငံသား ကဒ်ပိုင်ဆိုင်မှုက ဘယ်လောက်ထိရှိတယ်ဆိုတာက နည်းနည်းတော့ ခက်တာပေါ့နော်။ ဘူးသီးတောင်နဲ့ မောင်တောဘက်တွေမှာတော့ နိုင်ငံသားကဒ်ရှိတဲ့ သူတွေများတယ်လို့ သိရတဲ့အတွက် အဲဘက်တွေမှာ အနိုင်ရနိုင်တယ်လို့ မြင်တာပေါ့။"
ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့တဲ့ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေထဲမှာ မူဆလင်ကိုယ်စားလှယ်တွေ မပါခဲ့တဲ့ အာဏာရ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD) ပါတီဟာလည်း ဒီနှစ်မှာတော့ မူဆလင်ကိုယ်စားလှယ် နှစ် ယောက် ပါဝင်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်ရေးပါတီ အတွင်းရေးမှူး ဦးကျော်စိုးအောင်ကတော့ နိုင်ငံရေးမှာ မတူကွဲပြားတဲ့သူတွေ ပိုမိုပါဝင်ခွင့်ရမယ်ဆိုရင် လူ့အခွင့်အရေး ပြဿနာတွေကို တဘက်တလမ်းက ဖြေရှင်းနိုင်လိမ့်မယ်လို့ ပြောပါတယ်။
"ကျနော်တို့ကတော့ အဓိက မြန်မာနိုင်ငံမှာက လူ့အခွင့်အရေးတွေ တော်တေ်ာဆုံးရှုံးနေတာတွေရှိတယ်။ ဖိနှိပ်ခံတွေများနေတယ်။ လူနည်းစုအခွင့်အရေးတွေ ဆုံးရှုံးနေတာတွေရှိတယ်။ တကယ်လို့များ ကျနော်တို့ ပါတီက လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေ ရွေးချယ်ခံလိုက်ရမယ်ဆိုရင် အဲဒီဆုံးရှုံးနေတာတွေကို အကောင် အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်မယ် လွှတ်တော်နဲ့လည်း ညှိနိုင်ပြီးတော့ ဆောင်ရွက်သွားမယ်လို့ မူဝါဒ ချမှတ်ထားတယ်။"
ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းဒေသမှာ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တုန်းက လုံခြုံရေးကင်းစခန်းတွေကို စီးနင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ ARSA ရိုဟင်ဂျာ အစွန်းရောက်အုပ်စုကို လိုက်လံရှင်းလင်းရာမှာ မြန်မာလုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့တွေက ကြီးလေးတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ကျုးလွန်ခဲ့ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂနဲ့ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းက စွပ်စွဲထားပြီး၊ လူနည်းစုတွေကို ဖိနှိပ်မှုတွေ အဆုံးသတ်ဖို့ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးတွေ ပေးဖို့လည်း တိုက်တွန်းနေကြတာပါ။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို တရားဝင် အသိအမှတ်မပြုတဲ့ မြန်မာအစိုးရနဲ့ တပ်မတော်ဘက်ကတော့ နိုင်ငံတကာနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေက စွပ်စွဲနေသလောက် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ကျုးလွန်ခဲ့တာ မရှိကြောင်းနဲ့ အခြေခံအခွင့်အရေးတွေကိုလည်း ဥပဒေနဲ့အညီ ခံစားခွင့်ပြုထားကြောင်း ပြောဆိုထားပါတယ်။
[Unicode Version]
နိုဝငျဘာရှေးကောကျပှဲမှာ ရိုဟငျဂြာကိုယျစားလှယျလောငျးတှေ ဝငျပွိုငျဖို့ကွိုးစားနေ
လာမယ့ျ နိုဝငျဘာလ ရှေးကောကျပှဲမှာ ရိုဟငျဂြာ ကိုယျစားလှယျလောငျးတှေ ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျဖို့ ကွိုးပမျးနတေဲ့အကွောငျး ပွောပွပါမယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုသကျနိုငျက သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးက မူဆလငျတှေ အမြားစုရှိရာ ဒသေတှေ အပါအဝငျ ပွညျနယျမွို့တောျ စဈတှနေဲ့ ရနျကုနျလိုမွို့ကွီးတှမှောပါ ရိုဟငျဂြာကိုယျစားလှယျတှေ ယှဉျပွိုငျဖို့ ကွိုးပမျးနကွေတာပါ။ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျး ဘူးသီးတောငျ မောငျတောနဲ့ စဈတှမွေို့နယျတှမှော ပွညျနယျလှှတျတောျ ၂ နရောနဲ့ ပွညျသူ့လှှတျတောျ ၃ နရောအတှကျ ယှဉျပွိုငျမယ့ျ ကိုယျစားလှယျလောငျးတှကေို အမညျစာရငျး တငျသှငျးထားတယျလို့လညျး မောငျတောခရိုငျ ပွညျသူ့လှှတျတောျ ကိုယျစားလှယျလောငျးအဖွဈ ယှဉျပွိုငျမယ့ျ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျရေးပါတီ ဥက်ကဋ်ဌ ဦးကြောျမငျးက ပွောပါတယျ။
"ကနြောျတို့ ပွညျနယျလှှတျတောျမှာ နှဈ ယောကျ ဒီရခိုငျပွညျနယျမှာနောျ။ ပွညျသူ့လှှတျတောျမှာ မောငျတော တဈယောကျ၊ ဘူးသီးတောငျတဈယောကျ၊ စဈတှတေဈယောကျ ရနျကုနျဘကျမှာတော့ လေးယောကျရှိမယျ။ အမြာစုကတော့ ဒီတိုငျးအဆင့ျမှာပဲ ပွိုငျမယျ။ ကနြောျက ဒီဘကျရောကျနတေော့ ဘယျနှဈယောကျရထားလဲ မသိဘူး။ အနညျးဆုံးတော့ သုံးယောကျဖွဈမယျ။ ရခိုငျမှာ မြားမြားမဲပွိုငျတာက ကွောကျစိတျတှေ ဝငျပွီးတော့ နိုငျငံရေး လောကထဲ ဝငျခငြျတဲ့သူ နညျးနတေယျ။"
ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးပါတီကို ၂၀၁၂ ခုနှဈမှာ ဖှဲ့စညျးတညျထောငျခဲ့တာဖွဈပွီး ၂၀၁၅ ရှေးကောကျပှဲမှာ ကိုယျစားလှယျလောငျးအမညျ တငျသှငျးခဲ့ဖူးပမေယ့ျ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ခှင့ျမပွုခဲ့ပါဘူး။ ဒီတကွိမျရှေးကောကျပှဲမှာလညျး ကိုယျစားလှယျလောငျး အမညျစာရငျးတငျသှငျးထားပမေဲ့ ခှင့ျပွု-မပွုဆိုတာ မသိရသေးပါဘူး။
ရှေးကောကျပှဲမှာ ယှဉျပွိုငျခှင့ျရဖို့ မရမေရာ အခွအေနနေဲ့ ကွုံနရေသလို မကွာသေးခငျနှဈတှတေုနျးက ဘာသာရေး၊ လူမြိုးရေး ကှဲပွားမှုတှကေို အခွခေံတဲ့ ပဋိပက်ခတှကွေုံခဲ့ရသလို လတျတလောမှာလညျး စဈရေးတငျးမာမှုတှေ ကွီးထှားနတေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးမှာ ရှေးကောကျပှဲအတှကျ စိနျခေါျမှုတှေ ရှိနတေယျလို့လညျး ဦးကြောျမငျးကပွောပါ တယျ။
"ကနြောျတို့မှာ ဒသေတညျငွိမျမှု မရှိဘူးလေ အဖှဲ့အစညျးတှေ အမြားကွီး လုပျရှားနတောဆိုတော့လေ အဲဒီလိုကွားမှာ ကနြောျတို့ ဘယျလမျးကွောငျးအတိုငျး သှားမယျဆိုတာ ပွောရခကျတယျ။ ပွောရမယျဆိုရငျ နယျကိုသှားပွီး စညျးရုံးရေး လုပျမယျဆိုရငျ ဘယျလိုလာမယျဆိုတာ ပွောလို့မရဘူးလေ။အဲတာကို စိုးရိမျတယျ။"
ရှေးကောကျပှဲအတှကျ စိနျခေါျမှုတှေ ရှိနပေမေဲ့ ရိုဟငျဂြာတှေ အမြားအပွားနထေိုငျကွတဲ့ ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးမှာ ထောကျခံမှုတှေ အားကောငျးနိုငျတယျလို့လညျး အကဲခတျတှကေ ခန့ျမှနျးကွပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး ရိုဟငျဂြာမူဆလငျတှအေနနေဲ့ နိုငျငံသားဖွဈခှင့ျရရေး ကန့ျသတျခကြျတှေ ရှိနတောကွောင့ျ မဲပေးခှင့ျရနိုငျမယ့ျသူ အရအေတှကျအပေါျမှာလညျး မူတညျနိုငျတယျလို့ ရခိုငျပွညျနယျရှေးကောကျပှဲ လေ့လာစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ ပွောခှင့ျရ ဦးခိုငျကောငျးစံက ပွောပါတယျ။
"အဲတာကတော့ ကနြောျတို့ နညျးနညျး ပွောရခကျတာပေါ့။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ သူတို့ရဲ့ ဒီနိုငျငံသား ကဒျပိုငျဆိုငျမှုက ဘယျလောကျထိရှိတယျဆိုတာက နညျးနညျးတော့ ခကျတာပေါ့နောျ။ ဘူးသီးတောငျနဲ့ မောငျတောဘကျတှမှောတော့ နိုငျငံသားကဒျရှိတဲ့ သူတှမြေားတယျလို့ သိရတဲ့အတှကျ အဲဘကျတှမှော အနိုငျရနိုငျတယျလို့ မွငျတာပေါ့။"
ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ရှေးကောကျပှဲမှာ ယှဉျပွိုငျခဲ့တဲ့ ကိုယျစားလှယျလောငျးတှထေဲမှာ မူဆလငျကိုယျစားလှယျတှေ မပါခဲ့တဲ့ အာဏာရ အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျ (NLD) ပါတီဟာလညျး ဒီနှဈမှာတော့ မူဆလငျကိုယျစားလှယျ နှဈ ယောကျ ပါဝငျလာခဲ့ပါတယျ။ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျရေးပါတီ အတှငျးရေးမှူး ဦးကြောျစိုးအောငျကတော့ နိုငျငံရေးမှာ မတူကှဲပွားတဲ့သူတှေ ပိုမိုပါဝငျခှင့ျရမယျဆိုရငျ လူ့အခှင့ျအရေး ပွူနာတှကေို တဘကျတလမျးက ဖွရှေငျးနိုငျလိမ့ျမယျလို့ ပွောပါတယျ။
"ကနြောျတို့ကတော့ အဓိက မွနျမာနိုငျငံမှာက လူ့အခှင့ျအရေးတှေ တောျတျောဆုံးရှုံးနတောတှရှေိတယျ။ ဖိနှိပျခံတှမြေားနတေယျ။ လူနညျးစုအခှင့ျအရေးတှေ ဆုံးရှုံးနတောတှရှေိတယျ။ တကယျလို့မြား ကနြောျတို့ ပါတီက လှှတျတောျကိုယျစားလှယျတှေ ရှေးခယြျခံလိုကျရမယျဆိုရငျ အဲဒီဆုံးရှုံးနတောတှကေို အကောငျ အထညျဖောျဆောငျရှကျပေးနိုငျမယျ လှှတျတောျနဲ့လညျး ညှိနိုငျပွီးတော့ ဆောငျရှကျသှားမယျလို့ မူဝါဒ ခမြှတျထားတယျ။"
ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးဒသေမှာ ၂၀၁၇ ခုနှဈတုနျးက လုံခွုံရေးကငျးစခနျးတှကေို စီးနငျးတိုကျခိုကျခဲ့တဲ့ ARSA ရိုဟငျဂြာ အစှနျးရောကျအုပျစုကို လိုကျလံရှငျးလငျးရာမှာ မွနျမာလုံခွုံရေး တပျဖှဲ့တှကေ ကွီးလေးတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ ကြုးလှနျခဲ့ကွောငျး ကုလသမဂ်ဂနဲ့ နိုငျငံတကာ အသိုငျးအဝနျးက စှပျစှဲထားပွီး၊ လူနညျးစုတှကေို ဖိနှိပျမှုတှေ အဆုံးသတျဖို့ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေးတှေ ပေးဖို့လညျး တိုကျတှနျးနကွေတာပါ။ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို တရားဝငျ အသိအမှတျမပွုတဲ့ မွနျမာအစိုးရနဲ့ တပျမတောျဘကျကတော့ နိုငျငံတကာနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှကေ စှပျစှဲနသေလောကျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ ကြုးလှနျခဲ့တာ မရှိကွောငျးနဲ့ အခွခေံအခှင့ျအရေးတှကေိုလညျး ဥပဒနေဲ့အညီ ခံစားခှင့ျပွုထားကွောငျး ပွောဆိုထားပါတယျ။
