(Zawgyi/Unicode)
စစ်တွေနဲ့ ရခိုင်အခြားမြို့တချို့မှာ ပိုးတွေတာ ဆတိုးများလာနေပြီး ဆက်တိုးဖို့လည်းများပေမယ့် ပြင်းထန်မူနည်းသေးကာ ထိထိရောက်ရောက်ထိန်းချုပ်ဖို့ ပြင်ထားတယ်လို့၊ ရခိုင်ကိုဗစ် အရေးပေါ်တုံ့ပြန်မူ ဗဟိုကွင်းဆင်းအဖွဲ့က ဆိုပါတယ်။
စစ်တွေမှာ ဒီတစ်ခေါက် ပိုးစတွေ့ချိန် ပြီးခဲ့တဲ့အပတ် သြဂုတ် (၁၆) ရက်ကစပြီး၊ အထူး စေလွှတ်ခဲ့တဲ့၊ ဒီအဖွဲ့ခေါင်းဆောင် ဒေါက်တာ ဉာဏ်ဝင်းမြင့်ကို ကိုဝင်းမင်းက မေးမြန်းထားပါတယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဒေါက်တာ ဉာဏ်ဝင်းမြင့် ခင်ဗျား ၊ အဓိက ပြည်သူတွေကို အခုအချိန်မှာ ဘာပြောချင်သလဲ။
ဒေါက်တာ ဉာဏ်ဝင်းမြင့်။ ။ အဓိကအားဖြင့်တော့ Case (ပိုးေတွေ့သူ) တွေက အများကြီးဖြစ်ရတဲ့ အကြောင်းအရင်းကတော့ လူနာနဲ့ ထိတွေ့တာ Primary contact ပေါ့ အဓိက ထိတွေ့သူ၊ နောက်သူက တဆင့် Secondary Contact လို့ခေါ်တဲ့ ဒုတိယ Contact (ထိတွေ့သူ) တွေကို၊ ကျနော်တို့ရှာလိုက်တဲ့အခါမှာ (၁၆) ရက်နေ့ကနေ စပြီးတော့ အခု (၂၆)၊ စစ်တွေရောပေါ့နော်။ ဥပမာဆိုပါတော့ စစ်တွေမှာလာပြီးတော့ မြောက်ဦးကိုပြန်သွားတယ်၊ ဘူးသီးတောင်တို့ဘာတို့ ပြန်သွားတယ်။ အဲဒီလူတွေကိုပါ စစ်ဆေးတာတွေ ကျနော်တို့ လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီ (၁၀) ရက် ဝန်းကျင် အတွင်းမှာလည်း လူ ၁၅၀၀ ဆီကနေပြီးတော့ ဓါတ်ခွဲနမူနာ ရယူပြီးတော့ စစ်ဆေးခဲ့ပါတယ်။ ဆက်လက်ပြီးတော့ ဒါ ထပ်ပြီးတော့တော့၊ ဒီလူနာသစ်တွေ့ရှိမူတွေကတော့၊ ဒီအခုလက်ရှိအနေနဲ့ကတော့ ရှိနေဦးမှာဖြစ်ပါတယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဟုတ်ကဲ့ ဆရာ အခုလို စစ်ဆေးတွေ့ရှိမှုတွေ များလာတဲ့အပေါ်မှာ ပြည်သူတွေကို အဓိက ဘာပြောချင်သလဲ ဆရာ။
ဒေါက်တာ ဉာဏ်ဝင်းမြင့်။ ။ သိပ်ပြီးတော့ စိုးရိမ်မှု မလွန်ကဲဖို့ပေါ့နော်။ ကျနော်တို့ Case (ပိုးတွေ့လူနာ) တွေ့တဲ့ လူတွေထဲမှာ ဆိုရင် ဒီရောဂါလက္ခဏာမပြတဲ့သူတွေကိုပါ လိုက်ရှာပြီးတော့ ဓါတ်ခွဲစမ်းသပ်တာကြောင့် Case တွေ့တာကတော့ များပြားတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီ Case တွေထဲမှာ ရောဂါလက္ခဏာပြတဲ့သူ ကတော့ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ပဲ ရှိပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဥပမာ- ရောဂါပြင်းထန်တဲ့သူဆိုရင် သူ့မှာ ဆီးချိုတို့ ၊ သွေးတိုးတို့ ရှိတဲ့လူကလည်း (၉) ယောက်လောက်ပဲရှိပြီးတော့ အားလုံးကလည်း ရောဂါပြင်းထန်တဲ့ ဒီ ICU အထူးကြပ်မတ်ဆောင်မှာ ထားရှိပြီးတော့ ကုသနေရတဲ့ အခြေအနေမျိုး မရှိဘူးပေါ့နော်။ မရှိတဲ့အတွက် Case တွေကို များများရှာနိုင်ဖို့ ပြည်သူကလည်း ပူးပေါင်းပါဝင်ဖို့ လိုသလို၊ နောက်တခုကတော့ အထူးအနေနဲ့ လက်ရှိကျင့်သုံးနေတဲ့ Strategy ကတော့ ရောဂါပိုးကို တွေ့တဲ့နေရာမှာပဲ ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့အတွက်ကို ကျနော်တို့ ဦးစားပေးဆောင်ရွက်တဲ့အတွက်ကြောင့် ဒီတွေ့ရှိတဲ့ လူနာတွေကို ဆေးရုံတွေမှာ Isolation Ward (သီးသန်းဆောင်) မှာ သီးသန့်ထားရှိပြီးတော့ ကုသလျက် ရှိပါတယ်။ ဒီလိုကုသနိုင်ဖို့ကလည်း စစ်တွေဆေးရုံ ၊ သူနာပြုသင်တန်းကျောင်းတို့၊ တိုင်းရင်းဆေးရုံ အဲဒီမှာ ကုသဖို့အတွက်လည်း ဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိပါတယ်။
ဒီလို လူနာတွေ့ရှိမှုတွေကို စနစ်တကျ ကူးစက်ဗေဒဆိုင်ရာ ဒီသုံးသပ်မူတွေ ဆောင်ရွက်နိုင်ဖို့၊ ဒါ့အပြင် တွေ့ရှိလူနာတွေကိုလည်း စနစ်တကျ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုပေးနိုင်ဖို့ အတွက်ကို၊ တခြားပြည်နယ်နဲ့ တိုင်းတွေမှာရှိတဲ့ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေကိုလည်း ထားရှိပြီးတော့ ကုသလျက်ရှိပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ပြည်သူလူထုအနေနဲ့ ဒီရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ဖို့အတွက် အဓိကအရေးကြီးတာကတော့၊ ရခိုင်ပြည်နယ်အစိုးရ အဖွဲ့နဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းမှာရှိတဲ့ လူမှုရေးအသင်းအဖွဲ့တွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီးတော့၊ ကျန်းမာရေးအသိပညာ ၊ အဓိကအားဖြင့်ကတော့ အကုန်လုံးသိရှိပြီးတဲ့အတိုင်းပေါ့နော် Mask (မျက်နှာနဲ့နှာခေါင်းစီး) ကို စနစ်တကျ တပ်ဆင်ဖို့ရယ်၊ နောက်တခုကတော့ လက်ဆေးဖို့ရယ်ပေါ့နော် အဲဒါတွေကို ကျနော်တို့ ရောက်တဲ့ ၁၆ ရက်နေ့တုန်းကဆိုရင် စစ်တွေမြို့မှာ Mask ကို အများစု မတပ်တာတွေ့ရတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ အခုနောက်ပိုင်းမှာ ကျန်းမာရေးပညာပေးလုပ်ငန်းကို တနေ့ ၅ ကြိမ် Speaker နဲ့ရော တခြားနည်းတွေနဲ့ရော ဆောင်ရွက်တဲ့အတွက် ပြည်သူလူထုအနေနဲ့ Mask တပ်တာတွေတို့ လိုက်နာတဲ့ အချက်အလက်တွေ ပိုပြီးတော့ အားကောင်းလာတာတွေ့ရှိရပါတယ်။
ဒါ့အပြင် လူနာနဲ့ ထိတွေ့သူတွေကို အသွားအလာ ကန့်သတ်တာတွေကိုလည်း လိုက်နာပြီးတော့ ဆောင်ရွက်ဖို့ကလည်း အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဟုတ်ကဲ့ဆရာ ဒီအခြေအနေကို ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ အရှေ့မှာ ဘာတွေထပ်လုပ်ဖို့ ရှိဦးမလဲ။
ဒေါက်တာ ဉာဏ်ဝင်းမြင့်။ ။ အဓိကတော့ ဓါတ်ခွဲစမ်းသပ်တဲ့အခါမှာ များများစစ်ဆေးနိုင်ဖို့အတွက်။ ရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေများတဲ့ အုပ်စုတွေမကဘူး၊ ရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေနည်းပါးတဲ့ အုပ်စုတွေမှာပါ စစ်ဆေးဖို့ အတွက် အစီအစဉ်ချပြီးတော့ ဆောင်ရွက်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ Random Sampling (ရှောင်တခင် စစ်ဆေးတဲ့) အနေနဲ့ စစ်တွေဈေးတို့ နောက်တခုက အသွားအလာများတဲ့နေရာတွေပေ့ါ ဥပမာ ဘဏ်တွေတို့ အဲလိုဟာမျိုးတွေမှာ စစ်ဆေးဖို့ရယ်။ နောက် ဆေးရုံဝန်ထမ်းတွေကတော့ အကုန်လုံးထိတွေ့တဲ့လူတွေရော အပါအဝင်ပေါ့နော် တခြားကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေကိုလည်း ကျနော်တို့ စစ်ဆေးတာရှိပါတယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဟုတ်ကဲ့ IDP စစ်ဘေးရှောင်စခန်းတွေမှာရော ။
ဒေါက်တာ ဉာဏ်ဝင်းမြင့်။ ။ IDP စခန်းတွေမှာလည်း UN (ကုလသမဂ္ဂ) တို့ INGO (နိုင်ငံတကာအစိုးရမဟုတ်တံအဖွဲ့) တို့က တချို. Positive (ပိုးတွေ့တာ) ဖြစ်တဲ့ လူနာတွေနဲ့ ထိတွေ့တဲ့ IDP စခန်းကလူတွေကိုလည်း ကျနော်တို့ စစ်ဆေးတာရှိပါတယ်။ ဒါ့အပြင် IDP စခန်းတွေကို မကူးစက်အောင်အတွက်၊ IDP စခန်းတွေကို သွားရောက်မယ့် INGO ဝန်ထမ်းတွေ၊ UN ဝန်ထမ်းတွေကို ကျန်းမာရေး စစ်ဆေးပြီးတော့ ပိုးမတွေ့မှပဲ သွားရောက်ဖို့ အဲဒါမျိုးတွေလည်း ဆောင်ရွက်သွားမှာဖြစ်ပါတယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဟုတ်ကဲ့ဆရာ IDP စခန်းတွေမှာ အခုအချိန်ထိက ပိုးတွေ့တာမရှိသေးဘူးပေါ့နော် ဒီ မြို့က IDP စခန်းဖွင့်ထားတဲ့ ဘုန်းကြီးကျောင်းတွေမှာရော။
ဒေါက်တာ ဉာဏ်ဝင်းမြင့်။ ။ IDP မှာတော့ လက်ရှိအနေနဲ့ ဖြစ်တာမရှိသေးပါဘူး။ တခု ကျနော်တို့ Case တွေ့တာ တခုဆိုရင်လည်း ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းတစ်ကျောင်းမှာ ဘုန်းတော်ကြီး ၆ ပါးလောက် ကျနော်တို့ Case တွေ့တာလေးတွေ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းကလည်း စစ်ဘေးရှောင် လက်ခံထားတဲ့ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းမဟုတ်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ပေါ့နော်။ အဓိကတော့ စစ်ဘေးရှောင်စခန်းတွေအတွက်ကတော့ အခု COVID ဖြစ်တဲ့အချိန်တင်မဟုတ်ဘူး တခြားထူးခြားဖြစ်စဉ်ရော၊ ကူးစက်ရောဂါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဖြစ်စဉ်တွေအတွက်ရော သိနိုင်ဖို့အတွက် Early Warning System (တင်ကြိုအချက်ပြသတိပေးစနစ်) တွေရောကို Electronically (လျှပ်စစ်ကွန်ပြူတာစနစ်နဲ့) ရော၊ ဆောင်ရွက်ထားတာရှိပါတယ်။ အဲဒီကနေ ချက်ချင်း သတင်းပေးပို့ပြီးတော့ ဥပမာ COVID-19 နဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ Symptom (လက္ခဏာ) တွေရှိတယ်ဆိုရင်၊ ချက်ချင်း စစ်ဆေးဆောင်ရွက်နိုင်ဖို့အတွက်လည်းရှိတယ်။ နောက်တခုကတော့ IDP စခန်းတွေအတွက်ဆိုရင် အဓိကအားဖြင့် Hand Wash (လက်ဆေးတာ) တို့ ကျန်းမာရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အသိပညာပေးလုပ်ငန်းတွေ၊ အဲဒါတွေကတော့ ကျနော်တို့ IDP Camp (စစ်ရှောင်စခန်း) တွေကို ကျနော်တို့ Target (အဓိကပစ်မှတ်) ထားပြီးဆောင်ရွက်နေတာတွေရှိပါတယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဟုတ်ကဲ့ဆရာရေ အခုဒီ ပိုးကူးစက်မှု များနေတဲ့အခြေအနေကို ထိန်းချုပ်နိုင်မယ့် အနေအထားကိုရော။
ဒေါက်တာ ဉာဏ်ဝင်းမြင့်။ ။ ဒီဖြစ်စဉ်က ဘယ်လောက်အထိ၊ ဘယ်နှစ်ယောက် ကူးစက်သွားမယ်၊ ဘယ်လောက်ကြာကြာဖြစ်မယ်ဆိုတာကို၊ ကျနော်တို့ ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာန ကနေပြီးတော့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေရော၊ တခြားသက်ဆိုင်တဲ့ ဌာနတွေ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရော၊ နောက်တခုက ပြည်သူတွေရဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရော၊ နောက်တခုက UN ၊ INGO အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရော အဲလိုမျိုး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မယ်ဆိုရင်တော့၊ အချိန်တိုတိုအတွင်းမှာ ထိန်းချုပ်ဆောင်ရွက်သွားနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ကိုဝင်းမင်း။ ။ ဟုတ်ကဲ့ မြန်မြန်ထိန်းချုပ်နိုင်ပါစေလို့ ဆုတောင်းပေးပါတယ်ဆရာ ကျေးဇူးပါ။
...............
ရခိုငျကိုဗဈ အရေးပေါျတုံ့ပွနျမှု ဗဟိုကှငျးဆငျးအဖှဲ့ခေါငျးဆောငျနဲ့ ဆကျသှယျမေးမွနျးခကြျ
(Unicode)
စဈတှနေဲ့ ရခိုငျအခွားမွို့တခြို့မှာ ပိုးတှတော ဆတိုးမြားလာနပွေီး ဆကျတိုးဖို့လညျးမြားပမေယ့ျ ပွငျးထနျမူနညျးသေးကာ ထိထိရောကျရောကျထိနျးခြုပျဖို့ ပွငျထားတယျလို့၊ ရခိုငျကိုဗဈ အရေးပေါျတုံ့ပွနျမူ ဗဟိုကှငျးဆငျးအဖှဲ့က ဆိုပါတယျ။
စဈတှမှော ဒီတဈခေါကျ ပိုးစတှေ့ခြိနျ ပွီးခဲ့တဲ့အပတျ သွဂုတျ (၁၆) ရကျကစပွီး၊ အထူး စလှေှတျခဲ့တဲ့၊ ဒီအဖှဲ့ခေါငျးဆောငျ ဒေါကျတာ ဉာဏျဝငျးမွင့ျကို ကိုဝငျးမငျးက မေးမွနျးထားပါတယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဒေါကျတာ ဉာဏျဝငျးမွင့ျ ခငျဗြား ၊ အဓိက ပွညျသူတှကေို အခုအခြိနျမှာ ဘာပွောခငြျသလဲ။
ဒေါကျတာ ဉာဏျဝငျးမွင့ျ။ ။ အဓိကအားဖွင့ျတော့ Case (ပိုးတှေေ့သူ) တှကေ အမြားကွီးဖွဈရတဲ့ အကွောငျးအရငျးကတော့ လူနာနဲ့ ထိတှေ့တာ Primary contact ပေါ့ အဓိက ထိတှေ့သူ၊ နောကျသူက တဆင့ျ Secondary Contact လို့ခေါျတဲ့ ဒုတိယ Contact (ထိတှေ့သူ) တှကေို၊ ကနြောျတို့ရှာလိုကျတဲ့အခါမှာ (၁၆) ရကျနေ့ကနေ စပွီးတော့ အခု (၂၆)၊ စဈတှရေောပေါ့နောျ။ ဥပမာဆိုပါတော့ စဈတှမှောလာပွီးတော့ မွောကျဦးကိုပွနျသှားတယျ၊ ဘူးသီးတောငျတို့ဘာတို့ ပွနျသှားတယျ။ အဲဒီလူတှကေိုပါ စဈဆေးတာတှေ ကနြောျတို့ လုပျခဲ့ပါတယျ။ ဒီ (၁၀) ရကျ ဝနျးကငြျ အတှငျးမှာလညျး လူ ၁၅၀၀ ဆီကနပွေီးတော့ ဓါတျခှဲနမူနာ ရယူပွီးတော့ စဈဆေးခဲ့ပါတယျ။ ဆကျလကျပွီးတော့ ဒါ ထပျပွီးတော့တော့၊ ဒီလူနာသဈတှေ့ရှိမူတှကေတော့၊ ဒီအခုလကျရှိအနနေဲ့ကတော့ ရှိနေဦးမှာဖွဈပါတယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဟုတျကဲ့ ဆရာ အခုလို စဈဆေးတှေ့ရှိမှုတှေ မြားလာတဲ့အပေါျမှာ ပွညျသူတှကေို အဓိက ဘာပွောခငြျသလဲ ဆရာ။
ဒေါကျတာ ဉာဏျဝငျးမွင့ျ။ ။ သိပျပွီးတော့ စိုးရိမျမှု မလှနျကဲဖို့ပေါ့နောျ။ ကနြောျတို့ Case (ပိုးတှေ့လူနာ) တှေ့တဲ့ လူတှထေဲမှာ ဆိုရငျ ဒီရောဂါလက်ခဏာမပွတဲ့သူတှကေိုပါ လိုကျရှာပွီးတော့ ဓါတျခှဲစမျးသပျတာကွောင့ျ Case တှေ့တာကတော့ မြားပွားတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဒီ Case တှထေဲမှာ ရောဂါလက်ခဏာပွတဲ့သူ ကတော့ ၃၀ ရာခိုငျနှုနျးလောကျပဲ ရှိပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ ဥပမာ- ရောဂါပွငျးထနျတဲ့သူဆိုရငျ သူ့မှာ ဆီးခြိုတို့ ၊ သှေးတိုးတို့ ရှိတဲ့လူကလညျး (၉) ယောကျလောကျပဲရှိပွီးတော့ အားလုံးကလညျး ရောဂါပွငျးထနျတဲ့ ဒီ ICU အထူးကွပျမတျဆောငျမှာ ထားရှိပွီးတော့ ကုသနရေတဲ့ အခွအေနမြေိုး မရှိဘူးပေါ့နောျ။ မရှိတဲ့အတှကျ Case တှကေို မြားမြားရှာနိုငျဖို့ ပွညျသူကလညျး ပူးပေါငျးပါဝငျဖို့ လိုသလို၊ နောကျတခုကတော့ အထူးအနနေဲ့ လကျရှိကငြ့ျသုံးနတေဲ့ Strategy ကတော့ ရောဂါပိုးကို တှေ့တဲ့နရောမှာပဲ ထိနျးခြုပျနိုငျဖို့အတှကျကို ကနြောျတို့ ဦးစားပေးဆောငျရှကျတဲ့အတှကျကွောင့ျ ဒီတှေ့ရှိတဲ့ လူနာတှကေို ဆေးရုံတှမှော Isolation Ward (သီးသနျးဆောငျ) မှာ သီးသန့ျထားရှိပွီးတော့ ကုသလကြျ ရှိပါတယျ။ ဒီလိုကုသနိုငျဖို့ကလညျး စဈတှဆေေးရုံ ၊ သူနာပွုသငျတနျးကြောငျးတို့၊ တိုငျးရငျးဆေးရုံ အဲဒီမှာ ကုသဖို့အတှကျလညျး ဆောငျရှကျပေးလကြျရှိပါတယျ။
ဒီလို လူနာတှေ့ရှိမှုတှကေို စနဈတကြ ကူးစကျဗဒေဆိုငျရာ ဒီသုံးသပျမူတှေ ဆောငျရှကျနိုငျဖို့၊ ဒါ့အပွငျ တှေ့ရှိလူနာတှကေိုလညျး စနဈတကြ ကနြျးမာရေး စောင့ျရှောကျမှုပေးနိုငျဖို့ အတှကျကို၊ တခွားပွညျနယျနဲ့ တိုငျးတှမှောရှိတဲ့ ကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှကေိုလညျး ထားရှိပွီးတော့ ကုသလကြျရှိပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ ပွညျသူလူထုအနနေဲ့ ဒီရောဂါ ကာကှယျထိနျးခြုပျဖို့အတှကျ အဓိကအရေးကွီးတာကတော့၊ ရခိုငျပွညျနယျအစိုးရ အဖှဲ့နဲ့ ရခိုငျပွညျနယျအတှငျးမှာရှိတဲ့ လူမှုရေးအသငျးအဖှဲ့တှနေဲ့ ပူးပေါငျးပွီးတော့၊ ကနြျးမာရေးအသိပညာ ၊ အဓိကအားဖွင့ျကတော့ အကုနျလုံးသိရှိပွီးတဲ့အတိုငျးပေါ့နောျ Mask (မကြျနှာနဲ့နှာခေါငျးစီး) ကို စနဈတကြ တပျဆငျဖို့ရယျ၊ နောကျတခုကတော့ လကျဆေးဖို့ရယျပေါ့နောျ အဲဒါတှကေို ကနြောျတို့ ရောကျတဲ့ ၁၆ ရကျနေ့တုနျးကဆိုရငျ စဈတှမွေို့မှာ Mask ကို အမြားစု မတပျတာတှေ့ရတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ အခုနောကျပိုငျးမှာ ကနြျးမာရေးပညာပေးလုပျငနျးကို တနေ့ ၅ ကွိမျ Speaker နဲ့ရော တခွားနညျးတှနေဲ့ရော ဆောငျရှကျတဲ့အတှကျ ပွညျသူလူထုအနနေဲ့ Mask တပျတာတှတေို့ လိုကျနာတဲ့ အခကြျအလကျတှေ ပိုပွီးတော့ အားကောငျးလာတာတှေ့ရှိရပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ လူနာနဲ့ ထိတှေ့သူတှကေို အသှားအလာ ကန့ျသတျတာတှကေိုလညျး လိုကျနာပွီးတော့ ဆောငျရှကျဖို့ကလညျး အလှနျအရေးကွီးပါတယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဟုတျကဲ့ဆရာ ဒီအခွအေနကေို ထိနျးခြုပျနိုငျဖို့ အရှေ့မှာ ဘာတှထေပျလုပျဖို့ ရှိဦးမလဲ။
ဒေါကျတာ ဉာဏျဝငျးမွင့ျ။ ။ အဓိကတော့ ဓါတျခှဲစမျးသပျတဲ့အခါမှာ မြားမြားစဈဆေးနိုငျဖို့အတှကျ။ ရောဂါဖွဈနိုငျခွမြေားတဲ့ အုပျစုတှမေကဘူး၊ ရောဂါဖွဈနိုငျခွနေညျးပါးတဲ့ အုပျစုတှမှောပါ စဈဆေးဖို့ အတှကျ အစီအစဉျခပြွီးတော့ ဆောငျရှကျထားတာဖွဈပါတယျ။ ကနြောျတို့ Random Sampling (ရှောငျတခငျ စဈဆေးတဲ့) အနနေဲ့ စဈတှဈေေးတို့ နောကျတခုက အသှားအလာမြားတဲ့နရောတှပေေ့ါ ဥပမာ ဘဏျတှတေို့ အဲလိုဟာမြိုးတှမှော စဈဆေးဖို့ရယျ။ နောကျ ဆေးရုံဝနျထမျးတှကေတော့ အကုနျလုံးထိတှေ့တဲ့လူတှရေော အပါအဝငျပေါ့နောျ တခွားကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှကေိုလညျး ကနြောျတို့ စဈဆေးတာရှိပါတယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဟုတျကဲ့ IDP စဈဘေးရှောငျစခနျးတှမှောရော ။
ဒေါကျတာ ဉာဏျဝငျးမွင့ျ။ ။ IDP စခနျးတှမှောလညျး UN (ကုလသမဂ်ဂ) တို့ INGO (နိုငျငံတကာအစိုးရမဟုတျတံအဖှဲ့) တို့က တခြို. Positive (ပိုးတှေ့တာ) ဖွဈတဲ့ လူနာတှနေဲ့ ထိတှေ့တဲ့ IDP စခနျးကလူတှကေိုလညျး ကနြောျတို့ စဈဆေးတာရှိပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ IDP စခနျးတှကေို မကူးစကျအောငျအတှကျ၊ IDP စခနျးတှကေို သှားရောကျမယ့ျ INGO ဝနျထမျးတှေ၊ UN ဝနျထမျးတှကေို ကနြျးမာရေး စဈဆေးပွီးတော့ ပိုးမတှေ့မှပဲ သှားရောကျဖို့ အဲဒါမြိုးတှလေညျး ဆောငျရှကျသှားမှာဖွဈပါတယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဟုတျကဲ့ဆရာ IDP စခနျးတှမှော အခုအခြိနျထိက ပိုးတှေ့တာမရှိသေးဘူးပေါ့နောျ ဒီ မွို့က IDP စခနျးဖှင့ျထားတဲ့ ဘုနျးကွီးကြောငျးတှမှောရော။
ဒေါကျတာ ဉာဏျဝငျးမွင့ျ။ ။ IDP မှာတော့ လကျရှိအနနေဲ့ ဖွဈတာမရှိသေးပါဘူး။ တခု ကနြောျတို့ Case တှေ့တာ တခုဆိုရငျလညျး ဘုနျးတောျကွီးကြောငျးတဈကြောငျးမှာ ဘုနျးတောျကွီး ၆ ပါးလောကျ ကနြောျတို့ Case တှေ့တာလေးတှေ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အဲဒီ ဘုနျးတောျကွီးကြောငျးကလညျး စဈဘေးရှောငျ လကျခံထားတဲ့ ဘုနျးတောျကွီးကြောငျးမဟုတျတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ပေါ့နောျ။ အဓိကတော့ စဈဘေးရှောငျစခနျးတှအေတှကျကတော့ အခု COVID ဖွဈတဲ့အခြိနျတငျမဟုတျဘူး တခွားထူးခွားဖွဈစဉျရော၊ ကူးစကျရောဂါနဲ့ ပတျသကျပွီး ဖွဈစဉျတှအေတှကျရော သိနိုငျဖို့အတှကျ Early Warning System (တငျကွိုအခကြျပွသတိပေးစနဈ) တှရေောကို Electronically (လြှပျစဈကှနျပွူတာစနဈနဲ့) ရော၊ ဆောငျရှကျထားတာရှိပါတယျ။ အဲဒီကနေ ခကြျခငြျး သတငျးပေးပို့ပွီးတော့ ဥပမာ COVID-19 နဲ့ ဆကျစပျတဲ့ Symptom (လက်ခဏာ) တှရှေိတယျဆိုရငျ၊ ခကြျခငြျး စဈဆေးဆောငျရှကျနိုငျဖို့အတှကျလညျးရှိတယျ။ နောကျတခုကတော့ IDP စခနျးတှအေတှကျဆိုရငျ အဓိကအားဖွင့ျ Hand Wash (လကျဆေးတာ) တို့ ကနြျးမာရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး အသိပညာပေးလုပျငနျးတှေ၊ အဲဒါတှကေတော့ ကနြောျတို့ IDP Camp (စဈရှောငျစခနျး) တှကေို ကနြောျတို့ Target (အဓိကပဈမှတျ) ထားပွီးဆောငျရှကျနတောတှရှေိပါတယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဟုတျကဲ့ဆရာရေ အခုဒီ ပိုးကူးစကျမှု မြားနတေဲ့အခွအေနကေို ထိနျးခြုပျနိုငျမယ့ျ အနအေထားကိုရော။
ဒေါကျတာ ဉာဏျဝငျးမွင့ျ။ ။ ဒီဖွဈစဉျက ဘယျလောကျအထိ၊ ဘယျနှဈယောကျ ကူးစကျသှားမယျ၊ ဘယျလောကျကွာကွာဖွဈမယျဆိုတာကို၊ ကနြောျတို့ ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာန ကနပွေီးတော့ ဆောငျရှကျခကြျတှရေော၊ တခွားသကျဆိုငျတဲ့ ဌာနတှေ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုရော၊ နောကျတခုက ပွညျသူတှရေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုရော၊ နောကျတခုက UN ၊ INGO အဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုရော အဲလိုမြိုး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမယျဆိုရငျတော့၊ အခြိနျတိုတိုအတှငျးမှာ ထိနျးခြုပျဆောငျရှကျသှားနိုငျမှာ ဖွဈပါတယျ။
ကိုဝငျးမငျး။ ။ ဟုတျကဲ့ မွနျမွနျထိနျးခြုပျနိုငျပါစလေို့ ဆုတောငျးပေးပါတယျဆရာ ကြေးဇူးပါ။
