(Zawgyi/Unicode)
သုံးနှစ်ကြာမြင့်လာတဲ့အချိန်ထိ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် မြန်မာစစ်တပ်က ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ ပြစ်မှုတွေအတွက်မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့ တာဝန်ခံမှု၊ တာဝန်ယူမှု လုပ်နိုင်ခြင်း မရှိသေးဘူးလို့ အမေရိကန်အောက်လွှတ်တော်အမတ်တွေက ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန် ပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။
တနင်္လာနေ့ကအမေရိကန်အောက်လွှတ်တော် နိုင်ငံခြားရေးကော်မတီရဲ့အာရှ၊ ပစိဖိတ် နဲ့ နျူကလီးယား မပြန့်ပွားရေး ဆပ်ကော်မတီဦးဆောင်တဲ့ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ပြသနာ နောက်ဆုံးအခြေအနေခေါင်းစဉ်နဲ့ ဗွီဒီယိုကွန်ဖရင့်ကြားနာပွဲ ကို ပြုလုပ်ခဲ့တာပါ။ မအင်ကြင်းနိုင်က စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
ဒီကြားနာပွဲကို ဒီမိုကရက်နဲ့ ရီပါပလစ်ကန် ပါတီနှစ်ရပ်လုံး ပူးပေါင်းပြုလုပ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းက ရိုဟင်ဂျာတွေ သိန်းနဲ့ချီပြီး အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက် မြန်မာစစ်တပ် အတင်းအကျပ်မောင်းထုတ်ခဲ့တာ ဒီသြဂုတ်လ အကုန်မှာ သုံးနှစ်ပြည့်တောမှာ ဖြစ်ပေမယ့် အချိန်ထိ ရိုဟင်ဂျာတွေရဲ့ လူသားအနေနဲ့ အခြေခံရပိုင်ခွင့်တွေကိုမြန်မာအစိုးရဘက်က အသိအမှတ်ပြု ဆောင်ရွက်ပေးခြင်းမရှိသေးဘူးလို့ ဆပ်ကော်မတီဥက္ကဌ ဒီမိုကရက်အောက်လွှတ်တော်အမတ် Ami Bera က ဗွီဒီယိုကွန်ဖရင့် ကြားနာပွဲ အဖွင့်မိန့်ခွန်းမှာ ပြောသွားပါတယ်။
ဒါအပြင် ရိုဟင်ဂျာတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက် မောင်းထုတ်ခဲ့မှုရဲ့ အကျိုးဆက်တွေကို အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သာမက၊ နိုင်ငံတကာကပါ ပါဝင်ဆောင်ရွက်နေရဆဲရှိကြောင်း၊ နောက် ဒီကြားနာပွဲ ပြုလုပ်ရတဲ့ အဓိကရည်ရွယ်ချက်ကို သူက အခုလိုပြောပါတယ်။
"ဒီကြားနာပွဲကို ပြုလုပ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တဲ့ အကြောင်းအရင်းကတော့ ကျနော်တို့ နိုင်ငံနဲ့ ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးမှာ ကပ်ရောဂါနဲ့ စီးပွားရေးဆုတ်ယုတ်ကျဆင်းမှုတွေ ရင်ဆိုင်နေရပေမဲ့ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာတွေကို နိုးနိုးကြားကြား သတိဝီရိယနဲ့ဆက်ပြီး စောင့်ကြည့်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ အားလုံးသိကြတဲ့တိုင်း ကျနော်တို့ မြင်နေရတာက ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်မှုတွေဟာ အလွန်ဆိုးရွားပြီး စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ်ကောက်းပါတယ်။ ဒီလိုဖိနှိပ်မှုမျိုးဟာ လူသားမဆန်တဲ့ လုပ်ရပ်ဖြစ်ပြီး ကံမကောင်းတာက ဒီလိုဖြစ်ရပ်တွေဟာ ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက် ပုံမှန်လိုမျိုးဖြစ်နေတာပါ။ ဒီလိုအခြေအနေမျိုး ၂၀နဲ့ ၂၁ ရာစုရောက်လာတဲ့ ခေတ်သစ်ကမ္ဘာမှာ မဖြစ်သင့်ဘူး။"
Cox's Bazar မှာရှိနေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေရဲ့ လက်ရှိ အခြေအနေ ဘယ်လိုရှိနေလဲ၊ ကိုဗစ် နိုင်တင်း ကပ်ရောဂါက သူတို့ ကို ဘယ်လို သက်ရောက်မှုတွေရှိနေလဲ၊ ဒေသတွင်း နိုင်ငံတွေက ရိုဟင်ဂျာတွေကို လက်ခံနေလား လက်မခံနေဘူးလား၊ အမေရိကန်အပါအဝင် နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရောက် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေကို ကူညီပံ့ပိုးနေတဲ့ အနေအထား စတာတွေကို ဒီကြားနာပွဲမှာ သုံးသပ်မှာ ဖြစ်ပြီး ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက် တရားမျှတမှုရရှိရေးနဲ့ နေရပ်ကို ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းလုံလုံခြုံခြုံ ပြန်နိုင်ရေး ဘာတွေ ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်သလဲ ဆိုတဲ့ နည်းလမ်းကို ဒီကြားနာပွဲမှာ ရှာဖွေဖို့ ကြိုးပမ်းသွားမှာဖြစ်တယ်လို့ ဆပ်ကော်မတီ ဥက္ကဌ အောက်လွှတ်တော်အမတ် Bera က ပြောပါတယ်။
အလားတူ ကြားနာပွဲမှာ အဓိကပါဝင်ခဲ့တဲ့ ဆပ်ကော်မတီ အကြီးတန်းအဖွဲ့ဝင် ရီပါပလင်ကန် အောက်လွှတ်တော်အမတ် Ted Yoho ကလည်း ရိုဟင်ဂျာအသိုင်းအဝိုင်းကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနေနဲ့ ဘယ်လိုကူညီကယ်တင်နိုင်သလဲ၊ သူတို့အပေါ် ညှင်းပန်းနှိပ်စက်မှုတွေကို မြန်မာအစိုးရအနေနဲ့ တာဝန်ခံမှု တာဝန်ယူမှုရှိအောင် ဘယ်လိုလုပ်ဆောင်သင့်သလဲ ဆိုတာတွေကို ထွက်ဆိုသူတွေအနေနဲ့ အကြံပေးကြဖို့ တိုက်တွန်းသွားပါတယ်။ ဒါအပြင် ဒီကြားနာပွဲမှာ သူပူးပေါင်းပါဝင်ရတဲ့ အကြောင်းအရင်းကိုလည်း အခုလိုပြောပါတယ်။
"မြန်မာပြည်ရှိ ရိုဟင်ဂျာလူနည်းစုတွေ အပေါ်ဆက်လက်နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုတွေ ကြောင့် ဒီကနေ့ ကြားနာပွဲမှာ အားလုံးစုဝေးရောက်ရှိနေကြတာဖြစ်တယ်။၁၉၆၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းကာလ တွေက စပြီးရိုဟင်ဂျာတွေဟာ သူတို့ရဲ့ နိုင်ငံသားဖြစ်မှုကို ဖယ်ရှားခံရသလို သူတိုရဲ့ အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးနဲ့အခြေခံလွတ်လပ်ခွင့်တွေကိုလည်း ဖိနှိပ်ခံခဲ့ရပါတယ်။"
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနေနဲ့ Burma Act ဥပဒေကို အမြန်ဆုံး ပြဌာန်းပေးဖို့နဲ့မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဆက်ပြီး ဖြစ်နေဆဲ ဆိုးရွားလှတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို ကာကွယ်တားဆီးနိုင်ရေး တစိုက်မတ်မတ် ကူညီဆောင်ရွက်ဖို့ ပြောကြားခဲ့ကြောင်းကြားနာပွဲမှာ အဓိကထွက်ဆိုသူတွေထဲ တဦးဖြစ်တဲ့ Women's Peace Network အမှုဆောင် ညွန်ကြားရေးမှူး မဝေေ၀နုက ဗွီအိုအေ ကို အခုလိုပြောပါတယ်။
“US အနေနဲ့ မြန်မာပြည်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ ဒီမိုကရေစီ မြှင့်တင်ရေးတွေမှာ တစိုက်မတ်မတ် အားပေးထောက်ခံသွားဖို့ အထူးသဖြင့်တော့ ရိုဟင်ဂျာတွေဘက်က တောင်းဆိုတာကိုတွေကို ပြောပေးသွားတာဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးတွေ ကိုယ့်နေရပ်ကို ပြန်နိုင်ရေးကိစ္စတွေ နောက်တခါ ရွေးကောက်ပွဲမှာ သူတို့ တရားမျှတပြီးတော့ လွတ်လပ်မျှတတဲ့ အားလုံးပါဝင်နိုင်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်ဖို့ ကိစ္စတွေကိုလည်း ပြောဆိုသွားပါတယ်ရှင့်။”
မဝေေ၀နုနဲ့ အတူ အောက်လွှတ်တော်မှာ ရိုဟင်ဂျာ အရေး ကြားနာပွဲမှာ ထွက်ဆိုသူတွေကတော့ Refugees International ဥက္ကဌ Mr. Eric Schwartz၊ International Humanitarian Response Policy and Advocacy တွဲဖက် ညွန်ကြားရေးမှူး Ms. Allyson Neville၊ The Heritage Foundation က အကြီးတန်းမူဝါဒရေးရာသုံးသပ်သူ Ms. Olivia Enos တို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါအပြင် အောက်လွှတ်တော် နိုင်ငံခြားရေးကော်မတီဝင် ဝါရင့်အမေရိကန်လွှတ်တော်အမတ်အများအပြားလည်း ပါဝင် ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံတဲ့ မြန်မာအစိုးရကတော့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ ပြန်လည်လက်ခံရေး ဆောင်ရွက်နေကြောင်း အရင်ကတည်းက ပြောဆိုထားပါတယ်။
..............
ရိုဟငျဂြာအရေး ထိရောကျစှာ အရေးယူဆောငျရှကျနိုငျခွငျးမရှိသေးတဲ့အပေါျ မွနျမာကို ကနျ လှှတျတောျ ဝဖေနျ
(Unicode)
သုံးနှဈကွာမွင့ျလာတဲ့အခြိနျထိ ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ မွနျမာစဈတပျက ကြူးလှနျခဲ့တဲ့ ပွဈမှုတှအေတှကျမွနျမာအစိုးရအနနေဲ့ တာဝနျခံမှု၊ တာဝနျယူမှု လုပျနိုငျခွငျး မရှိသေးဘူးလို့ အမရေိကနျအောကျလှှတျတောျအမတျတှကေ ပွငျးပွငျးထနျထနျ ဝဖေနျ ပွောဆိုလိုကျပါတယျ။
တနငျ်လာနေ့ကအမရေိကနျအောကျလှှတျတောျ နိုငျငံခွားရေးကောျမတီရဲ့အာရှ၊ ပစိဖိတျ နဲ့ နြူကလီးယား မပွန့ျပှားရေး ဆပျကောျမတီဦးဆောငျတဲ့ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ပွသနာ နောကျဆုံးအခွအေနခေေါငျးစဉျနဲ့ ဗှီဒီယိုကှနျဖရင့ျကွားနာပှဲ ကို ပွုလုပျခဲ့တာပါ။ မအငျကွငျးနိုငျက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
ဒီကွားနာပှဲကို ဒီမိုကရကျနဲ့ ရီပါပလဈကနျ ပါတီနှဈရပျလုံး ပူးပေါငျးပွုလုပျခဲ့တာဖွဈပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးက ရိုဟငျဂြာတှေ သိနျးနဲ့ခြီပွီး အိမျနီးခငြျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဘကျ မွနျမာစဈတပျ အတငျးအကပြျမောငျးထုတျခဲ့တာ ဒီသွဂုတျလ အကုနျမှာ သုံးနှဈပွည့ျတောမှာ ဖွဈပမေယ့ျ အခြိနျထိ ရိုဟငျဂြာတှရေဲ့ လူသားအနနေဲ့ အခွခေံရပိုငျခှင့ျတှကေိုမွနျမာအစိုးရဘကျက အသိအမှတျပွု ဆောငျရှကျပေးခွငျးမရှိသေးဘူးလို့ ဆပျကောျမတီဥက်ကဌ ဒီမိုကရကျအောကျလှှတျတောျအမတျ Ami Bera က ဗှီဒီယိုကှနျဖရင့ျ ကွားနာပှဲ အဖှင့ျမိန့ျခှနျးမှာ ပွောသှားပါတယျ။
ဒါအပွငျ ရိုဟငျဂြာတှကေို အစုလိုကျအပွုံလိုကျ မောငျးထုတျခဲ့မှုရဲ့ အကြိုးဆကျတှကေို အိမျနီးခငြျးနိုငျငံ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှသာမက၊ နိုငျငံတကာကပါ ပါဝငျဆောငျရှကျနရေဆဲရှိကွောငျး၊ နောကျ ဒီကွားနာပှဲ ပွုလုပျရတဲ့ အဓိကရညျရှယျခကြျကို သူက အခုလိုပွောပါတယျ။
"ဒီကွားနာပှဲကို ပွုလုပျဖို့ ဆုံးဖွတျခဲ့တဲ့ အကွောငျးအရငျးကတော့ ကနြောျတို့ နိုငျငံနဲ့ ကမ်ဘာတဝှမျးလုံးမှာ ကပျရောဂါနဲ့ စီးပှားရေးဆုတျယုတျကဆြငျးမှုတှေ ရငျဆိုငျနရေပမေဲ့ကမ်ဘာတဝှမျးမှာ ဖွဈပကြျနတောတှကေို နိုးနိုးကွားကွား သတိဝီရိယနဲ့ဆကျပွီး စောင့ျကွည့ျရမှာဖွဈပါတယျ။ အားလုံးသိကွတဲ့တိုငျး ကနြောျတို့ မွငျနရေတာက ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ ညှငျးပမျးနှိပျစကျမှုတှဟော အလှနျဆိုးရှားပွီး စကျဆုပျရှံရှာဖှယျကောကျးပါတယျ။ ဒီလိုဖိနှိပျမှုမြိုးဟာ လူသားမဆနျတဲ့ လုပျရပျဖွဈပွီး ကံမကောငျးတာက ဒီလိုဖွဈရပျတှဟော ရိုဟငျဂြာတှအေတှကျ ပုံမှနျလိုမြိုးဖွဈနတောပါ။ ဒီလိုအခွအေနမြေိုး ၂၀နဲ့ ၂၁ ရာစုရောကျလာတဲ့ ခတျေသဈကမ်ဘာမှာ မဖွဈသင့ျဘူး။"
Cox's Bazar မှာရှိနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှရေဲ့ လကျရှိ အခွအေနေ ဘယျလိုရှိနလေဲ၊ ကိုဗဈ နိုငျတငျး ကပျရောဂါက သူတို့ ကို ဘယျလို သကျရောကျမှုတှရှေိနလေဲ၊ ဒသေတှငျး နိုငျငံတှကေ ရိုဟငျဂြာတှကေို လကျခံနလေား လကျမခံနဘေူးလား၊ အမရေိကနျအပါအဝငျ နိုငျငံတကာအနနေဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကေို ကူညီပံ့ပိုးနတေဲ့ အနအေထား စတာတှကေို ဒီကွားနာပှဲမှာ သုံးသပျမှာ ဖွဈပွီး ရိုဟငျဂြာတှအေတှကျ တရားမြှတမှုရရှိရေးနဲ့ နရေပျကို ငွိမျးငွိမျးခမြျးခမြျးလုံလုံခွုံခွုံ ပွနျနိုငျရေး ဘာတှေ ဆောငျရှကျပေးနိုငျသလဲ ဆိုတဲ့ နညျးလမျးကို ဒီကွားနာပှဲမှာ ရှာဖှဖေို့ ကွိုးပမျးသှားမှာဖွဈတယျလို့ ဆပျကောျမတီ ဥက်ကဌ အောကျလှှတျတောျအမတျ Bera က ပွောပါတယျ။
အလားတူ ကွားနာပှဲမှာ အဓိကပါဝငျခဲ့တဲ့ ဆပျကောျမတီ အကွီးတနျးအဖှဲ့ဝငျ ရီပါပလငျကနျ အောကျလှှတျတောျအမတျ Ted Yoho ကလညျး ရိုဟငျဂြာအသိုငျးအဝိုငျးကို အမရေိကနျပွညျထောငျစုအနနေဲ့ ဘယျလိုကူညီကယျတငျနိုငျသလဲ၊ သူတို့အပေါျ ညှငျးပနျးနှိပျစကျမှုတှကေို မွနျမာအစိုးရအနနေဲ့ တာဝနျခံမှု တာဝနျယူမှုရှိအောငျ ဘယျလိုလုပျဆောငျသင့ျသလဲ ဆိုတာတှကေို ထှကျဆိုသူတှအေနနေဲ့ အကွံပေးကွဖို့ တိုကျတှနျးသှားပါတယျ။ ဒါအပွငျ ဒီကွားနာပှဲမှာ သူပူးပေါငျးပါဝငျရတဲ့ အကွောငျးအရငျးကိုလညျး အခုလိုပွောပါတယျ။
"မွနျမာပွညျရှိ ရိုဟငျဂြာလူနညျးစုတှေ အပေါျဆကျလကျနှိပျစကျညှဉျးပနျးမှုတှေ ကွောင့ျ ဒီကနေ့ ကွားနာပှဲမှာ အားလုံးစုဝေးရောကျရှိနကွေတာဖွဈတယျ။၁၉၆၀ ပွည့ျနှဈ အစောပိုငျးကာလ တှကေ စပွီးရိုဟငျဂြာတှဟော သူတို့ရဲ့ နိုငျငံသားဖွဈမှုကို ဖယျရှားခံရသလို သူတိုရဲ့ အခွခေံလူ့အခှင့ျအရေးနဲ့အခွခေံလှတျလပျခှင့ျတှကေိုလညျး ဖိနှိပျခံခဲ့ရပါတယျ။"
အမရေိကနျပွညျထောငျစုအနနေဲ့ Burma Act ဥပဒကေို အမွနျဆုံး ပွဌာနျးပေးဖို့နဲ့မွနျမာနိုငျငံမှာ ဆကျပွီး ဖွဈနဆေဲ ဆိုးရှားလှတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှကေို ကာကှယျတားဆီးနိုငျရေး တစိုကျမတျမတျ ကူညီဆောငျရှကျဖို့ ပွောကွားခဲ့ကွောငျးကွားနာပှဲမှာ အဓိကထှကျဆိုသူတှထေဲ တဦးဖွဈတဲ့ Women's Peace Network အမှုဆောငျ ညှနျကွားရေးမှူး မဝေဝေနုက ဗှီအိုအေ ကို အခုလိုပွောပါတယျ။
“US အနနေဲ့ မွနျမာပွညျရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ ဒီမိုကရစေီ မွှင့ျတငျရေးတှမှော တစိုကျမတျမတျ အားပေးထောကျခံသှားဖို့ အထူးသဖွင့ျတော့ ရိုဟငျဂြာတှဘေကျက တောငျးဆိုတာကိုတှကေို ပွောပေးသှားတာဖွဈပါတယျ။ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေးတှေ ကိုယ့ျနရေပျကို ပွနျနိုငျရေးကိစ်စတှေ နောကျတခါ ရှေးကောကျပှဲမှာ သူတို့ တရားမြှတပွီးတော့ လှတျလပျမြှတတဲ့ အားလုံးပါဝငျနိုငျတဲ့ ရှေးကောကျပှဲဖွဈဖို့ ကိစ်စတှကေိုလညျး ပွောဆိုသှားပါတယျရှင့ျ။”
မဝေဝေနုနဲ့ အတူ အောကျလှှတျတောျမှာ ရိုဟငျဂြာ အရေး ကွားနာပှဲမှာ ထှကျဆိုသူတှကေတော့ Refugees International ဥက်ကဌ Mr. Eric Schwartz၊ International Humanitarian Response Policy and Advocacy တှဲဖကျ ညှနျကွားရေးမှူး Ms. Allyson Neville၊ The Heritage Foundation က အကွီးတနျးမူဝါဒရေးရာသုံးသပျသူ Ms. Olivia Enos တို့ ဖွဈပါတယျ။ ဒါအပွငျ အောကျလှှတျတောျ နိုငျငံခွားရေးကောျမတီဝငျ ဝါရင့ျအမရေိကနျလှှတျတောျအမတျအမြားအပွားလညျး ပါဝငျ ဆှေးနှေးခဲ့ကွပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံတဲ့ မွနျမာအစိုးရကတော့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ ပွနျလညျလကျခံရေး ဆောငျရှကျနကွေောငျး အရငျကတညျးက ပွောဆိုထားပါတယျ။
