(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံမှာ COVID-19 ကပ်ရောဂါဖြစ်နေချိန် လူမှုကွန်ယက်ပေါ်မှာ အမုန်းတရားအခြေခံတဲ့ ပြောဆိုရေးသားမှုတွေ ပိုများလာတယ်လို့ Synergy လူမှုသဟဇာတဖော်ဆောင်ရေးအဖွဲ့ အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ကိုသက်ဆွေဝင်းက ပြောပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပဖို့ရှိနေချိန်မှာ ခုလိုအမုန်းစကားတွေကို အစိုးရက အသေအချာကိုင်တွယ်ဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ သူကပြောပါတယ်။ ဘယ်လိုကိစ္စမျိုးတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အမုန်းပွားရေးသားမှုတွေများနေသလဲဆိုတာကို ကိုသက်ဆွေဝင်းကို မစုမြတ်မွန်က ဆက်သွယ်မေးထားပါတယ်။
ကိုသက်ဆွေဝင်း။ ။ ဒီရက်ပိုင်းအတွင်းမှာ ပုံစံတမျိုးပြောင်းတာတွေ့ရတယ်။ ဒီ ပြီးခဲ့တဲ့ ၃ ရက် ၄ ရက်ကာလတုန်းကတော့ မိတ္ထီလာမှာဖြစ်သွားတဲ့ ပဋိပက္ခကိစ္စ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် ဆရာဝန်တယောက်ကနေပြီးတော့ ဘုန်းကြီးတွေကို စော်ကားတယ်ဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုး ပြဿနာတွေဖြစ်ကြတာရှိတယ် အဲဒီတော့ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေ အချင်းချင်း ပြောကြဆိုကြ ပြဿနာတွေဖြစ်ကြနဲ့ အဲလိုမျိုးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အမုန်းစကားတွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ အစိုးရကနေ ကျောင်းသုံးစာအုပ်တွေမှာ အသစ်ပြဌာန်းမယ့် Sex Education နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ online မှာစပြီး အငြင်းအခုံတွေဖြစ်ကြတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာပဲ Progressive ဖြစ်တဲ့ အုပ်စုနဲ့ Conservative ဖြစ်တဲ့ အုပ်စုနဲ့ online မှာစပြီးတော့ ပြောကြဆိုကြတာနဲ့ အမုန်းစကားတွေ က အဲဒီကနေ စတယ် တကယ်တမ်းက ။ COVID နဲ့ တိုက်ရိုက်မဆိုင်ပေမယ့် COVID ကာလမှာ အန္တရာယ်ရှိတဲ့တခုအနေနဲ့ ကျနော်တို့ မြင်လာရတယ်။
အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ မိတ္ထီလာမှာဆိုရင်လည်း အရင်တုန်းက မဘသ အဆက်အနွယ်တွေကနေပြီးတော့ လှုံ့ဆော်ကြတာတွေ တွေ့ရတယ်။ Online မှာလည်း ရေးထားတဲ့ Screenshot တွေ ကျနော်တို့ တွေ့တယ် အများကြီးပဲ ရှိတယ်။ အဲဒါနဲ့တဆက်တည်း တလကျော်၊ ၂ လလောက်ရှိလာတဲ့ ကိစ္စကတော့ ခရစ်ယာန်တရားဟောဆရာဒေးဗစ်လားကိစ္စ။ဒေးဗစ်လားကိစ္စကို အကြောင်းပြုပြီးတော့ online မှာက ဘာသာရေးကို အခြေခံပြီးလုပ်တဲ့ အမုန်းစကားတွေ တော်တော်များများဖြစ်နေတာ ကြာပြီ။ အဲဒီမှာ တဘက်နဲ့ တဘက် ဆိုတာ ဒီတခေါက်နည်းနည်းထူးဆန်းတာက ဒေးဗစ်လား ကို အကြောင်းပြုပြီး ခရစ်ယာန်ကို တိုက်ကြတာပေါ့နော် ။ အဲဒီမှာ ၂ ပိုင်း ဘာတွေ့ရသလဲဆိုတော့ မွတ်ဆလင် တွေကလည်း ဝိုင်းပြောတယ် ၊ဗုဒ္ဓဘာသာ တွေကလည်း ဝိုင်းပြောတယ်။ သူအရင်တုန်းက ပြောခဲ့တဲ့ တရားဟောထားခဲ့တဲ့ Video ဖိုင်တွေရှိတယ်။ တခြား ဘာသာတွေကို challenge လုပ်ထားတဲ့ Video ဖိုင်တွေရှိတယ်။ အဲဒါတွေ ထပ်တက်လာတော့ဒေးဗစ်လားက မကောင်းတဲ့သူဆိုပြီး ပုံဖော်ကြပြီးတော့ ဝိုင်းပြောတာတွေ အရမ်းများလာတယ်။ အဲဒီလို Post တွေအောက်မှာဆိုရင် ခရစ်ယာန်ဖြစ်တယ်လို့ ထင်ရတဲ့သူတွေနဲ့ ခရစ်ယာန်မဟုတ်ဘူးလို့ ထင်ရတဲ့လူတွေကြားထဲမှာ Online မှာ ပဋိပက္ခတွေ တော်တော်များများ တက်လာတာတွေ့ရတယ်။ ဒါက ဘာသာရေး ပဋိပက္ခဖြစ်ဖို့အတွက် သွားတဲ့လမ်းကြောင်းတွေလို့ ကျနော့်အနေနဲ့ ယူဆတယ်။ စိတ်ပူရတယ်ပေါေ့နာ်။
မစုမြတ်မွန်။ ။ မြန်မာနိုင်ငံက ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေ အများစုရှိတဲ့ နိုင်ငံဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ အစိုးရက ကိုင်တွယ်တဲ့နေရာမှာရော မျှမျှတတ ကိုင်တွယ်နိုင်ဖို့ ခက်ခဲနိုင်တယ်လို့ မြင်သလားရှင့်။
ကိုသက်ဆွေဝင်း။ ။ ကျနော်တို့အဲဒါက စိတ်ပူရတယ် စောင့်ကြည့်ရမယ့်အနေအထား ပေါ့နော် ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ မိတ္ထီလာမှာဆိုရင် သူများနဲ့မဟုတ်ဘူး ဗုဒ္ဓဘာသာ အချင်းချင်းဖြစ်တဲ့ပြဿနာ။ အဲဒီတော့ ဒေါသထွက်နေတဲ့လူအုပ်က ထုံးစံအတိုင်းပေါ်လာတယ်။ ပြီးတော့ ရိုက်မယ် ပြဿနာရှာမယ် အထိ လုပ်တာတွေ့ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ဝိုင်းထိန်းလိုက်နိုင်တဲ့အတွက် ဘာမှ ကြီးကြီးမားမား မဖြစ်သွားခဲ့ဘူးပေါ့နော်။ အဲဒါတော့ အစိုးရရဲ့ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းမှုက အခရာကျတယ်။ တရားမျှတမှု တခုကို ဖော်ဆောင်တဲ့နေရာမှာ ကျောသားရင်သားမခွဲပဲ ၊ ဘက်လိုက်မှုမရှိပဲ လုပ်နိုင်ဖို့လိုတယ်။ ဒါလဲကျနော် အမြဲတိုက်တွန်း တောင်းဆိုနေတာပဲပေါ့နော်။ ဒါပေမယ့် ဘယ်လိုပဲ ဆုံးဖြတ်ဆုံးဖြတ် ၊ ဒါကတော့ ဆုံးဖြတ်ချက်ဆိုတာလည်း အစိုးရလုပ်လို့ရတာမဟုတ်ဘူးပေါ့နော် တကယ်တမ်း တရားရုံးကနေပြီးတော့ တရားသူကြီး ဆုံးဖြတ်ရမယ့် ကိစ္စကို ။ ဒီလိုလုပ်လိုက်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တခုအပေါ်မှာ မူတည်ပြီး ရအောင်နည်းလမ်းရှာပြီး ပြဿနာရှာမယ့် သူတွေ ရှိနေဦးမှာသေချာတယ်။ ဒါကို ဘယ်လို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းမှာလဲဆိုတာကို မူတည်ပြီးတော့ အစိုးရက အခုကတည်းကနေ ကြိုစဉ်းစားရမယ်။ ရွေးကောက်ပွဲနား နီးလေလေ ဒီ အမုန်းတရားဖြန့်တဲ့ကိစ္စတွေ ၊ ပဋိပက္ခဖြစ်အောင် ဖန်တီးမယ့် ကိစ္စတွေကတော့ နည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ ဖြစ်လာမှာပါ။ အဲဒါတွေကို အစိုးရအနေနဲ့ သတိထားပြီး မဖြစ်မနေ ကိုင်တွယ်ဖို့လိုတယ် ပြီးတော့အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ သေချာ ညှိနှိုင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့လိုနေပါပြီ။
မစုမြတ်မွန်။ ။ အခုလိုမျိုး အမုန်းစကား တွေပြန့်တာက များသောအားဖြင့် Facebook လူမှုကွန်ယက်ပေါ်မှာ ပြန့်တာပေါ့လေ အဲဒါဆိုတော့ Facebook ကဏ္ဍကရော ၊ သူတို့ ကိုင်တွယ်ပုံရော ဘယ်လိုမြင်ရပါသလဲ။
ကိုသက်ဆွေဝင်း။ ။ Facebook က ကျနော်နားလည်သလောက်က လုပ်နေတဲ့အနေအထားပဲ ရှိတယ်ပေါ့နော်။ facebook content moderation တွေ ၊ လူတွေကို ထားပြီးတော့ လုပ်နေတာမျိုးတွေရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အခုအထိကတော့ အားရကျေနပ်လို့ရတဲ့အနေအထားတွေမရှိဘူး။ ကျနော်တို့ Activist တွေကြားထဲမှာတောင်မှ တချို့ post တွေ share လိုက်ရင် ban ခံရတာတွေ ၊ဖြုတ်ခံရတာတွေ ကြုံနေရတယ်။ ဒီအမုန်းစကားတွေကိုတော့ သေသေချာချာ ထိထိရောက်ရောက် တားဆီးနိုင်ဖို့ကတော့ မလုပ်နိုင်သေးဘူး။ ဒါပေမယ့် လုပ်တာကတော့ အရင်ကထက်စာရင် ထိရောက်လာတာကို တွေ့ရတယ်။ သို့သော် ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း ကျနော်တို့ ကျေနပ်လောက်တဲ့အထိတော့ မဟုတ်နေသေးဘူး။ ဒါတွေ သေချာတယ် ဒီကြားထဲမှာလည်း ကျနော်တို့ အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ Facebook က တာဝန်ရှိသူတွေနဲ့လည်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေ မြှင့်ဖို့လိုတယ်။
Synergy လူမှုသဟဇာတဖော်ဆောင်ရေးအဖွဲ့ အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ ကိုသက်ဆွေဝင်းကို မစုမြတ်မွန် ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားတာပါ။
..................
ကိုဗဈကာလ လူမှုကှနျယကျတှပေေါျမှာ အမုနျးတရားပွန့ျပှားတဲ့ ရေးသားမှုတှေ ပိုမြားလာ
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံမှာ COVID-19 ကပျရောဂါဖွဈနခြေိနျ လူမှုကှနျယကျပေါျမှာ အမုနျးတရားအခွခေံတဲ့ ပွောဆိုရေးသားမှုတှေ ပိုမြားလာတယျလို့ Synergy လူမှုသဟဇာတဖောျဆောငျရေးအဖှဲ့ အမှုဆောငျဒါရိုကျတာ ကိုသကျဆှဝေငျးက ပွောပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပဖို့ရှိနခြေိနျမှာ ခုလိုအမုနျးစကားတှကေို အစိုးရက အသအေခြာကိုငျတှယျဖို့ လိုအပျတယျလို့ သူကပွောပါတယျ။ ဘယျလိုကိစ်စမြိုးတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အမုနျးပှားရေးသားမှုတှမြေားနသေလဲဆိုတာကို ကိုသကျဆှဝေငျးကို မစုမွတျမှနျက ဆကျသှယျမေးထားပါတယျ။
ကိုသကျဆှဝေငျး။ ။ ဒီရကျပိုငျးအတှငျးမှာ ပုံစံတမြိုးပွောငျးတာတှေ့ရတယျ။ ဒီ ပွီးခဲ့တဲ့ ၃ ရကျ ၄ ရကျကာလတုနျးကတော့ မိတ်ထီလာမှာဖွဈသှားတဲ့ ပဋိပက်ခကိစ်စ ဗုဒ်ဓဘာသာဝငျ ဆရာဝနျတယောကျကနပွေီးတော့ ဘုနျးကွီးတှကေို စောျကားတယျဆိုတဲ့ ပုံစံမြိုး ပွူနာတှဖွေဈကွတာရှိတယျ အဲဒီတော့ ဗုဒ်ဓဘာသာဝငျတှေ အခငြျးခငြျး ပွောကွဆိုကွ ပွူနာတှဖွေဈကွနဲ့ အဲလိုမြိုးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အမုနျးစကားတှေ ဖွဈခဲ့တယျ။ အစိုးရကနေ ကြောငျးသုံးစာအုပျတှမှော အသဈပွဌာနျးမယ့ျ Sex Education နဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ online မှာစပွီး အငွငျးအခုံတှဖွေဈကွတယျ။ အဲဒီအခြိနျမှာပဲ Progressive ဖွဈတဲ့ အုပျစုနဲ့ Conservative ဖွဈတဲ့ အုပျစုနဲ့ online မှာစပွီးတော့ ပွောကွဆိုကွတာနဲ့ အမုနျးစကားတှေ က အဲဒီကနေ စတယျ တကယျတမျးက ။ COVID နဲ့ တိုကျရိုကျမဆိုငျပမေယ့ျ COVID ကာလမှာ အန်တရာယျရှိတဲ့တခုအနနေဲ့ ကနြောျတို့ မွငျလာရတယျ။
အဲဒါနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ မိတ်ထီလာမှာဆိုရငျလညျး အရငျတုနျးက မဘသ အဆကျအနှယျတှကေနပွေီးတော့ လှုံ့ဆောျကွတာတှေ တှေ့ရတယျ။ Online မှာလညျး ရေးထားတဲ့ Screenshot တှေ ကနြောျတို့ တှေ့တယျ အမြားကွီးပဲ ရှိတယျ။ အဲဒါနဲ့တဆကျတညျး တလကြောျ၊ ၂ လလောကျရှိလာတဲ့ ကိစ်စကတော့ ခရဈယာနျတရားဟောဆရာဒေးဗဈလားကိစ်စ။ဒေးဗဈလားကိစ်စကို အကွောငျးပွုပွီးတော့ online မှာက ဘာသာရေးကို အခွခေံပွီးလုပျတဲ့ အမုနျးစကားတှေ တောျတောျမြားမြားဖွဈနတော ကွာပွီ။ အဲဒီမှာ တဘကျနဲ့ တဘကျ ဆိုတာ ဒီတခေါကျနညျးနညျးထူးဆနျးတာက ဒေးဗဈလား ကို အကွောငျးပွုပွီး ခရဈယာနျကို တိုကျကွတာပေါ့နောျ ။ အဲဒီမှာ ၂ ပိုငျး ဘာတှေ့ရသလဲဆိုတော့ မှတျဆလငျ တှကေလညျး ဝိုငျးပွောတယျ ၊ဗုဒ်ဓဘာသာ တှကေလညျး ဝိုငျးပွောတယျ။ သူအရငျတုနျးက ပွောခဲ့တဲ့ တရားဟောထားခဲ့တဲ့ Video ဖိုငျတှရှေိတယျ။ တခွား ဘာသာတှကေို challenge လုပျထားတဲ့ Video ဖိုငျတှရှေိတယျ။ အဲဒါတှေ ထပျတကျလာတော့ဒေးဗဈလားက မကောငျးတဲ့သူဆိုပွီး ပုံဖောျကွပွီးတော့ ဝိုငျးပွောတာတှေ အရမျးမြားလာတယျ။ အဲဒီလို Post တှအေောကျမှာဆိုရငျ ခရဈယာနျဖွဈတယျလို့ ထငျရတဲ့သူတှနေဲ့ ခရဈယာနျမဟုတျဘူးလို့ ထငျရတဲ့လူတှကွေားထဲမှာ Online မှာ ပဋိပက်ခတှေ တောျတောျမြားမြား တကျလာတာတှေ့ရတယျ။ ဒါက ဘာသာရေး ပဋိပက်ခဖွဈဖို့အတှကျ သှားတဲ့လမျးကွောငျးတှလေို့ ကနြော့ျအနနေဲ့ ယူဆတယျ။ စိတျပူရတယျပေါေ့နာျ။
မစုမွတျမှနျ။ ။ မွနျမာနိုငျငံက ဗုဒ်ဓဘာသာဝငျတှေ အမြားစုရှိတဲ့ နိုငျငံဖွဈပါတယျ။ အဲဒီတော့ အစိုးရက ကိုငျတှယျတဲ့နရောမှာရော မြှမြှတတ ကိုငျတှယျနိုငျဖို့ ခကျခဲနိုငျတယျလို့ မွငျသလားရှင့ျ။
ကိုသကျဆှဝေငျး။ ။ ကနြောျတို့အဲဒါက စိတျပူရတယျ စောင့ျကွည့ျရမယ့ျအနအေထား ပေါ့နောျ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ မိတ်ထီလာမှာဆိုရငျ သူမြားနဲ့မဟုတျဘူး ဗုဒ်ဓဘာသာ အခငြျးခငြျးဖွဈတဲ့ပွူနာ။ အဲဒီတော့ ဒေါသထှကျနတေဲ့လူအုပျက ထုံးစံအတိုငျးပေါျလာတယျ။ ပွီးတော့ ရိုကျမယျ ပွူနာရှာမယျ အထိ လုပျတာတှေ့ရတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဝိုငျးထိနျးလိုကျနိုငျတဲ့အတှကျ ဘာမှ ကွီးကွီးမားမား မဖွဈသှားခဲ့ဘူးပေါ့နောျ။ အဲဒါတော့ အစိုးရရဲ့ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးမှုက အခရာကတြယျ။ တရားမြှတမှု တခုကို ဖောျဆောငျတဲ့နရောမှာ ကြောသားရငျသားမခှဲပဲ ၊ ဘကျလိုကျမှုမရှိပဲ လုပျနိုငျဖို့လိုတယျ။ ဒါလဲကနြောျ အမွဲတိုကျတှနျး တောငျးဆိုနတောပဲပေါ့နောျ။ ဒါပမေယ့ျ ဘယျလိုပဲ ဆုံးဖွတျဆုံးဖွတျ ၊ ဒါကတော့ ဆုံးဖွတျခကြျဆိုတာလညျး အစိုးရလုပျလို့ရတာမဟုတျဘူးပေါ့နောျ တကယျတမျး တရားရုံးကနပွေီးတော့ တရားသူကွီး ဆုံးဖွတျရမယ့ျ ကိစ်စကို ။ ဒီလိုလုပျလိုကျတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျတခုအပေါျမှာ မူတညျပွီး ရအောငျနညျးလမျးရှာပွီး ပွူနာရှာမယ့ျ သူတှေ ရှိနေဦးမှာသခြောတယျ။ ဒါကို ဘယျလို ကိုငျတှယျဖွရှေငျးမှာလဲဆိုတာကို မူတညျပွီးတော့ အစိုးရက အခုကတညျးကနေ ကွိုစဉျးစားရမယျ။ ရှေးကောကျပှဲနား နီးလလေေ ဒီ အမုနျးတရားဖွန့ျတဲ့ကိစ်စတှေ ၊ ပဋိပက်ခဖွဈအောငျ ဖနျတီးမယ့ျ ကိစ်စတှကေတော့ နညျးလမျးပေါငျးစုံနဲ့ ဖွဈလာမှာပါ။ အဲဒါတှကေို အစိုးရအနနေဲ့ သတိထားပွီး မဖွဈမနေ ကိုငျတှယျဖို့လိုတယျ ပွီးတော့အရပျဘကျ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ သခြော ညှိနှိုငျးပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့လိုနပေါပွီ။
မစုမွတျမှနျ။ ။ အခုလိုမြိုး အမုနျးစကား တှပွေန့ျတာက မြားသောအားဖွင့ျ Facebook လူမှုကှနျယကျပေါျမှာ ပွန့ျတာပေါ့လေ အဲဒါဆိုတော့ Facebook ကဏ်ဍကရော ၊ သူတို့ ကိုငျတှယျပုံရော ဘယျလိုမွငျရပါသလဲ။
ကိုသကျဆှဝေငျး။ ။ Facebook က ကနြောျနားလညျသလောကျက လုပျနတေဲ့အနအေထားပဲ ရှိတယျပေါ့နောျ။ facebook content moderation တှေ ၊ လူတှကေို ထားပွီးတော့ လုပျနတောမြိုးတှရှေိတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အခုအထိကတော့ အားရကြနေပျလို့ရတဲ့အနအေထားတှမေရှိဘူး။ ကနြောျတို့ Activist တှကွေားထဲမှာတောငျမှ တခြို့ post တှေ share လိုကျရငျ ban ခံရတာတှေ ၊ဖွုတျခံရတာတှေ ကွုံနရေတယျ။ ဒီအမုနျးစကားတှကေိုတော့ သသေခြောခြာ ထိထိရောကျရောကျ တားဆီးနိုငျဖို့ကတော့ မလုပျနိုငျသေးဘူး။ ဒါပမေယ့ျ လုပျတာကတော့ အရငျကထကျစာရငျ ထိရောကျလာတာကို တှေ့ရတယျ။ သို့သောျ ၁၀၀ ရာခိုငျနှုနျး ကနြောျတို့ ကြနေပျလောကျတဲ့အထိတော့ မဟုတျနသေေးဘူး။ ဒါတှေ သခြောတယျ ဒီကွားထဲမှာလညျး ကနြောျတို့ အရပျဘကျ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ Facebook က တာဝနျရှိသူတှနေဲ့လညျး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုတှေ မွှင့ျဖို့လိုတယျ။
Synergy လူမှုသဟဇာတဖောျဆောငျရေးအဖှဲ့ အမှုဆောငျဒါရိုကျတာ ကိုသကျဆှဝေငျးကို မစုမွတျမှနျ ဆကျသှယျမေးမွနျးထားတာပါ။
