[Zawgyi/Unicode]
လာမယ့် နိုဝင်ဘာလ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ရခိုင်ပြည်နယ်ကနေ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ကြမယ့် ရိုဟင်ဂျာ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေ ပယ်ချခံရတဲ့ အကြောင်း ပြောပြပါမယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုသက်နိုင်က ရခိုင်ကနေ သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ် စစ်တွေခရိုင်နဲ့ မောင်တောခရိုင်တွေကနေ လာမယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဝင်ရောက် ယှဉ်ပြိုင်ကြမယ့် ရိုဟင်ဂျာ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ၅ ဦးထဲက ၄ ဦး ပယ်ချခံရတယ်လို့ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးပါတီ အတွင်းရေးမှူးဦးကျော်စိုးအောင်က ပြောပါတယ်။
"စစ်တွေကတစ်ယောက် ပြီးတော့ နောက်ထပ်သုံးယောက် ပယ်ချခံရတယ်။ နောက်သုံးယောက်ကတော့ ပြည်သူ့ လွှတ်တော်တစ်ယောက်ရယ်၊ ပြည်နယ်လွှတ်တော် နှစ်ယောက်ရယ်၊ စုစုပေါင်း လေးယောက်ပေါ့။ အခုက ကျနော် တို့က အယူခံဝင်ဖို့ လုပ်နေတယ်။ အဆုံးအထိတော့ အယူခံဝင်ဖို့ လုပ်ထားတယ်။ ပြည်နယ်မှာအရင် ဝင်ပြီး တော့ ပြည်နယ်ကမရရင် နောက်တစ်ဆင့်တက်မှာပါ။"
ဘူးသီးတောင်၊ မောင်တောနဲ့ စစ်တွေမြို့နယ်တွေက ပြည်နယ်လွှတ်တော် ၂ နေရာနဲ့ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ၃ နေရာအတွက် ယှဉ်ပြိုင်ဖို့ အမည်စာရင်းတင်သွင်းထားတဲ့အထဲက ပြည်သူ့လွှတ်တော် ၁ နေရာကလွဲလို့ ကျန် ၄ နေရာအတွက် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေကို ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ပယ်ချခဲ့တာပါ။
စစ်တွေခရိုင်ကနေ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအဖြစ် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားတဲ့ အဒူရော်ရှိ ကတော့၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာ နိုင်ငံသားဖြစ်ပေမယ့်လည်း မိဖတွေက နိုင်ငံသားမဟုတ်တဲ့အတွက် ပယ်ချခဲ့တာလို့လည်း စစ်တွေခရိုင်ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင် ဥက္ကဋ္ဌ ဦးစံရွှေလှက ပြောပါတယ်။
"ပယ်ချတဲ့ အကြောင်းအရင်းကတော့ သူ့ကို မွေးတဲ့ အချိန်မှာ သူ့အဖေ၊ အမေက နိုင်ငံသားမဖြစ်သေးတာကြောင့်မို့ ကျနော်တို့က ပယ်ချလိုက်ရတာ ဖြစ်တယ်။ သူကတော့ ၂၀၁၉ မှာ နိုင်ငံသားဖြစ်တယ်ဗျာ။"
ဒါအပြင့် မောင်တောခရိုင်မှာ တစ်သီးပုဂ္ဂလက တစ်ဦးအပါအဝင် ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးပါတီကနေ အမည်စာရင်းတင်သွင်းထားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ၄ ဦးထဲက ၃ ဦးကိုလည်း ဥပဒေနဲ့အညီ ပယ်ချရတာဖြစ်တယ်လို့ မောင်တောခရိုင်ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ဥက္ကဋ္ဌ ဦးကျော်မြင့်က ပြောပါတယ်။
"ပယ်ချရတယ်ဆိုတာကတော့ ကျနော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲ ဥပဒေပုဒ်မ ၁၀ နဲ့ စိစစ်ရတာပါ။ အဲလိုစိစစ်တဲ့ အခါမှာ စောစောကပြောတဲ့ သူတွေက သူတို့ကို မွေးဖွားတဲ့အချိန်မှာ သူတို့ အဖေအမေတွေက နိုင်ငံသား မဖြစ်သေးလို့ပါပဲ။ ဥပဒေမှာလည်း အဲဒီအတိုင်းပဲဆိုထားပါတယ်။ ကျနော်တို့ကလည်း သူတို့က အာဂတတရားနဲ့ လုပ်တာလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ ကျနော်တို့က ဥပဒေအတိုင်းပဲ လုပ်တာပါ။"
ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ တိုင်းဒေသကြီးလွှတ်တော်နဲ့ ပြည်နယ်လွှတ်တော် ရွေးကောက်ပွဲ ဥပဒေအခန်း ၅ မှာ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်မယ့်သူတွေကို မွေးဖွားစဉ်က မိဘနှစ်ပါးလုံး မိနိုင်ငံသားဖြစ်ရမယ်ဆိုပြီး ပါဝင်တာလည်းဖြစ်ပါတယ်။
ပယ်ချခံရသူတွေထဲမှာတော့ မောင်တော်ခရိုင်ကနေ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်နေရာအတွက် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်မယ့် ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်ရေးပါတီ ဥက္ကဋ္ဌ ဦးကျော်မင်းလည်း ပါဝင်ပါတယ်။
"အဲတာ ဥပဒေနဲ့ အညီလား လုပ်ချင်လို့ လုပ်တာလား နိုင်ငံတော်ရဲ့ အစိုးရ ပေါ်လစီလားဆိုတာ စဉ်းစားစရာပဲပေါ့နော်။"
ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးပါတီကို ၂၀၁၂ ခုနှစ်မှာ ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းအမည် တင်သွင်းခဲ့ဖူးပေမဲ့ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ခွင့်မပြုခဲ့ပါဘူး။ ဒီတကြိမ်ရွေးကောက်ပွဲမှာလည်း ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ၅ ဦး အမည်စာရင်းတင်သွင်းထားပေမဲ့ တစ်ဦးသာ ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ခွင့်ပြုခဲ့တာလည်းဖြစ်ပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းဒေသမှာ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တုန်းက လုံခြုံရေးကင်းစခန်းတွေကို စီးနင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ ARSA ရိုဟင်ဂျာ အစွန်းရောက်အုပ်စုကို လိုက်လံရှင်းလင်းရာမှာ မြန်မာလုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့တွေက ကြီးလေးတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ကျုးလွန်ခဲ့ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂနဲ့ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းက စွပ်စွဲထားပြီး၊ လူနည်းစုတွေကို ဖိနှိပ်မှုတွေ အဆုံးသတ်ဖို့ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးတွေ ပေးဖို့လည်း တိုက်တွန်းနေကြတာပါ။
ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို တရားဝင် အသိအမှတ်မပြုတဲ့ မြန်မာအစိုးရနဲ့ တပ်မတော်ဘက်ကတော့ နိုင်ငံတကာနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေက စွပ်စွဲနေသလောက် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ကျုးလွန်ခဲ့တာ မရှိကြောင်းနဲ့ အခြေခံအခွင့်အရေးတွေကိုလည်း ဥပဒေနဲ့အညီ ခံစားခွင့်ပြုထားကြောင်း ပြောဆိုထားပါတယ်။
[Unicode Version]
ရိုဟငျဂြာကိုယျစားလှယျလောငျးတှေ ရှေးကောကျပှဲဝငျခှင့ျ ပယျခခြံရ
လာမယ့ျ နိုဝငျဘာလ ရှေးကောကျပှဲမှာ ရခိုငျပွညျနယျကနေ ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျကွမယ့ျ ရိုဟငျဂြာ လှှတျတောျ ကိုယျစားလှယျလောငျးတှေ ပယျခခြံရတဲ့ အကွောငျး ပွောပွပါမယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုသကျနိုငျက ရခိုငျကနေ သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
ရခိုငျပွညျနယျ စဈတှခေရိုငျနဲ့ မောငျတောခရိုငျတှကေနေ လာမယ့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာ ဝငျရောကျ ယှဉျပွိုငျကွမယ့ျ ရိုဟငျဂြာ လှှတျတောျကိုယျစားလှယျလောငျး ၅ ဦးထဲက ၄ ဦး ပယျခခြံရတယျလို့ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးပါတီ အတှငျးရေးမှူးဦးကြောျစိုးအောငျက ပွောပါတယျ။
"စဈတှကေတဈယောကျ ပွီးတော့ နောကျထပျသုံးယောကျ ပယျခခြံရတယျ။ နောကျသုံးယောကျကတော့ ပွညျသူ့ လှှတျတောျတဈယောကျရယျ၊ ပွညျနယျလှှတျတောျ နှဈယောကျရယျ၊ စုစုပေါငျး လေးယောကျပေါ့။ အခုက ကနြောျ တို့က အယူခံဝငျဖို့ လုပျနတေယျ။ အဆုံးအထိတော့ အယူခံဝငျဖို့ လုပျထားတယျ။ ပွညျနယျမှာအရငျ ဝငျပွီး တော့ ပွညျနယျကမရရငျ နောကျတဈဆင့ျတကျမှာပါ။"
ဘူးသီးတောငျ၊ မောငျတောနဲ့ စဈတှမွေို့နယျတှကေ ပွညျနယျလှှတျတောျ ၂ နရောနဲ့ ပွညျသူ့လှှတျတောျ ၃ နရောအတှကျ ယှဉျပွိုငျဖို့ အမညျစာရငျးတငျသှငျးထားတဲ့အထဲက ပွညျသူ့လှှတျတောျ ၁ နရောကလှဲလို့ ကနြျ ၄ နရောအတှကျ ကိုယျစားလှယျလောငျးတှကေို ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ပယျခခြဲ့တာပါ။
စဈတှခေရိုငျကနေ ပွညျသူ့လှှတျတောျ ကိုယျစားလှယျလောငျးအဖွဈ ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျဖို့ ရညျရှယျထားတဲ့ အဒူရောျရှိ ကတော့၂၀၁၉ ခုနှဈမှာ နိုငျငံသားဖွဈပမေယ့ျလညျး မိဖတှကေ နိုငျငံသားမဟုတျတဲ့အတှကျ ပယျခခြဲ့တာလို့လညျး စဈတှခေရိုငျရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျ ဥက်ကဋ်ဌ ဦးစံရှှလှေက ပွောပါတယျ။
"ပယျခတြဲ့ အကွောငျးအရငျးကတော့ သူ့ကို မှေးတဲ့ အခြိနျမှာ သူ့အဖေ၊ အမကေ နိုငျငံသားမဖွဈသေးတာကွောင့ျမို့ ကနြောျတို့က ပယျခလြိုကျရတာ ဖွဈတယျ။ သူကတော့ ၂၀၁၉ မှာ နိုငျငံသားဖွဈတယျဗြာ။"
ဒါအပွင့ျ မောငျတောခရိုငျမှာ တဈသီးပုဂ်ဂလက တဈဦးအပါအဝငျ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးပါတီကနေ အမညျစာရငျးတငျသှငျးထားတဲ့ ရိုဟငျဂြာလှှတျတောျကိုယျစားလှယျလောငျး ၄ ဦးထဲက ၃ ဦးကိုလညျး ဥပဒနေဲ့အညီ ပယျခရြတာဖွဈတယျလို့ မောငျတောခရိုငျရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျဥက်ကဋ်ဌ ဦးကြောျမွင့ျက ပွောပါတယျ။
"ပယျခရြတယျဆိုတာကတော့ ကနြောျတို့ ရှေးကောကျပှဲ ဥပဒပေုဒျမ ၁၀ နဲ့ စိစဈရတာပါ။ အဲလိုစိစဈတဲ့ အခါမှာ စောစောကပွောတဲ့ သူတှကေ သူတို့ကို မှေးဖှားတဲ့အခြိနျမှာ သူတို့ အဖအေမတှေကေ နိုငျငံသား မဖွဈသေးလို့ပါပဲ။ ဥပဒမှောလညျး အဲဒီအတိုငျးပဲဆိုထားပါတယျ။ ကနြောျတို့ကလညျး သူတို့က အာဂတတရားနဲ့ လုပျတာလညျး မဟုတျပါဘူး။ ကနြောျတို့က ဥပဒအေတိုငျးပဲ လုပျတာပါ။"
ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျက ထုတျပွနျထားတဲ့ တိုငျးဒသေကွီးလှှတျတောျနဲ့ ပွညျနယျလှှတျတောျ ရှေးကောကျပှဲ ဥပဒအေခနျး ၅ မှာ ရှေးကောကျပှဲမှာ ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျမယ့ျသူတှကေို မှေးဖှားစဉျက မိဘနှဈပါးလုံး မိနိုငျငံသားဖွဈရမယျဆိုပွီး ပါဝငျတာလညျးဖွဈပါတယျ။
ပယျခခြံရသူတှထေဲမှာတော့ မောငျတောျခရိုငျကနေ ပွညျသူ့လှှတျတောျကိုယျစားလှယျနရောအတှကျ ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျမယ့ျ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျရေးပါတီ ဥက်ကဋ်ဌ ဦးကြောျမငျးလညျး ပါဝငျပါတယျ။
"အဲတာ ဥပဒနေဲ့ အညီလား လုပျခငြျလို့ လုပျတာလား နိုငျငံတောျရဲ့ အစိုးရ ပေါျလစီလားဆိုတာ စဉျးစားစရာပဲပေါ့နောျ။"
ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးပါတီကို ၂၀၁၂ ခုနှဈမှာ ဖှဲ့စညျးတညျထောငျခဲ့တာဖွဈပွီး ၂၀၁၅ ရှေးကောကျပှဲမှာ ကိုယျစားလှယျလောငျးအမညျ တငျသှငျးခဲ့ဖူးပမေဲ့ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ခှင့ျမပွုခဲ့ပါဘူး။ ဒီတကွိမျရှေးကောကျပှဲမှာလညျး ကိုယျစားလှယျလောငျး ၅ ဦး အမညျစာရငျးတငျသှငျးထားပမေဲ့ တဈဦးသာ ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ခှင့ျပွုခဲ့တာလညျးဖွဈပါတယျ။
ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးဒသေမှာ ၂၀၁၇ ခုနှဈတုနျးက လုံခွုံရေးကငျးစခနျးတှကေို စီးနငျးတိုကျခိုကျခဲ့တဲ့ ARSA ရိုဟငျဂြာ အစှနျးရောကျအုပျစုကို လိုကျလံရှငျးလငျးရာမှာ မွနျမာလုံခွုံရေး တပျဖှဲ့တှကေ ကွီးလေးတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ ကြုးလှနျခဲ့ကွောငျး ကုလသမဂ်ဂနဲ့ နိုငျငံတကာ အသိုငျးအဝနျးက စှပျစှဲထားပွီး၊ လူနညျးစုတှကေို ဖိနှိပျမှုတှေ အဆုံးသတျဖို့ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေးတှေ ပေးဖို့လညျး တိုကျတှနျးနကွေတာပါ။
ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို တရားဝငျ အသိအမှတျမပွုတဲ့ မွနျမာအစိုးရနဲ့ တပျမတောျဘကျကတော့ နိုငျငံတကာနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှကေ စှပျစှဲနသေလောကျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ ကြုးလှနျခဲ့တာ မရှိကွောငျးနဲ့ အခွခေံအခှင့ျအရေးတှကေိုလညျး ဥပဒနေဲ့အညီ ခံစားခှင့ျပွုထားကွောငျး ပွောဆိုထားပါတယျ။
