(Zawgyi/Unicode)
ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ လူထု စုစည်း လှုပ်ရှားမှုက အရင်နဲ့မတူသလို မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ အကျိုးစီးပွား ပုံသဏ္ဍာန်ကလည်း ၁၉၈၈ မတိုင်ခင်ကနဲ့ မတူဘဲ ပြောင်းလဲနေပြီလို့ Asia Research Institute, University of Nottingham Malaysia တက္ကသိုလ်က လေ့လာသုံးသပ်သူ Dr. Bridget Welsh က ပြောပါတယ်။ ကိုရဲမင်းထွန်းက ဆက်သွယ် မေးမြန်းထားပါတယ်။
ရဲမင်းထွန်း။။ ပါမောက္ခ Dr. Bridget Welsh အနေနဲ့ ၁၉၈၈ ခုနှစ်က အာဏာသိမ်းခဲ့တာနဲ့ နောက်ပိုင်း အဖြစ်အပျက်တွေ အကြောင်း ကောင်းကောင်း သိဖူးပြီးသားပါ။ အခုနောက်ဆုံး ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်က ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ အာဏာသိမ်းမှုနဲ့ ၁၉၈၈ ခုနှစ်က အာဏာသိမ်းမှုကို ဘယ်လို နှိုင်းယှဉ် ကြည့်နိုင်ပါသလဲ။
Dr. Bridget Welsh ။။ အခုတစ်ကြိမ် အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားအပြီးမှာတော့ လူထု ရဲ့ စုစည်းမှု ပုံစံက ၁၉၈၈ ခုနှစ်ကထက် ပိုပြီးမြန်ဆန်တာကို တွေ့ရတယ်။ ဆန္ဒပြမှုပုံစံကလည်း တော်တော်လေး ကွာသွားတာကို တွေ့ရတယ်။ အခု ဆန္ဒပြပွဲတွေမှာ နည်းပညာကို ကောင်းကောင်းသုံးကြသလို ၂၀၁၀ ခုနှစ်ကစပြီး ရရှိ ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းအောက်မှာ လူထု စုစည်းလှုပ်ရှားမှု ပုံစံ ပေါင်းစုံကို အသုံးပြုနေကြပါတယ်။
၁၉၈၈ ခုနှစ် အာဏာသိမ်းမှုမှာ စစ်တပ်က အာဏာကို ဆက်ပြီး ကိုင်ဆုပ်ထားလိုတဲ့အချက်၊ စီးပွားရေးကို ဖွင့်ပေးသင့် မသင့် စဉ်းစားရတဲ့ အချက်တွေ ပါခဲ့ပါတယ်။ ပြီးတော့ စစ်တပ်က သိပ်ပြီး အထီးကျန်နေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတစ်ရပ် ဖြစ်ခဲ့တယ်။
၂၀၂၁ ခုနှစ်မှာတော့ စစ်တပ်က စီးပွားရေးမှာ တော်တော်လေး ရင်းနှီးမြုပ်နှံထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံရေးအရလည်း နိုင်ငံတကာနဲ့ ထိတွေ့မှု ရှိနေသလို အထီးကျန်နေတဲ့ အဖွဲ့လည်း မဟုတ်တော့ဘူး။
အကျိုးဆက် အနေနဲ့ မတူညီတဲ့ အခြေအနေအောက်မှာ အရင်တုန်းက ပြောခဲ့တဲ့ သဘောတရားကြီးကို ပြန်ပြောင်းပြောရင်း အာဏာသိမ်းတာ တရားဝင် ဖြစ်အောင် အတော် ကြိုးစား ပြောဆိုနေရတယ်။
ရဲမင်းထွန်း ။။ Dr. Welsh ပြောသလိုဆိုရင် အရင် အခြေအနေနဲ့ မတူသလို စစ်တပ် အရာရှိတွေကလည်း အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်ကုန်ပြီ။ ဒါဆို ဖိလစ်ပိုင် က ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Fidel Ramos လို ပြည်သူဘက်က ရပ်တည်တဲ့ ခေါင်းဆောင်မျိုး ပေါ်ပေါက်လာနိုင်တယ်လို့ ထင်မိသလား။ စစ်တပ် မျိုးဆက်သစ်ကို အားကိုးနိုင်လိမ့်မယ်လို့ လူထု ကြားမှာ မျှော်လင့်ချက်တွေ ထားနေကြတာ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အခုတွေ့ရတာက အရင်နဲ့ တစ်ပုံစံတည်း လူထုအပေါ် အတော်လေး တင်းတင်းမာမာ ရှိနေတာကို တွေ့ရပါတယ်။
Dr. Bridget Welsh ။။ အခု အာဏာသိမ်းမှုမှာ အဖွဲ့အစည်းအနေနဲ့ မဟုတ်ဘဲ မင်းအောင်လှိုင် တစ်ဦးတစ်ယောက်တည်းကပဲ အာဏာချုပ်ကိုင်ထားတယ် ဆိုတာကို နားလည်ဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ မတ်လထဲ NLD အစိုးရ ဖွဲ့စည်းဖြစ်ခဲ့ရင် သူ ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ် ရာထူးကနေ ဖယ်ရှားခံရမှာဖြစ်လို့ ဒါကို ကာကွယ်ဖို့ သူ့ ဘာသာ ရာထူး ရယူလိုက်တာပါ။
ဒီတော့ မြန်မာစစ်တပ်က ပုံစံ နှစ်မျိုးကြား ပိတ်မိနေသလို ဖြစ်နေတယ်။ အတိတ်က ဗိုလ်ချုပ်မှူကြီး သန်းရွှေတို့ တွေးခေါ်ခဲ့တဲ့ တိုင်းပြည်ကို ကာကွယ် စောင့်ရှောက်သူ၊ အုပ်ချုပ်သူဆိုတဲ့ သမားရိုးကျပုံစံ ရှိတဲ့ စစ်တပ်နဲ့ ပို ပွင့်လင်းပြီး အာဏာကို မျှဝေ ကျင့်သုံးမယ့်ဆိုတဲ့ စစ်တပ် ပုံစံနှစ်ခုအကြား ရွေးချယ် စရာ ဖြစ်လာနေပါတယ်။
လက်ရှိ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က အရင်မျိုးဆက်ဟောင်းတွေ အကြား ပေါက်ဖွားလာတာပါ။ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်တွေထဲ စစ်တပ်ထဲ သူ့ကိုသစ္စာ ခံ သူ တွေကိုသာ ရာထူး တိုးမြှင့်ခန့်အပ်တာကို တွေ့ရတယ်။
အခု အာဏာသိမ်းမှုက တပ်မတော်အပေါ် ပြန်ပြီးအန္တရာယ် ရှိနေတယ်ဆိုတာကို တပ်မတော်ကို ခိုင်မြဲတဲ့ အဖွဲ့အစည်း တစ်ခုအဖြစ် မြင်ချင်သူတွေ တွေးမိသလား မတွေးမိဘူးလားဆိုတာကတော့ မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်လာနေပါတယ်။
ရဲမင်းထွန်း ။။ ဟုတ်ကဲ့။ အခု ဖြစ်ပွားနေတဲ့ တစ်နိုင်ငံလုံး ဆန္ဒပြပွဲတွေ ဘက် ပြန်ကြည့်ရအောင်ပါ။။ တစ်နိုင်ငံလုံး ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းနဲ့ ကြီးကြီးမားမား ဆန္ဒ ပြနေတဲ့ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ ဝန်ထမ်းတွေအပေါ် စစ်တပ်က တော်တော်လေး ဖိနှိပ်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဘာကြောင့် ဝန်ထမ်းတွေ အပေါ် ဒီလောက် ဖိနှိပ်နေရတာလဲ။
Dr. Bridget Welsh ။။ ၁၉၈၈ ခုနှစ်တုန်းက စစ်တပ်နဲ့ အရပ်ဖက်အကြား တင်းမာမှု မြင့်တက်ခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် စစ်တပ်က သူ့ဘာသာ ဗျူရိုကရေစီနဲ့ စစ်တပ် ဆေးရုံးတွေ၊ တပ်နယ်မြေတွေ ဖန်တီးပြီး တုံ့ပြန်ခဲ့တယ်။ စစ်တပ် မိသားစုတွေနဲ့ နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနလို နေရာတွေမှာ စစ်တပ်ကလူတွေကို ခန့်အပ်ခဲ့တယ်။
ဒါပေမဲ့ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ရက်နေ့ အာဏာသိမ်းပြီးချိန်မှာတော့ အရပ်ဘက်နယ်ထဲက ဝန်ထမ်းတွေက သူတို့ ထင်သလို သူတို့အပေါ် သစ္စာခံသင့်သလောက် မခံတော့ဘူးဆိုတာကို သူတို့ ကိုယ်တိုင် တွေ့လာရတယ်။ ဒါက ၁၉၈၈ ခုနှစ်ကနဲ့ မတူဘဲ ပြောင်းလဲသွားပြီဆိုတာကို ပြသလိုက်တာပါဘဲ။
ဝန်ထမ်းတွေ မရှိဘဲ တိုင်းပြည် မအုပ်ချုပ်နိုင်ဘူးဆိုတာကို မြန်မာ စစ်တပ် သဘောပေါက်လိမ့်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဟိုး အရင်ကလုပ်ဖူးသလို ပြင်းပြင်း ထန်ထန်တုန့်ပြန်နေတာပါ။
ရဲမင်းထွန်း ။။ ဂျနီဗာမြို့က ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ မြန်မာ သံအမတ်ကြီး နုတ်ထွက်စာ တင်ပါတယ်။ ဖိအားဒဏ် မခံနိုင်လို့ တင်တာလို့ သိရပါတယ်။အဆင်မြင့် သံတမန် တစ်ဦး ပထမဆုံး နုတ်ထွက်စာတင်တာပါ။ သူက နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက အမြဲတမ်းအတွင်းဝန် ဖြစ်ခဲ့သလို အာဆီယံရေးရာ ဌာန ညွှန်ချုပ် လည်း ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ မြန်မာသံရုံး ကိုင်ရိုမြို့က အရာရှိငယ်တစ်ဦးလည်း သူ့အရင် နုတ်ထွက်စာတင်တယ်လို့ သိရပါတယ်။ ထူးခြားတာ က အဲဒီ အရာရှိငယ်က အရင်က ရေတပ်မှာ အမြင့်ဆုံး တာဝန်ယူခဲ့ဖူးတဲ့ စစ်ဦးစီးချုပ် (ရေ)ဟောင်းရဲ့ သားတစ်ဦးဖြစ်နေတာပါပဲ။ ဒါက ထူးခြားမှု တစ်ခု လို့ ယူဆရပါတယ်။ အစိုးရဌာနတွေနဲ့ ဝန်ထမ်းတွေကြားမှာ အတွင်းမှာ တစ်ခုခု ဖြစ်နေတာတော့ ထင်ရှားတယ်နော်။
Dr. Bridget Welsh ။။ ကျွန်မတို့ အခုတွေ့နေရတဲ့ အခြေအနေက မကြုံစဖူးနဲ့ သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့ အခြေအနေပါ။ အာဏာသိမ်းတာကို လူတိုင်းက ဆန့်ကျင်နေတာလို့ ယေဘုယျ ပြောလို့ရပါတယ်။ ဒါ့အပြင်၊ စစ်တပ်မိသားစု နောက်ခံ ရှိသူတွေကိုယ်တိုင်က အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်နေတာကတကယ့်ကို အပြောင်း အလဲကြီး တစ်ခုပါ။
နောက်တစ်ခု ကျွန်မတို့ မဆွေးနွေးဖြစ်သေးတာက စစ်တပ် အောက်ခြေ စစ်သားတွေ အခြေအနေပါ။ သူတို့ မိသားစုဝင်တွေက လမ်းပေါ်ထွက် ဆန္ဒ ပြနေတာပါ။ စစ်တပ်ရဲ့သမိုင်းကို ပြန်ကြည့်ရင် အက်ကွဲကြောင်းတွေ ထွက်ပေါ်ခဲ့တာကို တွေ့ရမှာပါ။ တချို့ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးတွေ စစ်တပ်ကို စွန့်ခွာ သွား တာတွေ ရှိပါတယ်။ အခုအခြေအနေက စစ်တပ်ထိပ်ပိုင်းခေါင်းဆောင်တွေအတွက် ထူးခြားတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုပါ။ တကယ်အက်ကြောင်း ပေါ်မပေါ်က စောင့်ကြည့်ရမှာပါ။ အခုကိစ္စမှာ စစ်တပ်ထဲက တစ်ဦးတစ်ယောက် တစ်ခြား ရာထူးတစ်ခု ရယူနိုင်ဖို့ အကျိုးအတွက် လုပ်ဆောင်နေရတာမို့ပါ။
ရဲမင်းထွန်း ။။ နောက်ဆုံး မေးခွန်းအနေနဲ့ ဒီကနေ့ပဲ မြန်မာနိုင်ငံကို လာဖို့ ရှိတဲ့ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Retno Mersudi က ဘန်ကောက်ကိုပဲ သွားပြီး မြန်မာနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး ဦးဝဏ္ဏမောင်လွင်နဲ့တွေ့တယ်။ ဘာဖြစ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံကို မလာလဲဆိုတာ Dr. Welsh ပြောပြနိုင်မလားပဲ။ ဒီ မေးခွန်းနဲ့ တစ်ဆက်တည်း အာဆီယံက မြန်မာနိုင်ငံကိစ္စ ဘယ်လို ကိုင်တွယ်မယ်လို့ ထင်မိပါသလဲ။
Dr. Bridget Welsh ။။ အာဆီယံအဖွဲ့တွေအကြား ရပ်တည်ချက်မတူဘဲ သဘောထားကွဲပြားလေ့ ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် အာဆီယံက လုပ်ပေးနိုင်တဲ့အပေါ် အများကြီး မမျှော်လင့်ဖို့ လိုပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အာဆီယံက ကြားလူအဖြစ်တော့ ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ပါတယ်။
အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ မြန်မာ ဝန်ကြီးနှစ်ဦး တွေ့ဆုံဆွေး နွေးပွဲကို မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လုပ်ခဲ့ရင် မျှော်လင့်ချက်တွေ သိပ်ပြီး မြင့်မားနိုင်သလို ဖိအားလည်း အရမ်း များသွားနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အပေးအယူလုပ်ပြီး ဘန်ကောက်မှာ တွေ့ခဲ့ကြတာပါ။ လောလောဆယ် ထွက်လာမယ့် ရလဒ်အပေါ်မှတော့ လူတွေက အမြင်က အမျိုးမျိုး ရှိနေပါသေးတယ်။ ဒီဆွေးနွေးပွဲ အပြီး ဖြစ်နိုင်ခြေကတော့ မြန်မာ့အရေး ဆွေးနွေးမယ့် အာဆီယံ အစည်းအဝေးတစ်ခု ကျင်းပလာနိုင်တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ရဲမင်းထွန်း ။။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ် Dr. Welsh ခင်ဗျား။
Asia Research Institute, University of Nottingham Malaysia တက္ကသိုလ်က လေ့လာသုံးသပ်သူ Dr. Bridget Welsh ကို ကိုရဲမင်းထွန်းက ဆက်သွယ် မေးမြန်းခဲ့တာပါ။
...........
စဈအာဏာသိမျးမှု အခွအေနေ အာရှရေးရာသုတသေီ ပါမောက်ခ Welsh နဲ့ ဆကျသှယျမေးမွနျးခနျး
(Unicode)
ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အာဏာသိမျးပွီးနောကျ ဖွဈပေါျလာတဲ့ လူထု စုစညျး လှုပျရှားမှုက အရငျနဲ့မတူသလို မွနျမာစဈတပျရဲ့ အကြိုးစီးပှား ပုံသဏ်ဍာနျကလညျး ၁၉၈၈ မတိုငျခငျကနဲ့ မတူဘဲ ပွောငျးလဲနပွေီလို့Asia Research Institute, University of Nottingham Malaysia တက်ကသိုလျက လေ့လာသုံးသပျသူ Dr. Bridget Welsh က ပွောပါတယျ။ ကိုရဲမငျးထှနျးက ဆကျသှယျ မေးမွနျးထားပါတယျ။
ရဲမငျးထှနျး။။ ပါမောက်ခ Dr. Bridget Welsh အနနေဲ့ ၁၉၈၈ ခုနှဈက အာဏာသိမျးခဲ့တာနဲ့ နောကျပိုငျး အဖွဈအပကြျတှေ အကွောငျး ကောငျးကောငျး သိဖူးပွီးသားပါ။ အခုနောကျဆုံး ဖဖေောျဝါရီ ၁ ရကျက ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ အာဏာသိမျးမှုနဲ့ ၁၉၈၈ ခုနှဈက အာဏာသိမျးမှုကို ဘယျလို နှိုငျးယှဉျ ကွည့ျနိုငျပါသလဲ။
Dr. Bridget Welsh ။။ အခုတဈကွိမျ အာဏာသိမျးမှု ဖွဈပှားအပွီးမှာတော့ လူထု ရဲ့ စုစညျးမှု ပုံစံက ၁၉၈၈ ခုနှဈကထကျ ပိုပွီးမွနျဆနျတာကို တှေ့ရတယျ။ ဆန်ဒပွမှုပုံစံကလညျး တောျတောျလေး ကှာသှားတာကို တှေ့ရတယျ။ အခု ဆန်ဒပွပှဲတှမှော နညျးပညာကို ကောငျးကောငျးသုံးကွသလို ၂၀၁၀ ခုနှဈကစပွီး ရရှိ ခဲ့တဲ့ နိုငျငံရေး အခငျးအကငြျးအောကျမှာ လူထု စုစညျးလှုပျရှားမှု ပုံစံ ပေါငျးစုံကို အသုံးပွုနကွေပါတယျ။
၁၉၈၈ ခုနှဈ အာဏာသိမျးမှုမှာ စဈတပျက အာဏာကို ဆကျပွီး ကိုငျဆုပျထားလိုတဲ့အခကြျ၊ စီးပှားရေးကို ဖှင့ျပေးသင့ျ မသင့ျ စဉျးစားရတဲ့ အခကြျတှေ ပါခဲ့ပါတယျ။ ပွီးတော့ စဈတပျက သိပျပွီး အထီးကနြျနတေဲ့ အဖှဲ့အစညျးတဈရပျ ဖွဈခဲ့တယျ။
၂၀၂၁ ခုနှဈမှာတော့ စဈတပျက စီးပှားရေးမှာ တောျတောျလေး ရငျးနှီးမွုပျနှံထားပွီး ဖွဈပါတယျ။ နိုငျငံရေးအရလညျး နိုငျငံတကာနဲ့ ထိတှေ့မှု ရှိနသေလို အထီးကနြျနတေဲ့ အဖှဲ့လညျး မဟုတျတော့ဘူး။
အကြိုးဆကျ အနနေဲ့ မတူညီတဲ့ အခွအေနအေောကျမှာ အရငျတုနျးက ပွောခဲ့တဲ့ သဘောတရားကွီးကို ပွနျပွောငျးပွောရငျး အာဏာသိမျးတာ တရားဝငျ ဖွဈအောငျ အတောျ ကွိုးစား ပွောဆိုနရေတယျ။
ရဲမငျးထှနျး ။။ Dr. Welsh ပွောသလိုဆိုရငျ အရငျ အခွအေနနေဲ့ မတူသလို စဈတပျ အရာရှိတှကေလညျး အပွောငျးအလဲတှေ ဖွဈကုနျပွီ။ ဒါဆို ဖိလဈပိုငျ က ဗိုလျခြုပျကွီး Fidel Ramos လို ပွညျသူဘကျက ရပျတညျတဲ့ ခေါငျးဆောငျမြိုး ပေါျပေါကျလာနိုငျတယျလို့ ထငျမိသလား။ စဈတပျ မြိုးဆကျသဈကို အားကိုးနိုငျလိမ့ျမယျလို့ လူထု ကွားမှာ မြှောျလင့ျခကြျတှေ ထားနကွေတာ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အခုတှေ့ရတာက အရငျနဲ့ တဈပုံစံတညျး လူထုအပေါျ အတောျလေး တငျးတငျးမာမာ ရှိနတောကို တှေ့ရပါတယျ။
Dr. Bridget Welsh ။။ အခု အာဏာသိမျးမှုမှာ အဖှဲ့အစညျးအနနေဲ့ မဟုတျဘဲ မငျးအောငျလှိုငျ တဈဦးတဈယောကျတညျးကပဲ အာဏာခြုပျကိုငျထားတယျ ဆိုတာကို နားလညျဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ မတျလထဲ NLD အစိုးရ ဖှဲ့စညျးဖွဈခဲ့ရငျ သူ ကာကှယျရေး ဦးစီးခြုပျ ရာထူးကနေ ဖယျရှားခံရမှာဖွဈလို့ ဒါကို ကာကှယျဖို့ သူ့ ဘာသာ ရာထူး ရယူလိုကျတာပါ။
ဒီတော့ မွနျမာစဈတပျက ပုံစံ နှဈမြိုးကွား ပိတျမိနသေလို ဖွဈနတေယျ။ အတိတျက ဗိုလျခြုပျမှူကွီး သနျးရှှတေို့ တှေးခေါျခဲ့တဲ့ တိုငျးပွညျကို ကာကှယျ စောင့ျရှောကျသူ၊ အုပျခြုပျသူဆိုတဲ့ သမားရိုးကပြုံစံ ရှိတဲ့ စဈတပျနဲ့ ပို ပှင့ျလငျးပွီး အာဏာကို မြှဝေ ကငြ့ျသုံးမယ့ျဆိုတဲ့ စဈတပျ ပုံစံနှဈခုအကွား ရှေးခယြျ စရာ ဖွဈလာနပေါတယျ။
လကျရှိ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျက အရငျမြိုးဆကျဟောငျးတှေ အကွား ပေါကျဖှားလာတာပါ။ ပွီးခဲ့တဲ့ နှဈတှထေဲ စဈတပျထဲ သူ့ကိုသစ်စာ ခံ သူ တှကေိုသာ ရာထူး တိုးမွှင့ျခန့ျအပျတာကို တှေ့ရတယျ။
အခု အာဏာသိမျးမှုက တပျမတောျအပေါျ ပွနျပွီးအန်တရာယျ ရှိနတေယျဆိုတာကို တပျမတောျကို ခိုငျမွဲတဲ့ အဖှဲ့အစညျး တဈခုအဖွဈ မွငျခငြျသူတှေ တှေးမိသလား မတှေးမိဘူးလားဆိုတာကတော့ မေးခှနျးထုတျစရာ ဖွဈလာနပေါတယျ။
ရဲမငျးထှနျး ။။ ဟုတျကဲ့။ အခု ဖွဈပှားနတေဲ့ တဈနိုငျငံလုံး ဆန်ဒပွပှဲတှေ ဘကျ ပွနျကွည့ျရအောငျပါ။။ တဈနိုငျငံလုံး ငွိမျးငွိမျးခမြျးခမြျးနဲ့ ကွီးကွီးမားမား ဆန်ဒ ပွနတေဲ့ တဈခြိနျတညျးမှာပဲ ဝနျထမျးတှအေပေါျ စဈတပျက တောျတောျလေး ဖိနှိပျနတောကို တှေ့ရပါတယျ။ ဘာကွောင့ျ ဝနျထမျးတှေ အပေါျ ဒီလောကျ ဖိနှိပျနရေတာလဲ။
Dr. Bridget Welsh ။။ ၁၉၈၈ ခုနှဈတုနျးက စဈတပျနဲ့ အရပျဖကျအကွား တငျးမာမှု မွင့ျတကျခဲ့တယျ။ ဒါကွောင့ျ စဈတပျက သူ့ဘာသာ ဗြူရိုကရစေီနဲ့ စဈတပျ ဆေးရုံးတှေ၊ တပျနယျမွတှေေ ဖနျတီးပွီး တုံ့ပွနျခဲ့တယျ။ စဈတပျ မိသားစုတှနေဲ့ နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဌာနလို နရောတှမှော စဈတပျကလူတှကေို ခန့ျအပျခဲ့တယျ။
ဒါပမေဲ့ ဖဖေောျဝါရီ ၁ရကျနေ့ အာဏာသိမျးပွီးခြိနျမှာတော့ အရပျဘကျနယျထဲက ဝနျထမျးတှကေ သူတို့ ထငျသလို သူတို့အပေါျ သစ်စာခံသင့ျသလောကျ မခံတော့ဘူးဆိုတာကို သူတို့ ကိုယျတိုငျ တှေ့လာရတယျ။ ဒါက ၁၉၈၈ ခုနှဈကနဲ့ မတူဘဲ ပွောငျးလဲသှားပွီဆိုတာကို ပွသလိုကျတာပါဘဲ။
ဝနျထမျးတှေ မရှိဘဲ တိုငျးပွညျ မအုပျခြုပျနိုငျဘူးဆိုတာကို မွနျမာ စဈတပျ သဘောပေါကျလိမ့ျမယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဟိုး အရငျကလုပျဖူးသလို ပွငျးပွငျး ထနျထနျတုန့ျပွနျနတောပါ။
ရဲမငျးထှနျး ။။ ဂနြီဗာမွို့က ကုလသမဂ်ဂဆိုငျရာ မွနျမာ သံအမတျကွီး နုတျထှကျစာ တငျပါတယျ။ ဖိအားဒဏျ မခံနိုငျလို့ တငျတာလို့ သိရပါတယျ။အဆငျမွင့ျ သံတမနျ တဈဦး ပထမဆုံး နုတျထှကျစာတငျတာပါ။ သူက နိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဌာနက အမွဲတမျးအတှငျးဝနျ ဖွဈခဲ့သလို အာဆီယံရေးရာ ဌာန ညှှနျခြုပျ လညျး ဖွဈခဲ့ပါတယျ။ တဈခြိနျတညျးမှာပဲ မွနျမာသံရုံး ကိုငျရိုမွို့က အရာရှိငယျတဈဦးလညျး သူ့အရငျ နုတျထှကျစာတငျတယျလို့ သိရပါတယျ။ ထူးခွားတာ က အဲဒီ အရာရှိငယျက အရငျက ရတေပျမှာ အမွင့ျဆုံး တာဝနျယူခဲ့ဖူးတဲ့ စဈဦးစီးခြုပျ (ရေ)ဟောငျးရဲ့ သားတဈဦးဖွဈနတောပါပဲ။ ဒါက ထူးခွားမှု တဈခု လို့ ယူဆရပါတယျ။ အစိုးရဌာနတှနေဲ့ ဝနျထမျးတှကွေားမှာ အတှငျးမှာ တဈခုခု ဖွဈနတောတော့ ထငျရှားတယျနောျ။
Dr. Bridget Welsh ။။ ကြှနျမတို့ အခုတှေ့နရေတဲ့ အခွအေနကေ မကွုံစဖူးနဲ့ သိပျကို စိတျဝငျစားစရာ ကောငျးတဲ့ အခွအေနပေါ။ အာဏာသိမျးတာကို လူတိုငျးက ဆန့ျကငြျနတောလို့ ယဘေုယြ ပွောလို့ရပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ၊ စဈတပျမိသားစု နောကျခံ ရှိသူတှကေိုယျတိုငျက အာဏာသိမျးမှုကို ဆန့ျကငြျနတောကတကယ့ျကို အပွောငျး အလဲကွီး တဈခုပါ။
နောကျတဈခု ကြှနျမတို့ မဆှေးနှေးဖွဈသေးတာက စဈတပျ အောကျခွေ စဈသားတှေ အခွအေနပေါ။ သူတို့ မိသားစုဝငျတှကေ လမျးပေါျထှကျ ဆန်ဒ ပွနတောပါ။ စဈတပျရဲ့သမိုငျးကို ပွနျကွည့ျရငျ အကျကှဲကွောငျးတှေ ထှကျပေါျခဲ့တာကို တှေ့ရမှာပါ။ တခြို့ ဗိုလျခြုပျကွီးတှေ စဈတပျကို စှန့ျခှာ သှား တာတှေ ရှိပါတယျ။ အခုအခွအေနကေ စဈတပျထိပျပိုငျးခေါငျးဆောငျတှအေတှကျ ထူးခွားတဲ့ စိနျခေါျမှုတဈခုပါ။ တကယျအကျကွောငျး ပေါျမပေါျက စောင့ျကွည့ျရမှာပါ။ အခုကိစ်စမှာ စဈတပျထဲက တဈဦးတဈယောကျ တဈခွား ရာထူးတဈခု ရယူနိုငျဖို့ အကြိုးအတှကျ လုပျဆောငျနရေတာမို့ပါ။
ရဲမငျးထှနျး ။။ နောကျဆုံး မေးခှနျးအနနေဲ့ ဒီကနေ့ပဲ မွနျမာနိုငျငံကို လာဖို့ ရှိတဲ့ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Retno Mersudi က ဘနျကောကျကိုပဲ သှားပွီး မွနျမာနိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီး ဦးဝဏ်ဏမောငျလှငျနဲ့တှေ့တယျ။ ဘာဖွဈလို့ မွနျမာနိုငျငံကို မလာလဲဆိုတာ Dr. Welsh ပွောပွနိုငျမလားပဲ။ ဒီ မေးခှနျးနဲ့ တဈဆကျတညျး အာဆီယံက မွနျမာနိုငျငံကိစ်စ ဘယျလို ကိုငျတှယျမယျလို့ ထငျမိပါသလဲ။
Dr. Bridget Welsh ။။ အာဆီယံအဖှဲ့တှအေကွား ရပျတညျခကြျမတူဘဲ သဘောထားကှဲပွားလေ့ ရှိပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ အာဆီယံက လုပျပေးနိုငျတဲ့အပေါျ အမြားကွီး မမြှောျလင့ျဖို့ လိုပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အာဆီယံက ကွားလူအဖွဈတော့ ဆောငျရှကျပေးနိုငျပါတယျ။
အငျဒိုနီးရှားနဲ့ မွနျမာ ဝနျကွီးနှဈဦး တှေ့ဆုံဆှေး နှေးပှဲကို မွနျမာနိုငျငံအတှငျး လုပျခဲ့ရငျ မြှောျလင့ျခကြျတှေ သိပျပွီး မွင့ျမားနိုငျသလို ဖိအားလညျး အရမျး မြားသှားနိုငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ အပေးအယူလုပျပွီး ဘနျကောကျမှာ တှေ့ခဲ့ကွတာပါ။ လောလောဆယျ ထှကျလာမယ့ျ ရလဒျအပေါျမှတော့ လူတှကေ အမွငျက အမြိုးမြိုး ရှိနပေါသေးတယျ။ ဒီဆှေးနှေးပှဲ အပွီး ဖွဈနိုငျခွကေတော့ မွနျမာ့အရေး ဆှေးနှေးမယ့ျ အာဆီယံ အစညျးအဝေးတဈခု ကငြျးပလာနိုငျတာပဲ ဖွဈပါတယျ။
ရဲမငျးထှနျး ။။ ကြေးဇူးတငျပါတယျ Dr. Welsh ခငျဗြား။
Asia Research Institute, University of Nottingham Malaysia တက်ကသိုလျက လေ့လာသုံးသပျသူ Dr. Bridget Welsh ကို ကိုရဲမငျးထှနျးက ဆကျသှယျ မေးမွနျးခဲ့တာပါ။
