(Zawgyi/Unicode)
ကမ္ဘာ့ ဒုက္ခသည် ပဋိပက္ခကို ဖြေရှင်းရေး သုံးရက်ကြာ ညီလာခံကို ဆွစ်ဇာလန် နိုင်ငံ ဂျီနီဗာ မြို့မှာ တနလာၤနေ့က စတင်နေပါတယ်။ အစိုးရ အဖွဲ့ဝင် ဝန်ကြီး ၁၀၀ နီးပါး အပါအဝင် ကိုယ်စားလှယ်ပေါင်း ထောင်နဲ့ချီ တက်ရောက်နေတဲ့ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ကမ္ဘာ့ ဒုက္ခသည်များ ဖိုရမ်မှာတော့ ပဋိပက္ခတွေကြောင့် အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးနေရတဲ့ သန်းနဲ့ချီတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကို ကူညီရေး အတွက် နည်းလမ်းရှာ ဆွေးနွေးနေကြတာပါ။ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဒုက္ခသည် အများဆုံး နိုင်ငံများ စာရင်းဝင် မြန်မာနိုင်ငံက ကိုယ်စားလှယ် အဖွဲ့လည်း ညီလာခံမှာ တက်ရောက်နေကြပါတယ်။ Henry Ridgwell ရဲ့ သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြပေးမှာပါ။
ရခိုင် ပဋိပက္ခတွေကြောင့် ရိုဟင်ဂျာ မွတ်ဆလင် ၇ သိန်းကျော်က ဘင်္ဂလားဒေရှ့်မှာ ခိုလှုံနေကြရတဲ့ အချက်ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဒုက္ခသည် အများဆုံး နိုင်ငံတနိုင်ငံ အဖြစ် စာရင်းဝင်နေတာပါ။ နှစ်နဲ့ချီ ကြာမြင့်လာပြီးနောက် ဒီဒုက္ခသည်တွေ ဌာနေပြန်ရေးကလည်း မရေမရာ ဖြစ်နေပါတယ်။ မြန်မာဘက်က ရိုဟင်ဂျာ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံတဲ့ ကိစ္စက ဒုက္ခသည်တွေ ဌာနေပြန်ရေး အတွက် အဓိက အတားအဆီး တခု ဖြစ်နေတာပါ။ အခု ကမ္ဘာ့ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ ညီလာခံမှာတော့ ဂျီနီဗာ ကုသလဂ္ဂ ဌာနချုပ်ရဲ့ မြန်မာ အမြဲတမ်း ကိုယ်စားလှယ် သံအမတ်ကြီး ဦးကျော်မိုးထွန်း တက်ရောက်နေပြီး မြန်မာဘက်က ဆွေးနွေးဖို့လည်း ရှိနေပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ အဖွဲ့ UNHCR သမိုင်းကြောင်း တလျှောက်မှာ အကြီးကျယ်ဆုံး ဖြစ်တဲ့ အခု ၂၀၁၉ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ ဒုက္ခသည်များ ဖိုရမ်ကတော့ အဓိက အားဖြင့် ကမ္ဘာတလွှားက ပဋိပက္ခတွေကြောင့် အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးရသူပေါင်း ၂၅ သန်းကျော် အရေးကို ဖြေရှင်းရေး နည်းလမ်းရှာဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် Antonio Guterres ကလည်း ကမ္ဘာ့ ဒုက္ခသည်များ ဖိုရမ်မှာ နိုင်ငံတကာက ပိုပြီး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြဖို့ တိုက်တွန်းသွားပါတယ်။
“အခုအချိန်ဟာ ဆိုရင် နိုင်ငံတကာရဲ့ လက်တွေ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၊ ထိထိရောက်ရောက် တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်မှုတွေ အလိုအပ်ဆုံး အချိန် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ကျနော်တို့ ဒီမှာ ဆုံတွေ့နေကြတာပါ။ ထွက်ပြေးနေကြသူတွေ အတွက် ပိုပြီး ကောင်းမွန်တဲ့ ဖြေရှင်းချက် လိုအပ်ပါတယ်၊ ဒီလူတွေကို လက်ခံထားတဲ့ နိုင်ငံတွေနဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတွေကို ပိုပြီး ထောက်ပံ့ ကူညီဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ”
ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီး Filippo Grandi ကတော့ အခု ကမ္ဘာ့ ဒုက္ခသည် ဖိုရမ်ဟာဆိုရင် ရန်ပုံငွေ အတွက်တင် မကဘဲ နိုင်ငံတွေဘက်က ဒုက္ခသည်တွေ အရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မူဝါဒတွေ ချမှတ်ဆောင်ရွက်ဖို့ ကတိကဝတ်တွေ ထွက်ပေါ်လာရေး အတွက်ပါ ရည်ရွယ်တယ်လို့ ပြောဆိုထားပါတယ်။
ကမ္ဘာတဝန်းက လူပေါင်း သန်း ၇၀ ကျော်ဟာ အတင်းအဓမ္မ အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးနေကြရတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ နိုင်ငံအများစုက အထူးသဖြင့် ချမ်းသာတဲ့ နိုင်ငံတွေက အပြည့်အ၀ မကူညီဘူးလို့လည်း ကုလသမဂ္ဂက ပြောပါတယ်။ အခု ဖိုရမ်မှာတော့ ဒုက္ခသည် အရေး တာဝန်ကြီးကို မျှေ၀ ထမ်းပိုးကြရေး အတွက်လည်း ရည်ရွယ်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ အဖွဲ့ UNHCR ရဲ့ အကာအကွယ်ပေးရေးဆိုင်ရာ လက်ထောက် ကော်မရှင်နာမင်းကြီး Gillian Triggs က အခုလို ပြောပါတယ်။
"အဓိက ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ မကြုံစဖူး များပြားလှတဲ့ လူ အရေအတွက်၊ ကမ္ဘာတလွှား ရွှေ့ပြောင်းမှု ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးကြီးနဲ့ ဧရာမ တာဝန်ကြီးကို မျှေ၀ ထမ်းဆောင်ကြဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။"
အရင်တုန်းကလည်း အလားတူ တိုက်တွန်းခဲ့ကြတာပါ။ သုံးနှစ်သား ဆီးရီးယား ဒုက္ခသည် Alan Kurdi ရေနစ် သေဆုံးမှုလိုမျိုး ဝမ်းနည်းစရာ အဖြစ်မျိုးတွေကြောင့် ကမ္ဘာတဝန်းက ဝိုင်းဝန်း ဆောင်ရွက်ပေးကြဖို့ တောင်းဆိုခဲ့ပေမယ့် တိုးတက်မှု မရှိသလောက်ပါ။ ဆီးရီးယား စစ်ပွဲကနေ ထွက်ပြေးလာသူ အများစု ဖြစ်တဲ့ ဒုက္ခသည် သုံးသန်းခွဲကို တူရကီက လက်ခံထားရတာပါ။ အခု ကမ္ဘာ့ ဒုက္ခသည် ဖိုရမ်မှာတော့ တူရကီ သမ္မတ Recep Tayyip Erdogan လည်း တက်ရောက်နေပါတယ်။
ဥရောပရဲ့ ရွှေ့ပြောင်း အခြေချသူများဆိုင်ရာ မူဝါဒတွေကို တူရကီဘက်က ထပ်ခါတလဲလဲ ဝေဖန်ထားပါတယ်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ် သဘောတူညီချက် အရ တူရကီကို ဖြတ်ပြီး ဂရိကို သွားရောက်တဲ့ ရွှေ့ပြောင်းဝင်ရောက်သူတွေကို တူရကီဘက်က တားဆီးခဲ့ပြီး အပြန်အလှန်အားဖြင့် ဒေါ်လာ ၆ ဒသမ ၇ ဘီလျံ အကူအညီ ရရှိခဲ့ပါတယ်။ သောင်းချီတဲ့ ရွှေ့ပြောင်း အခြေချသူတွေ ဂရိ ကျွန်းတွေက စခန်းတွေမှာ သောင်တင်နေကြရဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဆာဟာရ သဲကန္တာရ တောင်ပိုင်း အာဖရိက ဒေသက ကမ္ဘ့ ဒုက္ခသည် ဦးရေနဲ့ လေးပုံတပုံကျော် လက်ခံထားရပါတယ်။ ဗင်နီဇွဲလားမှာတော့ နိုင်ငံရေး မပြေလည်မှုကြောင့် လူပေါင်း ၄ သန်းကျော် နိုင်ငံကနေ ထွက်ပြေးနေကြပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ အဖွဲ့ UNHCR အနေနဲ့တော့ ရန်ပုံငွေ မလုံလောက် ဖြစ်နေပြီး သူ့အသုံးစာရိတ်ရဲ့ ၄၃% ဖြစ်တဲ့ ဒေါ်လာ ၃.၅ ဘီလျံ လိုအပ်နေတယ်လို့ ပြောဆိုထားပါတယ်။
................
ဒုက်ခသညျဆိုငျရာ နိုငျငံတကာညီလာခံမှာ မွနျမာကိုယျစားလှယျ ပွောဆိုဖို့ရှိ
(Unicode)
ကမ်ဘာ့ ဒုက်ခသညျ ပဋိပက်ခကို ဖွရှေငျးရေး သုံးရကျကွာ ညီလာခံကို ဆှဈဇာလနျ နိုငျငံ ဂြီနီဗာ မွို့မှာ တနလာၤနေ့က စတငျနပေါတယျ။ အစိုးရ အဖှဲ့ဝငျ ဝနျကွီး ၁၀၀ နီးပါး အပါအဝငျ ကိုယျစားလှယျပေါငျး ထောငျနဲ့ခြီ တကျရောကျနတေဲ့ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ကမ်ဘာ့ ဒုက်ခသညျမြား ဖိုရမျမှာတော့ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးနရေတဲ့ သနျးနဲ့ခြီတဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေို ကူညီရေး အတှကျ နညျးလမျးရှာ ဆှေးနှေးနကွေတာပါ။ ကမ်ဘာပေါျမှာ ဒုက်ခသညျ အမြားဆုံး နိုငျငံမြား စာရငျးဝငျ မွနျမာနိုငျငံက ကိုယျစားလှယျ အဖှဲ့လညျး ညီလာခံမှာ တကျရောကျနကွေပါတယျ။ Henry Ridgwell ရဲ့ သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွပေးမှာပါ။
ရခိုငျ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ ရိုဟငျဂြာ မှတျဆလငျ ၇ သိနျးကြောျက ဘငျ်ဂလားဒရှေ့ျမှာ ခိုလှုံနကွေရတဲ့ အခကြျကွောင့ျ မွနျမာနိုငျငံဟာ ကမ်ဘာပေါျမှာ ဒုက်ခသညျ အမြားဆုံး နိုငျငံတနိုငျငံ အဖွဈ စာရငျးဝငျနတောပါ။ နှဈနဲ့ခြီ ကွာမွင့ျလာပွီးနောကျ ဒီဒုက်ခသညျတှေ ဌာနပွေနျရေးကလညျး မရမေရာ ဖွဈနပေါတယျ။ မွနျမာဘကျက ရိုဟငျဂြာ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံတဲ့ ကိစ်စက ဒုက်ခသညျတှေ ဌာနပွေနျရေး အတှကျ အဓိက အတားအဆီး တခု ဖွဈနတောပါ။ အခု ကမ်ဘာ့ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ ညီလာခံမှာတော့ ဂြီနီဗာ ကုသလဂ်ဂ ဌာနခြုပျရဲ့ မွနျမာ အမွဲတမျး ကိုယျစားလှယျ သံအမတျကွီး ဦးကြောျမိုးထှနျး တကျရောကျနပွေီး မွနျမာဘကျက ဆှေးနှေးဖို့လညျး ရှိနပေါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂ ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ အဖှဲ့ UNHCR သမိုငျးကွောငျး တလြှောကျမှာ အကွီးကယြျဆုံး ဖွဈတဲ့ အခု ၂၀၁၉ ခုနှဈ ကမ်ဘာ့ ဒုက်ခသညျမြား ဖိုရမျကတော့ အဓိက အားဖွင့ျ ကမ်ဘာတလှှားက ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးရသူပေါငျး ၂၅ သနျးကြောျ အရေးကို ဖွရှေငျးရေး နညျးလမျးရှာဖို့ ဖွဈပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျ Antonio Guterres ကလညျး ကမ်ဘာ့ ဒုက်ခသညျမြား ဖိုရမျမှာ နိုငျငံတကာက ပိုပွီး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျကွဖို့ တိုကျတှနျးသှားပါတယျ။
“အခုအခြိနျဟာ ဆိုရငျ နိုငျငံတကာရဲ့ လကျတှေ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု၊ ထိထိရောကျရောကျ တုံ့ပွနျဆောငျရှကျမှုတှေ အလိုအပျဆုံး အခြိနျ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ကနြောျတို့ ဒီမှာ ဆုံတှေ့နကွေတာပါ။ ထှကျပွေးနကွေသူတှေ အတှကျ ပိုပွီး ကောငျးမှနျတဲ့ ဖွရှေငျးခကြျ လိုအပျပါတယျ၊ ဒီလူတှကေို လကျခံထားတဲ့ နိုငျငံတှနေဲ့ အသိုငျးအဝိုငျးတှကေို ပိုပွီး ထောကျပံ့ ကူညီဖို့ လိုအပျပါတယျ။ ”
ကုလသမဂ်ဂ ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ မဟာမငျးကွီး Filippo Grandi ကတော့ အခု ကမ်ဘာ့ ဒုက်ခသညျ ဖိုရမျဟာဆိုရငျ ရနျပုံငှေ အတှကျတငျ မကဘဲ နိုငျငံတှဘေကျက ဒုက်ခသညျတှေ အရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး မူဝါဒတှေ ခမြှတျဆောငျရှကျဖို့ ကတိကဝတျတှေ ထှကျပေါျလာရေး အတှကျပါ ရညျရှယျတယျလို့ ပွောဆိုထားပါတယျ။
ကမ်ဘာတဝနျးက လူပေါငျး သနျး ၇၀ ကြောျဟာ အတငျးအဓမ်မ အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးနကွေရတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂက ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။ နိုငျငံအမြားစုက အထူးသဖွင့ျ ခမြျးသာတဲ့ နိုငျငံတှကေ အပွည့ျအ၀ မကူညီဘူးလို့လညျး ကုလသမဂ်ဂက ပွောပါတယျ။ အခု ဖိုရမျမှာတော့ ဒုက်ခသညျ အရေး တာဝနျကွီးကို မြှေ၀ ထမျးပိုးကွရေး အတှကျလညျး ရညျရှယျတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ အဖှဲ့ UNHCR ရဲ့ အကာအကှယျပေးရေးဆိုငျရာ လကျထောကျ ကောျမရှငျနာမငျးကွီး Gillian Triggs က အခုလို ပွောပါတယျ။
"အဓိက ရညျရှယျခကြျကတော့ မကွုံစဖူး မြားပွားလှတဲ့ လူ အရအေတှကျ၊ ကမ်ဘာတလှှား ရှှေ့ပွောငျးမှု ဝနျထုပျဝနျပိုးကွီးနဲ့ ဧရာမ တာဝနျကွီးကို မြှေ၀ ထမျးဆောငျကွဖို့ ဖွဈပါတယျ။"
အရငျတုနျးကလညျး အလားတူ တိုကျတှနျးခဲ့ကွတာပါ။ သုံးနှဈသား ဆီးရီးယား ဒုက်ခသညျ Alan Kurdi ရနေဈ သဆေုံးမှုလိုမြိုး ဝမျးနညျးစရာ အဖွဈမြိုးတှကွေောင့ျ ကမ်ဘာတဝနျးက ဝိုငျးဝနျး ဆောငျရှကျပေးကွဖို့ တောငျးဆိုခဲ့ပမေယ့ျ တိုးတကျမှု မရှိသလောကျပါ။ ဆီးရီးယား စဈပှဲကနေ ထှကျပွေးလာသူ အမြားစု ဖွဈတဲ့ ဒုက်ခသညျ သုံးသနျးခှဲကို တူရကီက လကျခံထားရတာပါ။ အခု ကမ်ဘာ့ ဒုက်ခသညျ ဖိုရမျမှာတော့ တူရကီ သမ်မတ Recep Tayyip Erdogan လညျး တကျရောကျနပေါတယျ။ ဥရောပရဲ့ ရှှေ့ပွောငျး အခွခေသြူမြားဆိုငျရာ မူဝါဒတှကေို တူရကီဘကျက ထပျခါတလဲလဲ ဝဖေနျထားပါတယျ။ ၂၀၁၆ ခုနှဈ သဘောတူညီခကြျ အရ တူရကီကို ဖွတျပွီး ဂရိကို သှားရောကျတဲ့ ရှှေ့ပွောငျးဝငျရောကျသူတှကေို တူရကီဘကျက တားဆီးခဲ့ပွီး အပွနျအလှနျအားဖွင့ျ ဒေါျလာ ၆ ဒသမ ၇ ဘီလြံ အကူအညီ ရရှိခဲ့ပါတယျ။ သောငျးခြီတဲ့ ရှှေ့ပွောငျး အခွခေသြူတှေ ဂရိ ကြှနျးတှကေ စခနျးတှမှော သောငျတငျနကွေရဆဲ ဖွဈပါတယျ။
ဆာဟာရ သဲကန်တာရ တောငျပိုငျး အာဖရိက ဒသေက ကမ်ဘ့ ဒုက်ခသညျ ဦးရနေဲ့ လေးပုံတပုံကြောျ လကျခံထားရပါတယျ။ ဗငျနီဇှဲလားမှာတော့ နိုငျငံရေး မပွလေညျမှုကွောင့ျ လူပေါငျး ၄ သနျးကြောျ နိုငျငံကနေ ထှကျပွေးနကွေပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂ ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ အဖှဲ့ UNHCR အနနေဲ့တော့ ရနျပုံငှေ မလုံလောကျ ဖွဈနပွေီး သူ့အသုံးစာရိတျရဲ့ ၄၃% ဖွဈတဲ့ ဒေါျလာ ၃.၅ ဘီလြံ လိုအပျနတေယျလို့ ပွောဆိုထားပါတယျ။
