ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရောက် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေထဲမှာလည်း တချို့က မြန်မာပြည်ဘက်ကို ပြန်လာနေကြပြီဖြစ်ပေမယ့် တချို့ကတော့ အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးတွေမရလို့ ပြန်ချင်ပေမယ့် မပြန်ဘူးလို့ ပြောနေကြသူတွေလည်း ရှိပါတယ်။
ဒီအကြောင်းကို မဆုမွန်က ဆက်ပြီးတော့ ပြောပြမှာပါ။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရောက် သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေထဲမှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံကို ပြန်လိုသူတွေ ရှိနေကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း နေရပ်ပြန်တဲ့အခါ လုံခြုံမှုနဲ့ အခြေခံအခွင့်အရေးတွေ ရဖို့လည်း တောင်းဆိုနေကြတာပါ။ မောင်တောမြို့နယ်ကနေ အခုအခါ မိသားစုဝင် ၁၂ ယောက်နဲ့အတူ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ Cox's Bazar က ကူတူပလောင် ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ နေထိုင်နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တဦးဖြစ်တဲ့ Surat Alam ကတော့ စခန်းတွင်းမှာ မပြည့်မစုံနေထိုင်နေရတယ်လို့ ဗွီအိုအေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဌာနကို ပြောပါတယ်။ ဒီအတွက်လည်း သားသမီးတွေ ရှေ့ရေးဟာ စိတ်ပူစရာ ကောင်းတယ်လို့ ပြောခဲ့တာပါ။
“ကျကျနန ပညာသင်ပေးတာမျိုး မရှိတဲ့အတွက် ကျနော်တို့ ကလေးတွေရဲ့ အနာဂတ်ဟာ တနေ့ထက်တနေ့ ပျက်စီးလာနေပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ဒီစခန်းတွေမှာ တစက္ကန့်လေးတောင် မနေချင်တော့ပါဘူး။ ကျနော်တို့ရဲ့ နိုင်ငံသား အခွင့်အရေး၊ ဘေးကင်းလုံခြုံမှုတွေသာ ရှိမယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့ ချက်ချင်းပြန်မှာပါ။”
၂၀၁၇ သြဂုတ်လထဲ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းမှာရှိတဲ့ လုံခြုံရေးကင်းစခန်းတွေကို စီးနင်း တိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ ARSA ရိုဟင်ဂျာ အစွန်းရောက်အုပ်စုကို မြန်မာစစ်တပ်က လိုက်လံရှင်းလင်းရာက သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံဘက် ထွက်ပြေးခဲ့ကြတာပါ။
မြန်မာအစိုးရကတော့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို တရားဝင် လက်မခံပေမဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ ပြန်လည် လက်ခံဖို့အတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံနဲ့ရော ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ မဟာမင်းကြီးရုံး (UNHCR) နဲ့ပါ သီးခြားစီ သဘောတူညီချက်တွေကို လက်မှတ်ရေးထိုးထားတာပါ။ ဒါပေမဲ့လည်း ဒုက္ခသည် နေရပ်ပြန်ပို့ရေး ၂ ကြိမ်တိုင်တိုင် စီစဉ်ခဲ့တာတွေ မအောင်မမြင် ဖြစ်ခဲ့ပြီး နောက်မှာတော့ အပြန်အလှန် အပြစ်တင်တာတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် Surat Alam ကတော့ အခြေခံအခွင့်အရေးတွေနဲ့ တရားမျှတမှုတွေ ရရှိမှသာ နေရပ်ပြန်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ထားတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ဇာတိမြေကိုပြန်ဖို့ ကျနော်တို့ တောင်းဆိုထားတာ တချို့ရှိပါတယ်။ ဒါတွေကတော့ နံပတ် ၁ နိုင်ငံသား အခွင့်အရေး ပြန်လည်ရရှိရေး၊ နံပတ် ၂ ဘေးကင်းလုံခြုံရေး၊ နံပတ် ၃ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့၊ နံပတ် ၄ ကတော့ ကျနော်တို့အပေါ် ရာဇဝတ်မှုတွေ ကျုးလွန်ခဲ့သူတွေကို ဥပဒေနဲ့အညီ အရေးယူဖို့နဲ့ နစ်နာဆုံးရှုံးခဲ့ရတာတွေကို အလျော်ပေးဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။”
ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ခန့်မှန်းချက်အရ ၂၀၁၇ နှစ်မှာ နောက်ထပ် ရောက်လာသူတွေနဲ့ပါဆိုရင် အခုအခါ ၉ သိန်းကျော်အထိ ရှိနေတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေး မရေမရာ ဖြစ်နေချိန်မှာပဲ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံက ဒုက္ခသည်တွေကို တတိယနိုင်ငံတွေက လက်ခံဖို့ ဆန္ဒရှိမရှိ သဘောထား မေးမြန်းတာတွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ ဒုက္ခသည်အရေး ဖြေရှင်းဖို့ နည်းလမ်းတခုအဖြစ် တခြားနိုင်ငံ တခုခုက လက်ခံဖို့ လမ်းဖွင့်ထားကြောင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Dr. AK Abdul Momen က ဒီသီတင်းပတ်ထဲ နယူးယောက်မြို့မှာ ကျင်းပနေတဲ့ ကုလသမဂ္ဂ နှစ်ပတ်လည် အထွေထွေ ညီလာခံအတွင်း သတင်းထောက်တွေကို ပြောခဲ့တာပါ။ ဒါပေမဲ့လည်း ဒုက္ခသည်တွေကို အလုံးအရင်းနဲ့ လက်ခံဖို့ထက် လူကြား ကောင်းလောက်အောင် မပြောပလောက်တဲ့ အရေအတွက်လောက်ကိုသာ လက်ခံဖို့ ပြောဆိုနေတဲ့ နိုင်ငံတချို့သာ ရှိနေသေးတယ်လို့လည်း ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
................
{Unicode}
မွနျမာပွညျကို ပွနျလို - မပွနျလိုတဲ့ ဒုက်ခသညျတခြို့
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှထေဲမှာလညျး တခြို့က မွနျမာပွညျဘကျကို ပွနျလာနကွေပွီဖွဈပမေယ့ျ တခြို့ကတော့ အခွခေံလူ့အခှင့ျအရေးတှမေရလို့ ပွနျခငြျပမေယ့ျ မပွနျဘူးလို့ ပွောနကွေသူတှလေညျး ရှိပါတယျ။ ဒီအကွောငျးကို မဆုမှနျက ဆကျပွီးတော့ ပွောပွမှာပါ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ဒုက်ခသညျတှထေဲမှာလညျး မွနျမာနိုငျငံကို ပွနျလိုသူတှေ ရှိနကွေပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး နရေပျပွနျတဲ့အခါ လုံခွုံမှုနဲ့ အခွခေံအခှင့ျအရေးတှေ ရဖို့လညျး တောငျးဆိုနကွေတာပါ။ မောငျတောမွို့နယျကနေ အခုအခါ မိသားစုဝငျ ၁၂ ယောကျနဲ့အတူ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ Cox's Bazar က ကူတူပလောငျ ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ နထေိုငျနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတဦးဖွဈတဲ့ Surat Alam ကတော့ စခနျးတှငျးမှာ မပွည့ျမစုံနထေိုငျနရေတယျလို့ ဗှီအိုအေ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဌာနကို ပွောပါတယျ။ ဒီအတှကျလညျး သားသမီးတှေ ရှေ့ရေးဟာ စိတျပူစရာ ကောငျးတယျလို့ ပွောခဲ့တာပါ။
“ကကြနြန ပညာသငျပေးတာမြိုး မရှိတဲ့အတှကျ ကနြောျတို့ ကလေးတှရေဲ့ အနာဂတျဟာ တနေ့ထကျတနေ့ ပကြျစီးလာနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ဒီစခနျးတှမှော တစက်ကန့ျလေးတောငျ မနခေငြျတော့ပါဘူး။ ကနြောျတို့ရဲ့ နိုငျငံသား အခှင့ျအရေး၊ ဘေးကငျးလုံခွုံမှုတှသော ရှိမယျဆိုရငျ ကနြောျတို့ ခကြျခငြျးပွနျမှာပါ။”
၂၀၁၇ သွဂုတျလထဲ ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးမှာရှိတဲ့ လုံခွုံရေးကငျးစခနျးတှကေို စီးနငျး တိုကျခိုကျခဲ့တဲ့ ARSA ရိုဟငျဂြာ အစှနျးရောကျအုပျစုကို မွနျမာစဈတပျက လိုကျလံရှငျးလငျးရာက သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှေ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံဘကျ ထှကျပွေးခဲ့ကွတာပါ။
မွနျမာအစိုးရကတော့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို တရားဝငျ လကျမခံပမေဲ့ ဒုက်ခသညျတှေ ပွနျလညျ လကျခံဖို့အတှကျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံနဲ့ရော ဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ မဟာမငျးကွီးရုံး (UNHCR) နဲ့ပါ သီးခွားစီ သဘောတူညီခကြျတှကေို လကျမှတျရေးထိုးထားတာပါ။ ဒါပမေဲ့လညျး ဒုက်ခသညျ နရေပျပွနျပို့ရေး ၂ ကွိမျတိုငျတိုငျ စီစဉျခဲ့တာတှေ မအောငျမမွငျ ဖွဈခဲ့ပွီး နောကျမှာတော့ အပွနျအလှနျ အပွဈတငျတာတှလေညျး ရှိခဲ့ပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျ Surat Alam ကတော့ အခွခေံအခှင့ျအရေးတှနေဲ့ တရားမြှတမှုတှေ ရရှိမှသာ နရေပျပွနျဖို့ ဆုံးဖွတျထားတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“ဇာတိမွကေိုပွနျဖို့ ကနြောျတို့ တောငျးဆိုထားတာ တခြို့ရှိပါတယျ။ ဒါတှကေတော့ နံပတျ ၁ နိုငျငံသား အခှင့ျအရေး ပွနျလညျရရှိရေး၊ နံပတျ ၂ ဘေးကငျးလုံခွုံရေး၊ နံပတျ ၃ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးတပျဖှဲ့၊ နံပတျ ၄ ကတော့ ကနြောျတို့အပေါျ ရာဇဝတျမှုတှေ ကြုးလှနျခဲ့သူတှကေို ဥပဒနေဲ့အညီ အရေးယူဖို့နဲ့ နဈနာဆုံးရှုံးခဲ့ရတာတှကေို အလြောျပေးဖို့ ဖွဈပါတယျ။”
ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ခန့ျမှနျးခကြျအရ ၂၀၁၇ နှဈမှာ နောကျထပျ ရောကျလာသူတှနေဲ့ပါဆိုရငျ အခုအခါ ၉ သိနျးကြောျအထိ ရှိနတေဲ့ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေး မရမေရာ ဖွဈနခြေိနျမှာပဲ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံက ဒုက်ခသညျတှကေို တတိယနိုငျငံတှကေ လကျခံဖို့ ဆန်ဒရှိမရှိ သဘောထား မေးမွနျးတာတှလေညျး ရှိနပေါတယျ။ ဒုက်ခသညျအရေး ဖွရှေငျးဖို့ နညျးလမျးတခုအဖွဈ တခွားနိုငျငံ တခုခုက လကျခံဖို့ လမျးဖှင့ျထားကွောငျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Dr. AK Abdul Momen က ဒီသီတငျးပတျထဲ နယူးယောကျမွို့မှာ ကငြျးပနတေဲ့ ကုလသမဂ်ဂ နှဈပတျလညျ အထှထှေေ ညီလာခံအတှငျး သတငျးထောကျတှကေို ပွောခဲ့တာပါ။ ဒါပမေဲ့လညျး ဒုက်ခသညျတှကေို အလုံးအရငျးနဲ့ လကျခံဖို့ထကျ လူကွား ကောငျးလောကျအောငျ မပွောပလောကျတဲ့ အရအေတှကျလောကျကိုသာ လကျခံဖို့ ပွောဆိုနတေဲ့ နိုငျငံတခြို့သာ ရှိနသေေးတယျလို့လညျး ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
