(Zawgyi/Unicode)
နိုင်ငံတခုမှာ ရဲတပ်ဖွဲ့ဆိုတာ မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပေမယ့် သံသယနဲ့ ပြည်သူလူထုကို စစ်ဆေးမေးမြန်း ဖမ်းဆီးရာမှာ အင်အား အလွန်အကျွံ သုံးတာမျိုး မရှိရအောင် ရဲတပ်ဖွဲ့ကို ဥပဒေနဲ့ ထိန်းကျောင်းဖို့ လိုတယ်လို့ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှာ နေထိုင်တဲ့ အငြိမ်းစား မြန်မာ ရဲအရာရှိတချို့နဲ့ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက ပြောဆိုပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ရဲတပ်ဖွဲ့ကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ဖို့ တောင်းဆိုမှုတွေ မြင့်မားနေချိန်မှာ အခုလို ပြောဆိုကြတဲ့ အကြောင်းကို တင်ပြချင်ပါတယ်။ကို ဉာဏ်ဝင်းအောင်က ပြောပြပေးမှာပါ။
အမေရိကန်ရဲတပ်ဖွဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအတွက် အဓိက အဆိုပြုချက် အတော်များများကို အမေရိကန် လွှတ်တော်နှစ်ရပ်စလုံး သဘောတူကြပေမယ့် ကွဲလွဲချက်တွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ မေလ နှောင်းပိုင်းမှာ ရဲတပ်ဖွဲ့က ဖမ်းဆီးစဉ် အမေရိကန် လူမည်းအမျိုးသား George Floyd သေဆုံးခဲ့တဲ့အပေါ် မကျေနပ်တာကြောင့် အမေရိကန်နဲ့ တခြားနိုင်ငံတွေမှာပါ ဆန္ဒပြပွဲတွေ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ရာက ရဲတပ်ဖွဲ့ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး ဖိအားလည်း တိုးလာခဲ့တာပါ။
အမေရိကန် ရဲတပ်ဖွဲ့က ပြည်သူလူထုကို စစ်ဆေးမေးမြန်း ဖမ်းဆီးရာမှ အင်အား အလွန်အကျွံသုံးတာကို သတိပြုမိတယ်လို့ ပြောသူက အိုဟိုင်းယိုးပြည်နယ် Cincinnati မြို့မှာနေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက အငြိမ်းစား ရဲအရာရှိ ဦးလှမြင့် ဖြစ်ပါတယ်။
" အမေရိကန် ရဲတွေကလည်း သူတို့လုပ်တာ အလွန်အကျွံ ဖြစ်လို့ပေါ့နော် ၊ Pepper Gun လေးသုံးပြီးတော့ လုပ်ရင်လည်း ရရဲ့သားနဲ့ လူတယောက်ကို လှဲချ ၊ လှဲချပြီး လည်ပင်းကို ဒူးနဲ့ ခြေထောက်နဲ့ တက်ဖိပြီးတော့မှ ကိုယ်ထိလက်ရောက် အကြမ်းဖက်တာမျိုးတွေအထိ မဖြစ်သင့်ဘူးဗျ ။ အခြားနည်းတွေ အများကြီးသုံးလို့ ရပါတယ်။ ရဲတွေ သူတို့လာရင်လည်း တယောက်ထဲလာတာ မဟုတ်ဘူး Back up တွေပါလာတယ်၊ အင်အားတွေက ၄-၅- ၁၀ ယောက်ဖြစ်လာတာ ဆိုတော့ ဒီလိုဖြစ်တဲ့ အခြေအနေမှာကိုပဲ သူတို့က အားအင် သုံးတာကများနေတော့ ပြည်သူချစ်တဲ့ ရဲမဖြစ်တော့ပဲ ပြည်သူကအမြင်ကပ်တဲ့ ရဲအဖြစ်ကို ရောက်ရောက်သ ွားတာ တေ့ွရတယ် ။ လူစုလူဝေးခွဲဖို့ အင်အားသုံးတဲ့အခါမှာ စစ်တပ်သုံးတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ကိုင်တွယ် အသုံးချခွင့် ပေးထားတာကတော့ မဖြစ်သင့်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။ "
ဒါကြောင့် အမေရိကန် ရဲတပ်ဖွဲ့ကို လေ့ကျင့်သင်ကြားမှုတွေအပါအဝင် စစ်တပ်တခုသဖွယ် လက်နက်တပ်ဆင် သုံးစွဲခွင့်တွေ ကိုပါ ပြန်လည်လျော့ချဖို့ လိုတယ်လို့ ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ် ဆန်ဖရန်စ္စကိုမြို့နေ ABSDF ကျောင်သားတပ်မတော် ပြန်ကြားရေး အတွင်းရေးမှူးဟောင်း ဦးကိုကိုလေးက မြင်ပါတယ်။
" အဲဒီတော့ ကျနော်တို့သိသလောက် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး Police Reform မှာက အဓိက T-D-A ပေါ့ဗျာ ၃ ချက်ရှိတယ်။ T ဆိုတာက Training ပေါ့ဗျာ သင်တန်းတွေ ပို့ချရမယ်၊ နောက်တခု D ကတော့ Demilitarization ပေါ့ဗျာ လက်နက်အလွန်အကျွံ သုံးတာကို လျှော့ချရေးပေါ့ဗျာ၊ နောက်တခုက ဖမ်းဆီးလို့ သေသွားတဲ့အခါမှာ Accountability လို့ခေါ်တဲ့ တာဝန်ယူမှု တာဝန်ခံမှုဆိုတာ ရှိရမယ်။ ခြေလွန်လက်လွန် ဖြစ်သွားရင် တရားရုံးမှာရင်ဆိုင်ရမယ်.. တရားဥပဒေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ခံပိုင်ခွင့် ရှိရမယ် "
အမေရိကန် ဆန္ဒပြပွဲတွေ အတွင်း ရဲတပ်ဖွဲ့ရဲ့ အသုံးစရိတ်ဖြတ်တောက်ရေးကိုလည်း တောင်းဆိုနေကြတာပါ။ ရဲ ဘတ်ဂျက်ကို ထိုက်သင့်သလောက် လျှော့ချသင့်တာ မှန်ပေမဲ့ ရဲတပ်ဖွဲ့က အင်အားအလွန်အကျွံ မသုံစွဲရေးအတွက် ထိန်းကျောင်းသင့်တယ်လို့ အငြိမ်းစားရဲအရာရှိ ဦးလှမြင့်က သုံးသပ်ပါတယ်။
" ညှိနှိုင်းပြီး နှစ်ဦးနှစ်ဖက် ပြေလည်အောင် မလုပ်ဘူးဆိုရင်တော့ ဆိုးဝါးတဲ့အခြေအနေဘက် ရောက်သွား နိုင်ပါတယ်။ တခါတလေမှာ သင်္ကာမကင်းလို့ တားဆီးပြီး မေးမြန်းမယ် စစ်ဆေးမယ် လုပ်တဲ့အခါမှာ ရဲရဲ့ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေမှာ ခံရတာက ပိုတော့များတာပေါ့လေ ၊ များပေမဲ့လည်း ရဲမှာလည်း သူတို့ခံရတာတွေ ရှိတဲ့အခါကျတော့ တခါတလေကျတော့လည်း အစိုးရိမ်လွန်ပြီး လက်လွန်ခြေလွန်တွေ ဖြစ်သွားတာ ရှိတဲ့အခါကျတော့ .. အဲလို မဖြစ်ရအောင် ဥပဒေနဲ့ပေါ့နော် ရဲက ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ ဘယ်လောက် လုပ်သင့်တယ်ဆိုတာ ပြဌာန်းပေးရင်တော့ ပိုကောင်းတာပေါ့။ ရဲတပ်ဖွဲ့ဆိုတာ ရှိတာက ဆက်ရှိနေရမှာပဲ သို့သော် သူတို့အင်အားသုံးတဲ့ အပိုင်းမှာ လျော့နည်းသွားအောင်လို့ ဥပဒေနဲ့ အကာအကွယ် ပေးသင့်တယ်လို့ ကျနော်မြင်ပါတယ် ခင်ဗျ။ "
ရဲတပ်ဖွဲ့ကို ဥပဒေနဲ့ ထိန်းကျောင်းသွားနိုင်မယ်ဆိုရင် မကြာခင်မှာ အမေရိကန်လူ့အဖဲ့ွအစည်းကြား ညီညတွ်မှုတွေ ပြန်ရလာလိမ့်မယ်လို့ ဦးကိုကိုလေးက ပြောပါတယ်။
" မတူတဲ့လူတွေ အကုန်လုံး စုစည်းနေနိုင်တာက ဒီမိုကရေစီရဲ့ အနှစ်သာရပဲ၊ ဒီနိုင်ငံက အဲဒီလို သွားနေတာဆိုတော့ ဥပဒေတွေ စိုးမိုးနိုင်အောင် ဥပဒေသမားတွေက လုပ်ရမှာ ဖြစ်သလို၊ ဒီရဲတွေ ဘက်ကလည်း ပိုပြီးတော့ ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်း လုပ်ရမှာပေါ့။ လူတယောက် သေတာနဲ့တင် လှုပ်ရှားမှုကြီး ပေါ်လာတယ်၊ ကမ္ဘာကို ပျံ့သွားတယ် ဒါမျိုးမဖြစ်ရအောင် ရှေ့တန်းရောက်နေတဲ့ ရဲတွေကလည်း ထိန်းသိမ်းရမှာ။ ဒီလိုမျိုး အဖက်ဖက်က ထိန်းသိမ်းသွားမယ်ဆိုရင် ညီညွတ်တဲ့ သာယာတဲ့ နိုင်ငံကြီးဖြစ်လာမယ်၊ ကျနော်တော့ ယုံကြည်ပါတယ် ဒီနိုင်ငံမှာ တဖြည်းဖြည်း ကောင်းသည်ထက် ကောင်းလာမယ်။ ဘာလို့လဲ ဆိုတော့ “Rule of law” ဒီမိုကရေစီရဲ့ အခြေခံဖြစ်တဲ့ ဥပဒေစိုးမိုးရေးပေါ့ .. ဥပဒေအောက်မှာ အားလုံးဟာ သာတူညီမျှ နေထိုင်ခွင့်ရတယ်၊ အဲဒါကြောင့် ဒီဥပဒေတွေ ပြုပြီးသ ွားလို့ရှိရင် တဖြည်းဖြည်း ပိုကောင်းသွားမယ်လို့ ကျနော်မြင်ပါတယ်။ "
အမေရိကန်ရဲတပ်ဖွဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး ဥပဒမေူကြမ်းကို ရီပတ်ဘလစ်ကန်တွေ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ အထက်လွှတ်တော်မှာ ဒီသတင်းပတ်ထဲ မဲခွဲဆုံးဖြတ်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
...........
အမရေိကနျ ရဲတပျဖှဲ့ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးလိုအပျခကြျ အမရေိကနျမွနျမာတှရေဲ့ အမွငျ
(Unicode)
နိုငျငံတခုမှာ ရဲတပျဖှဲ့ဆိုတာ မရှိမဖွဈလိုအပျပမေယ့ျ သံသယနဲ့ ပွညျသူလူထုကို စဈဆေးမေးမွနျး ဖမျးဆီးရာမှာ အငျအား အလှနျအကြှံ သုံးတာမြိုး မရှိရအောငျ ရဲတပျဖှဲ့ကို ဥပဒနေဲ့ ထိနျးကြောငျးဖို့ လိုတယျလို့ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုမှာ နထေိုငျတဲ့ အငွိမျးစား မွနျမာ ရဲအရာရှိတခြို့နဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှကေ ပွောဆိုပါတယျ။ အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ ရဲတပျဖှဲ့ကို ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးလုပျဖို့ တောငျးဆိုမှုတှေ မွင့ျမားနခြေိနျမှာ အခုလို ပွောဆိုကွတဲ့ အကွောငျးကို တငျပွခငြျပါတယျ။ကို ဉာဏျဝငျးအောငျက ပွောပွပေးမှာပါ။
အမရေိကနျရဲတပျဖှဲ့ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးအတှကျ အဓိက အဆိုပွုခကြျ အတောျမြားမြားကို အမရေိကနျ လှှတျတောျနှဈရပျစလုံး သဘောတူကွပမေယ့ျ ကှဲလှဲခကြျတှလေညျး ရှိနပေါတယျ။ မလေ နှောငျးပိုငျးမှာ ရဲတပျဖှဲ့က ဖမျးဆီးစဉျ အမရေိကနျ လူမညျးအမြိုးသား George Floyd သဆေုံးခဲ့တဲ့အပေါျ မကြနေပျတာကွောင့ျ အမရေိကနျနဲ့ တခွားနိုငျငံတှမှောပါ ဆန်ဒပွပှဲတှေ ပေါျပေါကျခဲ့ရာက ရဲတပျဖှဲ့ပွုပွငျပွောငျးလဲရေး ဖိအားလညျး တိုးလာခဲ့တာပါ။
အမရေိကနျ ရဲတပျဖှဲ့က ပွညျသူလူထုကို စဈဆေးမေးမွနျး ဖမျးဆီးရာမှ အငျအား အလှနျအကြှံသုံးတာကို သတိပွုမိတယျလို့ ပွောသူက အိုဟိုငျးယိုးပွညျနယျ Cincinnati မွို့မှာနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံက အငွိမျးစား ရဲအရာရှိ ဦးလှမွင့ျ ဖွဈပါတယျ။
" အမရေိကနျ ရဲတှကေလညျး သူတို့လုပျတာ အလှနျအကြှံ ဖွဈလို့ပေါ့နောျ ၊ Pepper Gun လေးသုံးပွီးတော့ လုပျရငျလညျး ရရဲ့သားနဲ့ လူတယောကျကို လှဲခြ ၊ လှဲခပြွီး လညျပငျးကို ဒူးနဲ့ ခွထေောကျနဲ့ တကျဖိပွီးတော့မှ ကိုယျထိလကျရောကျ အကွမျးဖကျတာမြိုးတှအေထိ မဖွဈသင့ျဘူးဗြ ။ အခွားနညျးတှေ အမြားကွီးသုံးလို့ ရပါတယျ။ ရဲတှေ သူတို့လာရငျလညျး တယောကျထဲလာတာ မဟုတျဘူး Back up တှပေါလာတယျ၊ အငျအားတှကေ ၄-၅- ၁၀ ယောကျဖွဈလာတာ ဆိုတော့ ဒီလိုဖွဈတဲ့ အခွအေနမှောကိုပဲ သူတို့က အားအငျ သုံးတာကမြားနတေော့ ပွညျသူခစြျတဲ့ ရဲမဖွဈတော့ပဲ ပွညျသူကအမွငျကပျတဲ့ ရဲအဖွဈကို ရောကျရောကျသ ှားတာ တှေ့ရတယျ ။ လူစုလူဝေးခှဲဖို့ အငျအားသုံးတဲ့အခါမှာ စဈတပျသုံးတဲ့ ပစ်စညျးတှကေို ကိုငျတှယျ အသုံးခခြှင့ျ ပေးထားတာကတော့ မဖွဈသင့ျဘူးလို့ ထငျပါတယျ။ "
ဒါကွောင့ျ အမရေိကနျ ရဲတပျဖှဲ့ကို လေ့ကငြ့ျသငျကွားမှုတှအေပါအဝငျ စဈတပျတခုသဖှယျ လကျနကျတပျဆငျ သုံးစှဲခှင့ျတှေ ကိုပါ ပွနျလညျလြော့ခဖြို့ လိုတယျလို့ ကာလီဖိုးနီးယားပွညျနယျ ဆနျဖရနျစ်စကိုမွို့နေ ABSDF ကြောငျသားတပျမတောျ ပွနျကွားရေး အတှငျးရေးမှူးဟောငျး ဦးကိုကိုလေးက မွငျပါတယျ။
" အဲဒီတော့ ကနြောျတို့သိသလောကျ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေး Police Reform မှာက အဓိက T-D-A ပေါ့ဗြာ ၃ ခကြျရှိတယျ။ T ဆိုတာက Training ပေါ့ဗြာ သငျတနျးတှေ ပို့ခရြမယျ၊ နောကျတခု D ကတော့ Demilitarization ပေါ့ဗြာ လကျနကျအလှနျအကြှံ သုံးတာကို လြှော့ခရြေးပေါ့ဗြာ၊ နောကျတခုက ဖမျးဆီးလို့ သသှေားတဲ့အခါမှာ Accountability လို့ခေါျတဲ့ တာဝနျယူမှု တာဝနျခံမှုဆိုတာ ရှိရမယျ။ ခွလှေနျလကျလှနျ ဖွဈသှားရငျ တရားရုံးမှာရငျဆိုငျရမယျ.. တရားဥပဒရေဲ့ ဆုံးဖွတျခံပိုငျခှင့ျ ရှိရမယျ "
အမရေိကနျ ဆန်ဒပွပှဲတှေ အတှငျး ရဲတပျဖှဲ့ရဲ့ အသုံးစရိတျဖွတျတောကျရေးကိုလညျး တောငျးဆိုနကွေတာပါ။ ရဲ ဘတျဂကြျကို ထိုကျသင့ျသလောကျ လြှော့ခသြင့ျတာ မှနျပမေဲ့ ရဲတပျဖှဲ့က အငျအားအလှနျအကြှံ မသုံစှဲရေးအတှကျ ထိနျးကြောငျးသင့ျတယျလို့ အငွိမျးစားရဲအရာရှိ ဦးလှမွင့ျက သုံးသပျပါတယျ။
" ညှိနှိုငျးပွီး နှဈဦးနှဈဖကျ ပွလေညျအောငျ မလုပျဘူးဆိုရငျတော့ ဆိုးဝါးတဲ့အခွအေနဘေကျ ရောကျသှား နိုငျပါတယျ။ တခါတလမှော သငျ်ကာမကငျးလို့ တားဆီးပွီး မေးမွနျးမယျ စဈဆေးမယျ လုပျတဲ့အခါမှာ ရဲရဲ့ဖမျးဆီးခံရတဲ့ ပုဂ်ဂိုလျတှမှော ခံရတာက ပိုတော့မြားတာပေါ့လေ ၊ မြားပမေဲ့လညျး ရဲမှာလညျး သူတို့ခံရတာတှေ ရှိတဲ့အခါကတြော့ တခါတလကေတြော့လညျး အစိုးရိမျလှနျပွီး လကျလှနျခွလှေနျတှေ ဖွဈသှားတာ ရှိတဲ့အခါကတြော့ .. အဲလို မဖွဈရအောငျ ဥပဒနေဲ့ပေါ့နောျ ရဲက ဘယျအတိုငျးအတာအထိ ဘယျလောကျ လုပျသင့ျတယျဆိုတာ ပွဌာနျးပေးရငျတော့ ပိုကောငျးတာပေါ့။ ရဲတပျဖှဲ့ဆိုတာ ရှိတာက ဆကျရှိနရေမှာပဲ သို့သောျ သူတို့အငျအားသုံးတဲ့ အပိုငျးမှာ လြော့နညျးသှားအောငျလို့ ဥပဒနေဲ့ အကာအကှယျ ပေးသင့ျတယျလို့ ကနြောျမွငျပါတယျ ခငျဗြ။ "
ရဲတပျဖှဲ့ကို ဥပဒနေဲ့ ထိနျးကြောငျးသှားနိုငျမယျဆိုရငျ မကွာခငျမှာ အမရေိကနျလူ့အဖဲ့ှအစညျးကွား ညီညတျှမှုတှေ ပွနျရလာလိမ့ျမယျလို့ ဦးကိုကိုလေးက ပွောပါတယျ။
" မတူတဲ့လူတှေ အကုနျလုံး စုစညျးနနေိုငျတာက ဒီမိုကရစေီရဲ့ အနှဈသာရပဲ၊ ဒီနိုငျငံက အဲဒီလို သှားနတောဆိုတော့ ဥပဒတှေေ စိုးမိုးနိုငျအောငျ ဥပဒသေမားတှကေ လုပျရမှာ ဖွဈသလို၊ ဒီရဲတှေ ဘကျကလညျး ပိုပွီးတော့ ထိနျးထိနျးသိမျးသိမျး လုပျရမှာပေါ့။ လူတယောကျ သတောနဲ့တငျ လှုပျရှားမှုကွီး ပေါျလာတယျ၊ ကမ်ဘာကို ပြံ့သှားတယျ ဒါမြိုးမဖွဈရအောငျ ရှေ့တနျးရောကျနတေဲ့ ရဲတှကေလညျး ထိနျးသိမျးရမှာ။ ဒီလိုမြိုး အဖကျဖကျက ထိနျးသိမျးသှားမယျဆိုရငျ ညီညှတျတဲ့ သာယာတဲ့ နိုငျငံကွီးဖွဈလာမယျ၊ ကနြောျတော့ ယုံကွညျပါတယျ ဒီနိုငျငံမှာ တဖွညျးဖွညျး ကောငျးသညျထကျ ကောငျးလာမယျ။ ဘာလို့လဲ ဆိုတော့ “Rule of law” ဒီမိုကရစေီရဲ့ အခွခေံဖွဈတဲ့ ဥပဒစေိုးမိုးရေးပေါ့ .. ဥပဒအေောကျမှာ အားလုံးဟာ သာတူညီမြှ နထေိုငျခှင့ျရတယျ၊ အဲဒါကွောင့ျ ဒီဥပဒတှေေ ပွုပွီးသ ှားလို့ရှိရငျ တဖွညျးဖွညျး ပိုကောငျးသှားမယျလို့ ကနြောျမွငျပါတယျ။ "
အမရေိကနျရဲတပျဖှဲ့ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေး ဥပဒမေူကွမျးကို ရီပတျဘလဈကနျတှေ ထိနျးခြုပျထားတဲ့ အထကျလှှတျတောျမှာ ဒီသတငျးပတျထဲ မဲခှဲဆုံးဖွတျမှာ ဖွဈပါတယျ။
