(Zawgyi/Unicode)
လာမယ့် နိုဝင်ဘာလထဲ ကျင်းပမယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေကြောင့် နေရပ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေး နေရသူတွေပါ မဲပေးနိုင်အောင် စီစဉ်နေပေမဲ့ စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ ကြားမှာတော့ မျှော်လင့်ချက်တွေ အားနည်းနေတဲ့အကြောင်း တင်ပြပေးပါမယ်။ VOA မြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် မမေခ ရန်ကုန်ကနေ သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
သိန်းနဲ့ချီတဲ့ စစ်ရှောင် ဒုက္ခသည်တွေရှိရာ တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာပါ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပဖို့ စီစဉ်ထားပေမဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ်အပေါ် မျှော်လင့်ချက်တွေကတော့ အားနည်းနေဆဲပါ။ ဒီနှစ် ၂၀၂၀ ပြည့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပထမဆုံးမဲပေးခွင့်ရမယ့် အသက် ၂၁ နှစ်အရွယ် ကချင်တိုင်းရင်းသား လာနူဟာ ဆိုရင်လည်း မြစ်ကြီးနားမြို့အနီး မန်ခိန်းစစ်ဘေးရှောင်စခန်းမှာ ကြီးပြင်းခဲ့ရသူပါ။ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို စိတ်ဝင်စားသူ ဖြစ်ပေမဲ့လည်း မျှော်လင့်ချက်တော့ သိပ်မထားဘူးလို့လည်း သူကပြောပါတယ်။
“ရိုးရိုးတန်းတန်းဝန်ခံရရင်တော့ အရှိတိုင်းဆို မျှော်လင့်ချက်အများကြီး မရှိဘူး။ အရင်ကသူတို့တွေမဲ ဆွယ်စည်း ရုံးတာတွေ မြစ်ကြီးနားမှာလုပ်ရင်နားထောင်ဖြစ်ပါတယ်။ မဲသာမထည့်ခဲ့ရတာပေါ့ နောက် လက်တွေ့ ဖြစ်လာတာ တွေကြည့်ပြီးတော့ ကိုယ်တိုင်မထည့်ချင်တာက ယုံကြည်မှုသိပ်မရှိဘူးပေါ့။”
ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ကတော့ ကပ်ရောဂါကာလနဲ့ ကြုံနေရပေမဲ့ ရွေးကောက်ပွဲတွေကို နိုဝင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့မှာ ကျင်းပဖို့နဲ့ နိုင်ငံရေးပါတီတွေစည်းရုံးလှုပ်ရှားခွင့်ပြုကြောင်း ကြေညာထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း တိုင်းရင်းသားဒေသတွေက လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေကြောင့် ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေကြရသူတွေ မဲပေးနိုင်မယ့် အခြေအနေတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့တော့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မသိရသေးပါဘူး။ ကချင်ပြည်နယ် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် အတွင်းရေးမှူး ဦးထွန်းအောင်ခိုင်ကတော့ဒုကသည်စခန်း ကလူတွေ မဲပေးခွင့်မဆုံးရှုံးအောင် ပြင်ဆင်နေတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ဒီစခန်းတွေမှာ ဒီလူဦးရေစာရင်းမဲစာရင်းပြုစုတဲ့ လုပ်ငန်းတွေ ဆောင်ရွက်တဲ့အခါမှာ IDP စခန်းတွေ ဖွင့်ထားတဲ့ ရပ်ကွက်ကျေးရွာအုပ်စုတွေကမှ လူဦးရေစာရင်းကောက်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ဆန္ဒမဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ အရည်အချင်းနဲ့ ကိုက်ညီသူဆိုရင် မဲစာရင်းထဲ တခါထဲထည့်ပြီးဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်မို့ရွေးကောက်ပွဲမှာ လက်ရှိနေတဲ့ IDPစခန်း ပါဝင်တဲ့ ရပ်ကွက်ကျေးရွာအုပ်စုရဲ့ သက်ဆိုင်ရာမဲရုံတွေကို မဲပေးလို့ရတယ်။ ဒါပေမယ့် တချို့က မြစ်ကြီးနားမှာ မဲမပေးချင်ဘူး ဟိုမှာ သူတို့နေရပ်ရင်းမှာ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်တယ် အဲဒီကို ပြန်ပြီးတော့ ပြန်ပေးခွင့်ရှိပါတယ်။သူတို့နေရပ်ရင်းမှာ ကျနော်တို့ စိစစ်မယ် သူတို့ နေထိုင်ခဲ့တာ မှန်ကန်တယ် ဆိုရင် အဲဒီမှာ ကျနော်တို့ မဲစာရင်းကို တိုးထည့်ပေးလိုက်မယ် အဲဒီမှာ ပေးခွင့်ပြုလိုက်မှာပါ။”
စစ်ရေးတင်းမာမှုတွေ ကြုံနေရတဲ့ ရှမ်းပြည်နယ်မှာလည်း စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်ငန်းစဉ်မှာ ပါဝင်နိုင်ခွင့်နဲ့ ပတ်သက်လို့ စိုးရိမ်သူတွေ ရှိပါတယ်။ နမ့်ခမ်း မြို့ ပေါ်က လူဦးရေ ၅၀၀ ကျော်ရှိတဲ့ စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ ကြားမှာလည်း ရွေးကောက်ပွဲအပေါ် စိတ်ဝင်စားမှု သိပ်မရှိကြဘူးလို့ တအာင်း အမျိုးသမီးအဖွဲ့ (TWO) က လွေးချီး ဆန်ဂါ ကပြောပါတယ်။
“ဒီအပိုင်းမှာ ကျမတို့အမြင်ပေါ့နော် ပြီးတော့ ကျမတို့ ကြားမိတာလည်းရှိတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သတ်လို့ သိပ်အာရုံမရဘူး။ ဒီရွေးကောက်ပွဲက သူတို့နဲ့ မဆိုင်သလို ၊ သိပ်ပြီးတော့ အကျိုးရလဒ်မရှိသလို သူတို့ ခံစားနေရတဲ့အပိုင်းတွေတော့ရှိတယ်။ မဲပေးတာ မပေးတာတပိုင်း ၊ မဲပေးရင်လည်း ဘယ်သူနိုင်နိုင် သူတို့အတွက် အပြည့်အ၀ အာမခံချက်မရှိတဲ့ အပြည့်အ၀ အထောက်အပံ့မဖြစ်တဲ့ ပုံစံမျိုး အနေအထားတော့ရှိတယ်။”
နမ့်ခမ်းဒေသက ဒုက္ခသည်စခန်းက မဲပေးခွင့်ရှိသူတွေ ရွေးကောက်ပွဲမှာ မဲထည့်နိုင်ဖို့ ပြင်ဆင်ထားတယ်လို့လည်း နန့်ခမ်း ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ဥက္ကဋ္ဌ ဦးတင်ထွန်းက ပြောပါတယ်။
“ ကျနော်တို့ မြို့ပေါ်မှာ ၃ နေရာ IDP Camp က ကချင် Campတခု နောက်ပြီး ဟိုဘက်မှာ တအာင်း camp ပြီးတော့ ပလောင် camp တခု အဲလိုပေါ့ မြို့ပေါ်မှာပေါ့နော်ရှိတဲ့ဟာကိုပြောတာ။ ဒီ Camp နဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ မဲစာရင်း ကျနော်တို့ ကောက်ယူတာတွေ တောင်းဆိုတဲ့အတွက် သူတို့လာပေးတယ်”
နိုဝင်ဘာရွေးကောက်ပွဲမှာတော့ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် နေရာအတွက် မဲဆန္ဒနယ် ၃၃ဝ၊ အမျိုးသားလွှတ်တော်အတွက် မဲဆန္ဒနယ် ၁၆၈ နယ်၊ တိုင်းနဲ့ ပြည်နယ်လွှတ်တော်တွေအတွက် မဲဆန္ဒနယ် ၆၄၄ နယ်မှာကျင်းပသွားမယ်လို့ ကော်မရှင်ဘက်က ပြောဆိုထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း စစ်ရေး တင်းမာမှုတွေကြောင့် လုံခြုံရေးအတွက် စိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိနေတဲ့ တိုင်းရင်းသား ဒေသတချို့မှာတော့ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပရာမှာ အခက်အခဲတွေ ရှိနိုင်တယ်လို့လည်း ခန့်မှန်းနေကြတာပါ။ ပြီးခဲ့တဲ့၂၀၁၅ ခုနှစ် အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲမွာ တုန်းကတော့ ကချင်၊ ကရင်၊ ရှမ်း၊ မွန် ပြည်နယ်နဲ့ ဝ ၊ မိုင်းလားဒေသတွေက မဲဆန္ဒနယ်မြေတွေမှာ ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပနိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုးတွေနဲ့လည်း ကြုံခဲ့ရဖူးပါတယ်။
............
လာမယ့ျရှေးကောကျပှဲမှာ စဈဘေးရှောငျဒုက်ခသညျတှေ မဲပေးခှင့ျရပါ့မလား
(Unicode)
လာမယ့ျ နိုဝငျဘာလထဲ ကငြျးပမယ့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ နရေပျစှန့ျခှာ ထှကျပွေး နရေသူတှပေါ မဲပေးနိုငျအောငျ စီစဉျနပေမေဲ့ စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ ကွားမှာတော့ မြှောျလင့ျခကြျတှေ အားနညျးနတေဲ့အကွောငျး တငျပွပေးပါမယျ။ VOA မွနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ မမခေ ရနျကုနျကနေ သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ စဈရှောငျ ဒုက်ခသညျတှရှေိရာ တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှောပါ ရှေးကောကျပှဲတှေ ကငြျးပဖို့ စီစဉျထားပမေဲ့ ရှေးကောကျပှဲ လုပျငနျးစဉျအပေါျ မြှောျလင့ျခကြျတှကေတော့ အားနညျးနဆေဲပါ။ ဒီနှဈ ၂၀၂၀ ပွည့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာ ပထမဆုံးမဲပေးခှင့ျရမယ့ျ အသကျ ၂၁ နှဈအရှယျ ကခငြျတိုငျးရငျးသား လာနူဟာ ဆိုရငျလညျး မွဈကွီးနားမွို့အနီး မနျခိနျးစဈဘေးရှောငျစခနျးမှာ ကွီးပွငျးခဲ့ရသူပါ။ ရှေးကောကျပှဲ လုပျငနျးစဉျတှကေို စိတျဝငျစားသူ ဖွဈပမေဲ့လညျး မြှောျလင့ျခကြျတော့ သိပျမထားဘူးလို့လညျး သူကပွောပါတယျ။
“ရိုးရိုးတနျးတနျးဝနျခံရရငျတော့ အရှိတိုငျးဆို မြှောျလင့ျခကြျအမြားကွီး မရှိဘူး။ အရငျကသူတို့တှမေဲ ဆှယျစညျး ရုံးတာတှေ မွဈကွီးနားမှာလုပျရငျနားထောငျဖွဈပါတယျ။ မဲသာမထည့ျခဲ့ရတာပေါ့ နောကျ လကျတှေ့ ဖွဈလာတာ တှကွေည့ျပွီးတော့ ကိုယျတိုငျမထည့ျခငြျတာက ယုံကွညျမှုသိပျမရှိဘူးပေါ့။”
ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျကတော့ ကပျရောဂါကာလနဲ့ ကွုံနရေပမေဲ့ ရှေးကောကျပှဲတှကေို နိုဝငျဘာလ ၈ ရကျနေ့မှာ ကငြျးပဖို့နဲ့ နိုငျငံရေးပါတီတှစေညျးရုံးလှုပျရှားခှင့ျပွုကွောငျး ကွညောထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး တိုငျးရငျးသားဒသေတှကေ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျနကွေရသူတှေ မဲပေးနိုငျမယ့ျ အခွအေနတှေနေဲ့ ပတျသကျလို့တော့ ရှငျးရှငျးလငျးလငျး မသိရသေးပါဘူး။ ကခငြျပွညျနယျ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျ အတှငျးရေးမှူး ဦးထှနျးအောငျခိုငျကတော့ဒုကသညျစခနျး ကလူတှေ မဲပေးခှင့ျမဆုံးရှုံးအောငျ ပွငျဆငျနတေယျလို့ ပွောပါတယျ။
“ဒီစခနျးတှမှော ဒီလူဦးရစောရငျးမဲစာရငျးပွုစုတဲ့ လုပျငနျးတှေ ဆောငျရှကျတဲ့အခါမှာ IDP စခနျးတှေ ဖှင့ျထားတဲ့ ရပျကှကျကြေးရှာအုပျစုတှကေမှ လူဦးရစောရငျးကောကျတယျ။ နောကျပွီးတော့ဆန်ဒမဲပေးပိုငျခှင့ျရှိတဲ့ အရညျအခငြျးနဲ့ ကိုကျညီသူဆိုရငျ မဲစာရငျးထဲ တခါထဲထည့ျပွီးဖွဈတယျ။ဒါကွောင့ျမို့ရှေးကောကျပှဲမှာ လကျရှိနတေဲ့ IDPစခနျး ပါဝငျတဲ့ ရပျကှကျကြေးရှာအုပျစုရဲ့ သကျဆိုငျရာမဲရုံတှကေို မဲပေးလို့ရတယျ။ ဒါပမေယ့ျ တခြို့က မွဈကွီးနားမှာ မဲမပေးခငြျဘူး ဟိုမှာ သူတို့နရေပျရငျးမှာ ရှေးကောကျပှဲလုပျတယျ အဲဒီကို ပွနျပွီးတော့ ပွနျပေးခှင့ျရှိပါတယျ။သူတို့နရေပျရငျးမှာ ကနြောျတို့ စိစဈမယျ သူတို့ နထေိုငျခဲ့တာ မှနျကနျတယျ ဆိုရငျ အဲဒီမှာ ကနြောျတို့ မဲစာရငျးကို တိုးထည့ျပေးလိုကျမယျ အဲဒီမှာ ပေးခှင့ျပွုလိုကျမှာပါ။”
စဈရေးတငျးမာမှုတှေ ကွုံနရေတဲ့ ရှမျးပွညျနယျမှာလညျး စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ ရှေးကောကျပှဲ လုပျငနျးစဉျမှာ ပါဝငျနိုငျခှင့ျနဲ့ ပတျသကျလို့ စိုးရိမျသူတှေ ရှိပါတယျ။ နမ့ျခမျး မွို့ ပေါျက လူဦးရေ ၅၀၀ ကြောျရှိတဲ့ စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ ကွားမှာလညျး ရှေးကောကျပှဲအပေါျ စိတျဝငျစားမှု သိပျမရှိကွဘူးလို့ တအာငျး အမြိုးသမီးအဖှဲ့ (TWO) က လှေးခြီး ဆနျဂါ ကပွောပါတယျ။
“ဒီအပိုငျးမှာ ကမြတို့အမွငျပေါ့နောျ ပွီးတော့ ကမြတို့ ကွားမိတာလညျးရှိတယျ။ ရှေးကောကျပှဲနဲ့ ပတျသတျလို့ သိပျအာရုံမရဘူး။ ဒီရှေးကောကျပှဲက သူတို့နဲ့ မဆိုငျသလို ၊ သိပျပွီးတော့ အကြိုးရလဒျမရှိသလို သူတို့ ခံစားနရေတဲ့အပိုငျးတှတေော့ရှိတယျ။ မဲပေးတာ မပေးတာတပိုငျး ၊ မဲပေးရငျလညျး ဘယျသူနိုငျနိုငျ သူတို့အတှကျ အပွည့ျအ၀ အာမခံခကြျမရှိတဲ့ အပွည့ျအ၀ အထောကျအပံ့မဖွဈတဲ့ ပုံစံမြိုး အနအေထားတော့ရှိတယျ။”
နမ့ျခမျးဒသေက ဒုက်ခသညျစခနျးက မဲပေးခှင့ျရှိသူတှေ ရှေးကောကျပှဲမှာ မဲထည့ျနိုငျဖို့ ပွငျဆငျထားတယျလို့လညျး နန့ျခမျး ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျဥက်ကဋ်ဌ ဦးတငျထှနျးက ပွောပါတယျ။
“ ကနြောျတို့ မွို့ပေါျမှာ ၃ နရော IDP Camp က ကခငြျ Campတခု နောကျပွီး ဟိုဘကျမှာ တအာငျး camp ပွီးတော့ ပလောငျ camp တခု အဲလိုပေါ့ မွို့ပေါျမှာပေါ့နောျရှိတဲ့ဟာကိုပွောတာ။ ဒီ Camp နဲ့ပတျသကျပွီးတော့ မဲစာရငျး ကနြောျတို့ ကောကျယူတာတှေ တောငျးဆိုတဲ့အတှကျ သူတို့လာပေးတယျ”
နိုဝငျဘာရှေးကောကျပှဲမှာတော့ ပွညျသူ့လှှတျတောျကိုယျစားလှယျ နရောအတှကျ မဲဆန်ဒနယျ ၃၃ဝ၊ အမြိုးသားလှှတျတောျအတှကျ မဲဆန်ဒနယျ ၁၆၈ နယျ၊ တိုငျးနဲ့ ပွညျနယျလှှတျတောျတှအေတှကျ မဲဆန်ဒနယျ ၆၄၄ နယျမှာကငြျးပသှားမယျလို့ ကောျမရှငျဘကျက ပွောဆိုထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး စဈရေး တငျးမာမှုတှကွေောင့ျ လုံခွုံရေးအတှကျ စိနျခေါျမှုတှေ ရှိနတေဲ့ တိုငျးရငျးသား ဒသေတခြို့မှာတော့ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပရာမှာ အခကျအခဲတှေ ရှိနိုငျတယျလို့လညျး ခန့ျမှနျးနကွေတာပါ။ ပွီးခဲ့တဲ့၂၀၁၅ ခုနှဈ အထှထှေေ ရှေးကောကျပှဲမှာ တုနျးကတော့ ကခငြျ၊ ကရငျ၊ ရှမျး၊ မှနျ ပွညျနယျနဲ့ ဝ ၊ မိုငျးလားဒသေတှကေ မဲဆန်ဒနယျမွတှေမှော ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပနိုငျတဲ့ အခွအေနမြေိုးတှနေဲ့လညျး ကွုံခဲ့ရဖူးပါတယျ။
