လာမယ့် ရွေးကောက်ပွဲအပြီး အစိုးရဖွဲ့စည်းရေးအတွက် တိုင်းရင်းသားပါတီတွေ အရေးပါလာမယ်ဆိုရင် သူတို့ ဘယ်ပါတီနဲ့ ပူးပေါင်းကြမလဲ၊ သူတို့လိုချင်နေတဲ့ ဖယ်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု ပိုမိုပီပြင်လာနိုင်သလား။ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေကော အရှိန်လျော့သွားနိုင်ပါသလား ဆိုတာတွေကို ကချင်ပြည်နယ် ပြည်သူ့ပါတီခေါင်းဆောင် ဒေါက်တာတူးဂျာနဲ့ ဦးကျော်ဇံသာ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒေါက်တာတူးဂျာ … မကြာခင်ကျင်းပပြုလုပ်မယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေရဲ့ မျှော်လင့်ချက် တော်တော်ကြီးကြီးမားမား ရှိတယ်လို့ သိရပါတယ်။ သုံးသပ်သူတွေက ရေးကြတယ်။ ဒီအချိန်မှာ တိုင်းရင်းသားတွေဟာ ပြည်နယ်အဆင့် လွှတ်တော်တွေသာမက ဗဟိုအဆင့်လွှတ်တော်မှာ ယှဉ်ပြိုင်ကြမယ်။ သူတို့တိုင်းရင်းသား အခွင့်အရေးတွေကို အဓိကဖော်ဆောင်ပေးမယ့် ပါတီနဲ့ ပူးပေါင်းပြီးတော့ ညွှန့်ပေါင်းအစိုးရ ဖွဲ့ရရင်လဲ ဖွဲ့ဖို့ရည်ရွယ်ချက် ရှိတယ်ဆိုတဲ့အထိ ရေးကြပါတယ်။ ဆိုတော့ ကျနော် ပထမဦးဆုံးမေးချင်တာက အခုလာမယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေရဲ့ အခြေအနေဟာ ဘယ်လောက်အထိ ကောင်းနိုင်တယ်လို့ ဆရာ မျှော်လင့်ပါသလဲ။ အကြမ်းမျဉ်းစပြောပါ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ရဲ့ သုံးသပ်ချက်အရဆိုရင်တော့ ရွေးကောက်ပွဲဟာ ၂၀၁၀ နဲ့ ၂၀၁၅ ထက် နည်းနည်းထူးခြားလာတယ်။ အထူးသဖြင့် ပြည်နယ်ကလူထုတွေက ပြည်နယ်သားတွေ ဖွဲ့စည်းတဲ့ပါတီတွေကို အထူးဦးစားပေးချင်တဲ့ စိတ်ဆန္ဒတွေ ပေါ်ပေါက်လာတယ်။ သူတို့တွေက နှုတ်နဲ့လည်း အားပေးစကားတွေ ပြောလာတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ဒီလိုပါတီတွေ ပြန့်ကျဲနေတာလဲ သူတို့က မလိုလားဘူး။ ဒါကြောင့်မို့ ပါတီတွေပေါင်းစည်းဖို့လည်း တိုက်တွန်းအားပေးလာတယ်။ အဲဒီဟာက ဘာလဲဆိုရင် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲကို ကျနော်တို့က မြန်မာနိုင်ငံ ပြည်ထောင်စုတခုလုံး အကျိုးအတွက်သော်လည်းကောင်း၊ ပြည်နယ်အကျိုးအတွက်သော်လည်းကောင်း ထူးခြားတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ဖြစ်စေချင်တာပေါ့။
မေး ။ ။ ဘယ်လိုအကျိုးမျိုးလဲဆိုတာကို နည်းနည်းရှင်းပြပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ တစ်အချက်အနေနဲ့ ပြည်ထောင်စုတခုလုံး ငြိမ်းချမ်းရေးရစေချင်တယ်။ ရရှိဖို့ဆိုရင် စနစ်ပြောင်းရမယ်။ ဖယ်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ပြောင်းနိုင်ဖို့ ကြိုးစားရမယ်။ ပြီးရင် ပြည်နယ်တွေရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ပြည်နယ်သားတွေရဲ့ ကံကြမ္မာကို ပြည်နယ်သားတွေကိုယ်တိုင် ဖန်တီးတဲ့ ကိုယ့်ကြမ္မာကိုယ် ဖန်တီးခွင့်ဆိုတာကို ရုပ်လုံးဖော်သွားမယ်။ လက်တွေ့လုပ်နိုင်သလောက် လုပ်ဆောင်သွားဖို့ ကိုယ့်ကြမ္မာကိုယ် ဖန်တီးခွင့်ဆိုတာကို အတတ်နိုင်ဆုံး ရရှိတဲ့အခွင့်အရေးတွေ အသုံးချပြီးမှ လုပ်ဆောင်သွားဖို့ပါ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ပြီးခဲ့တဲ့ လွှတ်တော် (၅) နှစ် သက်တမ်းမှာ NLD ပါတီရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ထက် တိုင်းရင်းသားအကျိုးကို ပိုပြီးတဲ့ စွမ်းစွမ်းတမံ ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်မယ့် ပါတီကြီးအဖြစ်နဲ့ ဘယ်ပါတီကို ဆရာတို့ ရှု့မြင်ပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အခုအချိန်အခါမှာတော့ ကျနော်တို့က စောင့်ကြည့်ဆဲကာလလို့ ပြောလို့ရပါတယ်။ ပါတီကြီးတွေပေါ် ဘယ်လိုဆိုပြီးတော့ စိတ်ပိုင်ဖြတ်ထားတာတော့ မရှိသေးဘူး။ အခု ရွေးကောက်ပွဲအကြိုကာလကိုလည်း စောင့်ကြည့်မယ်။ ရွေးကောက်ပွဲပြီးရဲ့ ရလဒ်အပေါ်လည်း စောင့်ကြည့်မယ်။ အဲဒီနောက်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်လာမယ့် လှုပ်ရှားမှုတွေကို စောင့်ကြည့်မယ်။ စောင့်ကြည့်ပြီးတော့မှ အဆင်ပြေသလို အများအကျိုး၊ ပြည်သူ့အကျိုး၊ ပြည်ထောင်စုအကျိုး၊ ပြည်နယ်အကျိုးတို့ကို တကယ်စိတ်ပါဝင်စားစွာနဲ့ လက်တွဲဆောင်ရွက်ချင်တဲ့ ဗဟိုနဲ့ပြည်နယ် အာဏာခွဲဝေရေးကို မျှမျှတတရှိဖို့၊ နားလည်မှုရှိဖို့။ ဘယ်ပါတီ၊ ဘယ်ဟာဆိုတာကို အခုအချိန်အခါမှာတော့ မခန့်မှန်းတတ်သေးဘူး။
မေး ။ ။ ပြီးခဲ့တဲ့ကာလမှာ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်နဲ့ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေရဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို အားမလိုအားမရသံတွေ အများကြီးကြားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကို အကျဉ်းရုံးလေး ပြန်ပြီးသုံးသပ်ပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ အဲဒါကတော့ NLD ပေါ် အများကြီးမူတည်တာပေါ့။ သူက တိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ လိုလားချက် အကျိုးစီးပွားတွေကို အပြောတင်မဟုတ်ဘဲနဲ့ လက်တွေ့ကျကျ ဖော်ဆောင်ပေးဖို့ လိုခဲ့တယ်။ အဲဒါကြောင့်မို့ သူ့လုပ်ရပ်ပေါ်မှာ အခုအချိန်အခါမှာတော့ ပြည်သူတွေက ပြောကြတာပဲ၊ အားမလိုအားမရ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောကြတယ်။ နောက်နောင်မှာလဲ လာမယ့်အချိန်ကာလမှာလဲ သူတို့ရဲ့ ပြောဆိုမှုနဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ပေါ်မှာပဲ မူတည်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆရာ ဒီနေရာမှာ တစ်ခု စဉ်းစားစေချင်တာက တချို့တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာ လက်နက်ကိုင်အင်အားစုတွေဟာ တော်တော်လေးကို အားကောင်းနေပါတယ်။ အဲဒီဒေသတွေမှာ ပြည်သူ့ကိုယ်စားလှယ်တွေ လွှတ်တော်အမတ်တွေဟာ သိပ်ပြီးတော့ လူထုရဲ့ ယုံကြည်မှုကို မရကြဘူးဆိုရင် မှားမယ်မဟုတ်ပါဘူး။ ပြည်နယ်သားတချို့ကဆိုရင် လွှတ်တော်လမ်းကြောင်းနဲ့ သူတို့ရဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို ရလာမှာ မဟုတ်ဘူး။ ဘာမှတိုးမပေါက်ဘူး ဖြစ်နေတယ်။ ဒါကြောင့် လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်သာ ပိုပြီးတော့ အားပေးရမယ် စိတ်ကူးများ ပေါက်နေသလားလို့ ကျနော်က စဉ်းစားမိပါတယ်။ တနည်းပြောရရင် ဒီမိုကရေစီကို အယုံအကြည် နည်းပြီးတော့ လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်ကိုပဲ ပိုပြီးအားသန်နေကြသလားဆိုတာကိုလဲ စဉ်းစားစရာ ဖြစ်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဆရာ အဲဒါကို ဘယ်လိုသဘောရပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဖြေက တစ်ခုပဲ ရှိပါတယ်။ ကျနော့်အမြင်က ပြည်တွင်းစစ်ဟာ နိုင်ငံရေးပြဿနာတော့ ရှိတာပေါ့။ နိုင်ငံရေးပြဿနာကို နိုင်ငံရေးနည်းနဲ့ ဖြေရှင်းမှ ပြေလည်နိုင်မယ်။ ဆိုတဲ့ဟာကို အားလုံးတော့ ခံယူလာကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံရေးနည်းနဲ့ ဖြေရှင်းတယ်ဆိုတာ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေး Dialogue ပါ။ အခု ပင်လုံညီလာခံဆိုတာ ရှိတော့ရှိနေပြီ။ ဒါကြောင့်မို့ ဒီဟာကို ဘယ်လောက်မြန်မြန်ဆန်ဆန် မှန်မှန်ကန်ကန် ပုံဖော်နိုင်မလဲဆိုတာက အဓိကကျပါတယ်။ အဲဒါကို ပုံဖော်တဲ့နေရာမှာတော့ ဖယ်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ပီပီပြင်ပြင် ဖော်ဆောင်သွားနိုင်တဲ့ အဖြေတစ်ခုရဖို့ လိုတာပေါ့။ အဲဒီလိုဆို အားလုံးပြေလည်သွားနိုင်တယ်။ တိုင်းပြည်ရဲ့ ပြဿနာကို အဖြေရှာတဲ့နေရာမှာ နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးပွဲကို မှန်မှန်ကန်ကန် ရိုးရိုးသားသား ဖြောင့်ဖြောင့်မတ်မတ်နဲ့ အမှန်တကယ်ရှေ့ရှုတဲ့ ဆွေးနွေးပွဲတွေ ဖြစ်သင့်တယ်။ နောက် ဘုံသဘောတူညီချက်ရရှိတဲ့ ဆွေးနွေးပွဲတွေ ဖြစ်စေချင်တယ်။ အဲဒီလိုဆိုရင်တော့ အားလုံးပြေလည်သွားမယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ အဲဒီနိုင်ငံရေးဆွေးနွေးပွဲ ပင်လုံတွေ ဘာတွေလုပ်နေတဲ့ နေရာမှာ လက်နက်ကိုင်အင်အားစုတွေကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ လူတွေက ပြောရေးဆိုခွင့် ပိုရှိနေပြီးတော့၊ ပြည်သူ့ကိုယ်စားလှယ်ဆိုပြီးတော့ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားတဲ့ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေ သိပ်အရေးပါတာကို မတွေ့ရဘူးလို့ အချို့ကသုံးသပ်ကြပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ အဲဒါနောက်ပိုင်းမှာ နည်းနည်းထင်ပေါ်လာတယ်။ … သုံးပွင့်ဆိုင်ပါ။ သုံးပွင့်ဆိုင်ဆိုတာ အာဏာ level တူ ဖွဲ့စည်းထားတာ။ ဒါပေမဲ့ နောက်ပိုင်းမှာတော့ EAO နဲ့ အစိုးရတပ်မတော် နှစ်ပွင့်ဆိုင်ပုံစံမျိုးနဲ့ သွားနေတာကို တွေ့ရတယ်။ ဒါကလဲ သူတို့က အဓိကကျတဲ့အပိုင်းကတော့ လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးကို ဘယ်လိုရပ်ဆိုင်းနိုင်မလဲဆိုတာကို အဖြေထုတ်တဲ့အခါကြတော့ သူတို့က အဲဒီအပေါ်မှာ ပိုပြီးတော့ အဓိကကျလာတာပေါ့။ NCA ကလဲ သူတို့ပေါ်မှာ အများကြီးအဓိကကျလာတယ်။ အဲဒါကြောင့်မို့ ဖြစ်တာပါ။ ဒါကိုတော့ ထွေထွေထူးထူး မပြောချင်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ပါတီကို ပစ်ပယ်ထားလို့တော့ မရဘူး။ ကျနော်လည်း ပြောနေခဲ့တယ်။ တချို့တွေမှာ အဲဒီလိုထင်မြင်စရာတွေ ရှိကောင်းရှိနိုင်တယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ့်တကယ် ပေါ်လစီအရဆိုရင်တော့ ဒါက အားလုံးသုံးပွင့်ဆိုင် အာဏာတူ၊ level တူ သုံးပွင့်ဆိုင်နဲ့ တွေ့ဆုံဖို့လိုတယ်။ အဲဒီဟာနဲ့ သွားနေတယ်လို့ ကျနော်က အဲဒီလိုခံယူတယ်။ တပ်မတော်၊ လွှတ်တော်က တစ်ပွင့်၊ EAO က တစ်ပွင့်၊ နိုင်ငံရေးပါတီတွေက တစ်ပွင့် - အဲဒါကို ပြောတာပါ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ နောက်တခုက တိုင်းရင်းသားပါတီတွေအပါအဝင် နိုင်ငံရေးပါတီတွေ တော်တော်များများဟာ တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်နဲ့ တွေ့ကြပါတယ်။ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်က မကြာခင်မှာ အနားယူပြီးတော့ နိုင်ငံရေးထဲကို ဝင်လာမယ်လို့လဲ မျှော်မှန်းကြပါတယ်။ သူ နိုင်ငံရေးထဲကိုပါလာရင် တိုင်းရင်းသားတွေအကျိုးအတွက် ပိုပြီးတော့ ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်မယ့် လူလို့များ တွက်ကြသလား။
ဖြေ ။ ။ အဲဒါကိုတော့ ကျနော်က သိမ်မခန့်မှန်းတတ်ဘူး။ ဦးကျော်ဇံသာပြောတဲ့ အပိုင်းတွေကတော့ ကျနော်က ထင်မြင်ချက်အတိအကျတော့ တိကျတဲ့ထင်မြင်ချက်တော့ မပေးနိုင်ဘူး။ သူတို့ရဲ့ ကာယကံရှင်တွေရဲ့ စိတ်ထဲမှာ တချို့တွေအမြင်မှာတော့ ရှိကောင်းရှိနိုင်တာပေါ့။ သူတို့တွေ့ဆုံတာက ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ဆိုင်တယ်။ နောက်ပြီး ညီလာခံနဲ့လည်းဆိုင်တယ်။ ညီလာခံအကြိုမှာ တွေ့ဆုံကြတာ။ အထူးသဖြင့် သူတို့ဆွေးနွေးကြတာ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ဆိုင်တဲ့ အချက်တွေကို ဆွေးနွေးတယ်လို့ ကြားရတယ်။
မေး ။ ။ နောက်တခုက ကချင်ပြည်နယ်နဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ် အထူးသဖြင့် ရခိုင်ပြည်နယ်က ပိုဆိုးတာပေါ့။ တိုက်ပွဲတွေလည်း ဖြစ်နေတဲ့အချိန်မှာ ရွေးကောက်ပွဲကော တရားမျှတပြီးတော့ တကယ်လွတ်လပ်တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ဖြစ်နိုင်ပါ့မလား။ မဲဆန္ဒနယ်မြေ အတော်များများမှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပဖြစ်မယ်လို့ကော ထင်ပါသလား။ ကိုဗစ်-၁၉ ပြဿနာလည်း ရှိနေသေးတော့။
ဖြေ ။ ။ အခက်အခဲ ရှိပါတယ်။ အခုကြားနေရတဲ့အတိုင်းဆိုရင်တော့ ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပပေးနိုင်တဲ့ နေရာ မြို့နယ်တချို့တော့ ရှိနေပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် အခက်အခဲ ရှိပါတယ်။ ကချင်ပြည်နယ်မှာတော့ ပြဿနာ မရှိပါဘူး။ မြို့နယ်အားလုံးမှာ မဲဆန္ဒနယ်မြေအားလုံးကို ဖွင့်ပေးထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော် နောက်ဆုံးမေးချင်တာက တကယ်လို့ ဆရာတို့ မျှော်လင့်ထားသလို တိုင်းရင်းသားပါတီတွေ အင်အားကောင်းမယ်။ လွှတ်တော်နှစ်ရပ်စလုံးမှာ တိုင်းရင်းသားတွေ သိပ်အင်အားကောင်းလာမယ်ဆိုရင် တကယ်လို့ အရေးကြီးတဲ့ကိစ္စတွေ အပြောင်းအလဲလုပ်ကြမယ် ဆိုကြပါစို့ - ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေမှာ။ ဥပမာ နိုင်တဲ့ပါတီရဲ့ အစိုးရဖွဲ့ခွင့်တောင်းတဲ့ကိစ္စမျိုးတွေ။ အဲဒီလိုမျိုးအထိ သူတို့လိုက်လျောနိုင်စရာ အကြောင်းရှိမယ် ထင်ပါသလား။ နောက်ပြီး သယံဇာတ ခွဲဝေတဲ့ကိစ္စ။ ကချင်မှာဆိုရင် သယံဇာတ ပြဿနာက သိပ်အရေးကြီးတဲ့ကိစ္စပါ။ ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြည်နယ်အစိုးရနဲ့ လူထုရဲ့ဆန္ဒသဘောထားအတိုင်း တော်တော်များများ ဖြစ်လာနိုင်မယ် ထင်ပါသလား။ လိုက်လျောနိုင်မယ်လို့ ထင်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ဒီဟာကတော့ အရင်ကထက် ထူးခြားလာမယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုရင် အရင်ကတော့ ပြည်သူ့လွှတ်တော်၊ အမျိုးသားလွှတ်တော်ကို ရောက်သွားတဲ့ တိုင်းရင်းသားကိုယ်စားလှယ်တွေ၊ လွှတ်တော်အမတ်တွေက စည်းလုံးညီညွှတ်မှု မရှိကြဘူး။ အခုကတော့ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း၊ ရွေးကောက်ခံတဲ့ တိုင်းရင်းသားကိုယ်စားလှယ်တွေ ပြည်သူ့လွှတ်တော်၊ အမျိုးသားလွှတ်တော် ရောက်သွားတဲ့လူတွေက သူတို့ စည်းစည်းလုံးလုံး ညီညီညွှတ်ညွှတ်နဲ့ သွားကြမှာပါ။ အဲဒါကြောင့် သူတို့အနေနဲ့က တိုင်းရင်းသားအရေး၊ ပြည်ထောင်စုအရေးကို တသံထဲထွက်ပြီးတော့ ဆွေးနွေးကြမယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ဒီဟာက အင်အားကြီးတခုလို ဖြစ်လာမယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ပါတီကြီးတွေနဲ့ ယှဉ်နိုင်တဲ့ အင်အား တိုင်းရင်းသားအင်အား သက်သက်ပေါ်လာလိမ့်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒါက ကျနော့်ရဲ့ မျှော်လင့်ချက်ပါ။
မေး ။ ။ တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာ ဖြစ်နေတဲ့ ပဋိပက္ခတွေကရော ပြေလည်မှု ရလာလိမ့်မယ်။ ပြေလည်မှု မရသည့်တိုင်း အရှိန်လျော့လာလိမ့်မယ်လို့ကော မျှော်လင့်နိုင်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ဒါကတော့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အင်အားစုတွေက လိုချင်တဲ့ နိုင်ငံရေးအာမခံချက် မရမချင်းတော့ ဆက်ပြီးတော့ သွားနေကြမှာပဲ။ ဒီဘက်မှာ နည်းနည်းအားကောင်းလာလို့ ဟိုဘက်အားပျော့သွားတယ်ဆိုတာမျိုးတော့ ဖြစ်မယ်မထင်ပါဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒီဘက်မှာ နည်းနည်းအားကောင်းလာတယ်ဆိုပေမယ့် ဖယ်ဒရယ် ပြည်ထောင်စုမှ မတည်ဆောက်နိုင်သေးတာ။ ဖယ်ဒရယ်ဖွဲ့စည်းပုံမှ မပေါ်သေးတာ။ ပြည်ထောင်စုသဘောတူညီချက်စာချုပ်မှ မချုပ်နိုင်သေးတာ။ ဖယ်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေးဆိုတဲ့ ပြည်ထောင်စုသဘောတူစာချုပ် Union Accord ရေးဆွဲရပါမယ်။ အဲဒီအဆင့် မရောက်မချင်းကတော့ ကျနော်ထင်တယ် သိပ်ပြီးအားပျော့သွားတာမျိုး ပြောင်းလဲသွားတာမျိုးတော့ ကျနော့်အနေနဲ့ ရှိမယ်လို့တော့ မထင်ပါဘူး။
==Unicode==
လာမယ့ျ ရှေးကောကျပှဲအပွီး အစိုးရဖှဲ့စညျးရေးအတှကျ တိုငျးရငျးသားပါတီတှေ အရေးပါလာမယျဆိုရငျ သူတို့ ဘယျပါတီနဲ့ ပူးပေါငျးကွမလဲ၊ သူတို့လိုခငြျနတေဲ့ ဖယျဒရယျပွညျထောငျစု ပိုမိုပီပွငျလာနိုငျသလား။ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှကေော အရှိနျလြော့သှားနိုငျပါသလား ဆိုတာတှကေို ကခငြျပွညျနယျ ပွညျသူ့ပါတီခေါငျးဆောငျ ဒေါကျတာတူးဂြာနဲ့ ဦးကြောျဇံသာ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒေါကျတာတူးဂြာ … မကွာခငျကငြျးပပွုလုပျမယ့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာ တိုငျးရငျးသားပါတီတှရေဲ့ မြှောျလင့ျခကြျ တောျတောျကွီးကွီးမားမား ရှိတယျလို့ သိရပါတယျ။ သုံးသပျသူတှကေ ရေးကွတယျ။ ဒီအခြိနျမှာ တိုငျးရငျးသားတှဟော ပွညျနယျအဆင့ျ လှှတျတောျတှသောမက ဗဟိုအဆင့ျလှှတျတောျမှာ ယှဉျပွိုငျကွမယျ။ သူတို့တိုငျးရငျးသား အခှင့ျအရေးတှကေို အဓိကဖောျဆောငျပေးမယ့ျ ပါတီနဲ့ ပူးပေါငျးပွီးတော့ ညှှန့ျပေါငျးအစိုးရ ဖှဲ့ရရငျလဲ ဖှဲ့ဖို့ရညျရှယျခကြျ ရှိတယျဆိုတဲ့အထိ ရေးကွပါတယျ။ ဆိုတော့ ကနြောျ ပထမဦးဆုံးမေးခငြျတာက အခုလာမယ့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာ တိုငျးရငျးသားပါတီတှရေဲ့ အခွအေနဟော ဘယျလောကျအထိ ကောငျးနိုငျတယျလို့ ဆရာ မြှောျလင့ျပါသလဲ။ အကွမျးမဉြျးစပွောပါ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ရဲ့ သုံးသပျခကြျအရဆိုရငျတော့ ရှေးကောကျပှဲဟာ ၂၀၁၀ နဲ့ ၂၀၁၅ ထကျ နညျးနညျးထူးခွားလာတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ပွညျနယျကလူထုတှကေ ပွညျနယျသားတှေ ဖှဲ့စညျးတဲ့ပါတီတှကေို အထူးဦးစားပေးခငြျတဲ့ စိတျဆန်ဒတှေ ပေါျပေါကျလာတယျ။ သူတို့တှကေ နှုတျနဲ့လညျး အားပေးစကားတှေ ပွောလာတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ဒီလိုပါတီတှေ ပွန့ျကြဲနတောလဲ သူတို့က မလိုလားဘူး။ ဒါကွောင့ျမို့ ပါတီတှပေေါငျးစညျးဖို့လညျး တိုကျတှနျးအားပေးလာတယျ။ အဲဒီဟာက ဘာလဲဆိုရငျ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲကို ကနြောျတို့က မွနျမာနိုငျငံ ပွညျထောငျစုတခုလုံး အကြိုးအတှကျသောျလညျးကောငျး၊ ပွညျနယျအကြိုးအတှကျသောျလညျးကောငျး ထူးခွားတဲ့ ရှေးကောကျပှဲ ဖွဈစခေငြျတာပေါ့။
မေး ။ ။ ဘယျလိုအကြိုးမြိုးလဲဆိုတာကို နညျးနညျးရှငျးပွပေးပါ။
ဖွေ ။ ။ တဈအခကြျအနနေဲ့ ပွညျထောငျစုတခုလုံး ငွိမျးခမြျးရေးရစခေငြျတယျ။ ရရှိဖို့ဆိုရငျ စနဈပွောငျးရမယျ။ ဖယျဒရယျဒီမိုကရစေီစနဈကို ပွောငျးနိုငျဖို့ ကွိုးစားရမယျ။ ပွီးရငျ ပွညျနယျတှရေဲ့ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေး ပွညျနယျသားတှရေဲ့ ကံကွမ်မာကို ပွညျနယျသားတှကေိုယျတိုငျ ဖနျတီးတဲ့ ကိုယ့ျကွမ်မာကိုယျ ဖနျတီးခှင့ျဆိုတာကို ရုပျလုံးဖောျသှားမယျ။ လကျတှေ့လုပျနိုငျသလောကျ လုပျဆောငျသှားဖို့ ကိုယ့ျကွမ်မာကိုယျ ဖနျတီးခှင့ျဆိုတာကို အတတျနိုငျဆုံး ရရှိတဲ့အခှင့ျအရေးတှေ အသုံးခပြွီးမှ လုပျဆောငျသှားဖို့ပါ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ပွီးခဲ့တဲ့ လှှတျတောျ (၅) နှဈ သကျတမျးမှာ NLD ပါတီရဲ့ လုပျဆောငျခကြျထကျ တိုငျးရငျးသားအကြိုးကို ပိုပွီးတဲ့ စှမျးစှမျးတမံ ဆောငျရှကျပေးနိုငျမယ့ျ ပါတီကွီးအဖွဈနဲ့ ဘယျပါတီကို ဆရာတို့ ရှု့မွငျပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အခုအခြိနျအခါမှာတော့ ကနြောျတို့က စောင့ျကွည့ျဆဲကာလလို့ ပွောလို့ရပါတယျ။ ပါတီကွီးတှပေေါျ ဘယျလိုဆိုပွီးတော့ စိတျပိုငျဖွတျထားတာတော့ မရှိသေးဘူး။ အခု ရှေးကောကျပှဲအကွိုကာလကိုလညျး စောင့ျကွည့ျမယျ။ ရှေးကောကျပှဲပွီးရဲ့ ရလဒျအပေါျလညျး စောင့ျကွည့ျမယျ။ အဲဒီနောကျပိုငျးမှာ ဖွဈပေါျလာမယ့ျ လှုပျရှားမှုတှကေို စောင့ျကွည့ျမယျ။ စောင့ျကွည့ျပွီးတော့မှ အဆငျပွသေလို အမြားအကြိုး၊ ပွညျသူ့အကြိုး၊ ပွညျထောငျစုအကြိုး၊ ပွညျနယျအကြိုးတို့ကို တကယျစိတျပါဝငျစားစှာနဲ့ လကျတှဲဆောငျရှကျခငြျတဲ့ ဗဟိုနဲ့ပွညျနယျ အာဏာခှဲဝရေေးကို မြှမြှတတရှိဖို့၊ နားလညျမှုရှိဖို့။ ဘယျပါတီ၊ ဘယျဟာဆိုတာကို အခုအခြိနျအခါမှာတော့ မခန့ျမှနျးတတျသေးဘူး။
မေး ။ ။ ပွီးခဲ့တဲ့ကာလမှာ အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျနဲ့ တိုငျးရငျးသားပါတီတှရေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုကို အားမလိုအားမရသံတှေ အမြားကွီးကွားခဲ့ပါတယျ။ အဲဒါကို အကဉြျးရုံးလေး ပွနျပွီးသုံးသပျပေးပါ။
ဖွေ ။ ။ အဲဒါကတော့ NLD ပေါျ အမြားကွီးမူတညျတာပေါ့။ သူက တိုငျးရငျးသားတှရေဲ့ လိုလားခကြျ အကြိုးစီးပှားတှကေို အပွောတငျမဟုတျဘဲနဲ့ လကျတှေ့ကကြြ ဖောျဆောငျပေးဖို့ လိုခဲ့တယျ။ အဲဒါကွောင့ျမို့ သူ့လုပျရပျပေါျမှာ အခုအခြိနျအခါမှာတော့ ပွညျသူတှကေ ပွောကွတာပဲ၊ အားမလိုအားမရ ဖွဈတယျလို့ ပွောကွတယျ။ နောကျနောငျမှာလဲ လာမယ့ျအခြိနျကာလမှာလဲ သူတို့ရဲ့ ပွောဆိုမှုနဲ့ လုပျဆောငျခကြျပေါျမှာပဲ မူတညျပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆရာ ဒီနရောမှာ တဈခု စဉျးစားစခေငြျတာက တခြို့တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှော လကျနကျကိုငျအငျအားစုတှဟော တောျတောျလေးကို အားကောငျးနပေါတယျ။ အဲဒီဒသေတှမှော ပွညျသူ့ကိုယျစားလှယျတှေ လှှတျတောျအမတျတှဟော သိပျပွီးတော့ လူထုရဲ့ ယုံကွညျမှုကို မရကွဘူးဆိုရငျ မှားမယျမဟုတျပါဘူး။ ပွညျနယျသားတခြို့ကဆိုရငျ လှှတျတောျလမျးကွောငျးနဲ့ သူတို့ရဲ့ အခှင့ျအရေးတှကေို ရလာမှာ မဟုတျဘူး။ ဘာမှတိုးမပေါကျဘူး ဖွဈနတေယျ။ ဒါကွောင့ျ လကျနကျကိုငျလမျးစဉျသာ ပိုပွီးတော့ အားပေးရမယျ စိတျကူးမြား ပေါကျနသေလားလို့ ကနြောျက စဉျးစားမိပါတယျ။ တနညျးပွောရရငျ ဒီမိုကရစေီကို အယုံအကွညျ နညျးပွီးတော့ လကျနကျကိုငျလမျးစဉျကိုပဲ ပိုပွီးအားသနျနကွေသလားဆိုတာကိုလဲ စဉျးစားစရာ ဖွဈမယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဆရာ အဲဒါကို ဘယျလိုသဘောရပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဖွကေ တဈခုပဲ ရှိပါတယျ။ ကနြော့ျအမွငျက ပွညျတှငျးစဈဟာ နိုငျငံရေးပွူနာတော့ ရှိတာပေါ့။ နိုငျငံရေးပွူနာကို နိုငျငံရေးနညျးနဲ့ ဖွရှေငျးမှ ပွလေညျနိုငျမယျ။ ဆိုတဲ့ဟာကို အားလုံးတော့ ခံယူလာကွပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ နိုငျငံရေးနညျးနဲ့ ဖွရှေငျးတယျဆိုတာ တှေ့ဆုံဆှေးနှေးရေး Dialogue ပါ။ အခု ပငျလုံညီလာခံဆိုတာ ရှိတော့ရှိနပွေီ။ ဒါကွောင့ျမို့ ဒီဟာကို ဘယျလောကျမွနျမွနျဆနျဆနျ မှနျမှနျကနျကနျ ပုံဖောျနိုငျမလဲဆိုတာက အဓိကကပြါတယျ။ အဲဒါကို ပုံဖောျတဲ့နရောမှာတော့ ဖယျဒရယျဒီမိုကရစေီစနဈကို ပီပီပွငျပွငျ ဖောျဆောငျသှားနိုငျတဲ့ အဖွတေဈခုရဖို့ လိုတာပေါ့။ အဲဒီလိုဆို အားလုံးပွလေညျသှားနိုငျတယျ။ တိုငျးပွညျရဲ့ ပွူနာကို အဖွရှောတဲ့နရောမှာ နိုငျငံရေးဆှေးနှေးပှဲကို မှနျမှနျကနျကနျ ရိုးရိုးသားသား ဖွောင့ျဖွောင့ျမတျမတျနဲ့ အမှနျတကယျရှေ့ရှုတဲ့ ဆှေးနှေးပှဲတှေ ဖွဈသင့ျတယျ။ နောကျ ဘုံသဘောတူညီခကြျရရှိတဲ့ ဆှေးနှေးပှဲတှေ ဖွဈစခေငြျတယျ။ အဲဒီလိုဆိုရငျတော့ အားလုံးပွလေညျသှားမယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ အဲဒီနိုငျငံရေးဆှေးနှေးပှဲ ပငျလုံတှေ ဘာတှလေုပျနတေဲ့ နရောမှာ လကျနကျကိုငျအငျအားစုတှကေို ကိုယျစားပွုတဲ့ လူတှကေ ပွောရေးဆိုခှင့ျ ပိုရှိနပွေီးတော့၊ ပွညျသူ့ကိုယျစားလှယျဆိုပွီးတော့ ရှေးကောကျတငျမွှောကျထားတဲ့ လှှတျတောျကိုယျစားလှယျတှေ သိပျအရေးပါတာကို မတှေ့ရဘူးလို့ အခြို့ကသုံးသပျကွပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ အဲဒါနောကျပိုငျးမှာ နညျးနညျးထငျပေါျလာတယျ။ … သုံးပှင့ျဆိုငျပါ။ သုံးပှင့ျဆိုငျဆိုတာ အာဏာ level တူ ဖှဲ့စညျးထားတာ။ ဒါပမေဲ့ နောကျပိုငျးမှာတော့ EAO နဲ့ အစိုးရတပျမတောျ နှဈပှင့ျဆိုငျပုံစံမြိုးနဲ့ သှားနတောကို တှေ့ရတယျ။ ဒါကလဲ သူတို့က အဓိကကတြဲ့အပိုငျးကတော့ လကျနကျကိုငျတောျလှနျရေးကို ဘယျလိုရပျဆိုငျးနိုငျမလဲဆိုတာကို အဖွထေုတျတဲ့အခါကွတော့ သူတို့က အဲဒီအပေါျမှာ ပိုပွီးတော့ အဓိကကလြာတာပေါ့။ NCA ကလဲ သူတို့ပေါျမှာ အမြားကွီးအဓိကကလြာတယျ။ အဲဒါကွောင့ျမို့ ဖွဈတာပါ။ ဒါကိုတော့ ထှထှေထေူးထူး မပွောခငြျပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ ပါတီကို ပဈပယျထားလို့တော့ မရဘူး။ ကနြောျလညျး ပွောနခေဲ့တယျ။ တခြို့တှမှော အဲဒီလိုထငျမွငျစရာတှေ ရှိကောငျးရှိနိုငျတယျ။ ဒါပမေဲ့ တကယ့ျတကယျ ပေါျလစီအရဆိုရငျတော့ ဒါက အားလုံးသုံးပှင့ျဆိုငျ အာဏာတူ၊ level တူ သုံးပှင့ျဆိုငျနဲ့ တှေ့ဆုံဖို့လိုတယျ။ အဲဒီဟာနဲ့ သှားနတေယျလို့ ကနြောျက အဲဒီလိုခံယူတယျ။ တပျမတောျ၊ လှှတျတောျက တဈပှင့ျ၊ EAO က တဈပှင့ျ၊ နိုငျငံရေးပါတီတှကေ တဈပှင့ျ - အဲဒါကို ပွောတာပါ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ နောကျတခုက တိုငျးရငျးသားပါတီတှအေပါအဝငျ နိုငျငံရေးပါတီတှေ တောျတောျမြားမြားဟာ တပျမတောျကာကှယျရေးဦးစီးခြုပျနဲ့ တှေ့ကွပါတယျ။ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျက မကွာခငျမှာ အနားယူပွီးတော့ နိုငျငံရေးထဲကို ဝငျလာမယျလို့လဲ မြှောျမှနျးကွပါတယျ။ သူ နိုငျငံရေးထဲကိုပါလာရငျ တိုငျးရငျးသားတှအေကြိုးအတှကျ ပိုပွီးတော့ ဆောငျရှကျပေးနိုငျမယ့ျ လူလို့မြား တှကျကွသလား။
ဖွေ ။ ။ အဲဒါကိုတော့ ကနြောျက သိမျမခန့ျမှနျးတတျဘူး။ ဦးကြောျဇံသာပွောတဲ့ အပိုငျးတှကေတော့ ကနြောျက ထငျမွငျခကြျအတိအကတြော့ တိကတြဲ့ထငျမွငျခကြျတော့ မပေးနိုငျဘူး။ သူတို့ရဲ့ ကာယကံရှငျတှရေဲ့ စိတျထဲမှာ တခြို့တှအေမွငျမှာတော့ ရှိကောငျးရှိနိုငျတာပေါ့။ သူတို့တှေ့ဆုံတာက ရှေးကောကျပှဲနဲ့ဆိုငျတယျ။ နောကျပွီး ညီလာခံနဲ့လညျးဆိုငျတယျ။ ညီလာခံအကွိုမှာ တှေ့ဆုံကွတာ။ အထူးသဖွင့ျ သူတို့ဆှေးနှေးကွတာ ရှေးကောကျပှဲနဲ့ဆိုငျတဲ့ အခကြျတှကေို ဆှေးနှေးတယျလို့ ကွားရတယျ။
မေး ။ ။ နောကျတခုက ကခငြျပွညျနယျနဲ့ ရခိုငျပွညျနယျ အထူးသဖွင့ျ ရခိုငျပွညျနယျက ပိုဆိုးတာပေါ့။ တိုကျပှဲတှလေညျး ဖွဈနတေဲ့အခြိနျမှာ ရှေးကောကျပှဲကော တရားမြှတပွီးတော့ တကယျလှတျလပျတဲ့ ရှေးကောကျပှဲ ဖွဈနိုငျပါ့မလား။ မဲဆန်ဒနယျမွေ အတောျမြားမြားမှာ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပဖွဈမယျလို့ကော ထငျပါသလား။ ကိုဗဈ-၁၉ ပွူနာလညျး ရှိနသေေးတော့။
ဖွေ ။ ။ အခကျအခဲ ရှိပါတယျ။ အခုကွားနရေတဲ့အတိုငျးဆိုရငျတော့ ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပပေးနိုငျတဲ့ နရော မွို့နယျတခြို့တော့ ရှိနပေါတယျ။ အဲဒါကွောင့ျ အခကျအခဲ ရှိပါတယျ။ ကခငြျပွညျနယျမှာတော့ ပွူနာ မရှိပါဘူး။ မွို့နယျအားလုံးမှာ မဲဆန်ဒနယျမွအေားလုံးကို ဖှင့ျပေးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျ နောကျဆုံးမေးခငြျတာက တကယျလို့ ဆရာတို့ မြှောျလင့ျထားသလို တိုငျးရငျးသားပါတီတှေ အငျအားကောငျးမယျ။ လှှတျတောျနှဈရပျစလုံးမှာ တိုငျးရငျးသားတှေ သိပျအငျအားကောငျးလာမယျဆိုရငျ တကယျလို့ အရေးကွီးတဲ့ကိစ်စတှေ အပွောငျးအလဲလုပျကွမယျ ဆိုကွပါစို့ - ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒမှော။ ဥပမာ နိုငျတဲ့ပါတီရဲ့ အစိုးရဖှဲ့ခှင့ျတောငျးတဲ့ကိစ်စမြိုးတှေ။ အဲဒီလိုမြိုးအထိ သူတို့လိုကျလြောနိုငျစရာ အကွောငျးရှိမယျ ထငျပါသလား။ နောကျပွီး သယံဇာတ ခှဲဝတေဲ့ကိစ်စ။ ကခငြျမှာဆိုရငျ သယံဇာတ ပွူနာက သိပျအရေးကွီးတဲ့ကိစ်စပါ။ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပွညျနယျအစိုးရနဲ့ လူထုရဲ့ဆန်ဒသဘောထားအတိုငျး တောျတောျမြားမြား ဖွဈလာနိုငျမယျ ထငျပါသလား။ လိုကျလြောနိုငျမယျလို့ ထငျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ဒီဟာကတော့ အရငျကထကျ ထူးခွားလာမယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုရငျ အရငျကတော့ ပွညျသူ့လှှတျတောျ၊ အမြိုးသားလှှတျတောျကို ရောကျသှားတဲ့ တိုငျးရငျးသားကိုယျစားလှယျတှေ၊ လှှတျတောျအမတျတှကေ စညျးလုံးညီညှှတျမှု မရှိကွဘူး။ အခုကတော့ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲပွီးတဲ့နောကျပိုငျး၊ ရှေးကောကျခံတဲ့ တိုငျးရငျးသားကိုယျစားလှယျတှေ ပွညျသူ့လှှတျတောျ၊ အမြိုးသားလှှတျတောျ ရောကျသှားတဲ့လူတှကေ သူတို့ စညျးစညျးလုံးလုံး ညီညီညှှတျညှှတျနဲ့ သှားကွမှာပါ။ အဲဒါကွောင့ျ သူတို့အနနေဲ့က တိုငျးရငျးသားအရေး၊ ပွညျထောငျစုအရေးကို တသံထဲထှကျပွီးတော့ ဆှေးနှေးကွမယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ဒီဟာက အငျအားကွီးတခုလို ဖွဈလာမယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ပါတီကွီးတှနေဲ့ ယှဉျနိုငျတဲ့ အငျအား တိုငျးရငျးသားအငျအား သကျသကျပေါျလာလိမ့ျမယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဒါက ကနြော့ျရဲ့ မြှောျလင့ျခကြျပါ။
မေး ။ ။ တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှော ဖွဈနတေဲ့ ပဋိပက်ခတှကေရော ပွလေညျမှု ရလာလိမ့ျမယျ။ ပွလေညျမှု မရသည့ျတိုငျး အရှိနျလြော့လာလိမ့ျမယျလို့ကော မြှောျလင့ျနိုငျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ဒါကတော့ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျ အငျအားစုတှကေ လိုခငြျတဲ့ နိုငျငံရေးအာမခံခကြျ မရမခငြျးတော့ ဆကျပွီးတော့ သှားနကွေမှာပဲ။ ဒီဘကျမှာ နညျးနညျးအားကောငျးလာလို့ ဟိုဘကျအားပြော့သှားတယျဆိုတာမြိုးတော့ ဖွဈမယျမထငျပါဘူး။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ဒီဘကျမှာ နညျးနညျးအားကောငျးလာတယျဆိုပမေယ့ျ ဖယျဒရယျ ပွညျထောငျစုမှ မတညျဆောကျနိုငျသေးတာ။ ဖယျဒရယျဖှဲ့စညျးပုံမှ မပေါျသေးတာ။ ပွညျထောငျစုသဘောတူညီခကြျစာခြုပျမှ မခြုပျနိုငျသေးတာ။ ဖယျဒရယျဒီမိုကရစေီ ပွညျထောငျစု တညျဆောကျရေးဆိုတဲ့ ပွညျထောငျစုသဘောတူစာခြုပျ Union Accord ရေးဆှဲရပါမယျ။ အဲဒီအဆင့ျ မရောကျမခငြျးကတော့ ကနြောျထငျတယျ သိပျပွီးအားပြော့သှားတာမြိုး ပွောငျးလဲသှားတာမြိုးတော့ ကနြော့ျအနနေဲ့ ရှိမယျလို့တော့ မထငျပါဘူး။
