ပါရီအိုလံပစ်ပွဲတော်ကို သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်မှုအနည်းဆုံး သမိုင်းဝင်မှတ်ကျောက်တင်နိုင်အောင်ရည်ရွယ်ကျင်းပတာဖြစ်ပါတယ်၊ ဂေဟဗေဒစနစ်တွေနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး အားကစားကဏ္ဍကနေ အားစိုက်ဆောင်ရွက်လာတဲ့ ရှေ့ဆောင်ဥပမာတခုလည်းဖြစ်ပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
တိုင်ဖုန်းနဲ့အပူပိုင်းမုန်တိုင်းတွေလို ပြင်းထန်တဲ့သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကို မြန်မာအပါအဝင် အာရှကကမ်းရိုးတန်းနေ ပြည်သူတွေ ရှေ့ဆက်ပိုမိုကြုံတွေရမှာဖြစ်တဲ့အတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုတွေလုပ်ထားကြဖို့ ကျွမ်းကျင်သူတွေရဖက်က အရေးတကြီးတိုက်တွန်းနေပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
"အစ်မတို့ဆီကို ရေရောက်လို့ရှိရင် ကျန်တဲ့နေရာတွေမှာ နေလို့မရတော့ဘူး။ အခု ရွာထဲကိုရေတွေ ဝင်တော့မှာဆိုတော့ ကျန်တဲ့ရွာတွေ အားလုံးမြုပ်ကုန်တာ။ အရင်ကဆိုရင် အစ်မတို့ရွာ ကမ်းနားကြီးရှိတယ်။ ဒီကမ်းနားကိုပဲ ရေရိုက်ပြီးမှ ပြန်ကျသွားတာ။ ဒီလိုမျိုး အိမ်စုံးစုံးမြုပ်တဲ့အထိတော့ မဖြစ်ကြဘူးပေါ့ကွယ်။" (ဒေသခံပြည်သူ)
" ၃ ရက်ရှိသွားပြီ။ ကချင်ပြည်နယ်တခုလုံး ဖြစ်နေတာ ဖြစ်တာလေ။ ဗန်းမော်လည်း ဖြစ်နေတယ်။ မိုးကောင်း၊ မိုးမိတ် ကချင်ပြည်နယ် တခုလုံးပေါ့နော်၊ (အရင်က) တယ်လီနော မရဘူးဆိုရင် MPT ရမယ် MPT မရဘူးဆိုရင် Mytel တခုကတော့ ပုံမှန်ရနေတဲ့ အနေအထားမှာရှိတယ်၊ အခုက သုံးလို့ကို မရဘူးဗျ။” (မြစ်ကြီးနားမြို့ခံ)
နိုင်ငံရေးအကျဥ်းသူအကျဥ်းသားတွေအပါအဝင် အကျဥ်းသား ၅၀၀ ကျော်ကို အင်းစိန်ကနေ ဒိုက်ဦးနဲ့သာယာဝတီထောင်တွေကို ထောင်ပြောင်းလိုက်တာဟာ ဇွန်၊ ဇူလိုင်နဲ့ သြဂုတ်လတွေမှာ ထောင်တွင်းသပိတ်တိုက်ပွဲတွေလုပ်လေ့ရှိတာကြောင့် ထောင်အပြောင်းအရွှေ့တွေ လုပ်နေတာဖြစ်တယ်လိုံ နိုင်/ကျဥ်းအရေးလှုပ်ရှားသူတဦးက ပြောပါတယ်။
"နော်တို့ဘက်မှာ မိုးတော်တော်ရွာတော့ လေကြောင်းကတော့မပါဘူး။ စစ်မှုထမ်းနဲ့ သင်တန်းဆင်းထားတဲ့ လူငယ်ပိုင်းလေးတွေပါလာတယ်။ သူတို့သုံးတဲ့လက်နက်တွေကတော့ ပုံမှန်သုံးနေတဲ့အတိုင်းပဲ သုံးတယ်။ ဒါပေမဲ့ စစ်မှုထမ်းဥပဒေနဲ့ သူတို့စုဆောင်းထားတဲ့ လူတွေကို အများဆုံးသုံးနေကြတာ ကျနော်တို့မြင်တယ်။" (တော်လှန်ရေးရဲဘော်တဦး)
စစ်ရေးပဋိပက္ခတွေဟာလူမှုဘဝနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အပေါ် ဆိုးရွားတဲ့သက်ရောက်မှုတွေရှိနေပါတယ်။ ရုရှား-ယူကရိန်းနဲ့ အစ္စရေးလ် ဂါဇာလိုစစ်ရေးပဋိပက္ခတွေဖြစ်နေချိန်မှာပဲသဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်ပျက်စီးမှုအကြောင်း ခုလိုမီးမှောင်းထိုးပြောဆိုလာတာဖြစ်ပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာနန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။ ..
ကရင်နီပြည်နယ်အတွင်း စစ်ဘေးရှောင် ၁ သိန်းခွဲကျော်နေထိုင်ရာ စစ်ရှောင်စခန်း ၄၀၀ ကျော်မှာ စားနပ်ရိက္ခာနဲ့ တခြား လူသားစာနာမှုအကူအညီတွေ ကြီးကြီးများမားလိုအပ်နေတယ်လို့ ဒေသခံတွေနဲ့ ကရင်နီပြည် ကြားကာလအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ(IEC) တာဝန်ရှိသူတဦးက ပြောပါတယ်။
မဲဆောက်မြို့မှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကြောင့် ဇနီးဖြစ်သူအသက်သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ အမှုမှာ တရားခံခင်ပွန်းဖြစ်သူ အဆိုတော်ဝဠာကို Lion Battalion Commando စစ်ကြောင်းဆီကနေ ထိုင်းရဲဘက်ကို လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပြီးဖြစ်တယ်လို့ ဒီအမှုကို စတင်ဖေါ်ထုတ် ခဲ့သူလည်းဖြစ်တဲ့ မထိပ်ထားက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
အာဖရိကဦးချိုဒေသကလူသန်းပေါင်းများကိုထိခိုက်လာတဲ့ဆိုးရွားလာတဲ့ရာသီဥတုအခြေအနေကို AI နည်းပညာနဲ့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိုင်ဖို့ဆောင်ရွက်နေပါပြီ။ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအစီအစဥ် WFPနဲ့ ဗြိတိန်အောက်စဖို့တက္ကသိုလ်ကသိပ္ပံပညာရှင်တွေပူးပေါင်းပြီးဆောင်ရွက်နေတာပါ။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
"စစ်ဘေးရှောင်လာသူတွေဆို ဒီဘီလူးကျွန်းကိုပဲ အားကိုးနေရတာ။ ဒီကလည်း ဧည့်ဝတ်ကျေကျေနဲ့ ဧည့်ခံထားကြတာ။ အခုကျတော့ ကျောက်မီးသွေး လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးစက်ရုံတည်မယ်ဆိုတော့ ကျနော်တို့အနေနဲ့ကတော့ မကြိုက်ဘူးပေါ့။ အခုက စကစခေတ်ဆိုတော့ လှုပ်ရှားဖို့၊ ပြောဆိုဖို့ကတော့ နည်းနည်းခက်နေတယ်။" (ဘီလူးကျွန်းဒေသခံ)
သြစတေးလျကGreat Barrier Reef သန္တာကျောက်တန်းကြီးပျက်စီးမှုကို ဥာဏ်ရည်တုနည်းပညာပါ ရေအောက်ဒရုန်းယာဥ်နဲ့လေ့လာနေပါပြီ။ ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုကြောင့်ကမ္ဘာအရပ်ရပ်ကသန္တာကျောက်တန်းကြီးတွေရဲ့ ဂေဟဗေဒစနစ်တွေ အကြီးအကျယ်ထိခိုက်ပျက်စီးလာနေတာဖြစ်ပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်ကနေ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
လူနာရှိလို့မြင်းခြံဆေးရုံကိုသွားပို့ပြီး LockDown အချိန်က လွန်သွားပြီလေ။ မြင်းခြံကနေ စခမ ကျေးရွာကိုအပြန် စစ်ကောင်စီတွေ ကင်းပုန်းဝပ်နေတဲ့နေရာကိုအဖြတ် ကားရှေ့မီးတော့ဖွင့်တယ်။ အတွင်းမီးမဖွင့်တော့ ဆရာတော့်ကို မတားမပြုဘဲ၊ ပုံစံကြည့်တာ မူးရူးနေတယ်နဲ့တူတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့် ပစ်ခတ်ပစ်တာထင်တယ်။" (ဒေသခံ)
ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာတွေကို အဆုံးအစမဲ့ ရင်းမြစ်တွေလို ကမ္ဘာက သတ်မှတ်နေကြတာမျိုး ရပ်ပစ်ဖို့လိုပြီလို့ ကုလသမဂ္ဂက ပြောပါတယ်။ ပလတ်စတစ်အပါအဝင် ဓာတုဓာတ်တွေကြောင့် ညစ်ညမ်းလာနေတဲ့ သမုဒ္ဒရာ ဂေဟဗဒစနစ်တွေဟာ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့် ပိုမိုထိခိုက်လာနေပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာနန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
ထိုင်းနိုင်ငံမှာ လိင်တူစုံမက်သူချင်း တရားဝင် လက်ထပ်ထိမ်းမြားနိုင်မယ့်ဥပဒေကြမ်းကို အင်္ဂါနေ့က ထိုင်း အထက်လွှတ်တော်မှာ တခဲနက် အတည်ပြုလိုက်ပါတယ်။ အရှေ့တောင်အာရှမှာ ထိုင်းနိုင်ငံဟာ LGBTQ+ တွေ အိမ်ထောင်ပြုမှုဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးတန်းတူရတဲ့ ပထမဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်လာပါတယ်။
“တခြားလက်နက်တွေသုံးပြီး ရိုက်နှက်တာမျိုးမဟုတ်ဘဲနဲ့ လက်သီးနဲ့ပဲထိုးသွားတာ။ လက်သီးနဲ့ထိုးပြီးတော့ အမျိုးသမီးက ဦးနှောက်သွေးယိုစီးမှုနဲ့ ခွဲစိတ်မှုလုပ်ဖို့တွေကြိုးစားခဲ့သေးတယ်။ ထိုင်းကကယ်ဖို့ ကြိုးစားတယ်ပေါ့နော်။ ဆေးရုံ သုံးခုလောက်ပြောင်းလိုက်တယ်။ ဒါပေမယ့် မရလိုက်ဘူး။" (မထိပ်ထား-Sister to Sister အဖွဲ့)
သမုဒ္ဒရာရေထုရဲ့အပူချိန်တွေတိုးလာနေတာကြောင့် ကမ္ဘာတဝှမ်းသန္တာကျောက်တန်းကြီးတွေပျက်စီးလာနေပါတယ်။ လူသားမျိုးနွယ်အတွက်အရေးကြီးလှတဲ့သန္တာကျောက်တန်း ကြီးတွေပျက်စီးလာတဲ့အခြေအနေ ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာများနေ့မှာပဲ သိပ္ပံပညာရှင်တွေမီးမှောင်းထိုးပြခဲ့ကြပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာနန်းလောင်ဝ် တင်ပြထားပါတယ်။
ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံထားရတဲ့ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အပါအဝင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေလွတ်မြောက်စေဖို့ လှုပ်ရှားမှုအဖြစ် ကမ္ဘာအေးဂုံးကျော်တံတားမှာ "လွှတ်" ဆိုတဲ့စာလုံးတလုံးကို ဇွန်လ ၁၆ ရက်နေ့မှာ ပစ်တိုင်းထောင်အဖွဲ့က သွားရောက်ချိတ်ဆွဲခဲ့ပါတယ်။
LGBTQ+ တွေကို ဂုဏ်ပြုတဲ့ဇွန်လအတွင်း ထိုင်းနိုင်ငံမှာ လိင်တူချင်း လက်ထပ်တဲ့ ဥပဒေအတည်ပြုပြဌာန်းနိုင်ဖို့ မျှော်လင့်နေကြသူတွေထဲမှာ မြန်မာ့ LGBTQ+ အသိုင်းအဝိုင်းလည်းပါ၀င်နေပါတယ်။
"မြင်းမူနဲ့ မြင်းခြံမြို့နယ်တွေမှာ လတ်တလော ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေကြောင့် အပြစ်မဲ့ပြည်သူတွေ ထပ်ပြီး အသက်ဆုံးရှုံးရတာဟာ ကြေကွဲဖွယ်ကောင်းပါတယ်။ စစ်အစိုးရအနေနဲ့အရပ်သားပြည်သူများအား အကာအကွယ်ပေးရေးကို အဓိကဦးစားပေးဆောင်ရွက်ဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။”(ဗြိတိန်အကြီးတန်းသံတမန် Anne-Marie Trevelyan)
နောက်ထပ်ကြည့်ရှုရန်
