မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ မူးယစ်ဆေးပြဿနာဟာ အရင်ကထက် ပိုဆိုးလာနေတယ်လို့ ခန့်မှန်းရကြောင်း အကဲခတ်တချို့က သုံးသပ်ပါတယ်။ ဒီသီတင်း ပတ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံတွင်းနဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှာ စိတ်ကြွဆေးနဲ့ ဘိန်းမျိုးစေ့တွေ အမြောက်အများ ဖမ်းဆီးရမိခဲ့ပြီးနောက် အခုလို သုံးသပ်လာ ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်ပြဿနာ မဖြေရှင်းနိုင်သရွေ့ ဒီမူးယစ်ဆေးဝါး ပြဿနာတွေ ဆက်ရှိနေဦးမယ်လို့ ပြောကြ တာပါ။ အကြောင်းစုံကို ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင်က တင်ပြပါမယ်။
မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်း စစ်ကိုင်းတိုင်းမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ (၁.၇)သန်းဖိုးလောက်ရှိတဲ့ စိတ်ကြွဆေးပြား (၁.၃)သန်းနီးပါး ဖမ်းမိသိမ်းဆည် ခဲ့တယ်လို့ အစိုးရတာဝန်ရှိသူတွေက သောကြာနေ့မှာ ကြေညာပါတယ်။ ဒီဆေးပြားတွေကို အိန္ဒိယ-မြန်မာနယ်စပ်မြို့ဖြစ်တဲ့ တမူးမှာ မော်တော်ဆိုင်ကယ်နဲ့ သယ်လာတုန်း ဖမ်းမိခဲ့ပြီး၊ ဆက်စပ်သတင်းအရ ထပ်မံရှာဖွေဖမ်းဆီးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ သြဂုတ်လထဲမှာလည်း ရှမ်းပြည်နယ်၊ ရန်ကုန် ဗဟန်းနဲ့ စမ်းချောင်းမြို့နယ်တွေမှာ ဒေါ်လာ (၁၂)သန်းခွဲကျော်ဖိုးရှိတဲ့ မက်သာဖက်တမင်း ဆေးပြားတွေ ဖမ်းမိခဲ့ တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
အလားတူ ထိုင်းနိုင်ငံ ချွန်ဗူရီခရိုင် လမ်ချာဘန်ဆိပ်ကမ်းမှာ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံကနေ မြန်မာနိုင်ငံကို ပစ္စည်းတင်ပို့တဲ့ ကွန်တိန်နာထဲမှာ ဘိန်းမျိုးစေ့ တန်ချိန်(၁၇၀)ကို သိမ်းဆည်း ရမိခဲ့တယ်လို့ အောက်တိုဘာ ၄ ရက်ထုတ် ဘန်ကောက်ပို့စ်သတင်းစာမှာ ဖေါ်ပြပါတယ်။
ဒီလို သိမ်းဆည်းရမိတာတွေကို ကြည့်ရင် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ မူးယစ်ဆေးပြဿနာဟာ အရင်ထက် ပိုဆိုးလာတယ်လို့ ခန့်မှန်းကြောင်း အမေရိကန် ကယ်လီဖိုးနားအခြေစိုက် ရှမ်းစာပေနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုအသင်းဥက္ကဌ ဒေါက်တာ စိုင်းထွေးမောင်က ပြောပါတယ်။
“ကျနော့်အမြင်ကတော့ ဒီ မူးယစ်ဆေးဝါးပြဿနာက ပိုဆိုးလာတယ် အခုဆိုရင် တချို့နေရာမှာဆိုရင် အလကားတောင်ရနိုင်တယ် လို့ပြောနေတယ်။ အရင်တုန်းကဆိုရင် အရမ်းဈေးကြီးတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ရဖို့လည်းမလွယ်ဘူး လူငယ်တွေက အများဆုံးပျက်ဆီးနေတယ်။ ဘယ်လောက်အထိ ကြောက်စရာကောင်းလဲဆိုရင် ကျနော်တို့ အထူးသဖြင့် ရှမ်းပြည် ၊ ကချင်ပြည်မှာဆိုရင် ကျောင်းမှာ တက္ကသိုလ်မှာ၊ ရွာမှာ ၊ မြို့ထဲမှာဆိုရင် လမ်းဘေးမှာ ဆေးထိုးအပ်တွေကတော့ ပုံနေတာပဲ ။ စိတ်ကြွဆေးကို သူတို့က တခါတည်း အရည်ဖျော်ပြီးမှ ဆေးထိုးအပ်နဲ့သူတို့ သွေးကြောထဲကို သူတို့ကိုယ်တိုင် ထည့်လိုက်တာ။”
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ မူးယစ်ဆေးထုတ်လုပ်မှုဟာ တနှစ်ကို အမေရိကန်ဒေါ်လာ (၆၅)ဘီလျံ ဝန်းကျင် ရှိတယ်လို့ ICG ခေါ် နိုင်ငံတကာ ပဋိပက္ခ လေ့လာရေးအဖွဲ့က ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖေါ်ပြထားတာပါ။ ဒီလို မူးယစ်ဆေးတွေကို နယ်စပ်ဒေသ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ အများစုက ထုတ်လုပ်နေတာ ဖြစ်တယ်လို့ ရှမ်းပြည်နယ်အရေး အထူးစောင့်ကြည့်သူ ဂျာမနီနိုင်ငံက စိုင်းဝမ်စိုင်းက ထောက်ပြပါတယ်။
“ဒီမူးယစ်ဆေးဝါးနဲ့ ပတ်သက်တာ ၆၅ ဘီလီယံဒေါ်လာလောက် တနှစ်ထုတ်လုပ်မှု ရှိတယ်လို့ သူတို့က ခန့်မှန်းတာပေါ့နော်။ အခုဒီ မူးယစ်ဆေးဝါးကနေရတဲ့ အမြတ်အစွန်းတွေကို ပြည်တွင်းမှာပဲ ထားတယ်၊ ပြည်ပမှာ မထုတ်ဘူး။ လာအိုမှာရှိတဲ့ ကာဆီနိုတွေမှာ သူတို့ လဲပြီး အဲဒီငွေတွေကို သူတို့ တရားဝင်သုံးတာပေါ့ ။ ပြည်တွင်းမှာ ရှိတဲငွေတွေကျတော့ Real Estate ပေါ့ ၊ အိမ်ရာမြေ ဆောက်လုပ်တာတွေဘာတွေမှာ သူတို့သွင်းတယ်။ အဲဒီတော့ စီးပွားရေး ဈေးကွက်မှာ သူတို့ ဝင်ပြီး လည်ပတ်နေတာ ကို ထိန်းချုပ်လို့မရဘူး။ သူတို့ဆိုတာက လက်နက်ကိုင်အင်အားစုတွေ BGF ၊ နယ်ခြားစောင်းတပ်တွေ ပြည်သူ့စစ်တွေပါတယ် ။ လက်နက်ကိုင်ပြီး တော်လှန်နေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကလည်း ဒါရိုက်မဟုတ်ရင်လည်း သွယ်ဝှိက်ပြီးတော့ ပါတယ်။”
မူးယစ်ဆေး ထုတ်လုပ်သူတွေဟာ ပြည်ပဈေးကွက်သာမက ပြည်တွင်းဈေးကွက်ကိုပါ အားထားလာနေတယ်လို့ ဒေါက်တာစိုင်းထွေးမောင်က မြင်ပါတယ်။
“အခုဆေးဝါးတွေ အများကြီးထွက်နေတာက ကျနော်တို့တိုင်းပြည်မှာ သုံးစွဲနေတဲ့လူတွေ အရမ်းများနေလို့လည်းဖြစ်တယ်။ နောက်တခုက နိုင်ငံခြားဈေးကွက် ကောင်းတယ်၊ မကောင်းဘူးဆိုတာထက် သူတို့ရနိုင်သလောက်ပို့ပြီးတော့မှ သူတို့ လိုအပ်နေတဲ့ ငွေကို ရအောင်ရှာနေတဲ့ သဘောရှိတယ်။ အထူးသဖြင့် ရှမ်းပြည်မှာရှိတဲ့ လက်နက်ကိုင်တဲ့အဖွဲ့တွေက လုပ်နေကြတာ။”
တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်ပြဿနာ မဖြေရှင်းနိုင်သ၍ ဒီမူးယစ်ဆေးဝါး ပြဿနာ ဆက်ရှိနေဦးမယ်လို့ စိုင်းဝမ်းစိုင်းက ထောက်ပြပါတယ်။
“အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးမလုပ်နိုင်ရင် ကျနော်တို့က နိုင်ငံရေး ပြေလည်မှုအတွက် ကျနော်တို့ မဆွေးနွေးနိုင်ဘူး ။ မဆွေးနွေးနိုင်ဘူးဆိုရင် လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးလုပ်တဲ့လူတွေက သူတို့ငွေလိုရင် သူတို့ရတဲ့ဟာတွေ သူတို့လုပ်မှာပဲ ။ လုပ်တာလည်း အမြတ်အစွန်း များများထွက်တာလည်း မူးယစ်ဆေးကို။ မူးယစ်ဆေးဝါးကလည်း ၁၉၆၀ လောက်ကနေစပြီး လုပ်လာတာကို အဲဒါဆိုတော့ အကုန်လုံး အမြစ်တွယ်နေပြီ သူတို့ infrastructure ကလည်း ကျကျနန ရှိနေပြီ။ အဲဒါကြီးကို ချေဖျက်ဖို့ဆိုရင်လည်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကူညီမှုမပါပဲနဲ့ မချေဖျက်နိုင်ဘူး။”
ဒီရက်ပိုင်းတွေအတွင်း ရှမ်းပြည်နယ် မိုင်းတုံမြို့မှာ စိတ်ကြွဆေးပြား ၅ သန်းကို UWSA ဝတပ်ဖွဲ့က လိုက်လံဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး နယ်စပ်အခြေစိုက် ပြည်သူ့စစ်တွေနဲ့ ဆက်စပ်သူတွေဆီက ဖမ်းမိတာဖြစ်ပါတယ်။
အခုဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ စိတ်ကြွဆေး အများဆုံးထုတ်လုပ်တဲ့ နိုင်ငံလို့တောင်မှ တချို့ကပြောနေကြပါတယ်။ ဆေးပြား အများစုကို ရှမ်းပြည်နယ်မှာ ထုတ်တယ်လို့ မူးယစ်ဆေး အစီရင်ခံစာတချို့မှာ ထောက်ပြပါတယ်။ ဒီစိတ်ကြွဆေးတွေကို ထိုင်း၊ တရုတ်၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတွေကို တင်ပို့သလို၊ ဂျပန် တောင်ကိုရီးယားနဲ့ သြစတြေးလျား နယူဇီလန်နိုင်ငံတွေအထိ တင်ပို့နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
.........................
{Unicode}
မွနျမာ့မူးယဈဆေး အန်တရာယျ ကွီးမား
မွနျမာနိုငျငံရဲ့ မူးယဈဆေးပွူနာဟာ အရငျကထကျ ပိုဆိုးလာနတေယျလို့ ခန့ျမှနျးရကွောငျး အကဲခတျတခြို့က သုံးသပျပါတယျ။ ဒီသီတငျး ပတျအတှငျး မွနျမာနိုငျငံတှငျးနဲ့ ထိုငျးနိုငျငံတို့မှာ စိတျကွှဆေးနဲ့ ဘိနျးမြိုးစေ့တှေ အမွောကျအမြား ဖမျးဆီးရမိခဲ့ပွီးနောကျ အခုလို သုံးသပျလာ ကွတာ ဖွဈပါတယျ။ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျပွူနာ မဖွရှေငျးနိုငျသရှေ့ ဒီမူးယဈဆေးဝါး ပွူနာတှေ ဆကျရှိနေဦးမယျလို့ ပွောကွ တာပါ။ အကွောငျးစုံကို ကိုဉာဏျဝငျးအောငျက တငျပွပါမယျ။
မွနျမာနိုငျငံအထကျပိုငျး စဈကိုငျးတိုငျးမှာ အမရေိကနျဒေါျလာ (၁.၇)သနျးဖိုးလောကျရှိတဲ့ စိတျကွှဆေးပွား (၁.၃)သနျးနီးပါး ဖမျးမိသိမျးဆညျ ခဲ့တယျလို့ အစိုးရတာဝနျရှိသူတှကေ သောကွာနေ့မှာ ကွညောပါတယျ။ ဒီဆေးပွားတှကေို အိန်ဒိယ-မွနျမာနယျစပျမွို့ဖွဈတဲ့ တမူးမှာ မောျတောျဆိုငျကယျနဲ့ သယျလာတုနျး ဖမျးမိခဲ့ပွီး၊ ဆကျစပျသတငျးအရ ထပျမံရှာဖှဖေမျးဆီးခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ သွဂုတျလထဲမှာလညျး ရှမျးပွညျနယျ၊ ရနျကုနျ ဗဟနျးနဲ့ စမျးခြောငျးမွို့နယျတှမှော ဒေါျလာ (၁၂)သနျးခှဲကြောျဖိုးရှိတဲ့ မကျသာဖကျတမငျး ဆေးပွားတှေ ဖမျးမိခဲ့ တယျလို့ ဆိုပါတယျ။
အလားတူ ထိုငျးနိုငျငံ ခြှနျဗူရီခရိုငျ လမျခြာဘနျဆိပျကမျးမှာ ပါကစ်စတနျနိုငျငံကနေ မွနျမာနိုငျငံကို ပစ်စညျးတငျပို့တဲ့ ကှနျတိနျနာထဲမှာ ဘိနျးမြိုးစေ့ တနျခြိနျ(၁၇၀)ကို သိမျးဆညျး ရမိခဲ့တယျလို့ အောကျတိုဘာ ၄ ရကျထုတျ ဘနျကောကျပို့ဈသတငျးစာမှာ ဖေါျပွပါတယျ။
ဒီလို သိမျးဆညျးရမိတာတှကေို ကွည့ျရငျ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ မူးယဈဆေးပွူနာဟာ အရငျထကျ ပိုဆိုးလာတယျလို့ ခန့ျမှနျးကွောငျး အမရေိကနျ ကယျလီဖိုးနားအခွစေိုကျ ရှမျးစာပနေဲ့ ယဉျကြေးမှုအသငျးဥက်ကဌ ဒေါကျတာ စိုငျးထှေးမောငျက ပွောပါတယျ။
“ကနြော့ျအမွငျကတော့ ဒီ မူးယဈဆေးဝါးပွူနာက ပိုဆိုးလာတယျ အခုဆိုရငျ တခြို့နရောမှာဆိုရငျ အလကားတောငျရနိုငျတယျ လို့ပွောနတေယျ။ အရငျတုနျးကဆိုရငျ အရမျးဈေးကွီးတယျ။ နောကျပွီးတော့ ရဖို့လညျးမလှယျဘူး လူငယျတှကေ အမြားဆုံးပကြျဆီးနတေယျ။ ဘယျလောကျအထိ ကွောကျစရာကောငျးလဲဆိုရငျ ကနြောျတို့ အထူးသဖွင့ျ ရှမျးပွညျ ၊ ကခငြျပွညျမှာဆိုရငျ ကြောငျးမှာ တက်ကသိုလျမှာ၊ ရှာမှာ ၊ မွို့ထဲမှာဆိုရငျ လမျးဘေးမှာ ဆေးထိုးအပျတှကေတော့ ပုံနတောပဲ ။ စိတျကွှဆေးကို သူတို့က တခါတညျး အရညျဖြောျပွီးမှ ဆေးထိုးအပျနဲ့သူတို့ သှေးကွောထဲကို သူတို့ကိုယျတိုငျ ထည့ျလိုကျတာ။”
မွနျမာနိုငျငံရဲ့ မူးယဈဆေးထုတျလုပျမှုဟာ တနှဈကို အမရေိကနျဒေါျလာ (၆၅)ဘီလြံ ဝနျးကငြျ ရှိတယျလို့ ICG ခေါျ နိုငျငံတကာ ပဋိပက်ခ လေ့လာရေးအဖှဲ့က ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာမှာ ဖေါျပွထားတာပါ။ ဒီလို မူးယဈဆေးတှကေို နယျစပျဒသေ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့ အမြားစုက ထုတျလုပျနတော ဖွဈတယျလို့ ရှမျးပွညျနယျအရေး အထူးစောင့ျကွည့ျသူ ဂြာမနီနိုငျငံက စိုငျးဝမျစိုငျးက ထောကျပွပါတယျ။
“ဒီမူးယဈဆေးဝါးနဲ့ ပတျသကျတာ ၆၅ ဘီလီယံဒေါျလာလောကျ တနှဈထုတျလုပျမှု ရှိတယျလို့ သူတို့က ခန့ျမှနျးတာပေါ့နောျ။ အခုဒီ မူးယဈဆေးဝါးကနရေတဲ့ အမွတျအစှနျးတှကေို ပွညျတှငျးမှာပဲ ထားတယျ၊ ပွညျပမှာ မထုတျဘူး။ လာအိုမှာရှိတဲ့ ကာဆီနိုတှမှော သူတို့ လဲပွီး အဲဒီငှတှေကေို သူတို့ တရားဝငျသုံးတာပေါ့ ။ ပွညျတှငျးမှာ ရှိတဲငှတှေကေတြော့ Real Estate ပေါ့ ၊ အိမျရာမွေ ဆောကျလုပျတာတှဘောတှမှော သူတို့သှငျးတယျ။ အဲဒီတော့ စီးပှားရေး ဈေးကှကျမှာ သူတို့ ဝငျပွီး လညျပတျနတော ကို ထိနျးခြုပျလို့မရဘူး။ သူတို့ဆိုတာက လကျနကျကိုငျအငျအားစုတှေ BGF ၊ နယျခွားစောငျးတပျတှေ ပွညျသူ့စဈတှပေါတယျ ။ လကျနကျကိုငျပွီး တောျလှနျနတေဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှကေလညျး ဒါရိုကျမဟုတျရငျလညျး သှယျဝှိကျပွီးတော့ ပါတယျ။”
မူးယဈဆေး ထုတျလုပျသူတှဟော ပွညျပဈေးကှကျသာမက ပွညျတှငျးဈေးကှကျကိုပါ အားထားလာနတေယျလို့ ဒေါကျတာစိုငျးထှေးမောငျက မွငျပါတယျ။
“အခုဆေးဝါးတှေ အမြားကွီးထှကျနတောက ကနြောျတို့တိုငျးပွညျမှာ သုံးစှဲနတေဲ့လူတှေ အရမျးမြားနလေို့လညျးဖွဈတယျ။ နောကျတခုက နိုငျငံခွားဈေးကှကျ ကောငျးတယျ၊ မကောငျးဘူးဆိုတာထကျ သူတို့ရနိုငျသလောကျပို့ပွီးတော့မှ သူတို့ လိုအပျနတေဲ့ ငှကေို ရအောငျရှာနတေဲ့ သဘောရှိတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ရှမျးပွညျမှာရှိတဲ့ လကျနကျကိုငျတဲ့အဖှဲ့တှကေ လုပျနကွေတာ။”
တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျပွူနာ မဖွရှေငျးနိုငျသ၍ ဒီမူးယဈဆေးဝါး ပွူနာ ဆကျရှိနေဦးမယျလို့ စိုငျးဝမျးစိုငျးက ထောကျပွပါတယျ။
“အပဈအခတျရပျစဲရေးမလုပျနိုငျရငျ ကနြောျတို့က နိုငျငံရေး ပွလေညျမှုအတှကျ ကနြောျတို့ မဆှေးနှေးနိုငျဘူး ။ မဆှေးနှေးနိုငျဘူးဆိုရငျ လကျနကျကိုငျတောျလှနျရေးလုပျတဲ့လူတှကေ သူတို့ငှလေိုရငျ သူတို့ရတဲ့ဟာတှေ သူတို့လုပျမှာပဲ ။ လုပျတာလညျး အမွတျအစှနျး မြားမြားထှကျတာလညျး မူးယဈဆေးကို။ မူးယဈဆေးဝါးကလညျး ၁၉၆၀ လောကျကနစေပွီး လုပျလာတာကို အဲဒါဆိုတော့ အကုနျလုံး အမွဈတှယျနပွေီ သူတို့ infrastructure ကလညျး ကကြနြန ရှိနပွေီ။ အဲဒါကွီးကို ခြဖေကြျဖို့ဆိုရငျလညျး အပွညျပွညျဆိုငျရာ ကူညီမှုမပါပဲနဲ့ မခြဖေကြျနိုငျဘူး။”
ဒီရကျပိုငျးတှအေတှငျး ရှမျးပွညျနယျ မိုငျးတုံမွို့မှာ စိတျကွှဆေးပွား ၅ သနျးကို UWSA ဝတပျဖှဲ့က လိုကျလံဖမျးဆီးခဲ့ပွီး နယျစပျအခွစေိုကျ ပွညျသူ့စဈတှနေဲ့ ဆကျစပျသူတှဆေီက ဖမျးမိတာဖွဈပါတယျ။
အခုဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံဟာ ကမ်ဘာပေါျမှာ စိတျကွှဆေး အမြားဆုံးထုတျလုပျတဲ့ နိုငျငံလို့တောငျမှ တခြို့ကပွောနကွေပါတယျ။ ဆေးပွား အမြားစုကို ရှမျးပွညျနယျမှာ ထုတျတယျလို့ မူးယဈဆေး အစီရငျခံစာတခြို့မှာ ထောကျပွပါတယျ။ ဒီစိတျကွှဆေးတှကေို ထိုငျး၊ တရုတျ၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ အိမျနီးခငြျး နိုငျငံတှကေို တငျပို့သလို၊ ဂပြနျ တောငျကိုရီးယားနဲ့ သွစတွေးလြား နယူဇီလနျနိုငျငံတှအေထိ တငျပို့နတော ဖွဈပါတယျ။
