၂၀၂၃ ခုနှစ်ထဲ မြန်မာအပါအဝင် ကမ္ဘာတဝန်းမှာ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု စနစ်အဖွဲ့အစည်းအပေါ်အကြမ်းဖက်ခံရမှု ဒါမှမဟုတ် ဖျက်ဆီးခံရမှု ၂,၅၆၂ ခု အထိဖြစ်ခဲ့ပြီး ဒါဟာ ၂၀၂၂ ခုနှစ်ထက် အကြိမ်ရေ ၅၀၀ မြင့်တက်လာတာဟာ၂၅ % အထိတိုးလာကြောင်း မှတ်တမ်းပြုစုထားတဲ့ အစီရင်ခံစာသစ်တစောင်က မေလ ၂၂ ရက် (ဗုဒ္ဓဟူးနေ့) က ပြောပါတယ်။
ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ် မြဝတီမြို့နယ်ထဲက တရားမဝင် စီးပွားလုပ်ငန်းတွေရှိရာ ရွှေကုက္ကိုမြို့သစ်နဲ့ဆက်စပ်ပြီး ငွေကြေးဆိုင်ရာပတ်သက်နေတယ်လို့ စွပ်စွဲခံထားရတဲ့ ထိုင်းသွင်းကုန်ထုတ်ကုန်ဘဏ် EXIM ဘဏ်က သူတို့အနေနဲ့ ရွှေကုက္ကိုမှာ ငွေကြေးထောက်ပံ့တာမျိုးမရှိကြောင်း ဗွီအိုအေကို ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ကငြင်းပါတယ်။
ရက္ခိုင့်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ် (ULA) နဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ အာရက္ခတပ်တော် (AA) အနေနဲ့ ရခိုင်မြောက်ပိုင်းမှာ ရိုဟင်ဂျာတွေကို အဓမ္မ ရွှေ့ပြောင်းထွက်ပြေးစေတာနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်တွေကို ရပ်တန့်ပြီး နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေကို လိုက်နာဖို့နဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးဖို့ ရိုဟင်ဂျာ ၂၈ ဖွဲ့က မေ ၂၂ ရက်က ပူးတွဲကြေညာပါတယ်။
ရခိုင်ဒေသစစ်ပွဲအတွင်း သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့တွေအနေနဲ့ အရပ်သားတွေကို အကာအကွယ်ပေးကြပြီး အရပ်သားတွေအပေါ် အကြမ်းဖက်ကျူးလွန်သူတဲ့ စစ်တပ်နဲ့ တခြားတာဝန်ရှိလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေကို ဒဏ်ခတ်အရေးယူမယ်လို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက သတိပေးပါတယ်။
အွန်လိုင်း ငွေကြေးအလိမ်အညာ ရာဇဝတ်လုပ်ငန်းတွေကို တားဆီးဖို့ မိုဘိုင်းဖုံး ဘဏ်အကောင့် ၁၀၆ သန်းရဲ့အချက်အလက်တွေကို စိစစ်သွားမယ်လို့ ထိုင်းအစိုးရကပြောကြောင်း ထိုင်းသတင်းတွေမှာဖော်ပြပါတယ်။
ကန့်ကွက်မှုတွေကြောင့် ဆယ်စုနှစ်တခုကျော်ကြာ ရပ်ဆိုင်းထားခဲ့ရတဲ့ ကချင်ပြည်နယ် မြစ်ဆုံရေအားလျှပ်စစ် စီမံကိန်း ပြန်စဖို့ စစ်ကောင်စီက ပြင်ဆင်နေတဲ့ သတင်းကြောင့် ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးသမားတွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေကြား စိုးရိမ်မှုတွေလည်း ထွက်ပေါ်လာပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ကို ဘေးကင်းလုံခြုံစွာ ပြန်နိုင်မယ့် ရေရှည် အဖြေတခု လိုအပ်တဲ့အကြောင်းနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို ဆက်လက် အာရုံစိုက်သွားမယ့်အကြောင်း ဩစတြေးလျနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Penny Wong က ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံ Dhaka မြို့ကို သွားရောက်တဲ့ ခရီးစဉ်မှာ ပြောဆိုပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း မြို့တွေ မီးရှို့ခံရတာ ရိုဟင်ဂျာတွေသာမက ဒေသနေ ပြည်သူတွေ အိမ်ယာစွန့်ခွာရတာတွေ တိုးလာပြီး အကြမ်းဖက်မှုနဲ့ လူမှု အသိုက်အဝန်းများအကြား တင်းမာမှုတွေတိုးလာတဲ့ သတင်းတွေကြောင့် အမေရိကန်ကစိုးရိမ်တဲ့အကြောင်း အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက မနေ့က ရက်စွဲနဲ့ ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ပါတယ်။
ပူးပေါင်းတပ်ဖွဲ့တွေ ထိန်းချုပ်လိုက်ပြီးတဲ့နောက် KIA ဌာနချုပ်လိုင်ဇာကို စစ်ကောင်စီက လေကြောင်းကနေ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်တာတွေ ရှိခဲ့ပြီး ဝိုင်းမော်၊ မြစ်ကြီးနား မြို့တွေမှာ စစ်ရေးတင်းမာနေတယ်လို့လည်း ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။
ထိုင်ဝမ် နိုင်ငံတကာ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ မြန်မာပြည်ဖွါးဖြစ်ပြီး ထိုင်ဝမ်မှာ ပညာသင်ခဲ့တဲ့ဒါရိုက်တာ Midi Z ရဲ့ Clinic အမည်ရှိ ရုပ်ရှင်က အာရှအမြင်ကဏ္ဍမှာ အဓိက Gran Prix ဆုကြီး ရရှိသွားတယ်လို့ globalvoices.org အဖွဲ့ရဲ့ သတင်းစာမျက်နှာမှာ အင်္ဂါနေ့က တင်ထားပါတယ်။
"စမတ်ကဒ်လုပ်တော့ အမနာမည် မွေးသက္ကရာဇ် တူတဲ့သူပေါ်နေတယ်။ အဲဒါနဲ့ကိုယ်ကအမှန်ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို အဆင့်ဆင့် ထောက်ခံချက် ပြန်ယူနေရတယ်။ စိတ်ရှုပ်ရတာပေါ့နော်။ မှတ်ပုံတင်က သူတို့ပဲထုတ်ပေးခဲ့တာလေ။ ကိုယ်လည်းလုပ်လို့ရတာမဟုတ်ဘူးလေ။ ဘယ်လိုတွေမှန်းမသိတာ။ တန်းစီရ။ ဟိုရုံးသွားရ ဒီရုံးသွားရနဲ့။" (ရန်ကုန်မြို့ခံ)
ရခိုင်မှာရှိတဲ့ တရုတ်ဗျူဟာမြောက် အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ဖို့ တရုတ်နိုင်ငံဟာ စစ်ပွဲတွေရပ်အောင် နှစ်ဘက်စလုံးကို ဖိအားပေးနေတယ်လို့ USIP က တရုတ်၊ မြန်မာအရေး အကဲခတ် ဂျေဆင်တာဝါက ပြောပါတယ်။ တရုတ်ရဲ့ ကြားဝင်စွက်ဖက်မှုနဲ့ ရှေ့အလားအလာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကိုငြိမ်းချမ်းအေး အွန်လိုင်းကနေ ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
နောက်ထပ်ကြည့်ရှုရန်